KOASOIPEN ARAIL MOUR
Nantihong en Alasang Mehn Kahlemeng Mwahu kan
I idek rehn Izak Marais, me koahl ie nan Colorado sang Patterson, New York: “Ke ese I sounpar depe?” E sapeng nda: “I uhdahn ese ke sounpar depe.” I pahn koasoiahda dahme kahrehda se koasoiahki met.
I IPWIDI nan Wichita, Kansas, Wehin Amerika, nan December 10, 1936. Ngehi me keieu laud nanpwungen riei meh pahmeno. Ei pahpa nohno, William oh Jean, wia tohnkaudok poadidi kei ong Siohwa. Pahpa wia emen sounkoasoanehdi pwihn en elder kan nan mwomwohdiso. Ei nohno esehla duwen padahk mehlel en Paipel sang eh nohno, Emma Wagner. Emma padahkihong me tohto duwen padahk mehlelo, iangahki Gertrude Steele, me kin papah nin duwen misineri men erein sounpar tohto nan Puerto Rico.a Ihme kahrehda mie mehn kahlemeng mwahu tohto me I kak alasang.
I TAMANDA MEHN KAHLEMENG MWAHU KAN
Ehu ni soutik en Rahn Kaunop, ni ahnsou me I sounpar limau, I iang ei pahpao kihkihseli Kahn Iroir oh Consolation (me met adaneki Awake!) ong aramas akan nanialo. Ni ahnsowo, Wehin Amerika iang pidada nan Mahwen Keriau en Sampah. Emen toahkte me sakau aluhdo reht oh lokaia lemei ong Pahpa pwehki eh soupoupali, ndinda me Pahpa masepwehk oh soikala iang mahwen mendahki e uhdahn anahne iang. Toahkteo keiong mpen Pahpa oh nda mwohn meseo, “Ke sou pakere ie, aramas masepwehk menen kowe!” I masepwehkada ahpw I uhdahn kapinga Pahpa pwehki e doulahte kihkihla makasihn ko ong aramas kei me pokondohng wasao. Mwuhr sounpei men aluhdo wasao, oh toahkteo wer nda, “Ke sou wiahiong mehkot ohl masepwehk menet!” Sounpeio kilang me ohlo sakau, ih eri ndaiong, “Kohkohla imwomwo pwe ken sarasang omw sakau!” Ira koaros kohkohla. I kin tamanla ahnsowo oh kalahnganki eimah me Siohwa ketikihong ei pahpao. Ei pahpao ahneki wasahn seisei riau nan Wichita, oh toahkteo wia emen me e kin sahpis ong!
Ngehi oh ei pahpa nohno kohlahng ehu mihting tohrohr nan Wichita nan pahr 1940 samwa
Ni ahnsou me I sounpar waluh, ei pahpa nohno netikihla imwato oh wasahn seisei ko oh wiahda kisin ihmw kis me kak keseuseli. Se keseula Colorado pwehn papah wasa me anahn laud mie ong sounkalohk. Se kousoanla wasa ieu karanih Grand Junction. Wasao, ei pahpa oh nohno kin pioneer oh pil doadoahk lepin ahnsou nan wasahn mwetuwel oh apwalih mahn. Pwehki sapwellimen Siohwa kapai oh ara ngoangki doadoahk, mwomwohdiso ieu wiawihda wasao. Nan June 20, 1948, nan kisin pillap ehu, Pahpa papidaisihehla oh pil ekei me esehla padahk mehlel en Paipel, iangahki Billie Nichols oh eh pwoudo. Mwuhr, ira iangala doadoahk en sounapwalih me kin seiloak. Neira pwutako oh eh pwoudo pil iang wia soangen doadoahko.
Se ahneki nanpwungmwahu keren oh pil kin koasoia soahng kangoang kan me pid papah Siohwa rehn me tohto me kin doadoahngki pali laud en arail ahnsou ong doadoahk en Wehio, ahpw keieu rehn peneineio me adaneki Steele. Irail pwukat iei Don oh Earlene, Dave oh Julia, oh Si oh Martha. Irail uhdahn kamwakid ei mour. Re kasalehiong ie ia duwen en mwohneki mahs Wehio eh kin kahrehiong mour en kaperen oh mie katepe.
