‘Diospa may jatun yachaynin’

1-3. ¿Imayna pʼunchaypitaq Jesús urqupi yachachirqa 31 watapi, imaraykutaq uyariqkuna tʼukulla qhipakurqanku?

JUK pʼunchay 31 watamanta, Jesucristoqa Capernaummanta qayllanpi kachkarqa, kay chʼaqwayniyuq llaqtaqa, mama qucha Galileamanta inti chinkaykunan pata niqpi kachkarqa. Jesús tukuy tuta urqupi Dioswan parlasqanmanta kutimuytawan, discipulosninmanta 12 apostolesta akllarqa. Chaykamataq may achkha runa jamuspa —wakinkunaqa may karumantapacha— Jesusta suyachkanku juk pampapi. Jesusta mayta uyariyta munanku, chantapis paykunata thañichinanta mayta suyachkanku, Jesustaq chay munasqankuta ruwan (Lucas 6:12-19).

² Chay achkha runaman qayllaykuspa, tukuy unqusqakunata thañichin. Chayta ruwaspataq, tiyaykuytawan yachachiyta qallarin.a Parlasqanqa sumaqta uyarikurqa, payta uyariqkunaqa maytachá tʼukurqanku, imaraykuchus kunankamaqa mana pipis jinataqa yachachinchu. Runap ususninmanta chayri yachachiq judíos yachachisqankumanta yachachinantaqa, kutin kutita Diospa Palabran nisqanta astawan yachachirqa. Parlasqanqa sutʼi, tukuytaq imatachus niyta munasqanta sumaqta japʼiqanku. Parlayta tukusqantawan tukuypis tʼukulla qhipakunku. Jinapuni kanan karqa, imaraykuchus tukuy tiempomanta aswan jatun yachayniyuq runata uyarirqanku (Mateo 7:28, 29).

³ Chay kutipi urqupi yachachisqanqa, wak Jesuspa yachachisqasninwan khuska, Bibliapi qillqasqa kachkan. Jesús yachachisqanta astawan sutʼinchariptinchik mayta yanapachikusunchik, imaraykuchus Diospa Churinpi ‘pakasqa kachkan Diospa may jatun yachaynin’ (Colosenses 2:3). Jesús may sumaq yachayniyuq karqa, chayrayku runataqa mana pipis payjinaqa sumaqta yachachirqachu. Ichapis tapukunki: ¿Maymantá chay yachayta urqhurqa, imaynatá chay yachayta rikuchirqa? ¿Imaynatataq ñuqanchikpis Jesusjina ruwasunman?

‘¿Maymantataq kay imasta pay yachanrí?’

4. ¿Imatataq Nazaretmanta runas Jesusmanta tapukurqanku?

⁴ Jesús runaman willaspa purichkaspa, Nazaret llaqtaman chayarqa, maypichus wiñakurqa, chaypitaq sinagogapi yachachiyta qallarirqa. Uyariqkunaqa payta uyarispa tʼukuspa tapukurqanku: “¿Maymantataj kay tukuy imasta pay yachanri?”, nispa. Pikunachus tatasnin, waqisnin, panasnin ima, kasqankuta yacharqanku, waqcha familiamanta kasqantapis (Mateo 13:54-56; Marcos 6:1-3). Chantapis, jatuchaq yachay wasikunaman mana risqanta yachallarqankutaq (Juan 7:15). Chayrayku, chayta tapukurqanku.

5. ¿Pitaq Jesusman yachayninta qurqa?

⁵ Jesuspa yachayninqa mana sumaq yuyayniyuq runa kasqallanraykuchu jina karqa. Templopi yachachichkaspa maymantachus yachaynin kasqanta sutʼita nirqa: “Kay yachachisqayqa mana noqajtachu, manachayqa Kachamuwajniypata”, nispa (Juan 7:16). Arí, Jesuspa yachayninqa, Tatanmanta jamurqa, Paymanta chiqa yachayqa jamun (Juan 12:49). ¿Imaynatá Jehová chay yachayta qurqa?

6, 7. ¿Imaynasmantá Jehová Jesusman yachayta qurqa?

