5 Yachaqana
Jehovata yupaychaqkuna kacharichikunku
1, 2. a) Ñawpa tatamamanchik, ¿imasmantataq kacharichisqa karqanku? b) ¿Ima kamachiykunatataq Adán Evawan kasukunanku karqa?
JEHOVÁ Diosninchik ñawpa tatamamanchikta ruwaspa, mana imamanpis wataykurqachu, mana kunanjinachu karqa. Paykunaqa Paraisopi tiyakurqanku, Edén huertapi. Mana juchayuq juntʼa runa kasqankurayku, mana imamantapis unqunankuchu karqa, nitaq kunanjina wañuyta suyanankuchu karqa. Chantapis, mana juk maquinajinachu karqanku, kamachisqajinalla imatapis ruwanankupaq, manaqa tukuy imata munasqankumanjina ruwayta, akllayta ima atirqanku. Paykunaqa chayjina kacharichisqa kawsayta kawsanallankupaqpuni, Dios kamachisqanta kasukunanku karqa.
2 Diosninchik kawsananchikpaq kamachiykunata qusqanpi tʼukurina. Manapis Diosninchik achkhata parlaspa, Adanman Evamanwan kamachiykunata qurqachu, paykuna kasukuyta atillankuman karqa. Yarqhachikuspaqa mikhunanku karqa; chʼakichikuspaqa yakuta ukyananku karqa; jinallataq chʼisiña kaptinqa, puñunanku karqa. Chantapis, Jehová Diosqa juk sumaq ruwayta qullarqataq, chaytaq paykunapaq juk leyjina karqa kawsayninta apaykachanankupaq. Paykuna mirananku karqa, animalkunata qhawananku karqa, chantapis tʼikapacha wasinkuta tukuy Jallpʼaman juntʼachinanku karqa (Génesis 1:28; 2:15). Kay kamachiykunaqa allinninkupaq karqa, ¿ichari? Llamkʼayninkupi kusikunanku karqa, maychus atisqankumanjina llamkʼaspataq sumaqta yuyaychakunanku karqa. Astawanpis, allinta llamkʼayninkuta ruwanankupaq, sumaqta tʼukuriyta atirqanku. ¿Imatataq astawan munankuman karqari?
3. ¿Imaynatá Adán Evawan akllayta atisqankuta allinta apaykachankuman karqari?
3 Adán Evawan munasqankumanjina imatapis ruwayta atisqankuqa, mana allintapuni imatapis ruwanankuta niyta munarqachu. Imallatapis ruwaspaqa, Diospa kamachisqanta mana pʼakinankuchu karqa. ¿Imaynatá Diospa kamachiyninkunata yachankuman karqari? Diosta uyarispa, ruwasqantapis qhawarispa. Jehová Diosqa Adanman Evaman ima, yachakusqankumanjina imatapis ruwanankupaq yuyayta qurqa. Mana juchayuq juntʼa runajina ruwasqa kasqankurayku, Diospa kʼacha kayninta paykunapis rikuchiyta atinkuman karqa. Chayta ruwaspaqa, Diosninchikta pachis ninkuman karqa, Diospa ñawpaqinpitaq allinpaq qhawasqa kayta munasqankuta rikuchinkuman karqa (Génesis 1:26, 27; Juan 8:29).
4. a) Diosninchik Adanta Evatawan, mana chay sachʼamanta mikhunankuta nispa, ¿ima allinmantapis jarkʼachkarqachu? b) ¿Imaraykutaq chay kamachiy allin karqa?
4 Jinamanta, Diosninchik kawsayta qusqanrayku, imachus paykunap sunqunkupi kasqanta yachayta munarqa, chantapis payta kasukunkumanchus karqa, manachus. Jehovaqa jinata Adanta kamachirqa: “Huertapi tukuynin kaj sachʼasmanta mikhullanki. Allin kajta mana allin kajta yachanamanta sachʼaj poqoynillanta amapuni mikhunkichu. Chay sachʼaj poqoynintachus mikhunki chayqa, wañunki”, nispa (Génesis 2:16, 17). Evata ruwaytawan, paymanpis kikillantataq kamachirqa (Génesis 3:2, 3). Chayta kamachispaqa, ¿ima allinmantapis, jarkʼachkarqachu? Mana. Diosqa paykuna mikhunankupaq imaymana puquykunata churarqa (Génesis 2:8, 9). Jehová Jallpʼata ruwasqanrayku, tukuy imapis paypata karqa. Chayrayku, Jehovalla runap allinninpaq, munasqanta juntʼananpaqpis ima leytapis qunan karqa. Paykunaqa, chayta sumaqta yachananku karqa (Salmo 24:1, 10).