PWUREHNG KESEULA
Ni ahnsou me I sounpar 19, Bud Hasty, me wia kompoakepaht, peki rehi ma I kak iang ih pioneer ni palieir en Wehin Amerika. Sounapwalih me kin seiloako peki reht en keseula Ruston, Louisiana, wasa me Sounkadehde tohto sohla mihting oh kalohk. Se ale kaweid en wia mihting koaros ehuehu wihk sohte lipilipil meh depe me iang. Se diarada wasa mwahu ehu me se kak wia mihting ie oh kamwahwihala. Se wia mihting koaros, ahpw erein ahnsou kis, kiht te kelehpw me kin towehda. Ni ahnsoun mihting, emen kin wia padahk a meteio kin sapengala peidek ko koaros, a mwuhr emen pahn uhd padahk. Ma mie kamwomwada nan ehu padahk ko, se pahn wia pohn mwoahlo ahpw sohte towe pwehn kilang! Mwuhr, sister mah men tepida towehda mihting ko. Kedekedeo, ekei tohnsukuhl en Paipel kan, oh pil ekei me sohla mihting oh kalohk, tepida towehda mihting kan, oh sohte werei at mwomwohdiso uhdahn kekeirda mwahu.
Ehu rahno, ngehi oh Bud tuhwong emen kaunen pelien lamalam en Church of Christ, me koasoia duwen iren Paipel kan me I sohte nohn ese duwe. Met kamwakidiehda oh kahrehda ien medewe laud duwen dahme I kamehlele. Erein wihk ehu, I kin pepehd ni pwong pwehn diarada pasapengpen eh peidek ko. Met uhdahn sewese ie en kakehlakahda ei nanpwungmwahu rehn Siohwa, oh I kasikasik en pwurehng tuhwong pil emen sounpadahk en pelien lamalam.
Mwurin mwo, sounapwalih me kin seiloako peki ien keseula El Dorado, Arkansas pwehn sewese mwomwohdisohn wasao. Erein ei mi wasao, I kin kalapw pwurala Colorado pwehn tuhwong pwihn me kin pilada aramas en iang mahwen. Ehu en ahi seiloak ko, ngehi oh ekei iengei pioneer kan dake sidohsa, oh se aksidentdi nan Texas oh wereio ohla douluhl. Se koahl emen brother me kohdo oh waikitla imweo oh mwuhr ni mihting en mwomwohdiso. Nan mihtingo re pakairki me se aksident, oh ni kadek riatail Kristian ko kihong kiht sawas en mwohni. Brothero pil netikihla wereio tala 25.
Se diarada warat kohla Wichita, wasa me kompoakepahn ei peneinei keren men, E. F. “Doc” McCartney, kin pioneer ie. Nah mpwoar ko, Frank oh Francis, wia kompoakepahi keren sangete mahs leledo ahnsou wet. Ira netkihdo werara sidohsao tala 25, duwehte uwen mwohni me I netikihla wereio me ohlao. Ih tepin ei kilang ni sansal Siohwa eh ketikihong ie dahme I anahne pwehki ei mwohneki mahs Wehio. Ni ahnsowo, I tuhwong sister kaselel men, Bethel Crane, me peneinei en McCartney ko ese. Eh nohno, Ruth, wia Sounkadehde men me kin ngoangki kalohk nan Wellington, Kansas. E pousehlahte pioneer lao e sounpar 90 samwa. Ngehi oh Bethel pwopwoudida kereniong sounpar ehu mwurin at tuhpene, nan pahr 1958, oh e iang ie pioneer nan El Dorado.