⁶ Jehovap santo espiritunqa Jesuspa sunqunpi, yuyayninpi ima kachkarqa. Isaías Mesiasmanta nirqa: “Chaypa patampi Tata Diospa Espíritun kanqa, chay Espiritutaj qonqa yachayta, yuyayta, yuyaychayta, atiyta, tukuy imata rejsiyta, Tata Diosta manchachikuyta ima”, nispa (Isaías 11:2). Jehovap espiritun Jesuspa yuyayninta ruwayninta ima apaykachaptin, ¿manachu Jesús ruwasqanpi, parlasqanpipis may sumaq yachayniyuq kanman karqa?

⁷ Jesusqa Tatanmanta jukjinamantapis yachayta japʼikullarqataq. Iskay yachaqanapi rikunchikjina, Jesusqa manaraq jallpʼaman jamuchkaspa may unayta Tatanwan tiyakurqa, chaypitaq imaynatachus Tatan yuyasqanta sumaqta yachakurqa. Manachá yachasunmanchu machkhatachus Jesús Tatanmanta yachakusqanta, payqa kawsaqkunata wak imasta ima ruwachkaptin Tatanpaq juk ‘yanapaq maestrojina’ karqa. Chayrayku Jesustaqa, manaraq jallpʼaman jamuchkaptin, kawsayniyuq yachay, nispa sutichakurqa (Proverbios 8:22-31; Colosenses 1:15, 16, NM). Janaqpachapi Tatanmanta yachakusqanta, runaman willayninpi yachachirqa (Juan 8:26, 28, 38).b Chayrayku, jatun yachayninqa, sumaqtapuni imatapis riqsisqanqa, kawsayninpi sumaq yuyaywan imatapis ruwasqanqa, mayta tʼukuchiwananchik tiyan.

8. ¿Imaynatá Jesuspa qhipanta riqkuna yachayta japʼinku?

⁸ Jesuspa qhipanta riqkunajina, Jehovamanta yachayta quwananchikta mañakunanchik tiyan (Proverbios 2:6). Manataq juk milagrowan Dios yachayta quwananchikta suyasunmanchu. Jehovamanta mañakuptinchikqa, yachayta mañakusqanchikta quwasunchik, jinamanta ima llakiytapis atipananchikpaq (Santiago 1:5). Chaywanpis, chay yachayta japʼinapaqqa, “qolqe pʼampasqata jinataj” maskʼananchik tiyan (Proverbios 2:1-6). Chaypaqqa astawan Diospa Palabranmanta yachakunanchik tiyan —chaypi Diosqa yachayninta riqsichin—, yachakusqanchikmanjinataq ruwananchik tiyan. Chantapis, Jesusmanta sumaqta yachananchik tiyan. Kunanqa, imaynatachus Jesús kawsayninpi yachayta rikuchisqanta qhawasunchik, Jesusjinataq ruwananchikpaq yachakusunchik.

May yachayniyuq parlaykuna

9. ¿Imaraykutaq Jesuspa yachachisqan may sumaq yachayniyuq karqa?

⁹ Achkha runa Jesusta uyariq riq kanku (Marcos 6:31-34; Lucas 5:1-3). ¿Manachu rinkuman karqa, paypa siminmanta may yachayniyuq parlaykuna lluqsimuptinri? Parlasqanqa sumaqta Bibliamanta yachasqanta rikuchiq, chantapis sumaqta entiendechinanpaq, imamantapis saphinkamapuni chayaq karqa. Astawanpis, yachachisqanqa tukuy niqpi unay runata kunan runatapis mayta yanapan. Jina kaptinqa, ¿imaraykutaq “mayta tʼukuna yuyaychaj” Jesuspa parlasqanpi mana astawan ukhuncharisunmanchu? (Isaías 9:6.)

10. ¿Ima kʼacha kaykunawantaq sunqunchikta umanchiktapis juntʼachinanchikta Jesús niwanchik, imaraykutaq?

