INTERNETPI BIBLIOTECA Watchtower
INTERNETPI BIBLIOTECA
Watchtower
Quechua (Bolivia)
  • BIBLIA
  • PUBLICACIONES
  • REUNIONES
  • kr 2 yachaqana págs. 13-29
  • Diospa Reinon janaj pachapi kamachiyta qallarin

Kay videoqa mana kanchu.

Perdonariwayku, ima problemachá kan.

  • Diospa Reinon janaj pachapi kamachiyta qallarin
  • Diospa Reinonqa kamachishanña
  • Subtítulos
  • Kaykunapiwan tiyan
  • Willarajnin, ñanta wakichinan karqa
  • Cheqa kajta maskʼarqanku
  • Jatun Babiloniamanta llojsipunata yachacherqanku
  • Diosta yupaychanapaj tantakoj kanku
  • Sonqo kʼajaywan willarqanku
  • Diospa Reinon kamachiyta qallarin
  • Chʼampaykunapi rikukorqanku
  • Watejmantapis kausarimunkuman jina
  • Diospa Reinonmanta astawan sutʼinchakun
    Diospa Reinonqa kamachishanña
Diospa Reinonqa kamachishanña
kr 2 yachaqana págs. 13-29

2 YACHAQANA

Diospa Reinon janaj pachapi kamachiyta qallarin

KAY YACHAQANAQA

Dios Reinon kamachiyta qallarinanpaj, llajtanta wakichisqanta yachachiwanchej

1, 2. ¿Imataj janaj pachapi karqa, imaraykutaj chayta ni mayqen runa rikusqan tʼukuchiwanchej?

¿IMAYNATAJ kausay kanman karqa imapis ujllata tijrakoj tiempopi? Ashkha runas chaytaqa tapukunku. Chaywanpis kaypi tʼukurina: chay jina tiempopi kausaspapis, imaraykuchus chay jinaman tijrakusqanta mana rikusunmanchu karqa. ¿Imaraykú? Imaraykuchus yachanchej jina, kamachejkunaqa imastachus ruwanankuta uj tantakuypi ajllanku, mana tukuypaj rikunantachu. Chantá unay tiempomanta librospi chaykunasmanta parlasqantapis mana tukuychu rikorqanku. Arí, gobierno wasipi, gobiernospa tantakuyninkupi chayri ministrospa tantakuyninkupi nikusqantaqa, mana tukuychu rikunchej. Jinapis chayqa, tukuy runaspa allinninpaj chayri mana allinninpaj.

2 Kunanqa, janaj pachapi imachus kasqanmanta parlarina. Chayta ni mayqen runa rikojtinpis, Jallpʼapi kausayqa ni jaykʼaj jina tijrakorqa. Chaytaj karqa Diospa Reinon janaj pachapi sayachisqa kasqan. Chay kanantaqa unay tiempomantaña nikorqa, pisimantawantaj kay sajra pachata chinkachenqa (Daniel 2:34, 35, 44, 45 leey). Yachanchej jina, chaytaqa ni mayqen runa rikorqachu. ¿Jehovachu runasmanta pakasharqa? ¿Chayri cheqa sonqo kamachisnintachu imachus kananpaj wakichisharqa?

Willarajnin, ñanta wakichinan karqa

3-5. 1) Malaquías 3:1 nisqanman jina, ¿pitaj “tratomanta” willaraj? 2) ¿Imataj kanan karqa “tratomanta” willaraj niraj templonman jamushajtin?

3 Jehovaqa unaymantapacha nerqa, Reinon kamachiyta qallarinanpaj llajtanta wakichinanta. Chaytataj Malaquías 3:1 nisqanpi reparanchej, chaypi nin: “Willarajniyta kachamusaj, ñanta wakichipunawampaj. Maskʼashankichej, chay Señorqa ujllata Temploman yaykonqa. Chay munasqaykichej tratomanta willarajqa chayamushanña”, nispa.

4 Chay profecía nisqanman jina, ¿maykʼajtaj Jehová Jallpʼapi mana rikukoj templonpa pationpi sirvejkunata qhawarej jamunan karqa? Chay profeciapi nerqa jina, Jehovaqa “tratomanta willaraj[wan]” jamunan karqa, paytaj Rey Jesucristo (Luc. 1:68-75). Jesusqa rey churasqa kasqanmanta pisi tiemponman, Jallpʼapi Diospa llajtanta qhawarinan, llimphuchanantaj karqa (1 Ped. 4:17).