LUHK KAPEREN KAN
Mwurin at medemedewe duwen mehn kahlemeng mwahu kan me se tikida kilang, se pilada en onopada ong sohte lipilipil dahme sapwellimen Siohwa pwihn luke kiht sen wia. Se ale luhk en wia pioneer tohrohr nan Walnut Ridge, Arkansas. Mwuhr nan pahr 1962, se perenki at ale luhk en iang Sukuhl en Kilead nempe 37. Se perenki me Don Steele pil iang sukuhlohte. Mwurinte at kesepwil, ngehi oh Bethel ale luhk en kohla Nairobi, Kenya. Se men sengiseng ni at mweselsang New York, ahpw se uhd perenda ni at tuhwong riat Kristian kan ni wasahn peidi en sompihr kan nan Nairobi!
Se mwadang perenkihla Kenya oh at doadoahk en kalohk wasao me kaperen. Tepin nait tohnsukuhl en Paipel kan me kekeirda mwahu iei Chris oh Mary Kanaiya. Ira kin papahte ni lelepek oh doadoahngki pali laud en ara ahnsou ong papah Siohwa nan Kenya. Pahro mwurin mwo, se ale luhk en kohla Kampala, Uganda, nin duwen tepin misineri en sahpwo. Ahnsou ko inenen kaperen pwehki me tohto uhdahn men esehla padahk mehlel en Paipel, oh re wiahla riat Sounkadehde kei. Ahpw, mwurin sounpar siluh elep nan Aperika, se pwurala Amerika pwehn apwalihada nait serio. Rahno me se mweselsang Aperika, at men sengisengo uhdahn laudsang ni ahnsou me se mweselsang New York. Se uhdahn poakohngala mehn Aperika ko oh koapworopworki me se pahn pwurehng pwurala ehu rahn.
ALEHDI PWUKOA KAPW EHU
Se kousoandi ni palikapi en Colorado, wasa me ei pahpa nohno kin kousoan ie. Mwurin mwo, nait tepin serepeino, Kimberly, ipwidi, oh sounpwong 17 mwuri, se pil nainekihda Stephany. Se uhdahn mehlel ong at pwukoa kapw nin duwen pahpa oh nohno men, oh se koasoanehdi en padahkihong oh katengehdiong padahk mehlelo ong nait serepein kaselel ko. Se men kasalehiong ira soangen mehn kahlemeng mwahu ko me se tikida kilang. E kesempwal en medewe me mendahki mehn kahlemeng mwahu kak uhdahn sewese kaiahnehda seri kan, kitail uhdahn sehse ma re pahn laudla oh papah Siohwa. Riei pwutak oh serepein me pwulopwul sang ieo sohla iang padahk mehlel. I koapworopworki me ehu rahn ira pahn pwurehng alasang mehn kahlemeng mwahu kan me ira tikida kilang.
Se uhdahn perenki apwalihada nait serepein ko oh se kin song en iang ira wia soahng kan ahnsou koaros nin duwen peneinei ehu. Pwehki se mi karanih Aspen, Colorado, kiht koaros tepida sukuhlki ski pwe sen kin kak ehupene kohla ski. Ahnsoun mwemweit pwukat kin kihong kiht ahnsou mwahu en koasoiong nait serepein ko ni at kin dake mehn wahda tohn ski kan. Se pil kin kohla camp oh uhdahn perenki koasoakoasoipene ni at mwohd limwahn kisinieio. Mendahki ira pwulopwul, ira kin idek peidek kan duwehte “Dahme I pahn wia ni ei laudla?” oh “Soangen ohl dah me I men pwoudiki?” Ngehi oh ei pwoudo kin nantihong padahkihong oh katengehdiong nan ara madamadau oh mohngiong duwen kesempwalpen en papah Siohwa. Se men ira en medemedewe mehn akadei en doadoahngki pali laud en ara ahnsou nan kalohk oh pil pilipil mwahu en pwoudikihdahte emen me ahneki soangen mehn akadeiohte. Se song en sewese ira en medemedewe me e mwahu en dehr pwopwoudida ni ara uhdahn pwulopwul. Se wiahda lepin kahs wet “Saledek lao ke sounpar 23 de daulih.”