¹⁰ Jesús urqupi yachachisqanqa, qallariypi rikunchikjina, chay kutipi may achkhata yachachirqa, manataq pipis pantachirqachu. Chay kutiqa, mana imatachus parlananchikta chayri imatachus ruwananchikta yachachillarqachu, manaqa astawanraq yachachirqa. Jesusqa, imachus umanchikpi kasqan, chayri imachus sunqunchikpi kasqan, parlayninchikpi chayri ruwayninchikpi rikukusqanta yacharqa, chayrayku umanchikta, sunqunchiktapis allin imaswan juntʼachinanchikta nirqa; llampʼu sunqu kaywan, chiqan kaqwan, khuyakuywan, allin kawsaywan, runa masinchikta munakuywan ima (Mateo 5:5-9, 43-48). Jinamanta, allin kaqta parlasunchik, allin kaqtataq ruwasunchik. Chantapis, mana Jehovap sunqullantachu kusichisunchik, manaqa wakkunawanpis allinta apanakusunchik (Mateo 5:16).

11. Jesús juchallikuymanta parlachkaspa, ¿imaynatá juchap saphinman chayarqa?

¹¹ Juchallikuymanta parlachkaspa Jesusqa, juchap saphinta rikuchin. Payqa maqanakuymanta parlaspa, sunqunchikmanta phiñakuyta wikchʼunanchikta nirqa (Mateo 5:21, 22; 1 Juan 3:15). Chantapis, qhinchachakuymanta parlaspa, sunqupi munapayayta ama wiñachinanchikta niwanchik, qusanchikta chayri warminchikta mana wasanchanapaq. Jinallatataq, ñawisninchikpis ñuqanchikpi saqra munaykunata mana rikchʼarichinanpaq sumaqta jarkʼakunanchikta kʼamiriwanchik (Mateo 5:27-30, NM). Rikunchikjina Jesusqa, mana juchap ruwaynillanmantachu parlan, manaqa maypichus juchap saphin kasqanta rikuchiwanchik, chaytaq yuyayninchikpi, munasqanchikpi ima kachkan (Salmo 7:14).

12. ¿Imaynatá Jesuspa qhipanta riqkuna kʼamirisqanta qhawanku, imaraykutaq?

¹² ¡Jesuspa parlayninqa may jatun yachayniyuq! Chayraykuchá, “runasqa yachachiyninmanta mayta tʼukorqanku” (Mateo 7:28). Jesuspa qhipanta riqkunapaqqa, paypa sumaq yuyaychasqan kawsayninkupi yanapan. Chayrayku pay nisqanta ñuqanchikpi puquchiyta munanchik —khuyakuyta, llampʼu sunqu kayta, munanakuyta ima—, imaraykuchus chayta ruwaspa Diosta kusichisqanchikta yachanchik. Chantapis, sunqunchikmanta mana allin kaqta, phiñakuyta, khuchichakuyta, munapayayta ima sikʼiyta munanchik. Ama qunqanachu, kayta ruwayqa mana juchaman urmananchikpaq yanapawasunchik (Santiago 1:14, 15).

Sumaq yachayninmanjina kawsarqa

13, 14. ¿Imaynatá Jesús sumaq yuyaywan imatachus kawsayninwan ruwananta akllarqa?

¹³ Jesusqa parlasqanpi, ruwayninpi ima, yachayninta rikuchirqa. Tukuy kawsayninpi —ruwasqanpi, imatachus paymanta yuyasqanpi, wakkunawan apanakusqanpi ima— tukuy imaymanamanta sumaq yachayninta rikuchirqa. Kunanqa imaynatachus “Leytawan yuyaychaytawanqa” tukuy ruwasqanpi rikuchisqanta rikusunchik (Proverbios 3:21).