5. a) ¿Imaynatá Adán Evawan kacharichisqa kayninkuta chinkachirqanku? b) Adán Evawan kacharichisqa kanankumanta, ¿imasmantaq wataykukurqanku? ¿Chayrayku imaynatá ñuqanchikpis kawsachkanchikri?
5 Chaywanpis, ¿imatataq paykuna ruwarqanku? Juk ángel payllapaq tukuy imata munaspa, akllayta atisqanta mana allintachu apaykacharqa, jinamanta Satanasman tukurqa, chay sutiqa “Churanakuq” niyta munan. Kay saqra angelqa, Diospa munayninmanta llullata parlaspa, Evata chʼawkiyarqa (Génesis 3:4, 5). Evaqa Dios kamachisqanta pʼakirqa, Adanpis chayllatataq ruwarqa. Jinamanta chay puquyta mikhuykuspa, paykunallataq kacharichisqa kayninkuta chinkachinku. Juchamantaq wataykukurqanku, Dios nisqanmanjinataq wañupurqanku. Jinamanta mirayninkuman juchata herenciatajina saqirqanku, chaytaq nacekusqanchikmantapacha mana allin kaqta ruwayta munasqanchikpi rikukun. Chantapis juchaqa runata llawchʼiyachin, chayrayku machuyanchik, unqunchik, wañunchik ima. Runa juchasapa kasqanrayku, Satanás saqra ruwayman runata tanqasqanrayku ima, runap kawsayninqa chiqninakuywan, wañuchinakuywan, runata saruywan, maqanakuywan ima, juntʼa kachkan. Chayraykutaq may chhika runakuna wañunku. ¡Diosninchikqa mana jinata kawsananchiktachu munarqa! (Deuteronomio 32:4, 5; Job 14:1, 2; Romanos 5:12; Apocalipsis 12:9.)
¿Maypitaq kacharichisqa kayta tarisunman?
6. a) ¿Maypitaq kacharichikuyta tarisunman? b) ¿Ima kacharichikuymantataq Jesús parlarqa?
6 Runaqa tukuy pachantinpi mayta ñakʼarisqanrayku, tukuy chaykunamanta kacharichikuyta munan. Jina kaptinqa, ¿maypitaq chiqamanta kacharichisqa kayta tarisunman? Jesús nirqa: “Nisqayman jinachus sayankichej chayqa, cheqatapuni yachachisqasniy kankichej. Cheqa kajta rejsinkichej, chay cheqa kajtaj kacharichisonqachej”, nispa (Juan 8:31, 32). Chayta nispa Jesusqa, juchamanta kacharichisqa kananchikmanta parlachkarqa (Juan 8:24, 34-36). Chayrayku, Jesuspa chiqa discipulon kaqqa, kawsayninta allinchaspa, millay ruwaykunamanta kacharichikun.
7. a) ¿Imaynatá juchamanta kacharichikusunman? b) ¿Imatataq kacharichikunanchikpaq ruwananchik tiyan?
7 Chaywanpis, chiqa cristiano kayqa, ¿juchamanta jarkʼasqa kasqanchiktachu niyta munan? Mana, juchasapa kasqanchikrayku, juchawan mana atipachikunanchikpaq kallpachakunallanchikpuni tiyan (Romanos 7:21-25). Chaywanpis, pichus Jesús yachachisqanmanjina kawsakuqqa, manaña juchaman watasqa runajinachu kawsan; juchaqa manaña chay runata apaykachanchu. Payqa imapaqchus kawsasqanta yachan, chayrayku sunqunta, yuyaynintapis mana chʼichichanchu. Jesuspi iñisqanrayku ñawpa juchasninta pampachakun, jinamanta Diospa ñawpaqinpi llimphu sunquyuq kakun. Ichapis juchaman urmananpaq tanqasqa kanman, chaywanpis Jesucristop yachachiyninwan, yanapayninwan ima, llimphullapuni kawsanqa, jinamantataq manaña juchaman watasqa kasqanta rikuchin (Romanos 6:12-17).
8. a) ¿Cristiano kaspa imasmantataq kacharichikunchik? b) ¿Imaynatá kamachiq runakunata qhawananchik tiyan?