Duwehte me at pahpa oh nohno ko wiahiong kiht, ngehi oh ei pwoudo kin doadoahk laud pwe kiht koaros en towehda mihting kan oh kaukaule kalohk nin duwen peneinei ehu. Ngehi oh ei pwoudo kin koasoanehdi pwe ekei irail me kin doadoahngki pali laud en arail ahnsou nan kalohk en mi reht ni imwato. Oh se pil kin kalapw perenki koasoia duwen ahnsou me se iang doadoahk en misineri. Se kasalehda at koapworopworki me ehu rahn, kiht koaros pahn kak seiloakla Aperika. Nait serepein ko uhdahn men wia met.
Se kin ahnsou koaros kaukaule wia onop en peneinei, oh se kin kamwomwada soangen irair kan me kakete wiawi ni wasahn sukuhl. Se kin mweidohng nait serepein ko en kamwomwada me ira Sounkadehde men me sapsapeng peidek kan. Ira kin perenki esehla soahng pwukat ni ahl wet, oh met sewese ira en eimah. Ni ara laudla, ira kin ekei pak kaulimki at onop en peneinei. Ehu pak, I sehsehla dahme I pahn wia oh ndaiong ira en kohla nan ara pere ko oh se sohte pahn wia at onopo. Ira uhdahn pwuriamweila oh tepida sengiseng oh nda me ira men onop. Ngehi oh ei pwoudo tehkada me se uhdahn katengehdiong nan mohngiongara kesempwalpen soahng kan me pidada ara nanpwungmwahu rehn Siohwa. Ira perenkihla onop, oh se kin mweidohng ira en kasalehda ara pepehm oh madamadau ni saledek. Ekei pak e kin apwal en rong ira nda me ira sohte pwungki soahng kei duwen padahk mehlel. Ahpw, se esehla dahme uhdahn mi nan mohngiongara. Mwurin at kawehwe mwahu ong ira ire kan, ira kin wehwehkihla sapwellimen Siohwa madamadau ong irair kan.
AHNLA WEKIDEKLA TOHTO
Pwukoahn apwalihada nait serepein ko inenen mwadang sang dahme se medewe. Pwehki sawas oh kaweid sang sapwellimen Koht pwihn, se wia uwen at kak en apwalihada ira en poakohng Siohwa. Se uhdahn kalahnganki me nait serepein ko tepida pioneer mwurin ara neksang pwihn 12, oh ira kakairada koahiek en pein koadoahkihada neira mwohni oh apwalih ira. Ira oh pil sister riemen keseula Cleveland, Tennessee, pwehn papah wasa me anahn laud mie ong sounkalohk. Se uhdahn loaleidkinirahda, ahpw se kalahnganki me ira doadoahngki pali laud en ara ahnsou pwehn papah Siohwa. Ngehi oh Bethel pwurehng tepida pioneer, met kahrehda en mie pwukoa kaperen teikan me se kak wia. Ekei pak se kin wia sounsawas ong sounapwalih me kin seiloak oh pil wia sounsawas ni mihting tohrohr kan.
Mwohn ara keseula Tennessee, nait serepein ko kohla London, England, oh mwemweitla ni ohpis en Sounkadehdehn Siohwa kan wasao. Wasao, Stephany, me ni ahnsowo sounpar 19, tuhwong Paul Norton, tohn Pedel pwulopwul men. Ni ahnsou me ira pil ehu mwemweitla, Kimberly tuhwong emen iengen Paul tohndoadoahk, Brian Llewellyn. Paul oh Stephany pwopwoudida, ahpw met mwurin Stephany sounpar 23. Brian oh Kimberly pwopwoudida pahro mwuri, ni Kimberly eh sounpar 25. Eri ira uhdahn saledek lao ira sounpar 23 de daulih. Ngehi oh ei pwoudo uhdahn pwungki ara pilada mwahu ihs me ira pwoudikihda.