¹⁴ Sumaq yachayniyuqqa imatapis sumaq yuyaywan ruwan. ¿Jinatachu Jesús ruwarqa? Arí, payqa sumaq yuyaywan imatachus kawsayninwan ruwananta akllarqa. Ichapis payqa, kay Jallpʼapi tukuy imayuq kanman karqa, juk sumaq wasiyuq, juk sumaq llamkʼayniyuq, chayri riqsisqa runaman tukunman karqa. Chaywanpis Jesusqa, chaykunaman kallpata churayqa, ‘qhasi manakaqlla, wayra japʼiyta munay jinalla’ kasqanta sumaqta yacharqa (Eclesiastés 4:4; 5:10). Chayta ruwaspaqa wampu runajina qhawachikunman karqa, manataq juk sumaq yachayniyuq runajinachu. Chayrayku Jesusqa, wakcha runajinalla kawsakuyta akllarqa. Payqa mana qullqipichu nitaq qhapaqyaypichu sunqunta churarqa (Mateo 8:20). Yachachisqanmanjina kawsasqanrayku, kawsayninpiqa juk ruwaylla aswan sumaq karqa: Diospa munayninta ruway (Mateo 6:22). Chayrayku, kawsayninta, atiyninta ima Diospa Reinopaq churarqa, aswan kusiyta ima qhapaqyaymantapis qusqanrayku (Mateo 6:19-21). Jinamanta, payjina ruwananchikpaq sumaqta yachachiwanchik.

15. ¿Imaynatá cristianos juk ruwayllata ruwayta munasqankuta rikuchinku, imaraykutaq chay ruway may sumaq ñuqanchikpaq?

¹⁵ Kunanpis cristianosqa, juk ruwayllata ruwayta munaspa sumaq yachayniyuq kasqankuta rikuchinku. Chayrayku, qhasi mana kaqta mana manukunkuchu nitaq kay pachap ruwayninwan aysachikunchikchu, jinamanta tiemponkuta chayri atiyninkuta mana usuchinkuchu (1 Timoteo 6:9, 10). Wakinqa, kawsayninkupi wakin ruwaykunata saqinku, astawan Diosmanta runaman yachachinankupaq, ichapis precursores kanakupaq. Kay ruwayqa aswan sumaq ima ruwaymantapis. Diospa Reinonta kawsayninchikpi ñawpaqman churayqa, mayta kusichiwasunchik, sunqunchiktataq juntʼan (Mateo 6:33).

16, 17. a) ¿Imaynatá Jesús llampʼu sunqu kasqanta rikuchirqa? b) ¿Imaynatá ñuqanchikpis kikillantataq ruwasunman?

¹⁶ Bibliapiqa sumaq yachayta, llampʼu sunqu kaywan kikinchan (Proverbios 11:2). ¿Jesucristo llampʼu sunqu kasqanta rikuchirqachu? Arí, payqa machkha atiyniyuqchus kasqanta yacharqa, chantapis maykamachus ruwayta atisqantapis yachallarqataq. Mana suyarqachu tukuy payta uyariqkuna, paypa qhipanta riyta munanankuta (Mateo 10:32-39). Mana tukuy runamanchu parlayta atisqanta yacharqa, chayrayku kay llamkʼaytaqa discipulosninman qurqa (Mateo 28:18-20, NM). Discipulosnin paymanta ‘astawanraq ruwanankuta’ nirqa, imaraykuchus paykunaqa aswan runaman willananku karqa, aswan llaqtasman rinanku karqa, aswan unaytataq willaspa purinanku karqa (Juan 14:12). Chantapis, wakkuna yanapayta atisqankuta rikuchillarqataq; chayrayku desiertopi ángeles yanapanankuta saqirqa, chantapis Getsemaní huertapi juk angelwan kallpachachikurqa. Astawanpis, may llakiypi kachkaspa, Diospa Churinqa qhaparispa yanapata mañakurqa (Mateo 4:11; Lucas 22:43; Hebreos 5:7).

¹⁷ Ñuqanchikpis llampʼu sunqu kananchik tiyan, maychus atisqanchikta rikunanchik tiyan. Tukuypis willaypi, runaman yachachiypi ima, tukuy almanchikwan llamkʼayta munanchik (Lucas 13:24; Colosenses 3:23, 24). Chaywanpis kayta yachananchik tiyan, Jehovaqa mana wakkunawanqa kikinchawanchikchu, ñuqanchikpis mana chayta ruwananchikchu tiyan (Gálatas 6:4, 5). Chayrayku ñuqanchikqa, sumaq yachaywan imatapis atisqanchikmanjina ruwananchik tiyan. Sumaq yachayqa ancianosta yanapallantaq, jinamanta mana tukuy imata paykunalla ruwayta atisqankuta rikunanpaq, wakkunawantaq yanapachikunankupaq. Llampʼu sunqu kaspaqa wakkunap yanapayninta sumaqpaq qhawanqanku, Jehová chay wawqista ‘sunquchanapaq, yanapanapaq’ ima, apaykachasqanrayku (Colosenses 4:11).