8 Cristiano kaspa, kacharichikusqanchikpi tʼukurina. Diosqa llulla yachachiykunamanta, chantapis llulla parlaykunamanta, juchamanta ima, kacharichikunchik. Wañuymanta, kawsarimuymanta ima, chiqa kaqta yachaspa, manaña wañuyta manchachikuspa kawsanchikchu. Diospa Reinonllaña kay pachata kamachinanta yachaspataq sunquchakunchik (Daniel 2:44; Mateo 6:10). Chaywanpis, kunan kay Jallpʼapi kamachiq runakunataqa mana pisipaqchu qhawanchik (Tito 3:1, 2; 1 Pedro 2:16, 17).
9. a) ¿Imaynatá Jehová munakuwasqanchikrayku kacharichisqa kawsananchikpaq yanapawanchik? b) ¿Imaynatá allin kaqta akllasunman?
9 Jehovaqa, imatapis mana ñakʼarispalla yachakunanchikta munan. Payqa imayna ruwasqachus kasqanchikta yachan, imachus kusichiwasqanchikta, imachus allinninchikpaq kasqantapis. Chantapis, imayna yuyaychus, imayna ruwaychus, paymanta, runa masinchikmanta ima, karunchawasunman yachallantaq, imachus wiñay kawsayta mana japʼinanchikpaq jarkʼawasqanchiktapis. Chayrayku Diosqa, Biblianiqta, llaqtanniqta ima, imatachus ruwananchikta willawanchik (Marcos 13:10; Gálatas 5:19-23; 1 Timoteo 1:12, 13). Ñuqanchiktaq, Diosta kasukusunchus, manachus, akllananchik tiyan. Diosta kasukusunchik chayqa, mana Adanjinachu ruwasunchik. Manaqa, Diospa ñawpaqinpi allinpaq qhawasqa kayta munasqanchikta rikuchisunchik.
Jukjina kacharichikuyta munanku
10. ¿Imatataq wakin Jehovamanta sutʼinchaqkuna munapayanku?
10 Wakin kutiqa, Jehovamanta sutʼinchaqkunamanta wakin waynas –machu runaspis– jukjina kacharichikuyta munanku. Ichapis kay saqra pachap ruwayninta munapayanku, chay ruwayllapipuni tʼukuspataq, astawan chay ruwayman chhapukuyta munanku. Mana machaykuyta, khuchichakuyta, drogakuyta munaspapis, saqra ruwaqkunawan masichakuyta qallarinku. Chay saqra runawan mana qhisachachikuyta munaspataq, paykunajina parlayta, ruwayta ima qallarinku (3 Juan 11).
11. ¿Pikunataq millay ruwayman aysawasunman?
11 Wakin kutiqa, qutuchakuy ukhumanta runallataq millay ruwaykunaman aysawasunman. Unaypis wakin cristianokunata millay ruwayman aysarqanku, kunanpis kikillantataq ruwankuman. Chayjina runaqa, kusikuyta munaspa imatapis ruwallanku, manataq Dios kamachisqanta jatunpaq qhawankuchu. Wakkunatapis “tumpata kusirikuna”, nispa waqyarinku, “ninku kacharichisqa kanankuta paykunatajrí millay kawsaypa wata runasnin kanku” (2 Pedro 2:19).
12. Diospa kamachiyninta, kʼamiyninta ima, mana kasukuptinchik, ¿ima llakiykunamantaq urmasunman?
12 Diospa kamachiyninta mana kasukusqanchikrayku, kayjina kawsayqa llakiyman apawanchik. Tʼukuriy, khuchichakuyqa: llakiyman, unquyman, wañuchinman, mana munaspalla wawayuq rikhuriyman, tʼaqanakuyman ima apan (1 Corintios 6:18; 1 Tesalonicenses 4:3-8). Chantapis drogata ukyaq runaqa, imamantapis phiñarpakullan, mana allintapis parlayta atinchu, ñawinpis chharpuyan, umanpis muyun, mana samariytapis atinchu, mana kasqantapis rikun, wañuymanpis chayan. Chantapis, drogaman yachaykukun chayqa, drogata rantinanpaq suwanman, runatapis wañuchillanman. Machaykuq runapis kikillantataq kawsan (Proverbios 23:29-35). Kaykunata ruwaqkunaqa, tukuy imamanta kacharichisqa kasqankuta ninku, manaña imatapis ruwayta atikuptintaq, juchaman watasqa kasqankuta rikunku. Juchaman watasqa kayqa may llakiy, ¿ichari? Kunanpacha kaykunapi tʼukuriyqa, mana ñakʼarinapaq yanapawasunchik (Gálatas 6:7, 8).