Iang Paul, Stephany, Kimberly, oh Brian ni ohpis en Malawi, nan pahr 2002
Nait serepein ko ndaiong kiht me at oh pil ahn at pahpa nohno ko mehn kahlemeng mwahu me sewese ira en peikiong sapwellimen Sises kaweid en “rapahki mahs Wehin Koht,” mendahki ira kin lelohng kahpwal en mwohni. (Mad. 6:33) Nan April 1998, Paul oh Stephany ale luhk en iang Sukuhl en Kilead nempe 105, oh mwurin mwo ira pekederla Malawi, Aperika pwehn papah wasao. Ni ahnsowohte, Brian oh Kimberly ale luhk en doadoahk ni Pedel en London oh mwuhr ira pekederla ni Pedel en Malawi. Se uhdahn perenkihda met, pwehki sohte ehu ahl me mwahusang met ong me pwulopwul kan en doadoahngki arail mour.
PIL EHU LUHK KAPEREN
Nan January 2001, Brother Marais, me wia sounapwalih palien kawehwe (Translation Services), eker ie nan delepwohn nin duwen me I koasoia mwoweo. E kawehwehda me brother kan koasoakoasoane pwe kasukuhl en wehwehkihla mwahu lokaiahn wai en wiawi ong sounkawehwe kan nan sampah pwon. I sounpar 64 ahnsowo, oh I pilipilda en iang ale kaiahn pwehn wia emen sounkasukuhl ko. Ngehi oh Bethel kapakapki met oh koasoiaiong at nohno ko pwehn ale ara kaweid. Ira koaros men sen kohla, mendahki se sohte pahn kak sewese ira. I pwurehng koahl wasao oh nda me se pahn uhdahn perenki oh se onopadahngehr pwais kaselel wet.
Ahpw ei nohno alehdi soumwahu en kanser. I ndaiong ih me se pahn mihmi oh sewese riei serepeino Linda en apwalih. Nohno sapeng nda, “Ke sohte pahn wia met. I pahn suwedki ma ke sohte kohla.” Linda pil ahneki soangen pepehmohte. Se uhdahn kalahnganki ara tounmetei oh pil sawas sang riat Kristian ko wasao! Rahno mwurin at lella Patterson ni Watchtower Educational Center, Linda koahl oh ndaiong kiht me Nohno melahr. Se ese me Nohno pahn kangoangehkin kiht en uhdahn soupisengki at doadoahk kapwo, oh ih met me se wia.
Se uhdahn perenki me tepin wasa me se pekederla ie iei ohpis en Sounkadehdehn Siohwa kan nan Malawi, wasa me nait serepein riemeno oh ara pwoud ko papah ie. Se uhdahn perenki at pwurehng tuhpene! Mwurin mwo, se wia kasukuhlo Zimbabwe oh mwuhr nan Zambia. Mwurin sounpar siluh elep en at wia kasukuhlo, se pwurehng pekederla Malawi pwehn ntingihda koasoipen Sounkadehde kan me lelohng kalokolok wasao pwehki arail soupoupali nin duwen Kristian kei.b
Iang nein nait serepeino serepein kan kalohk
Se pil pwurehng men sengiseng ni at pwurala imwato nan Basalt, Colorado, nan pahr 2005. Ngehi oh Bethel pousehlahte at doadoahk en pioneer wasao. Nan pahr 2006, Brian oh Kimberly keseudo mihla karanih imwato pwehn apwalihada neira serepein riemeno, Mackenzie oh Elizabeth. Paul oh Stephany mihmihte Malawi, oh Paul wia emen tohn Pwihn me Kin Apwalih Ohpis en Sounkadehdehn Siohwa kan wasao. Ahnsou wet, ni ei kereniong sounpar 80, I kin uhdahn perenki kilang ohl pwulopwul kan me I iang irail doadoahk erein sounpar tohto arail alehdi pwukoa kan me I kin wia mahs. Peren laud me se ahneki kin keieu kohsang mehn kahlemeng mwahu kan me se tikida kilang oh me se nantihong alasang ong ni kamwahupen nait seri kan oh pil neirail seri kan.
a Menlau kilang Kahn Iroir (lokaiahn wai) en May 1, 1956, pali 269-272, oh March 15, 1971, pali 186-190, pwehn kalaudehla omw wehwehki duwen doadoahk en misineri me tohnpeneinei en Steele ko wia.
b Karasepe, menlau kilang koasoipen Trophim Nsomba nan Kahn Iroir (lokaiahn wai) en April 15, 2015, pali 14-18.