ROMANOSMAN CARTA

1 Noqa Pabloqa Cristo Jesuspa kamachin kani, apóstol kanaypaj wajyasqa, Diospa sumaj willaykunasninta willanaypajtaj tʼaqasqa.+ 2 Diosqa Palabranpi ñaupajmantaña profetasninnejta* nerqa chay sumaj willaykunata qonanta. 3 Chay willaytaj Wawanmanta karqa. Payqa kay jallpʼapi nacekorqa Davidpa mirayninmanta.+ 4 Diospa Wawanpunitaj karqa.+ Chaytaj sutʼinchasqa karqa espíritu santoj atiyninnejta, wañusqas ukhumanta kausarichisqa kashajtin.+ Paymin Señorninchej Jesucristo. 5 Paynejtamin jatun khuyakuyta japʼini,* jinallataj apóstol kaytapis.+ Ajinamanta tukuy llajtasmanta runas creeyniyoj kanankupaj, kasukunankupajtaj.+ Chay jinamanta sutin jatunchasqa kananpaj. 6 Qankunapis chay llajtas ukhumanta wajyasqa kankichej Jesucristojta kanaykichejpaj. 7 Kay cartata qhelqamushaykichej Roma llajtapi tiyakojkunaman. Qankunaqa Diospa munakusqasnin kankichej, paypaj tʼaqasqa kanaykichejpajtaj wajyasqas:

Tatanchej Diosmanta, Señor Jesucristomantawan qankunapaj jatun khuyakuy kachun, sonqo tiyaykuytaj.

8 Ñaupajtaqa Jesucristonejta Diosniyman graciasta qoni tukuyniykichejmanta. Imaraykuchus creeyniykichejmanta tukuynejpi parlakushan. 9 Noqaqa Diosta tukuy sonqo sirvini, Wawanmanta sumaj willaykunata willaspa. Diostaj yachan orakuspa qankunamanta yuyarikusqaytapuni.+ 10 Jinallataj mayta mañakuni, Diospa munaynin kajtenqa imaynallamantapis kunan qankunata waturikoj jamunaypaj. 11 Noqaqa rikuytapuni munashaykichej, Diosmanta qankunawan parlarinaypaj. Ajinamanta sinchʼita sayanaykichejpaj, 12 astawanqa purajmanta kallpachanakunanchejpaj,+ qankunapis noqapis kikin creeyniyoj kasqanchejrayku.

13 Hermanosníy, kayta yachanaykichejta munani: Ashkha kutista qankunaman jamuytapuni munarqani, chaypipis waj llajtaspi jinallataj runasta Diospi creenankupaj yanapanaypaj. Kunankamataj imapis jarkʼawanpuni. 14 Noqaqa manu kashani griegosman, mana griegosmanpis, ajinallataj yachayniyojkunaman, mana yachayniyojkunamanpis. 15 Chayrayku maytapuni munashani, qankuna Romapi tiyakojkunamanpis sumaj willaykunata willayta.+ 16 Imaraykuchus mana pʼenqakunichu sumaj willaykunata willaytaqa.+ Chayqa Diospa atiynin tukuy creejkunata salvananpaj,+ ñaupajtaqa judiosta+ chantá griegosta.+ 17 Creeyniyoj kajkunaqa reparanku, Diosqa sumaj willaykunanejta cheqan kayninta rikuchisqanta.+ Chaytaj creeyninkuta sinchʼiyachin, qhelqasqa kashan jina: “Cheqan runaqa creeyninrayku kausanqa”.+

18 Cielopi kaj Diosqa kʼajaj phiñakuyninta rikuchishan,+ payta mana kasojkunaj contranpi, mana cheqan kajta ruwajkunaj contranpiwan. Paykunaqa mana cheqan kajta ruwaspa,+ runasta jarkʼanku cheqa kajta rejsinankumanta. 19 Imachus Diosmanta yachayta atikusqantaqa paykunapis rejsinku. Imajtinchus Diosqa sutʼita paykunaman rejsicherqa.+ 20 Imaraykuchus Diospa mana rikukoj imasnenqa, nisunman wiñay atiynin,+ paypuni Dios kasqanpis,+ paypa ruwasqasninpi sutʼi rikukun,+ runata* rikhurichisqanmantapacha. Chayrayku mana niyta atinkumanchu Dios mana kasqantaqa. 21 Paykunaqa Diosta rejsishaspapis, mana Diosta jinachu jatuncharqanku, nitaj payta agradecekorqankuchu. Astawanqa mana yuyayniyojman tukorqanku, wampu sonqonkupis laqhayaykorqa.+ 22 Yachayniyoj kasqankuta nejtinkupis, wampuyarqanku. 23 Mana jaykʼaj wañoj Diosta jatunchanankumantaqa, wañoj runaman rijchʼakoj imasta jatuncharqanku, jinallataj pʼisqosman rijchʼakoj imasta, tawa chakisniyoj animalesman rijchʼakoj imasta, katarisman, ararankhasman rijchʼakoj imastawan.+

24 Chayrayku Diosqa paykunata saqerparerqa, saqerqataj millay imasta ruwanankuta, sonqonkoj munayninman jina, cuerponkuta pʼenqaypi rikhurichinankupaj. 25 Diosmanta cheqa kajta creenankumantaqa, llulleriosta creerqanku. Chantá Diospa ruwasqasnillanta yupaycharqanku, sirverqankutaj. Tukuy imata Ruwaj Diostarí mana yupaycharqankuchu, nitaj sirverqankuchu. Paylla jatunchasqa kanan tiyan wiñay wiñaynintinpaj. Amén.* 26 Chayrayku Diosqa millayta qʼoñirisqa kanankuta saqerqa.+ Imaraykuchus warmisqa manaña qhariwan puñuykuyta munarqankuchu, astawanqa warmipurallaña puñuykuyta munarqanku.+ 27 Jinallataj qharispis warmillawan puñuykuna kasqanta saqespa, paykunapura manchayta qʼoñirikorqanku, qharipura millay imasta ruwaspa.+ Pantasqankuman jinataj paykuna kikin ñakʼarinallankuta ñakʼarerqanku.+

28 Paykunaqa Diosta mana kasukuyta munarqankuchu. Chayrayku Diosqa paykunata saqerparerqa, saqerqataj sajra imaspi yuyanankuta, mana allin imasta ruwanankupaj.+ 29 Paykunaqa karqanku, mana cheqan kajta ruwajkuna,+ juchata ruwajkuna, munapayajkuna,+ sajra kajta ruwajkuna, envidiakojkuna,+ runa wañuchis,+ phiñanakuta maskʼajkuna, chʼaukiyajkuna,*+ runata ñakʼarichiyta munajkuna,+ cuento qʼepis ima. 30 Chantá kallarqankutaj wajkunamanta llullakuspa parlajkuna,+ Diosta chejnejkuna, machu machus, alabakojkuna, may kasqankuta yuyakojkuna, sajra imasta wakichejkuna, tatasninkuta mana kasojkuna ima.+ 31 Chantapis karqanku mana entiendeyta munajkuna,+ parlasqankuta mana juntʼajkuna, mana munakuyniyojkuna, mana khuyakojkuna ima. 32 Diosqa cheqan kayninman jina, nerqaña chay imasta ruwajkunaqa wañunankuta.+ Paykunataj chayta allinta yachashaspapis, chay imasta ruwashallankupuni. Chaykunata ruwajkunatapis allinpaj qhawanku.

2 Chayrayku qanqa pipis kay, mana imatapis kutichikuyta atinkichu.+ Wajkunata juzgaspaqa qanllataj juchayoj kasqaykita nishanki. Imaraykuchus qanpis kikin sajra imasllatataj ruwashanki.+ 2 Chantapis yachanchej Diosqa cheqa kajman jina juzgasqanta, chay imasta ruwajkunatataj juchachasqanta.

3 Qanrí, chay imasta ruwajkunata juzgashaspa, paykuna jinallataj ruwashanki chayqa, ¿yuyankichu Diospa juicionmanta librakunaykita? 4 Chayri, ¿pisipajchu qhawanki Dios may kʼacha kasqanta,+ mana usqhayllata phiñakoj kasqanta,+ pacienciayoj kasqantapis?+ ¿Manachu yachanki Diosqa kʼacha kasqanrayku arrepientekunaykipaj yanapashasusqanta?+ 5 Jinapis kʼullukusqaykirayku,* mana arrepientekuyta munasqaykiraykutaj, qanllapajtaj Diospa phiñakuyninta tantakushanki. Diosqa chay phiñakuyninta cheqan kaj juicio pʼunchayninpi rikuchenqa.+ 6 Sapa ujmantaj ruwasqasninman jina qoponqa.+ 7 Payqa wiñay kausayta qonqa, pikunachus jatunchasqa kayta, jatunpaj qhawasqa kayta, mana ismoj cuerpoyoj kayta ima maskʼanku+ chaykunaman. Imaraykuchus paykunaqa allin kajta mana saykʼuspa ruwanku. 8 Chaywanpis churanakojkunapaj, cheqa kajta mana kasojkunapaj, sajra kajta ruwajkunapaj imaqa, Diospa kʼajaj phiñakuynin, rabian ima kanqa.+ 9 Jinallataj ñakʼariy, llakiy ima kanqa tukuy sajrata ruwajkunapaj, ñaupajtaqa judiospaj chantá griegospaj. 10 Allin kajta ruwajkunamanrí, Diosqa jatunchasqa kayta, jatunpaj qhawasqa kayta, sonqo tiyasqa kayta ima qonqa, ñaupajtaqa judiosman+ chantá griegosman.+ 11 Diosqa tukuyta uj rejllata qhawan.+

12 Mana leyniyoj kaspa juchallikojkunaqa mana leyniyojllataj wañuponqanku.+ Chaywanpis leyniyoj kashaspa juchallikojkunaqa, chay leyman jina juzgasqa kanqanku.+ 13 Mana leyta uyarejkunachu Diospa ñaupaqenpi cheqan runas kanku. Astawanqa leypa nisqanta ruwajkuna cheqan runaspaj qhawasqa kanqanku.+ 14 Nacionesmanta kajkunaqa mana leyniyoj kaspapis,+ paykuna kikinkumanta leypa kamachiyninman jina ruwanku. Chay runasqa mana leyniyoj kaspapis paykuna kikinkupaj ley kanku. 15 Paykunaqa ruwasqankuwan rikuchinku, leyqa sonqonkupi qhelqasqa kasqanta. Paykunataqa sonqollankutaj reparachin, ruwasqanku allinchus manachus kasqanta. 16 Diosqa jamoj juicio pʼunchaypi, sumaj willaykunata willasqayman jina juzganqa imastachus runas pakaypi ruwasqankuta.+ Chaytataj Cristo Jesusnejta ruwanqa.

17 Qanqa judío nisqa kanki,+ leypitaj atienekunki, Dioswan allinpi kani nispataj jatunchakunki. 18 Chantapis Diospa munayninta rejsinki. Leymanta yachakusqaykiraykutaj, allinta reparayta yachanki imachus aswan allin kasqanta.+ 19 Yuyakunkitaj ciegospa pusaykachajnin kasqaykita, laqhapi kajkunaj kʼanchaynin kasqaykita. 20 Yuyakullankitaj mana yuyayniyojkunaj yuyaychajnin kasqaykita, wawa jina kajkunaj yachachejnintaj. Chantá yuyallankitaj Leynejta yachasqaykita imaynachus yachay, cheqa kajpis kasqanta. 21 Qanqa wajkunata yachachinki, qantaj mana chay yachachisqaykiman jinachu kausanki.+ Wajkunaman “ama suwakuychu”+ nispa ninki, qantajrí suwakunki. 22 Qanqa “ama qhenchachakuychu”+ nispa ninki, qantaj qhenchachakunki. Qanqa santosta millachikunki, chantá qanllataj templosmanta suwakunki. 23 Qanqa Diospa leyninta rejsisqaykimanta jatunchakunki, Leyta pʼakispatajrí Diosta pisipaj qhawachinki. 24 Diosmanta Qhelqasqapi nin jina: “Mana judío kajkunaqa qankunarayku Diospa sutinpaj sajrata rimanku”,+ nispa.