5 Malaquías 3:1 nisqanman jina, ¿pitaj ñaupaj kaj willaraj? Chay willarajqa niraj Jesuspa kutimuynin qallarishajtin rikhurinan karqa. Kay 1914 wata ñaupajta, ¿karqachu pipis Rey Jesuspaj ñanta wakichej?

6. ¿Pikunataj ñaupaj kaj willarajkuna, Diospa llajtantataj wakichejkuna?

6 Chay tapuykunamanqa kay libropi kutichisun. Imaraykuchus, Jehovaj llajtan imaynatachus qallarisqanta yachakusun. Chantapis 1880 watas chaynejpi uj qotu llampʼu sonqo runas kasqankuta. Paykunataj llulla cristianospa chaupinkupi kausaspapis, cheqa sonqo kasqankuta rikucherqanku. Chay cristianostaqa Bibliamanta Yachaqajkuna sutichakorqa. Yachakusunchej jina Charles Taze Russell, paywan khuska llankʼajkuna ima ñaupaj kaj willarajwan ninakunku. Paykunaqa Diospa llajtanta yanapananku karqa, imaschus jamunanpajtaj wakichinanku karqa. Imaynatachus kay willaraj ruwayninta juntʼasqanta tawanejmanta qhawarina.

Cheqa kajta maskʼarqanku

7, 8. 1) ¿Pikunataj 1800-1900 wataspi alma mana wañusqan yachachiy llulla kasqanta sutʼincharqanku? 2) Hermano Russell, paywan khuska llankʼajkunapiwan, ¿ima llulla yachachiykunatawantaj sutʼincharqanku?

7 Bibliamanta Yachaqajkunaqa, Diospa yanapayninta mañakuspa, wakin yachachiykunata Bibliapi ukhuncharqanku, chaykunatataj sutʼiman orqhorqanku. Cristiano nichikojkunaqa ashkha watasta laqhapi jina kasharqanku, yachachisqankutaj mana Bibliaman jinachu karqa. Ujnenqa karqa alma mana wañusqanta yachachisqanku. Chaywanpis kay 1801-1900 wataspi wakin runas chay yachachiyta allinta ukhunchaspa, mana Bibliaman jinachu kasqanta repararqanku. Henry Grew, George Stetson, George Storrs ima, umallirichispa, qhelqaspataj chay yachachiykuna llulla kasqanta sutʼincharqanku.a Paykunaj ruwasqankoqa hermano Charles Russellta, paywan khuska llankʼajkunata ima mayta yanaparqa.

8 Bibliamanta Yachaqajkunaqa waj llulla yachachiykunapiwan kasqanta repararqanku: kʼacha runas cieloman ripusqankuta chantá infiernopi sajra runasta Dios castigasqanta yachachikusqan. Chay yachachiykunaqa, alma mana wañusqanta yachachikusqan jinallataj karqa. Hermano Russellwan, paywan khuska llankʼajkunawanqa, chay yachachiykuna llulla kasqanta mana manchachikuspa sutʼincharqanku ashkha yachaqanaspi, librospi, folletospi, tratadospi, periodicospi ima.

9. ¿Imaynatataj Torremanta Qhawaj revista Trinidad yachachiy llulla kasqanta sutʼincharqa?

9 Bibliamanta Yachaqajkunaqa Trinidad yachachiytapis qhesachallarqankutaj. Kay 1887 watapi La Torre del Vigía de Sión de la Presencia de Cristo (Zionʼs Watch Tower and Herald of Christʼs Presence) revistapi nerqa: “Bibliaqa nin Jehovawan Jesuswan mana kikinchu kasqankuta, astawanpis Jehovaqa, Jesuspa tatan kasqanta”.b Chantá chay yachaqanapi nillarqataj: “Ashkha runasqa allillanpaj qhawanku Trinidad yachachiyta, nisunman espíritu santo, Jesús, Jehová ima uj dioslla kasqanta”.

10. ¿Imatataj Bibliamanta Yachaqajkuna, 1914 watamanta nerqanku?