18, 19. a) ¿Imaynatataq Jesús maychus kaqllata discipulosninmanta suyasqanta, chantapis munakuywan pusaykachasqanta rikuchirqa? b) ¿Imaptintaq wakkunawan apanakuchkaspa kʼacha kananchik tiyan, imaynatataq chayta ruwasunman?

¹⁸ “Diosmanta jamuq yachayqa: [...] maychus kaqlla” (Santiago 3:17, NM). ¿Jesús jinachu karqa? Arí, payqa discipulosninmanta maychus kaqllata suyarqa, munakuywantaq pusaykacharqa. Juchasapa runa kasqankuta yachaspapis, allin kayninta rikurqa (Juan 1:47). Wañunan tutapi discipulosnin payta sapanta saqinankuta yachaspapis, payqa juntʼa sunqu kasqankuta yacharqa (Mateo 26:31-35; Lucas 22:28-30). Jesusqa, Pedro kimsa kutita wasanchananta yachallarqataq, chaywanpis Pedropi atienekusqanta rikuchirqa (Lucas 22:31-34). Manaraq wañuchkaspa, Tatanmanta mañakuchkaptin mana discipulosninpa juchasninmantachu parlarqa, manaqa allin ruwayninkumanta parlarqa: ‘paykunaqa nisqasniykita kasukunku’, nispa (Juan 17:6). Mana chayllachu, Diospa Reinonmanta Jallpʼapi willananta, runasta yachachisqasninman tukuchinanta ima paykunaman nerqa (Mateo 28:​19, 20). Jesús paykunapi jinata atienekusqanqa, paykunata kallpacharqa llamkʼayninkuta ruwanankupaq.

¹⁹ Jesusta qhatiqkunaqa, Jesusjina kanankuta yachanku. Diospa Churinqa —mana juchayuq kaspapis— discipulosninwan mayta pacienciakurqa. ¡Chayrayku ñuqanchikpis wakkunawan allinta kikillantataq pacienciakunanchik tiyan! (Filipenses 4:5.) Wawqinchikpa juchankuta qhawananchiktaqa, allin ruwayninkuta qhawananchik tiyan. Jehová paykunata qutuman pusaykamusqanta yuyananchik tiyan (Juan 6:44). Jehová paykunapi allinkunata qhawan, kikillantataq ñuqanchikpis ruwananchik tiyan. Jinata yuyaspaqa, juchakunata mana ‘qunqayman churallasunchu’, manaqa sumaq kayninta qhawasunchik (Proverbios 19:11). Hermanosman paykunapi atienekusqanchikta niptinchik, paykuna Jehovaman sumaqninta qunankupaq yanapasunchik (1 Tesalonicenses 5:11).

20. ¿Jesusmanta Bibliapi qillqakusqanwan imata ruwananchik tiyan, imaraykutaq?

²⁰ Evangelios nisqa, Jesuspa kawsayninmanta willawanchik, chaytaq may sumaq ñuqanchikpaqqa. ¿Imatá kay sumaq regalowan ruwananchik tiyan? Jesusqa chay kuti urqupi yachachisqanta tukuchachkaptin, mana uyarinallanchikpaqchu manaqa ruwananchikpaq, mayta kʼamiwarqanchik (Mateo 7:24-27). Jesuspa yachayniyuq parlasqan, ruwasqan ima, yuyayninchikta, sunqunchikta ima, allinchananta saqiptinchikqa, aswan sumaq kawsayta tarisunchik, kawsayman pusaq ñanpitaq purillasunpuni (Mateo 7:13, 14). ¡Kay ruwaymanta aswan sumaq ruwayqa mana kanchu!