25 Circuncidasqa*+ kasqaykeqa, leyta kasukojtillayki yanapasonqa.+ Leyta pʼakinki chaytajrí, circuncidasqa kaspapis mana circuncidasqa jinalla kanki. 26 Chayrayku mana circuncidasqa runapis+ Leypa kamachisqanta kasun chayqa, mana circuncidasqa kaspapis circuncidasqa jina qhawasqa kanqa, ¿icharí?+ 27 Aychanpi mana circuncidasqa kaj runaqa, Leypa nisqanta juntʼasqanrayku qanta juzgasonqa. Imaraykuchus qanqa qhelqasqa leyniyoj kaspapis, circuncidasqa kaspapis, leyta pʼakinki. 28 Allin judioqa mana “judío kani” nejllachu,+ nitaj aychallanpi circuncidasqa kajchu.+ 29 Astawanpis allin judioqa sonqon ukhumantapacha judío kaj.+ Circuncidasqa kasqantaj sonqonpi,+ mana qhelqasqa leynejtachu, manachayqa Diospa espiritunnejta.+ Chay runataqa Dios allinpaj qhawan, manataj runaschu.+

3 Chanta, ¿imapitaj aswan walej judío kayri? Chayri, ¿imapitaj aswan walej circuncidasqa* kayri? 2 Tukuy imapi aswan walej. Ñaupajtaqa judiosman Diospa palabran qosqa karqa.+ 3 Chanta, ¿wakin judíos mana creesqankuraykullachu runasqa manaña Diospi atienekonqanku? 4 ¡Ni imarayku! Astawanpis Diosqa cheqatapuni parlan,+ tukuy runas llulla kajtinkupis.+ Qhelqasqa kashan jina: “Parlasqaykeqa cheqan kasqaykita rikuchenqa. Paykuna juzgasojtinkutaj, pantasqa kasqankuta rikuchinki”.+ 5 Sajra imasta ruwajtinchej, runasqa cuentata qokunku Diosqa cheqan kasqanmanta. ¿Chay ninayanchu Dios castigawajtinchej mana cheqanta ruwasqanta? Chayta wakin runasqa yuyanku. 6 Chaytaj mana jinachu. Dioschus mana cheqan kajta ruwanman chayqa, ¿imaynatataj kay mundomanta runasta juzganmanri?+

7 Sichus llullakusqayrayku runas reparanku Dios cheqanta parlasqanta, paytataj jatunchanku chayqa, ¿imaraykutaj Dios juchasapa kasqayta niwanri? 8 Chanta, ¿imaraykutaj mana nisunmanchu “sajra kajta ruwana, allin kaj jamunanpaj” nispari? Wakin runasqa chayta nisqaykuta ninku. Paykunaqa juchachasqapuni kananku tiyan.+

9 Chanta, ¿noqanchej judioschu aswan allinpaj qhawasqa kanchej? ¡Mana! Ña ninchejña, judiospis griegospis juchaj atiyninpi kashanku.+ 10 Qhelqasqa kashan jina: “Ni uj runallapis cheqan runaqa kanchu.+ 11 Ni pipis allin yachayniyojqa kanchu, ni pipis Diosta maskʼajqa kanchu. 12 Tukuy runas waj ñanman wistʼuykunku. Tukuyninku manakajman tukupunku. Mana pipis allin kajta ruwajqa kanchu, nipuni ujllapis kanchu”.+ 13 “Tonqorinkoqa sepultura jina kicharisqa. Qallunkuwantaj chʼaukiyanku”.*+ “Parlasqankoqa katarej venenon jina”.+ 14 “Siminkutaj maldeciywan jaya parlaywan ima juntʼa kashan”.+ 15 “Chakisninkoqa usqhay usqhayta rinku runata wañuchej”.*+ 16 “Ñankunasninkupeqa runata saruylla, ñakʼarichiytaj tiyan. 17 Allin kausay ñantaqa mana rejsinkuchu”.+ 18 “Diostapis mana manchachikunkuchu”.+

19 Kunanqa yachanchej, Leypa nisqanqa Leyta kasukojkunapaj kasqanta. Ajinamanta tukuy runas chʼinyanankupaj, sutʼitataj rikuchinanpaj runasqa Diospa ñaupaqenpi juchayoj kasqankuta, castigota japʼinankupaj jinataj kasqankuta.+ 20 Mana pipis leyman jina ruwasqanraykuchu, Diospa ñaupaqenpi cheqan runapaj qhawasqa kanqa.+ Imaraykuchus leyqa juchasapa kasqallanchejta reparachiwanchej.+

21 Kunantajrí leywan mana yanapachikuspapis Diospa cheqan kaynin sutʼi yachakun,+ Leypis Profetaspa qhelqasqankupis nisqankuman jina.+ 22 Arí, Jesucristopi creesqanchejrayku Diospa ñaupaqenpi cheqan runapaj qhawasqa kayta atinchej. Chaytaj tukuy creeyniyoj kajkunapaj. Imaraykuchus tukuy uj rejlla kanku.+ 23 Tukuyninku juchallikusqankurayku, mana taripayta atinkuchu Diospa jatun kayninta.+ 24 Chaywanpis Diosqa paykunata cheqan runaspaj qhawarqa. Imaraykuchus Cristo Jesusnejta paykunata preciowan kacharicherqa salvananpaj.+ Chayqa Diospa regalon,+ mayqentachus jatun khuyakuyninrayku qorqa chay.+ 25 Diosqa Jesusta uj jaywanata jina qorqa.+ Ajinamanta runas paypa yawarninpi creespa,+ Dioswan allinyakunankupaj. Diosqa chayta ruwarqa cheqan kayninta rikuchinanpaj. Imaraykuchus payqa pacienciakorqa, ñaupa runaspa juchasninkutataj perdonarqa. 26 Kay tiempopipis cheqan kayninta rikuchillantaj,+ Jesuspi creejkunata cheqan runaspaj qhawaspa.+

27 Chayrayku, ¿imamantapis jatunchakuyta atisunmanchu? Mana. ¿Leyta kasukusqanchejmanta jatunchakusunmanchu?+ Mana. Astawanqa creeyninchejrayku* jatunchakuna. 28 Ajinapi yachanchej uj runaqa creeyninrayku cheqan runapaj qhawasqa kasqanta, manataj leyman jina ruwasqanraykuchu.+ 29 ¿Diosqa judiospa Diosnillanchu?+ ¿Manachu payqa nacionesmanta kajkunajtapis Diosnillantaj?+ Arí, paykunajtapis Diosnillantaj.+ 30 Diosqa ujlla kasqanrayku,+ creeyninkurayku cheqan runaspaj qhawanqa circuncidasqa kajkunata,+ mana circuncidasqa kajkunatapis.+ 31 ¿Creeyninchejraykuchu leyta chinkachinchej? ¡Ni imarayku! Astawanqa leyta aswan sinchʼita sayachinchej.+

4 Jina kajtin, ¿ima nisunmantaj ñaupa tatanchej Abrahanmantari? ¿Imatataj pay tarerqa? 2 Sichus Abrahán ruwasqasninrayku cheqan runapaj qhawasqa kanman karqa chayqa, jatunchakuyta atinman karqa. Chaywanpis mana Diospa ñaupaqenpeqa. 3 ¿Ima nintaj Diosmanta Qhelqasqapi? Chaypi nin: “Abrahanqa Jehová* Diospi creerqa. Creesqanraykutaj cheqan runapaj qhawasqa karqa”,+ nispa. 4 Trabajaj runamanqa mana regalota jinachu pagonta jaywapunku, manachayqa manutapis juntʼapushankuman jina. 5 Chaywanpis uj runa Diospi creejtin, manataj ruwasqallanpichu atienekojtin, Diosqa payta creeyninrayku cheqan runapaj qhawan. Imaraykuchus Diosmin juchasapasta cheqan runaspaj qhawayta atin.+ 6 Davidpis imayna kusikuyniyojchus uj runa kasqanmanta parlarqa, pitachus Diosqa cheqan runapaj qhawan, mana leyman jinapuni ruwajtinpis. David nerqa: 7 “Kusisqa kanku sajra ruwasqasninkuta Dios perdonajtin, kusisqallataj kanku juchasninkuta Dios pampachajtin. 8 Kusisqamin runaqa, Jehová* Dios juchanta qonqayman churajtin”,+ nispa.

9 Chay kusikoyqa, ¿circuncidasqa* kajkunallapajchu? Chayri, ¿mana circuncidasqa kajkunapajwanchu?+ Ninchejña: “Abrahanqa creeyninrayku cheqan runapaj qhawasqa karqa”.+ 10 Chanta, ¿maykʼajtaj Abrahanta Dios cheqan runapaj qhawarqa? ¿Pay circuncidasqaña kashajtinchu? Chayri, ¿niraj circuncidasqa kashajtinchu? Diosqa Abrahanta manaraj circuncidasqa kashajtin cheqan runapaj qhawarqa. 11 Abrahanqa circuncisionta señalta jina* japʼerqa.+ Chay señaltaj rikucherqa payqa cheqan runapaj qhawasqa kasqanta, niraj circuncidasqa kashaspa Diospi creesqanrayku. Chayrayku Abrahanqa tukuy creejkunaj tatan,+ paykuna mana circuncidasqa kajtinkupis. Ajinamanta Diosqa paykunatapis cheqan runaspaj qhawan. 12 Chantapis Abrahanqa circuncidasqa kajkunajtapis tatallantaj. Manataj circuncidasqa kajkunaj tatallanchu, manachayqa pay jina creeyniyoj kajkunajtapis tatallantaj. Tatanchej Abrahanqa+ manaraj circuncidasqa kashaspa creeyniyoj karqa.