¿Maypitaq llakiykuna qallarin?
13. a) ¿Imaynatá runap saqra munaynin qallarin? b) Yachanapaq pikunachus saqra runa kasqankuta, ¿piqpa yuyaynintataq reparananchik tiyan? c) Jehovap yuyasqanta sutʼinchaspa, kay tapuykunaman kutichiy.
13 Imaynatachus llakiykuna qallarisqanpi tʼukurina. Bibliaqa jinata sutʼinchawanchik: “Astawanqa sapa runa tanqachikun, maypachachus paypa sajra munaynin payta juchaman apan [...]. Chantá chay runaqa sajra munayninta kasukuspa, juchallikun, jucharaykutaj wañoyqa jamun” (Santiago 1:14, 15). ¿Imaynatá chay saqra munay qallarin? Diosta mana kasukuq runaswan tantakuspa, saqra yuyayninkuta umanchikman juntʼachiptinchik. Tukuypis mana ‘saqra runakunawan purinanchikta’ sutʼita yachanchik (1 Corintios 15:33). ¿Pikunataq saqra runa kasqankuta nisunman? ¿Imatataq Jehová paykunamanta niwanchik? Kay Bibliap pʼitinkunata ñawirispa, kay tapuykunaman kutichispa ima, pikunawanchus masichakuyta atisqanchikta yachasunchik.
¿Pipis allin runaman rikchʼakuptin, paywan masichakuyta atisunmanchu? (Génesis 34:1, 2, 18, 19.)
Juk runap parlasqanta uyarispa, ¿imaynatá yachasunman paywan masichakuy allinchus manachus kasqanta? (Efesios 5:3, 4.)
Mana Diosta munakuq runawan masichakuptinchik, ¿imaynatataq Diosninchik chayta qhawanman? (2 Crónicas 19:1, 2.)
Llamkʼayninchikpi, chayri yachaywasipi, mana Jehovamanta sutʼinchaqkuna kaptinku, ¿imaraykutaq paykunamanta jarkʼakunanchik tiyan? (1 Pedro 4:3, 4.)
Teleta qhawaspa, internetpi kachkaspa, librokunata ñawirispa ima, wak runakunawanpis kachkasunmanjina. Chaykunata ruwachkaspa, ¿imasmantataq jarkʼakunanchik tiyan? (Proverbios 3:31; Isaías 8:19; Efesios 4:17-19.)
Pikunawanchus masichakusqanchikta rikuspa, ¿imatataq Jehová ñuqanchikmanta ninman? (Salmo 26:1, 4, 5; 97:10.)
14. Diospa palabranta kasukuspa kawsaqkunapaq, ¿ima kacharichiytaq qayllamuchkanña?
14 Tʼikapacha jallpʼaqa qayllapiña kachkan, chaypiqa Diosninchik Reinonniqta, Supaypa makinmanta, kay saqra pachanmanta ima, runata kacharichinqa. Diosta kasukuqkunataqa, manaña juchayuq kanankukama, juchap ñakʼarichiyninmanta pisimanta pisi kacharichikunqa, jinamanta chay runakuna wiñay wiñaypaq Paraisopi kawsanqanku. Chaymanta tukuypis Diosninchik munasqanmanjina kacharichisqa kanqanku (2 Corintios 3:17). Dios palabranpi kʼamiriwasqanchikta mana kasukuspa, tukuy chay tʼinkakunata chinkachiy, ¿allinchu kanman? ¡Tukuypis Dios akllayta saqiwasqanchikta allinta apaykachana kachun! Jinamanta “Diospa kacharichisqa wawasninwan khuska jatun kusiypi kayta” munasqanchikta sutʼita rikuchisunchik (Romanos 8:21).
Yuyarinapaq
• Qallariypi Adán Evawan, ¿watasqajinachu kawsarqanku? ¿Imaynatá kunan kawsachkanchik?
• ¿Imamantataq Diosta kasukuqkuna kacharichikunku? ¿Jukjinachu kay pachap kacharichiyninmanta?
• ¿Imaraykutaq saqra runakunawan mana masichakunachu tiyan? Adanjina mana ruwanapaq, ¿piqpa nisqantataq kasukusunchik?
[46 paginapi dibujo/foto]
Diospa rimayninqa willawanchik: “Sajra runaswan purejqa kʼacha ususta chinkachin”, nispa