10 Chay revistaj sutin nin jina, chay revistaqa Cristoj kutimuynin profeciasmanta astawan sutʼincharqa. Ajllasqa cristianosqa ‘qanchis watasmantaʼ Danielpa profecian, Diospa Reinon maykʼajchus sayachisqa kananmanta parlashasqanta entienderqanku. Kay 1876 watapitaj nerqanku qanchis watasqa 1914 watapi tukukunanta (Dan. 4:25; Luc. 21:24). Hermanosqa chay watapi imachus kananta mana sutʼita entiendespapis, imatachus yachakusqankumanta tukuyman willarqanku, chaytaj mana qonqanapaj jina karqa.

11, 12. 1) ¿Imaraykutaj hermano Russell mana jatunchakorqachu? 2) ¿Imatataj 1914 wata ñaupajta ruwarqanku hermano Russell, paywan khuska llankʼajkunapiwan?

11 Chay cheqa yachachiykunata tarisqankumanta, entiendesqankumantataj hermano Russell, paywan khuska llankʼajkuna ima, mana jatunchakorqankuchu. Astawanpis hermano Russellqa nerqa wajkuna aswan ñaupajta chay yachachiykunata entiendesqankuta. Chantapis maychus tiemponpi, Jehová llajtanman yachachisqanta repararqa. Hermano Russellwan, paywan khuska llankʼajkunapiwan cheqa kajta entiendenankupaj kallpachakusqankuta, Jehová bendicerqa. Tiempowantaj cristiano nichikojkunamanta, waj jina kasqanku sutʼi rikukorqa.

Hermano Charles Taze Russell yanapajkunasninwan parlashan

Hermano Russell, paywan khuska llankʼajkunawan cheqa kajta mana manchachikuspa sutʼincharqanku

12 Chay cheqa sonqo runasqa, 1914 wata ñaupajta, ¡mana manchachikuspa cheqa kajta sutʼincharqanku! Chay ruwasqankoqa sumajpuni karqa. Kay 1917 watapi 1 noviembre killamanta Torremanta Qhawaj revistapi jinata nerqa: “Kay tiempopeqa ashkha runas, nina lauraypi ñakʼariy yachachiymanta kacharichisqas kanku [...]. Cheqa kajqa qholchoqeaj yaku jina, mayqenchus 40 watas ñaupajta qallarerqa, Jallpʼantinman juntʼaykunankamataj qholchoqeyashallanpuni. Cheqa kajman churanakojkuna cheqa kajta jarkʼayta munasqankoqa, chay yakuta pichanawanpis jarkʼayta munankuman jina”.

13, 14. 1) ¿Imaynatataj willaraj ñanta wakicherqa Jesús kamachiyta qallarinanpaj? 2) ¿Imatá yachakunchej 100 watas ñaupajta kausakoj hermanosninchejmanta?

13 Kaypi tʼukuriy: Jehová, Churin Jesuswan ujlla kasqankuta creespa, Diospa llajtanqa Cristoj kutimuyninpaj, mana wakichisqachu kashanman karqa. Chantapis pisi cristianoslla wañupuspa janaj pachaman ripunankuta entiendenanku karqa, imaraykuchus alma mana wañusqanta creespaqa, nillataj wakichisqachu kashankuman karqa. Chantapis entiendenallankutaj karqa Diosqa, runasta mana nina lauraypi ñakʼarichisqanta. Arí, chayqa sutʼita rikuchin willaraj ñanta wakichisqanta, Jesús kamachiyta qallarinanpaj.

14 ¿Imatá yachakunchej 100 watas ñaupajta kausakoj hermanosninchejmanta? Noqanchejpis paykuna jina, Diospa Palabranta allinta leenanchej, ukhunchananchejtaj kasqanta (Juan 17:3). Diosmanta yachakunapaj kallpachakunallapuni (1 Timoteo 4:15 leey). Ajinamantaqa ni imarayku kay sajra pacha jina, Diosmanta karunchakusunchu.

Jatun Babiloniamanta llojsipunata yachacherqanku

15. ¿Imatataj Bibliamanta Yachaqajkuna tiempo pasasqanman jina repararqanku? (Sutʼinchaynintawan qhawariy.)