13 Mana leyta juntʼasqankuraykuchu Diosqa Abrahanman, mirayninmanpis uj mundota herenciata jina qonanta nerqa,+ manachayqa creeyninnejta cheqan runapaj qhawasqa kasqanrayku.+ 14 Leyman jina kausajkunachus herenciata japʼinkuman chayqa, creeyqa qhasi manakaj, imatachus Dios qonanta nisqanpis qhasi manakajllataj. 15 Moisespa Leynenqa Diospa kʼajaj phiñakuyninta apamun.+ Chaywanpis maypichus ley mana kanchu chaypeqa, nillataj leyta pʼakinapis kanchu.+

16 Imatachus Dios qonanta nisqanqa creeynejta jamun, Diospa jatun khuyakuyninraykutaj.+ Ajinamanta Abrahanpa tukuy miraynin Diospa nisqanta japʼiyta atin.+ Chaytaj mana Leypa atiyninpi kajkunallapajchu, manachayqa Abrahán jina creeyniyoj kajkunapajpis. Payqa tukuyninchejpata tatanchej.+ 17 (Qhelqasqapi nin: “Ashkha nacionespa tatan kanaykipaj churayki”,+ nispa). Abrahantaj Diospi creerqa. Imaraykuchus Diosqa wañusqasman kausayta qon, manaraj kanchu chay imasmantapis kankumanñapis jina parlan. 18 Manaña ni ima suyakunapaj jina kashajtinpis, Abrahanqa suyakorqa, creerqataj ashkha nacionespa tatan kananta. Chaytaj karqa payman nisqa kasqanman jina: “Ajina ashkha kanqa mirayniykeqa”,+ nispa. 19 Abrahanqa 100 watasniyoj jinaña kasqanrayku, cuerponta wañusqata jinaña qhawarqa.+ Saraj matrizninpis wañusqa jinaña kasharqa.+ Abrahantajrí creellarqapuni. 20 Payqa Diospa nisqanpi mana iskayrayaspa creerqa. Creesqanrayku kallpachakorqa, Diostataj jatuncharqa. 21 Chantapis payqa yacharqa Dios nisqanta juntʼanantapuni.+ 22 Chayrayku Abrahanqa, “cheqan runapaj qhawasqa karqa”.+

23 Chaywanpis “cheqan runapaj qhawasqa karqa” nisqaqa, mana Abrahanllapajchu qhelqasqa karqa,+ 24 manachayqa noqanchejpajpis. Imaraykuchus noqanchejpis, Diospi creesqanchejrayku cheqan runaspaj qhawasqa kasun. Paymin Señorninchej Jesusta wañusqas ukhumanta kausaricherqa.+ 25 Jesusqa juchasninchejrayku wañunanpaj jaywasqa karqa,+ cheqan runaspaj qhawasqa kananchejpajtaj kausarichisqa karqa.+

5 Creeyninchejrayku cheqan runaspajña qhawasqa kaspa,+ Dioswan allinpi kanallapuni Señorninchej Jesucristonejta.+ 2 Paypi creesqanchejrayku Diosman qayllaykuyta atinchej, jatun khuyakuyninta japʼinapaj. Chaytataj kunan japʼishanchejña.+ Chantapis kusikunachej* Dios jatunchanawanchejta suyakuspa. 3 Chantapis llakiykunapi kaspa kusikunachej.*+ Imaraykuchus yachanchej llakiykunaqa sinchʼita sayanapaj yanapawasqanchejta.+ 4 Sinchʼita sayaytaj Dios allinpaj qhawanawanchejpaj yanapawanchej.+ Dios allinpaj qhawawasqanchejtaj, suyakuyniyoj kanapaj yanapawanchej.+ 5 Suyakuyniyoj kasqanchejtaj mana qhasipajchu.+ Imaraykuchus Diospa munakuynenqa sonqonchejpi juntʼa kashan japʼisqanchej espíritu santonejta.+

6 Cristoqa juchasapasllaraj kashajtinchej,+ señalasqa tiempopi wañorqa juchasapa runasrayku. 7 Mana pipis wañullanmanchu uj cheqan runaraykoqa, jinapis ichá uj kʼacha runaraykoqa wañuyta atinman. 8 Cristorí juchasapasllaraj kashajtinchej noqanchejrayku wañorqa. Ajinamanta Diosqa munakuyninta rikuchiwanchej.+ 9 Cristoj yawarninnejta cheqan runaspaj qhawasqa kanchej chayqa,+ astawanrajchá paynejta Diospa kʼajaj phiñakuyninmanta salvasqa kasun.+ 10 Diospa enemigosnin kashajtinchej, paywan allinyachisqa karqanchej Wawanpa wañuyninnejta.+ Allinyachisqaña kaspataj, astawanrajchá Cristo kausashasqanrayku salvasqa kasunchej. 11 Mana chayllachu, astawanqa Diospi kusikullanchejtaj Señorninchej Jesucristonejta. Paynejtamin Dioswan allinyachisqa kanchej.+

12 Uj runanejta jucha kay mundoman yaykumorqa, juchanejtataj wañuy yaykumorqa.+ Ajinamanta wañoyqa tukuy runasman chayarqa, tukuyninku juchallikusqankurayku...+ 13 Manaraj Ley kashajtin, ñapis jucha kay mundopi karqaña. Jinapis mana ley kajtenqa, mana pipis juchanmanta juzgasqa kayta atinchu.+ 14 Chaywanpis wañoyqa rey jina tukuyta kamachisharqa, Adanpa tiempomantapacha Moisespa tiemponkama. Arí, mana Adán jina juchallikojkunatapis kamachisharqa. Adanqa rijchʼakun pichus jamunan karqa chayman.+

15 Diospa regalonqa mana Adanpa juchan jinachu. Uj runaj juchanrayku ashkhas wañorqanku. Chaywanpis Diospa jatun khuyakuynin, regalonpis aswan sumaj, ashkha runastataj yanapan. Chay regaloqa, jatun khuyakuywan khuska qosqa karqa uj runanejllata.+ Chaytaj Jesucristo.+ 16 Chantapis imatachus uj runaj juchan rikhurichisqanqa, Diospa regalonwan mana kikinchu.+ Imajtinchus uj jucharaykulla tukuy runas juchachasqa karqanku.+ Chaywanpis ashkha runas juchallikusqankumantaña, Diosqa uj regalota qorqa. Chaynejtataj ashkhas cheqan runapaj qhawasqa kanku.+ 17 Uj runaj juchanraykulla wañoyqa rey jina kamachin.+ Chaywanpis Diospa jatun khuyakuynin, cheqan runapaj qhawasqa kanapaj regalonpis, aswan sumaj, may chhikataj.+ Chayta japʼejkunarí kausanqanku, reyes jinataj kamachenqanku+ Jesucristonejta.+

18 Ajina ari, uj jucharaykulla tukuy laya* runas juchachasqa kanku.+ Ajinallatataj uj cheqan ruwaynejllata tukuy laya runas+ cheqanpaj qhawasqa kanku kausanankupaj.+ 19 Imaynatachus uj runa mana kasukusqanrayku ashkha runas juchayoj rikhurerqanku,+ ajinallatataj uj runa kasukusqanrayku ashkha runas cheqan runapaj qhawasqa kanqanku.+ 20 Leyqa churasqa karqa, runas mayta juchallisqankuta rikuchinanpaj.+ Runas mayta juchallejtinkutaj, Diosqa astawanraj jatun khuyakuyninta rikuchin. 21 ¿Imapaj? Diospa jatun khuyakuynin rey jina kamachinanpaj, imaynatachus juchawan wañuywan kamacherqanku ajinata.+ Jinamanta runas cheqanpaj qhawasqa kanankupaj, wiñay kausaytataj japʼinankupaj, Señorninchej Jesucristonejta.+

6 Kunan, ¿ima nisuntaj? ¿Juchallapipunichu kasun Dios jatun khuyakuyninta astawan rikuchinawanchejpaj? 2 ¡Ni imarayku! Sichus juchapaj wañunchejña chayqa,+ ¿imaynatá juchallapipuni kausasunri?+ 3 Chayri, ¿manachu yachankichej Cristo Jesuspi bautizasqa kajkunaqa,+ wañuyninpipis bautizasqa kasqanchejta?+ 4 Wañuyninpi bautizakusqanchejraykutaj, paywan khuska pʼampasqa karqanchej.+ Ajinamanta noqanchejpis Cristo jina mosoj kausaypi purinanchejpaj.+ Payqa Tatanpa atiyninnejta wañusqas ukhumanta kausarichisqa karqa. 5 Sichus pay jina wañunchej chayqa,+ pay jinallataj kausarichisqa kasunchej.+ Ajinamanta paywan ujchasqa kasunchej. 6 Yachanchej ñaupa kausayninchejqa paywan rakhu kʼaspipi* clavasqa kasqanta.+ Ajinamanta juchasapa cuerponchej manaña atipanawanchejpaj,+ niñataj juchaj atiyninpi kananchejpaj.+ 7 Imaraykuchus wañoj runaqa juchanmanta perdonasqaña.*

8 Chantapis Cristowanchus wañunchej chayqa, creenchej paywan khuska kausananchejta. 9 Yachanchejtaj Cristoqa wañusqas ukhumanta kausarichisqa kaspa+ manaña wañunanta.+ Wañoyqa manaña paypa patronninchu. 10 Payqa juchata chinkachinanpaj uj kutillata wañorqa wiñaypaj.+ Kausashantaj Diospa munayninta ruwananpaj. 11 Ajinallatataj qankunapis juchapajqa wañusqaña kasqaykichejta yuyaychej, kausaspataj Diospaj kausasqaykichejta Cristo Jesusnejta.+

12 Chayrayku amaña saqeychejchu wañoj cuerpoykichejpi jucha kamachinanta.+ Ajinamanta cuerpoykichejpa munayninta amaña kasunaykichejpaj. 13 Amallataj cuerpoykichejta juchaman jaywaychejchu, chaynejta sajra imasta ruwanapajqa. Astawanqa Diosman jaywakuychej, wañusqas ukhumanta kausarimusqas jina. Jinallataj cuerpoykichejtapis Diosman jaywaychej, allin kajta ruwanaykichejpaj.+ 14 Amataj saqeychejchu jucha qankunata kamachisunaykichejta. Imajtinchus mana leypa atiyninpichu kashankichej,+ manaqa Diospa jatun khuyakuyninta japʼishankichej.+

15 Chanta, ¿Diospa jatun khuyakuyninta+ japʼisqanchejraykuchu juchallikusun, mana leypa atiyninpichu kani nispa? ¡Ni imarayku! 16 ¿Manachu yachankichej pillatapis kasullankichejpuni chayqa, paypa esclavosnin kasqaykichejta?+ Sichus juchaj esclavosnin kankichej chayqa+ wañunkichej.+ Chaywanpis sichus Diospa esclavosnin kankichej, paytataj kasunkichej chayqa, cheqan runas kankichej. 17 Ñaupajtaqa juchaj esclavosnin karqankichej. Kunantajrí, Diosman gracias kachun, imajtinchus Diosta tukuy sonqo kasukunkichej, yachachisqanman jinataj ruwankichej. 18 Arí, juchamanta kacharichisqa kasqaykichejrayku+ cheqan kajpa esclavosnin kankichej.+ 19 Entiendenaykichejpaj jinalla parlashani, pantaj runas kasqaykichejrayku. Qankunaqa esclavota jina cuerpoykichejta jaywaj kankichej, millay imasman, sajra kajmanwan. Chaykunaqa sajra kajman pusan. Kunantajrí cuerpoykichejta esclavota jina cheqan kajman jaywaychej. Chayqa Diosta kusichej imasta ruwayman pusan.+ 20 Juchaj esclavosnin kashaspaqa, manaraj cheqan kajta ruwanapaj kamachisqachu karqankichej.

21 Chanta, ¿imatataj tarerqankichej chay imasta ruwaspari? Imastachus ruwasqaykichejmanta kunan pʼenqakushankichej. Chay ruwasqasniykichejtaj wañuyman pusan.+ 22 Kunantajrí, juchamanta kacharichisqa kaspa, Diospa esclavosninña kankichej. Chayraykutaj llimphu kausayta tarishankichej.+ Chaytaj wiñay kausayman pusan.+ 23 Juchaj pagonqa wañuymin.+ Diospa qosqan regalorí wiñay kausay,+ Señorninchej Cristo Jesusnejta.+

7 Hermanosníy, qankunaqa leyta rejsinkichejña. ¿Manachu yachankichej Leyqa uj runata patrón jina kamachisqanta, chay Ley kanankamalla? 2 Casarasqa warmeqa qosan kausakushajtin, leynejta qosanman watasqa. Qosan wañupojtinrí, qosanpa leyninmanta kacharichisqa.+ 3 Chayrayku qosan kausakushajtin waj qhariwan casaran chayqa, chay warmeqa qhenchachakun.+ Chaywanpis qosan wañupojtenqa, qosanpa leyninmanta kacharichisqaña. Waj qhariwan casarakun chaytaj mana qhenchachakunchu.+

4 Ajinallatataj qankunapis hermanosníy, Leypajqa wañorqankichej Cristo wañusqanrayku. Chaytaj karqa Cristojta kanaykichejpaj,+ pichus wañusqas ukhumanta kausarichisqa karqa+ chaypata. Ajinamanta Diosta kusichej imasta ruwananchejpaj.+ 5 Aychaj munayninman jina kausashajtinchejqa, Leyqa sutʼiman orqhorqa aychaj sajra munaynin cuerponchejta juchallichisqanta. Chay juchataj wañuyman pusawanchej.+ 6 Kunantajrí Leymanta kacharichisqaña kanchej.+ Imaraykuchus kamachiyninpi japʼiwarqanchej chay Leypajqa wañunchejña. Chayrayku espíritu santonejta esclavos kanchej,+ manañataj Leynejtachu.+

7 Ajina kajtin, ¿ima nisuntaj? ¿Leyqa juchachu? ¡Ni imarayku! Noqaqa imachus jucha kasqanta mana yachaymanchu karqa, manachus Ley kanman karqa chayqa.+ Sichus Leypi mana ninmanchu karqa, “ama munapayankichu”+ nispa chayqa, mana yachaymanchu karqa imachus munapayay kasqanta. 8 Juchatajrí chay kamachiymanta valekuspa, imaymana munapayayta noqapi rijchʼaricherqa. Imaraykuchus manaraj ley kashajtenqa, juchaqa wañusqa kasharqa.+ 9 Uj tiempopi kausarqani mana Leyllawan. Ley chayamojtintajrí, juchaqa kausarimorqa. Noqataj wañorqani.+ 10 Kausayman pusanawan karqa chay Leytaj,+ wañuyman pusawasqanta repararqani. 11 Imaraykuchus juchaqa Leymanta valekuspa chʼaukiyawarqa,* chay Leynejtataj wañuchiwarqa. 12 Leyqa llimphu,* kamachiypis llimphu,* cheqan, sumajtaj.+

13 Chanta, ¿chay sumaj Leychu wañuchiwarqa? ¡Mana! Jucha wañuchiwarqa. Juchaqa chay sumaj Leynejta wañuyman apawarqa,+ imachus jucha kasqanta sutʼiman orqhonanpaj. Ajinamantataj Leyqa rikucherqa jucha manchay sajrapuni kasqanta.+ 14 Yachanchej Leytaqa Dios churasqanta. Noqatajrí juchasapa kani, juchaman vendesqataj.+ 15 Imaraykuchus imatapis ruwasqayta mana yachanichu. Imajtinchus mana ruwanichu imatachus munasqayta. Astawanqa imatachus chejnini chayta ruwani. 16 Chaywanpis sichus mana munasqayta ruwani chayqa, Ley allin kasqanta nishani. 17 Ajinaqa manaña noqachu chayta ruwani, manachayqa noqapi kashan chay juchamin chaytaqa ruwan.+ 18 Yachani ari runalla kasqayta, ni ima allintaj noqapi* kasqanta. Noqaqa allin kajtapuni ruwayta munani, jinapis mana chayta ruwayta atinichu.+ 19 Allin kajta ruwayta munasqaytaqa mana ruwanichu, astawanpis mana munasqay sajra kajllata ruwani. 20 Mana munasqaytachus ruwani chayqa, manaña noqachu ruwani. Manachayqa noqapi kaj jucha chayta ruwan.

21 Ajinapeqa kay ley noqapi kasqanta reparani: Cheqan kajta ruwayta munashajtiy, sajra kajlla noqapi kashan.+ 22 Noqaqa Diospa leyninwan mayta miskʼichikuni, imayna runachus sonqoypi kasqayman jina.+ 23 Chaywanpis cuerpoypi waj ley kasqanta reparani. Chaytaj yuyayniypi kaj leywan maqanakun,+ juchaj leyninmantaj presota jina pusawan,+ mayqenchus cuerpoypi kashan chayman. 24 ¡Ay, imanallasajtaj! ¿Pitaj wañuyman pusaj cuerpoymanta kacharichiwanqari? 25 Diosman graciasta qoni. Imaraykuchus paymin kacharichiwan Señorninchej Jesucristonejta. Ajina ari, noqaqa yuyayniywan Diospa leyninpa esclavon kani. Cuerpoywantajrí juchaj leyninpa esclavon kani.+

8 Cristo Jesuswan ujchasqa kajkunaqa, mana juchachasqachu kanku. 2 Espíritu santoj leynenqa kausayta qosorqa, Cristo Jesuswan ujchasqa kausanaykipaj. Chay leyllataj qantaqa salvasorqa juchaj leyninmanta,+ wañuypa leyninmantawan. 3 Leyqa mana atiyniyojchu karqa+ runas juchasapa kasqanchejrayku, manataj juchata chinkachiyta aterqachu.+ Chayrayku Diosqa Wawanta kachamorqa+ juchasapa runasman rijchʼakojta,+ juchata chinkachinanpaj. Ajinamanta Diosqa runaj juchanta juchacharqa. 4 Diosqa chayta ruwarqa, Leypa cheqan kamachiykunasnin noqanchejpi juntʼakunanpaj,+ pikunachus mana aychaj munayninman jinachu purinchej, manaqa espíritu santoman jina chaykunapi.+ 5 Aychaj munayninman jina kausajkunaqa, aychaj imasnillanpi yuyanku.+ Espíritu santoman jina kausajkunarí, espiritoj imasninpi yuyanku.+ 6 Aychaj munayninpi yuyayqa wañuyman pusan.+ Espíritu santopi yuyaytajrí kausayman pusan, sonqo tiyaykuytataj qon.+ 7 Aychaj munayninpi yuyajkunaqa Diospa enemigosninman tukunku.+ Imaraykuchus paykunaqa mana kasunkuchu Diospa leyninta, nipunitaj atinkuchu kasuyta. 8 Chayrayku aychaj munayninman jina kausajkunaqa, mana Diosta kusichiyta atinkuchu.

9 Chaywanpis sichus espíritu santo qankunapi kashan chayqa, mana aychaj munayninman jinachu kausashankichej,+ manaqa espíritu santoman jina. Jinapis sichus uj runa mana Cristoj yuyayninman jinachu yuyan chayqa, chay runaqa mana Cristojtachu. 10 Cristochus qankunawan ujchasqa kashan chayqa,+ cuerpoqa jucharayku wañusqa kashan. Chaywanpis espíritu santoqa kausayta qosunkichej, cheqan runaspaj qhawasqa kasqaykichejrayku. 11 Wañusqas ukhumanta Cristo Jesusta kausarichej espíritu santochus qankunapi kashan chayqa,+ Diosqa chay espíritu santollanwantaj wañoj cuerpoykichejman kausayta qonqa.+

12 Ajina ari hermanosníy, mana aychaj munayninmanchu manu kanchej, chayman jina kausanapajqa.+ 13 Aychaj munayninman jinachus kausankichej chayqa, wañunkichejpuni. Sitajchus espíritu santoj yanapayninwan aychaj sajra ruwaykunasninta wañuchinkichej chayqa,+ kausankichej.+ 14 Pikunachus espíritu santowan pusaykachasqa kanku chaykunaqa, Diospa wawasninpuni kanku.+ 15 Imajtinchus qankunaqa mana esclavo kanaykichejpajchu espíritu santota japʼerqankichej, nitaj ujtawan manchachikunaykichejpajchu. Astawanqa chay espíritu santonejta Diosqa wawasninpaj reconocesorqachej. Chay espíritu santonejta tukuy sonqo ninchej: “¡Abba,* Tatáy!”, nispa.+ 16 Espíritu santollataj sutʼinchawanchej,*+ Diospa wawasnin kasqanchejta.+ 17 Diospa wawasninchus kanchej chayqa, herenciayojllataj kanchej. Diosmanta herenciayoj kaspataj, Cristowan khuska herenciata japʼisunchej.+ Sitajchus Cristo jina ñakʼarisun chayqa,+ paywan khuskallataj jatunchasqa kasunchej.+

18 Chayrayku kay tiempo ñakʼariykunaqa mana imapischu, qhepaman imatachus Dios qowasun chaywan kikinchasqaqa.+ 19 Diospa tukuy ima ruwasqanqa maytapuni suyakushan, Diospa wawasninpa jatun kaynin rejsichisqa kananta.+ 20 Imaraykuchus Diospa tukuy ima ruwasqanqa, mana munasqanraykuchu qhasi manakajman churasqa karqa,+ manachayqa Dios ajinapi kananta saqesqanrayku. Chaywanpis Diosqa uj suyakuyta qorqa. 21 Ajinamanta Diospa tukuy ima ruwasqan juchaj atiyninmanta, wañuymantawan kacharichisqa kananpaj.+ Chay jinamanta Diospa wawasnin jina kacharichisqa kanqanku, chaytaj may sumajpuni. 22 Yachanchej jina, Diospa tukuy ima ruwasqanqa phutiyta waqashan, kunankamataj nanaywan kashallanpuni. 23 Mana chayllachu, herencianchejmanta ñaupaj kaj poqoyta, nisunman noqanchej espíritu santota japʼejkunapis, sonqonchejpi llakiywan waqashallanchejtaj.+ Chantá maytapuni suyakushanchej Dios wawasninpaj reconocenawanchejta.+ Diosqa chayta ruwayta atin, aycha cuerponchejmanta Cristo preciowan kacharichiwasqanchejrayku. 24 Dios juchamanta kacharichiwarqanchej chaypacha kay suyakuyta japʼerqanchej. Chaywanpis suyakushasqanchejta rikunchejña chayqa, manaña imatapis suyakuna kanchu. Pillapis suyakusqanta rikunña chayqa, ¿imapajñataj suyakonqari? 25 Imatachus suyakushasqanchejta+ manaraj rikunchejchu chayqa,+ sinchʼita sayaspa, japʼiytapuni munaspataj suyakullanchejpuni.+

26 Chantapis espíritu santoqa pisi kallpa kashajtinchej yanapawanchej.+ Noqanchejqa yachanchej Diosmanta mañakunanchej kasqanta. Jinapis wakin kutisqa mana yachanchejchu imatachus mañakunanchejta. Noqanchejqa sonqonchejpi waqanchej, manataj imatapis parlariyta atinchejchu. Chay kutispi espíritu santoqa Diosmanta yanapanawanchejta mañakun. 27 Sonqonchejta allinta qhawaykoj Diosqa,+ mana ni imata niyta atisqanchejta espíritu santonejta entienden. Imaraykuchus Diosqa paypaj tʼaqasqa kajkunata munayninman jina yanapan.

28 Yachanchej jina, Diosqa tukuy imata ruwan payta munakojkunaj allinninkupaj, pikunachus munayninman jina wajyasqas kanku chaykunapaj.+ 29 Imaraykuchus Diosqa qallariymantapacha yacharqa pikunatachus ajllanan karqa chayta, nerqataj Wawanman rijchʼakunankuta.+ Ajinamanta Wawanqa ashkha hermanos ukhupi+ kuraj wawa kananpaj.+ 30 Chantá pikunatachus ñaupajmantaña ajllakorqa+ chaykunatapis wajyallarqataj.+ Pikunatachus wajyarqa chaykunatapis cheqan runaspaj qhawallarqataj.+ Pikunatachus cheqan runaspaj qhawarqa chaykunatapis jatunchallarqataj.+

31 ¿Ima nisuntaj chay imasmanta? Sichus Dios noqanchejwan kashan chayqa, ¿pitaj contranchejpi kayta atinmanri?+ 32 Diosqa ni kikin Wawantapis ñakʼarinanmanta jarkʼakorqachu, astawanpis tukuyninchejrayku wañunanpaj jaywarqa.+ Chayrayku yachanchej Diosqa, Wawanwan ima, tukuy chay waj imastapis kusiywan qonawanchejta. 33 ¿Pitaj Diospa ajllasqasninta juchachanmanri?+ Ni pi, imaraykuchus Diosmin paykunata cheqan runaspaj qhawan.+ 34 ¿Pitaj paykunata juchachanmanri? Ni pi juchachanmanchu. Imaraykuchus Cristo Jesús wañorqa, wañusqas ukhumantataj kausarichisqa karqa. Kunantaj Diospa pañanpi kashan,+ noqanchejpajtaj mañakushan.+

35 ¿Pitaj Cristoj munakuyninmanta tʼaqawasunmanri?+ ¿Ñakʼariychu, llakiychu, qhatiykachasqa kaychu, yarqhaychu, ropamanta pisisqa kaychu, wañuy patapi kaychu, espadachu?+ 36 Qhelqasqa kashan: “Qanrayku tuta pʼunchay wañuy patapi kayku, ñakʼanapaj* ovejas jinataj qhawasqa kayku”.+ 37 Chaywanpis tukuy chay imaspi atipajkunapuni kanchej,+ pichus munakuwarqanchej chaynejta. 38 Allintapuni yachani, ni wañuypis, ni kausaypis, ni angelespis, ni gobiernospis, ni kaypi kaj imaspis, ni jamoj imaspis, ni atiykunapis,+ 39 ni patapi kaj imaspis, ni urapi kaj imaspis, nitaj waj ruwasqa kaj imaspis tʼaqayta atiwasunmanchu Diospa munakuyninmantaqa. Chay munakuytaqa Dios rikuchin Señorninchej Cristo Jesusnejta.

9 Noqaqa Cristota qhatej runa jina cheqata parlashani mana llullakuspa. Sonqoyqa espíritu santonejta sutʼinchan, 2 llakiyniy jatun kasqanta, sonqoypitaj mana tukukoj nanay kasqanta. 3 Noqa munayman Cristomanta karunchasqa kayta. Ajinamanta judío hermanosniy chinkachisqa kanankumantaqa, noqa chinkachisqa kanaypaj. 4 Paykunaqa israelitas kanku, pikunatachus Dios wawasninpaj rejsikaporqa chaykuna.+ Diosqa paykunata jatuncharqa, paykunawantaj tratosta ruwarqa,+ Leytapis qorqa.+ Diosqa paykunaman nerqa imaynatachus payta yupaychanankuta,+ chantapis nillarqataj imastachus paykunaman qonanta.+ 5 Paykunaqa ñaupa tataspa miraynin kanku,+ Cristotaj paykunamanta jamorqa.+ Diosqa tukuy imamanta aswan patapi kashan. Paymin wiñaypaj jatunchasqa kachun. Amén.*

6 Chayqa mana niyta munanchu Diospa nisqan mana juntʼakusqanta. Imaraykuchus Israelpa mirayninmanta kajkunaqa, mana tukuypunichu israelitas kanku.+ 7 Nitaj Abrahanpa miraynin kasqankuraykuchu, tukuyninku paypa wawasnin kanku.+ Astawanpis qhelqasqa kashan: “Mirayniykeqa wawayki Isaacmanta jamonqa”,+ nispa. 8 Chayqa mana niyta munanchu Abrahanpa tukuy wawasnin Diospa wawasnin kasqankuta.+ Manachayqa Dios imatachus qonanta nisqanman jina nacekojkunalla cheqamanta Abrahanpa wawasnin kanku.+ 9 Diosqa ñaupa tatanchej Abrahanman nerqa: “Wata kunan jina jamusaj, warmiyki Sarataj qhari wawitayojña kanqa”,+ nispa. 10 Manataj chay kutillachu, manachayqa ñaupa tatanchej Isaacpaj Rebeca iskay wawayoj kananpaj onqoj rikhurejtinpis, chayta nillarqataj.+ 11 Chay wawas manaraj nacekushajtinku, nitaj allin kajta mana allin kajtapis ruwashajtinku, Diosqa nerqaña mayqenninkutachus ajllananta. Imajtinchus Diosqa pitachus munan chayta ajllan, manataj runaj ruwasqasninman jinachu. 12 Chayrayku Rebecaman nerqa: “Kuraj kajqa, sullkʼa kajpa kamachin kanqa”,+ nispa. 13 Qhelqasqa kashan: “Jacobta munakorqani, Esautataj chejnikorqani”,+ nispa.

14 Chanta, ¿ima nisuntajri? ¿Ruwanmanchu Diosqa mana cheqan kajta? ¡Ni imarayku!+ 15 Payqa Moisesman nerqa: “Pitachus munakuyta munani chayta munakusaj. Chantá pitachus khuyakuyta munani chayta khuyakusaj”,+ nispa. 16 Ajina ari, Diosqa ajllan khuyakuyninman jina, mana runaj munasqanman jinachu, nitaj kallpachakusqanman jinachu.+ 17 Diosmanta Qhelqasqapi faraonmanta* nin: “Kausajta saqeyki, qannejta atiyniyta rikuchinaypaj, sutiytaj jallpʼantinpi willasqa kananpaj”,+ nispa. 18 Ajina ari, Diosqa pitachus khuyakuyta munan chayta khuyakun. Sonqonkuta rumiyachiyta munajkunatarí, rumiyachinankuta saqellan.+

19 Chayrayku ichá pipis niwanman: “¿Imaraykutaj Dios runasta juchachanri? ¿Pitaj Diospa munayninpa contranpi sayayta atinmanri?”, nispa. 20 Qanrí, ¿pitaj kanki Dioswan churanakunaykipaj?+ Tʼuru vasoqa, ¿ninmanchu ruwajninta “imapaj ajinata ruwawarqanki” nispa?+ 21 ¿Manachu tʼuru vasota ruwaj manka llutʼaqa tʼurumanta imatapis ruwananpaj atiyniyoj?+ ¿Manachu kikin tʼurullamantataj ruwayta atin, jatun pʼunchayllapi oqharinapaj tʼuru vasota chayri ima ratopis oqharinapaj tʼuru vasota? 22 Diosqa sajra runasman phiñakuyninta rikuchiyta munarqa, atiynintapis rejsichiyta munarqa. Jinapis payqa mayta pacienciakorqa phirinapaj tʼuru vasos jina karqanku chaykunawan. 23 Diosqa chayta ruwarqa, pikunachus khuyakuyninta japʼinankupaj jina kanku chaykunaman jatun kayninta rikuchinanpaj. Paykunaqa jatunchasqa kanankupaj tʼuru vasos jina karqanku,+ pikunatachus Diosqa ñaupajmantaña chaypaj wakicherqa chaykuna. 24 Chaykunataj noqanchej kanchej. Diosqa wajyawarqanchej judíos ukhumanta, naciones ukhumantapis.+ 25 Oseas libropipis Dios nillarqataj: “Mana llajtay kajkunatataj+ llajtay nisaj. Mana munakusqaytataj munakusqay nisaj.+ 26 Maynejpichus paykunaman nikorqa ‘qankunaqa mana llajtaychu kankichej’ nispa, chayllapitaj ‘kausaj Diospa wawasnin’ nisqa kanqanku”,+ nispa.

27 Chantapis Isaiasqa Israelmanta nerqa: “Israelpa wawasnin mar qochapi tʼiyu jina ashkha kajtinkupis, pisilla salvasqa kanqanku.+ 28 Imaraykuchus Jehová* Diosqa, kay jallpʼapi tiyakojkunamanta cuentata mañanqa. Chaytaqa usqhayllata ruwaspa tukuchanqa”,+ nispa. 29 Isaiasqa nillarqataj: “Manachus angelesta kamachej Jehová* Diosqa mirayninchejmanta wakinta puchuchinman karqa chayqa, Sodoma jina kasunman karqa, Gomorramantaj rijchʼakusunman karqa”,+ nispa.

30 Kunan, ¿ima nisunmantaj? Nacionesmanta kajkunaqa, creeyniyoj kasqankurayku+ cheqanpaj qhawasqa karqanku, mana cheqan kajta maskʼashaspalla.+ 31 Israel llajtataj leynejta cheqanpaj qhawasqa kayta maskʼaspapis, leytaqa mana juntʼarqachu. 32 ¿Imarayku? Imaraykuchus paykunaqa, ruwasqasninkunejta cheqanpaj qhawasqa kayta maskʼarqanku, manataj creeynejtachu. Paykunaqa “urmachej rumipi” urmarqanku.+ 33 Qhelqasqa kashan jina: “¡Qhawaychej! Sionpi churashani urmachej rumita,+ sientechej* chhankatapis. Paypi creejtajrí mana pʼenqaypi rikhurenqachu”.+

10 Hermanosníy, tukuy sonqo munani israelitas salvasqa kanankuta, chayllatataj Diosmantapis mañakuni.+ 2 Noqa paykunamanta kayta niyman: Paykunaqa Diosta yupaychanankupaj mayta kallpachakunku,+ jinapis chayta ruwanku Diosta mana allinta rejsispalla. 3 Paykunaqa mana yachankuchu, imaynachus Diospa cheqan kaynin kasqanta.+ Chaywanpis yuyasqankuman jinalla cheqanpaj qhawasqa kayta maskʼanku.+ Manataj Diospa cheqan kayninman jinachu kausanku.+ 4 Leyqa Cristopi tukukaporqa.+ Ajinamanta tukuy creeyniyoj kajkuna cheqan runaspaj qhawasqa kanankupaj.+

5 Imaynatachus Leyman jina cheqan runapaj qhawasqa kanamanta Moisés kayta qhelqarqa: “Leyta juntʼajqa Leynejta kausanqa”,+ nispa. 6 Chaywanpis Diosmanta Qhelqasqapeqa nillantaj, runaqa creeynejta cheqanpaj qhawasqa kayta atisqanta. Chaypi nin: “Ama sonqoykipi niychu:+ ‘¿Pitaj cieloman wicharenqari?’,+ nispa. Chayqa niyta munan, ¿pitaj cieloman wicharenqa Cristota uraykuchimunanpajri? 7 Amallataj niychu: ‘¿Pitaj chinkay ukhuman* uraykonqari?’,+ nispa. Chayqa niyta munan, ¿pitaj chinkay ukhuman uraykonqa Cristota wañusqas ukhumanta kausarichimunanpaj?”, nispa. 8 ¿Ima nintaj Diosmanta Qhelqasqapi? “Palabraqa qayllaykipi kashan, simiykipi, sonqoykipitaj”.+ Chay “palabrataqa” creeynejta japʼinchej, chaytataj willashanchej. 9 Sichus simiykiwan runaspa ñaupaqenpi willanki Jesús Señor kasqanta,+ sonqoykipitaj creenki payta wañusqas ukhumanta Dios kausarichimusqanta chayqa, salvasqa kanki. 10 Runaqa sonqonpi creenan tiyan cheqanpaj qhawasqa kananpaj. Siminwantajrí runasman willanan tiyan+ salvasqa kananpaj.

11 Diosmanta Qhelqasqapi nin: “Pichus paypi creejqa mana pʼenqaypi rikhurenqachu”,+ nispa. 12 Judío runawan griego runawanqa kikillan kanku.+ Ujlla Señorqa tukuypata, paytaj yanapata mañakojkunata mayta yanapan. 13 “Jehová* Diospa sutinta tukuy oqharejkunaqa salvasqa kanqanku”.+ 14 Chanta, ¿imaynatataj sutinta oqharenqanku mana paypi creespari? ¿Imaynatataj paypi creenqanku mana paymanta uyarispari? ¿Imaynatataj uyarenqanku mana pipis willajtinri? 15 ¿Imaynatataj willamonqanku mana kachasqa kaspari?+ Qhelqasqa kashan jina: “Sumaj willaykunata willajkunaj chakisninkoqa, ¡may kʼachitus kanku!”.+

16 Chaywanpis mana tukuychu sumaj willaykunata kasukorqanku. Isaías nerqa: “Jehová* Dios, ¿pitaj willasqaykuta creenri?”,+ nispa. 17 Uj runaqa palabrata uyarisparaj chaypi creen.+ Pipis Cristomanta willajtintaj palabrata uyarin. 18 Chanta, ¿manachu paykuna chay willayta uyarerqanku? Arí, uyarerqanku. “Chay willayqa jallpʼantinpi uyarikorqa, kay jallpʼaj kʼuchusninkamataj chayarqa”.+ 19 Chanta, ¿manachu Israel chaytaqa yacharqa?+ Moisés nerqa: “Noqa waj nacionwan celosachisqaykichej, mana yuyayniyoj nacionnejtataj yawarniykichejta tʼimpurichisaj”,+ nispa. 20 Isaiastajrí mana manchachikuspa Diospa nisqanta willarqa, nerqataj: “Mana maskʼawajkuna tariwanku,+ noqamanta mana tapukojkunataj rejsiwanku”,+ nispa. 21 Israel llajtamantataj nerqa: “Mana kasukoj, kʼullu* llajtataqa, noqaman kutirikamunanpaj diantinta wajyarqani”,+ nispa.

11 Chanta, ¿Diosqa llajtanta qhesacharqachu?+ ¡Ni imarayku! Noqapis israelita kani, Abrahanpa mirayninmanta, Benjamín ayllumantataj.* 2 Diosqa mana llajtanta qhesacharqachu, mayqentachus ñaupajta rejsikaporqa chaytaqa.+ ¿Manachu yachankichej Diosmanta Qhelqasqapi imatachus Eliasmanta nisqanta? Payqa Israelpa contranta Diosman willakuspa nerqa: 3 “Jehová* Dios, profetasniykita wañurachinku, altaresniykitapis* urmarachinku, noqallaña qhepakuni. Kunantaj noqatapis wañuchiyta munashawanku”,+ nispa. 4 Diosrí, ¿imatá payman kuticherqa? Pay nerqa: “Kapuwanraj 7.000 runas, paykunaqa mana Baalman qonqorikorqankuchu”,+ nispa. 5 Kunanpis Israelmantaqa pisi puchojkuna kanraj,+ Diospa jatun khuyakuyninrayku ajllasqas. 6 Diosqa jatun khuyakuyninrayku+ paykunata ajllarqa, manataj ruwasqasninkuraykuchu.+ Sichus ruwasqasninkurayku ajllasqa kankuman karqa chayqa, mana Diospa jatun khuyakuyninraykuchu ajllasqa kankuman karqa.

7 Chanta, ¿ima nisuntaj? Imatachus Israel mayta maskʼasqantaqa mana tarerqachu. Pikunatachus Dios ajllarqa chaykunalla tarerqanku.+ Chay ujkunataj mana uyariyta munarqankuchu.+ 8 Qhelqasqa kashan jina: “Diosqa kunan pʼunchaykama paykunata wañusqata puñurparichin,+ qorqataj mana rikoj ñawista, mana uyarej ninrista”.+ 9 Davidpis nillantaj: “Sumaj mikhunankupis* paykunapaj kachun uj lazo jina, uj trampa jina, urmachej rumi jina, uj castigotaj. 10 Ñawisninku laqhayaykuchun manaña rikunankupaj. Wasankupis kʼumpullapuni kachun llasa cargasta qʼepiykachasqankupi”,+ nispa.

11 Chanta, ¿mana sayarinankupaj jinachu israelitas miskʼaspa urmarqanku? ¡Ni imarayku! Astawanpis leyta pʼakisqankurayku, nacionesmanta kajkunapaj salvación tiyan, israelitas envidiakunankupaj.+ 12 Sichus paykuna leyta pʼakisqankurayku waj runas bendecisqa kanku chay, pisiyasqankuraykutaj nacionesmanta kajkuna bendecisqa kanku chayqa,+ may chhika bendicionesrajchus kanqapis tukuyninku tantasqa kajtinkoqa.

13 Kunanqa nacionesmanta kajkunaman parlamuykichej. Nacionesman kachasqa apóstol kasqayrayku,+ Diospaj ruwanaytaqa sumajpaj qhawani.+ 14 Ichapis ajinapi llajta masisneyqa waj nacionesmanta envidiakuspa, wakillanpis salvasqa kankuman. 15 Diosqa paykunata qhesacharqa.+ Ajinamantataj ñan kicharikorqa kay jallpʼapi waj runas Dioswan allinyachisqa kanankupaj. Jina kajtin, imaynarajchus kanqa paykunata Dios watejmanta japʼikapojtenqa. Chayqa kanqa wañusqas ukhumantapis kausarimunkuman jina. 16 Ñaupaj kaj jaywasqa tʼantachus Diospaj tʼaqasqa chayqa, tukuynin masapis Diospaj tʼaqasqallataj. Saphichus sumaj chayqa, ramaspis sumajllataj kanku.

17 Diosqa olivo sachʼaj wakin ramasninta kʼutorqa. Qantataj kʼita olivoj ramasnin kashajtiykipis, payqa chay sachʼaman injertasorqa. Ajinamanta qanpis saphinpa sumaj yakunta chʼonqarqanki. 18 Ama umata oqhariychu kʼutusqa ramasmanta aswan sumaj kasqaykita yuyakuspa. Aswan sumaj kasqaykita yuyanki chayqa,+ yuyarikuy mana qanchu saphiman kausayta qoshanki. Astawanqa saphi qanman kausayta qoshasunki. 19 Ninkichari: “Wakin ramasqa kʼuturasqa karqanku, noqa injertasqa kanaypaj”,+ nispa. 20 Chayqa ajinapuni. Paykunaqa mana creeyniyoj kasqankurayku kʼuturasqa karqanku,+ qantajrí creeynejta sayashanki.+ Ama jatunchakuychu, astawanpis allinta qhawarikuy. 21 Sichus olivo sachʼaj ramasninta Dios kʼuturarqa chayqa, qantapis kʼutuyta atillasunkimantaj. 22 Chayrayku tʼukuriy, Diospa kʼacha kayninpi,+ phiñakuyninpiwan. Urmajkunapajqa phiñakun,+ qanpajtajrí kʼacha. Sichus allinpaj qhawasunanpaj imatapis ruwallankipuni chayqa, payqa qanpaj kʼacha kanqa. Mana jina kajtintaj, qanpis kʼutusqallataj kanki. 23 Sitajchus paykunapis creeyta qallarenqanku chayqa, sachʼankuman injertasqa kanqanku.+ Imajtinchus Diosqa atin ujtawan paykunata injertayta. 24 Diosqa qanta kʼita olivomanta kʼutuspa, huerta olivoman injertasorqa. Chaytaqa mana ruwakullanchu, jinapis Diosqa qanta ajinata injertasorqa. Chayrayku, ¡astawanrajchá huerta olivomanta kʼuturasqa ramasta ujtawan injertanqa!

25 Hermanosníy, ama tukuy imata yachasqaykichejta yuyanaykichejpaj, Diospa kay pakasqa yachayninta rejsinaykichejta munani:+ Israelmanta wakin runasqa mana uyariyta munarqankuchu. Ajinallapunitaj kanqa, nacionesmanta Diospa ajllasqasnin tukuyninku tantasqa kanankukama. 26 Ajinamanta tukuynin Israel+ salvasqa kanqa. Qhelqasqa kashan jina: “Salvajqa* Sionmanta jamonqa,+ Jacobpa mirayninmantataj sajra ruwaykunata chinkachenqa. 27 Maypachachus juchasninkuta pampachasaj chaypacha,+ paykunawan uj tratota ruwasaj”.+ 28 Paykunaqa sumaj willaykunata qhesachasqankurayku Diospa enemigosnin kanku. Chaytaj qankunaj allinniykichejpaj. Chaywanpis ñaupa tatasninkurayku, Diosqa paykunamanta wakinta ajllarqa amigosnin kanankupaj.+ 29 Diosqa mana pesachikonqachu imastachus qosqanmanta, nitaj pikunatachus wajyasqanmantapis. 30 Ñaupajtaqa Diosta mana kasukojchu kankichej.+ Kunantajrí judíos mana kasukusqankurayku+ Dios qankunata khuyakusunkichej.+ 31 Payqa khuyakusunkichej judíos mana kasukusqankurayku. Chayraykutaj judiostapis khuyakuyta atillantaj. 32 Diosqa paykuna presos jina kanankuta saqerqa, mana kasukusqankurayku.+ Ajinamanta paykunaman khuyakuyninta rikuchinanpaj.+

33 Diospa bendicionesnenqa may chhikapuni. Yachayninpis, imastachus yachasqanpis mana tukukuyniyoj. Imatachus ruwasaj nisqanpis mana yachay atina, jinallataj ñankunasninpis mana rejsiy atina. 34 Chayrayku qhelqasqa kashan: “¿Pitaj Jehová* Diospa yuyasqanta rejsiyta atinri? Chayri, ¿pitaj payta yuyaychanmanri?”.+ 35 Chayri, “¿pitaj imatapis Diosman ñaupajta qorqa, pay kutichipunanpajri?”.+ 36 Tukuy ima paypata, paynejta, paypajtaj. Paymin wiñaypaj jatunchasqa kachun. Amén.*

12 Chayrayku hermanosníy, Diospa khuyakuyninrayku mañakuykichej: Cuerpoykichejta Diosman jaywanaykichejta+ kausashaj jaywanata jina, paypa qhawayninpi llimphuta,+ payta kusichinanpaj jinataj. Ajinamanta Diosta sirvinkichej tukuy yuyayniykichejwan.+ 2 Amaña kay tiempo runas* kausasqankuman jinaqa kausaychejchu. Astawanpis yuyayniykichejta mosojyachispa mosoj runaman tukuychej.+ Ajinamanta qankunallataj sutʼita reparankichej+ Diospa munaynenqa kʼacha, cheqan, payta kusichinanpaj jinataj kasqanta.

3 Diospa jatun khuyakuyninta japʼisqayrayku, tukuy qankunaman niykichej, ama qankuna kikiykichejmanta aswan sumaj kasqaykichejta yuyakuychejchu.+ Manachayqa maychus kajllata qankunamanta yuyaychej, Dios sapa ujman creeyta qosqanman jina.+ 4 Cuerponchejqa ashkha imasniyoj,+ manataj tukuyninkuchu kikin imasta ruwanku. 5 Ajinallataj noqanchejpis kanchej ashkha kaspapis Cristowan ujchasqa kasqanchejrayku, uj cuerpolla kanchej. Sapa ujninchejtaj ujkuna ujkunawan ujchasqa kanchej.+ 6 Diosqa jatun khuyakuyninrayku, imaymana ruwaykunapaj atiyta qowanchej.+ Sichus Diospa nisqasninta willanapaj atiyta japʼinchej chayqa, creeyninchejman jina willanallapuni. 7 Sichus wajkunata yanapanapaj atiyta japʼinchej chayqa, yanapanallapuni. Yachachinapaj atiyta japʼinchej chaytaj, yachachinallapuni.+ 8 Kallpachajqa kallpachallachunpuni.*+ Qorikuyta yachajqa mana michʼakuspa qorillachunpuni.+ Ñaupajman pusajqa sumajta pusallachunpuni.+ Khuyakojqa kusiywan khuyakullachunpuni.+

9 Tukuy sonqo munanakuychej, ama simillamantachu.*+ Sajra kajtaqa chejnisqata chejnikuychej,+ allin kajmantaj kʼaskaykuychej. 10 Familia jina tukuy sonqo munanakuychej. Wajkunata respetaypi* ñaupajpi kaychej.+ 11 Kʼuchis kaychej, amataj qhellasqa.+ Espíritu santo sonqoykichejta kʼajarichichun.+ Esclavos jinataj Jehová* Diosta sirviychej.+ 12 Qhepaman imatachus japʼinaykichejmanta kusikuychej. Ñakʼariypi kaspa sinchʼita sayaychej.+ Mana saykʼuspa Diosmanta mañakuychej.+ 13 Diospaj tʼaqasqa kajkunata imastachus pisichikusqankupi yanapaychej.+ Kallpachakullaychejpuni wajkunata kʼachamanta japʼikunaykichejpaj.+ 14 Qankunata qhatiykachajkunapaj Diospa bendicionninta mañapuychej.+ Amataj paykunata maldeciychejchu.+ 15 Kusikojkunawan kusikuychej, waqajkunawantaj waqaychej. 16 Wajkunataqa qankuna kikiykichejta jina qhawaychej. Ama jatunchakuychejchu, astawanqa kʼumuykukoj sonqo kaychej.+ Amataj yachaysapa kasqaykichejta yuyakuychejchu.+

17 Ama pimanpis sajrata ruwasusqaykichejmanta sajrallawantaj kutichiychejchu.+ Imatachus tukuy runas allinpaj qhawanku chayta ruwaychej. 18 Tukuy atisqaykichejta ruwaychej tukuywan allinpi kausakunaykichejpaj.+ 19 Munasqa hermanosníy, ama ima sajramantapis pagachikuychejchu, astawanqa saqeychej Dios kʼajaj phiñakuyninta sajrata ruwajkunaman rikuchinanta.+ Imaraykuchus qhelqasqa kashan: “‘Noqamin vengakusaj, pagachikusajtaj’, nispa nin Jehová* Diosqa”.+ 20 Chayrayku, “sichus enemigoyki yarqhachikun chayqa, mikhunata qoriy. Chʼakichikun chaytaj, yakuta qoriy. Chayta ruwaspaqa, nina brasastapis umanman churaykushawaj jina kanqa”.*+ 21 Ama sajra kajwan atipachikuychejchu, astawanqa sajra kajta allin kajwan atipallaychejpuni.+

13 Tukuy runas autoridadesta kasuchunku.+ Manachus Dios autoridades kanankuta saqenman chayqa,+ mana autoridades kanmanchu. Tukuy autoridadesqa Diospa churasqan kanku.+ 2 Chayrayku autoridadesta mana kasukojqa, Diospa contranpi kashan. Chayta ruwajkunaqa juchachasqa kanqanku. 3 Allin kajta ruwajkunaqa autoridadesta mana manchachikunkuchu, manachayqa sajra kajta ruwajkunalla manchachikunku.+ Autoridadesta mana manchachikuyta munankichu chayqa, allin kajta ruwallaypuni.+ Paykunataj allinpaj qhawasonqanku. 4 Autoridadesqa Diospa kamachisqanta ruwanku allinniykipaj. Chaywanpis sajra kajta ruwashanki chayqa, manchachikuy. Imaraykuchus castiganapaj atiyniyoj* kasqankoqa, mana qhasipajchu. Autoridadesqa Diospa kamachisnin kanku, sajrata ruwajkunata castiganankupaj.

5 Chayrayku autoridadestaqa kasukunaykichejpuni tiyan, mana castigota manchachikuspallachu, manachayqa sonqoykichej mana juchachasunaykichejpaj.+ 6 Chayrayku qankunapis impuestosta pagankichej. Autoridadesqa Diospa kamachisnin kaspa, ruwanasninkuta juntʼallankupuni. 7 Tukuyman imatachus qonaykichej kasqanta qoychej: Impuestota cobrajmanqa impuestota pagaychej,+ imamanta pagota mañajmanpis pagapuychej, kasukunata munajtaqa kasuychej,+ respetanata munajtataj respetaychej.+

8 Ama pimanpis manu kaychejchu, astawanqa purajmanta munanakuyllamanta manu kaychej.+ Imaraykuchus runa masinta munakojqa leyta juntʼan.+ 9 Leypeqa kay kamachiykuna tiyan: “Ama qhenchachakunkichu,+ ama runata wañuchinkichu,+ ama suwakunkichu,+ ama munapayankichu”.+ Chay kamachiykuna, waj kamachiykunapis, kay nisqapi juntʼakun: “Runa masiykita munakunayki tiyan qan kikiykita jina”.+ 10 Munakuyniyoj runaqa mana ima sajratapis runa masinta ruwanchu.+ Chayrayku munakuyniyoj runaqa leyta juntʼan.+

11 Chayta qankunapis ruwallaychejpuni, imaraykuchus puñuymanta rijchʼarina horaña.+ Kunanqa salvacionninchej aswan qayllapiña kashan, creeyta qallarerqanchej chay pʼunchaymanta nisqaqa. 12 Tutaqa tukukapushanña, pʼunchaytaj qayllaykamushan. Chayrayku laqhayaypa ruwanasninta wijchʼunachej.+ Kʼanchaypa maqanakuna armasnintataj churakunachej.+ 13 Pʼunchaypis kanman jina purinachej,+ maychus kajta kausakuspa. Ama millay fiestaspi purinachu, ama machanachu, ama khuchichakunachu, ama mana pʼenqakuspa juchata ruwanachu,*+ ama churanakunachu, nitaj envidiakunachu.+ 14 Astawanqa Señor Jesucristo jina kausakunachej.+ Amataj yuyanachu aychaj munayninta ruwaytaqa.+

14 Creeypi niraj allin sayasqa runataqa,+ tukuy sonqo japʼikuychej. Mana qankuna jinachu piensajkunataqa* ama juzgaychejchu. 2 Creeypi allin sayasqa runaqa, tukuy imata mikhun. Creeypi niraj allin sayasqa runarí, qʼomerkunallata mikhun. 3 Tukuy imata mikhojqa, ama pisipaj qhawachunchu qʼomerkunallata mikhojtaqa. Qʼomerkunallata mikhojpis, ama juzgachunchu tukuy imata mikhojtaqa.+ Diosqa chay runata tukuy sonqo japʼikorqa. 4 Qanrí, ¿pitaj kanki wajpa kamachinta juzganaykipaj?+ Chay runaqa patronnillanpaj sayan chayri urmanpis.+ Arí, payqa sayachisqa kanqa Jehová* Dios sayachisqanrayku.

5 Uj runaqa, uj pʼunchayta waj pʼunchaykunamanta nisqa, aswan sumajpaj qhawan.+ Waj runapajtaj tukuy pʼunchaykunaqa kikillan.+ Sapa uj imatachus yuyasqanmanta ama iskayrayachunchu. 6 Uj pʼunchayta jatunpaj qhawajqa Jehová* Diosrayku jatunpaj qhawan. Tukuy imata mikhojpis, Jehová* Diosta jatunchananpaj mikhun, imaraykuchus payman graciasta qon.+ Qʼomerkunallata mikhojpis, Jehová* Diosta jatunchananpaj mikhun, imajtinchus paypis Diosman graciasta qollantaj.+ 7 Noqanchejmantaqa ni mayqenpis pay kikinpajchu kausan,+ nitaj pipis payllapajchu wañun. 8 Kausaspaqa Jehová* Diospaj kausanchej.+ Wañuspataj Jehová* Diospaj wañunchej. Ajina ari, kausaspapis wañuspapis Jehová* Diospata kanchej.+ 9 Cristopis wañorqa, kausarimorqataj, wañusqaspata, kausajkunajtawan Señorninku kananpaj.+

10 Qanrí, ¿imaraykutaj hermanoykita juzganki?+ Chayri, ¿imaraykutaj hermanoykita pisipaj qhawanki? Diosqa tukuyninchejta juzgawasun.*+ 11 Qhelqasqa kashan: “Jehová* Diosqa nin: ‘Kausayniyrayku jurani:+ Tukuypis noqaman qonqorikuwanqanku. Tukuy runas Diospuni kasqayta yachanqanku’,+ nispa”. 12 Ajina ari, sapa ujninchej ruwasqasninchejmanta Diosman cuentata qonanchej kanqa.+

13 Chayrayku amaña ujkuna ujkunawan juzganakunachu.+ Astawanqa mayta kallpachakuna hermanonchejta ama pantachinapaj, nitaj urmachinapaj.+ 14 Noqaqa Señor Jesuspa kamachin kaspa yachani, ni imapis kikillanmantaqa chʼichichu kasqanta, nitaj chaymanta iskayrayanichu.+ Astawanqa uj runa imatapis chʼichipaj qhawajtillan, paypaj chʼichi. 15 Sichus mikhusqaykiwan hermanoykita phiñachinki chayqa, manaña munakuyman jinachu purishanki.+ Ama mikhusqaykiwan hermanoykita urmachiychu.* Imaraykuchus payrayku Cristo wañorqa.+ 16 Chayrayku sichus ima ruwasqaykichejpis wajkunata rimachinman chayqa, ama chayta ruwaychejchu, qankunapaj chay ruway allin kashajtinpis. 17 Diospa Gobiernonman yaykunanchejqa mana mikhunamantachu, nitaj ujyanamantachu kashan.+ Manaqa espíritu santoj yanapayninwan cheqan runa kaymanta, wajkunawan allinpi kaymanta, kusisqa kaymanta ima. 18 Pillapis chay jinamanta Cristopaj esclavo jina llankʼan chayqa, Diosta kusichin. Runaspis chaytaqa allinpaj qhawanku.

19 Chayrayku tukuy imata ruwana wajkunawan allinpi kausakunapaj,+ jinallataj purajmanta kallpachanakunapajpis.+ 20 Ama mikhunaraykoqa Diospa ruwasqanta urmachiychu.+ Cheqamantapuni tukuy imapis llimphu. Chaywanpis uj runaj mikhusqan wajkunata pantachin chayqa, mana allinchu.+ 21 Sichus aychata mikhusqayki, vinota ujyasqayki chayri waj imata ruwasqaykipis hermanoykita pantachin chayqa, allin kanman chaykunata mana ruwanayki.+ 22 Imatachus chay imasmanta creesqaykitaqa Dioslla yachachun. Qanqa kusisqa kanki imachus allin rijchʼasusqanta ruwajtiyki sonqoyki mana juchachasojtin. 23 Sitajchus pipis iskayrayaspa mikhun chayqa juchachasqaña. Imaraykuchus mana creesqanman jinachu ruwan. Imatapis mana creespalla ruwayqa jucha.

15 Noqanchej creeypi allin sayasqa kajkunaqa, creeypi manaraj allin sayasqa kajkunata yanapananchej tiyan ñaupajman rinankupaj.+ Ama allinnillanchejtaqa maskʼanachu.+ 2 Sapa ujninchej runa masinchejpa allinninta maskʼana, ajinamanta kallpachasqa kanankupaj.+ 3 Cristopis mana paypa allinnillantachu maskʼarqa.+ Astawanqa Diosmanta Qhelqasqapi nisqanman jina ruwarqa. Chaypi nin: “Chejnisojkunaqa qanpaj sajrata parlanku, chaytaj noqaman chayawan”,+ nispa. 4 Ñaupa tiempopi qhelqakusqanqa, yachachinawanchejpaj qhelqasqa karqa,+ jinallataj suyakuyniyoj kananchejpaj.+ Imaraykuchus Diosmanta Qhelqasqaqa sinchʼita sayanapaj,+ sonqochakunapaj ima yanapawanchej. 5 Diosqa sonqochawanchej, kallpachawanchejtaj sinchʼita sayanapaj. Chayrayku paymanta mañakuni qankunata yanapasunaykichejta, Cristo Jesús jina yuyanaykichejpaj. 6 Ajinamanta tukuyniykichej ujchasqa,+ uj simillataj Diosta jatunchanaykichejpaj. Paymin Señorninchej Jesucristoj Tatanqa.

7 Imaynatachus Cristo tukuy sonqo japʼikuwarqanchej,+ ajinallatataj ujkuna ujkunata tukuy sonqo japʼikuychej.+ Ajinamanta Dios jatunchasqa kananpaj. 8 Noqa niykichej: Cristoqa judiospa* kamachinman tukorqa,+ Dios cheqatapuni parlasqanta rikuchinanpaj. Ajinallataj ñaupa tatasninkuman Dios imatachus nisqanpis cheqapuni kasqanta rikuchinanpaj.+ 9 Jinallataj waj nacionesmanta kajkunapis Diosta jatunchanankupaj, paypa khuyakuyninrayku.+ Diosmanta Qhelqasqapi nin: “Chayrayku waj nacionesmanta kajkuna ukhupi jatunchasqayki. Sutiykitapis takiykunawan jatunchasaj”,+ nispa. 10 Chantá nillantaj: “Waj nacionesmanta kajkuna, Diospa llajtanwan khuska kusikuychej”,+ nispa. 11 Diosmanta Qhelqasqapi nillantaj: “Tukuy waj nacionesmanta kajkuna, Jehová* Diosta jatunchaychej. Tukuy llajtaspis payta jatunchaychej”,+ nispa. 12 Isaiaspis nillantaj: “Jesejpa saphin rikhurenqa,+ pichus nacionesta kamachinanpaj jamushan chay.+ Nacionestaj paypi suyakonqanku”,+ nispa. 13 Suyakuyta qoj Diosqa, paypi atienekusqaykichejrayku qankunata kusiywan juntʼachichun, sonqo tiyaykuywantaj. Ajinamanta suyakuyniykichej espíritu santoj atiyninnejta aswan sinchʼi kananpaj.+

14 Hermanosníy, noqaqa kayta allinta yachani: Qankunaqa kʼacha kaywan, jinallataj tukuy yachaywan juntʼa kankichej. Chantapis qankunapura yuyaychanakuyta* atinkichej. 15 Chaywanpis wakin imasmanta aswan sutʼita qhelqamushaykichej qankunata yuyarichinaypaj. Chaytaqa ruwashani Dios jatun khuyakuyninta rikuchiwasqanrayku. 16 Diosqa ajllawarqa Cristo Jesuspa kamachin kanaypaj, ajinamanta waj nacionesmanta kajkunaman Diosmanta sumaj willaykunata willaranaypaj.+ Noqaqa Diospaj llankʼashani, waj nacionesmanta kajkuna Diospaj uj sumaj jaywana jina kanankupaj, espíritu santowan paypaj tʼaqasqa kanankupaj.

17 Noqaqa kusisqa kashani Cristo Jesuspa discipulon* kasqaymanta, Diospaj llankʼasqaymanta ima. 18 Kunanqa mana ruwasqaymantachu parlasaj, manaqa imastachus Cristo noqanejta ruwasqallanmanta. Ajinamanta waj nacionesmanta kajkuna Cristota kasukunankupaj. Payqa chayta ruwarqa parlasqaynejta, ruwasqaynejta, 19 milagrosnejta, tʼukuna imasnejta,+ Diospa espiritunpa atiyninnejta ima. Ajinapi Jerusalenmanta qallarispa provincia Iliricokama chayarqani, Cristomanta sumaj willaykunata tukuynejpi willaraspa.+ 20 Maytataj kallpachakorqani sumaj willaykunata willanaypaj, maypichus Cristomanta manaraj willakorqachu chaypi. Ajinamanta ama wajpa willasqan patapi willanaypaj. 21 Chay ruwasqayqa Diosmanta Qhelqasqapi nisqanman jina kashan. Chaypi nin: “Pikunamanchus manaraj paymanta willakorqachu, chaykunaqa rikonqanku. Manaraj uyarerqankuchu chaykunapis entiendenqanku”,+ nispa.

22 Chayrayku qankunaman ashkha kutispi mana jamuyta aterqanichu. 23 Chaywanpis kunanqa, kay llajtaspi willayta tukuniña. Chantapis unayña qankunaman jamuyta munarqani. 24 Chayrayku Españaman rej jina qankunawan tinkuyta munani. Uj tiempota qankunawan karikuytawantaj, Españaman rinaypaj uj cheqata pusarinawaykichejta munayman. 25 Kunanrí Jerusalenmanraj rishani, jaqaypi kaj hermanosta yanapanaypaj.+ 26 Macedoniapi, Acayapiwan kaj hermanosqa, tukuy sonqo qolqeta qorqanku Jerusalenpi wajcha hermanosninchejta yanapanapaj.+ 27 Arí, paykunaqa chayta tukuy sonqo ruwarqanku, paykunaman manu jina kasqankurayku. Waj nacionesmanta kajkunaqa, judío hermanosninkunejta Diospa bendicionesninta japʼerqanku. Chayrayku waj nacionesmanta kajkunapis, Jerusalenpi kaj hermanosta kapuyninkuwan yanapanallankutaj tiyan.+ 28 Apachishawanku chay yanapata judío hermanosman jaywaytawan Españaman risaj. Chayman rej jinataj qankunata waturikusqaykichej. 29 Qankunaman jamuspaqa, Cristomanta may chhika bendicionesta japʼisqayta apamusaj.

30 Hermanosníy, mañakuykichej Señorninchej Jesucristonejta, Diospa espiritunmanta jamoj munakuynejta ima, Diosmanta tukuy sonqo mañapunawaykichejta, imaynatachus noqa mañakuni ajinata.+ 31 Ajinamanta Judeapi mana creejkunamanta Dios jarkʼanawanpaj,+ jinallataj Jerusalenpi kaj hermanos paykunapaj apashani chay yanapata kusiywan japʼikunankupaj.+ 32 Ajina kajtin, Dios munajtenqa qankunaman kusisqa chayamusaj, tukuyninchejtaj kallpachasqa kasunchej. 33 Sonqo tiyaykuyta qoj Dios tukuyniykichejwan kachun.+ Amén.*

16 Febe sutiyoj hermananchejta kachamushaykichej. Payqa Cencreaspi+ kaj congregacionpi* yanapakushan. 2 Señorpi creesqanrayku tukuy sonqo payta japʼikuychej, imaynatachus Diospaj tʼaqasqa kajkunata japʼikuna tiyan ajinata.* Imamanta pisichikojtinpis yanapariychej.+ Imaraykuchus payqa ashkha hermanosta yanaparqa, noqatapis yanapallawarqataj.

3 Napaykapuwaychej Priscata,* Aquilatawan.+ Paykunaqa Cristo Jesuspi yanapawajkuna kanku. 4 Paykunaqa kausayninkutapis noqarayku wañuy pataman churarqanku.+ Chayrayku paykunamanqa mana noqallachu graciasta qoni, manachayqa nacionesmanta tukuy congregacionespis graciasta qollankutaj. 5 Chantapis napaykapuwaychej paykunaj wasinkupi tantakoj congregacionta.+ Napaykapullawaychejtaj munasqa Epenetoyta. Payqa Asia jallpʼapi Cristopi ñaupajta creejkunamanta ujnin. 6 Napaykapuwaychej Mariata. Payqa qankunarayku mayta llankʼarqa. 7 Napaykapuwaychej Andronicota, Juniastawan. Paykunaqa familiaresniy kanku,+ noqawan khuskataj carcelpi karqanku. Apostolespis paykunata allinpaj qhawanku. Chantapis noqamanta nisqaqa, aswan unayña Cristoj discipulosnin kanku.

8 Napaykapuwaychej munasqa hermanoy Ampliatota, paypis Señorta qhatillantaj. 9 Napaykapuwaychej Cristopaj llankʼaj masinchej Urbanota, munasqa Estaquisniytawan. 10 Napaykapuwaychej Apelesta, payqa Cristoj ñaupaqenpi allinpaj qhawasqa. Napaykapullawaychejtaj Aristobuloj wasinpi kajkunata. 11 Napaykapuwaychej familiarniy Herodionta, jinallataj Narcisoj wasinmanta Señorpi creejkunatapis. 12 Napaykapuwaychej Trifenata, Trifosatawan. Paykunaqa Señorpaj mayta llankʼashanku. Napaykapuwaychej munasqa hermananchej Persidata, paypis Señorpaj mayta llankʼarqa. 13 Napaykapuwaychej Señorpaj sumajta llankʼaj Rufota, mamantawan, pichus mamay jinallataj chayta. 14 Napaykapuwaychej Asincritota, Flegonteta, Hermesta, Patrobasta, Hermasta, paykunawan kaj hermanostawan. 15 Napaykapuwaychej Filologota, Juliata, Nereota, hermanantawan, jinallataj Olimpasta, paykunawan kaj tukuy hermanostawan. 16 Napaykunakuychej ujkuna ujkunata llimphu sonqowan muchʼaykunakuspa. Qankunataqa Cristoj tukuy congregacionesnin napaykamusunkichej.

17 Kunanqa hermanos, mañakuykichej allinta qhawakunaykichejta tʼaqanachejkunamanta, pantachejkunamantawan. Imaraykuchus paykunaqa, imastachus yachakorqankichej chaypa contranpi kashanku. Paykunamanta tʼaqakuychej.+ 18 Chay jina runasqa mana Señorninchej Cristoj kamachisninchu kanku, manachayqa cuerponkoj sajra munayninpata esclavosnin kanku. Chantapis miskʼi simiwan, kʼacha palabraswan ima, pisi yachayniyojkunaj sonqonkuta suwanku. 19 Kasukoj runas kasqaykichejtaqa tukuy yachanku. Chayrayku qankunamanta kusikuni. Munanitaj allin kajpaj yachayniyoj kanaykichejta, sajra kajpajtaj mana yachayniyoj.+ 20 Allin kausayta qoj Diosqa, pisimantawan Satanasta chakiykichej uraman churaspa pʼaltarparenqa.+ Señorninchej Jesuspa jatun khuyakuynin qankunawan kachun.

21 Yanapawajniy Timoteo napaykamusunkichej, jinallataj familiaresniy Lucio, Jasón, Sosípatro ima.+

22 Noqa Terciopis Señorpa sutinpi napaykamuykichej. Kay cartataqa noqa qhelqarqani, Pablotaj dictawarqa.

23 Gayo+ napaykamusunkichej. Payqa wasinman wajyarikuwan, chaypitaj congregacionpis tantakun. Llajtamanta qolqeta jallchʼaj* Erastopis napaykamullasunkichejtaj, jinallataj hermanon Cuartopis. 24 *

25 Willashani chay sumaj willaykunaqa, Jesucristomanta willaypis, Dios qankunata sinchʼita sayachiyta atisqanta rikuchin. Chay sumaj willaykunataj, Diospa pakasqa yachaynin sutʼinchakusqanman jina kashan,+ chayqa unay tiempota pakasqa karqa. 26 Kunantajrí chay pakasqa yachayqa sutʼinchasqaña.* Profetaspa qhelqasqankuraykutaj tukuy runas rejsinku. Chaytaj Dios kamachisqanman jina kashan. Payqa wiñaypaj kausan, munantaj tukuy runas paypi creenankuta, kasukunankuta ima. 27 Dioslla tukuy yachayniyojqa,+ paymin Jesucristonejta wiñay wiñaypaj jatunchasqa kachun. Amén.*