15 Bibliamanta Yachaqajkunaqa cristiano nichikoj iglesiasmanta llojsipuna kasqanta yachacherqanku. Kay 1879 watapi Torremanta Qhawaj revista, “Iglesia Babilónica” nisqamanta parlarqa. ¿Curamantachu parlasharqa? Chayri, ¿Iglesia Católica Romana nisqamantachu? Llulla cristianosqa ashkha watasta, Bibliapi Babiloniamanta parlakusqan, Iglesia Católica kasqanta nerqanku. Chaywanpis Bibliamanta Yachaqajkunaqa, pisimanta pisi repararqanku tukuynin cristiano nichikojkuna iglesias, “Babilonia” nisqamanta kasqankuta. Imaraykuchus tukuynin iglesias llulla yachachiykunata yachachinku, ñaupaj parrafospi yachakorqanchej jina.c Publicacionesninchejqa aswan sutʼita rikucherqanku, chay iglesiasmanta llampʼu sonqoyoj runas, imatachus ruwanankuta.

16, 17. 1) ¿Imaynatataj publicacionesninchejpi llulla religionman ni imaynamanta chhapukunata sutʼinchakorqa? 2) ¿Imaraykutaj chay kamachiyta mana kasukuyta atillarqankuchu? (Sutʼinchayninta qhawariy.)

16 Kay “La Aurora del Milenio” (Millennial Dawn) nisqa kinsa kaj libro chaymanta parlallarqataj. Chay libroqa 1891 watapi orqhokorqa. Chaypitaj nerqa, kay tiempomanta Babiloniata, nisunman “tukuynin cristiano nichikoj iglesiasta”, Dios qhesachasqanta. Chantapis nillarqataj, “pikunachus llulla yachachisqanman jina, ruwasqanman jinataj mana ruwayta munajkunaqa, llojsipunankuta”.

17 Kay 1900 watapi enero killamanta Torremanta Qhawaj revistapi, uj yachaqana karqa, chaypitaj uj iglesiapi sutisninku anotasqaraj kajkunamanta parlarqa. Chay runasqa ajinata nej kanku: “Cheqa kajman mana churanakunichu, iglesiamanpis mana anchata rinichu”. Chay yachaqanapi kay tapuy rikhurerqa: “¿Allillanchu kanman Babiloniapi, cheqa kajpitaj kay? ¿Chaytachu Dios mañawanchej, chaytajchu kusichin [...]? Mana. Pillapis uj iglesiamanta kayta munaspaqa, tukuypaj rikunanta uj tratota ruwan, chayman jina kausananpaj. Chantapis iglesiata saqepusqanta chayri listasninkumanta sutinta orqhochisqantapis, tukuypa rikunallantataj ruwanan tiyan”. Watas pasasqanman jina, chayqa aswan sutʼi karqa.d Jehovaj kamachisnenqa, llulla religionman ni imaynamanta chhapukunankuchu tiyan.

18. ¿Imaraykutaj Diospa llajtan “jatun Babiloniamanta” llojsipunan karqa?

18 “Jatun Babiloniamanta” llojsipunankuta kutin kutita mana nikunmanchu karqa chayqa, Cristoqa nichá kutimuyninpi ajllasqa cristianosta, Diospa Reinon kamachiyta qallarinanpaj wakichisqata taripanmanchu karqa. Imaraykuchus Babiloniamanta llojsipoj cristianoslla, Jehovata “tukuy sonqowan, cheqa kajman jinataj” yupaychayta atinku (Juan 4:24). ¿Noqanchejrí llulla religionmanta, kacharichisqallapunichu kasun? Jehovaj nisqanta uyarinapuni: “Llojsimuychej chay llajtamanta, noqajta kajkuna” (Apocalipsis 18:4 leey).

Diosta yupaychanapaj tantakoj kanku

19, 20.¿Imaynatataj Diospa llajtanta tantakunankupaj kallpachakorqa?

19 Bibliamanta Yachaqajkunaqa, Diosta yupaychanapaj atikusqanman jina tantakunapuni kasqanta yachacherqanku. Cheqa cristianoqa llulla religionmanta llojsipuspapis, cheqa kajman jinapuni kausanan tiyan. Torremanta Qhawaj ñaupaj kaj revistaspeqa, Diosta yupaychanapaj tantakunankuta nikorqa. Sutʼincharinapaj, 1880 watapi, julio killamanta revistapi, hermano Russell umallirichej risqanmanta parlarqa, chantapis tantakuykuna ruwakusqanqa hermanosta kallpachananpaj kasqanta nerqa. Chantataj chay revistata leejkunata nikorqa, imaynachus tantakuypi rishasqanmanta hermano Russellman qhelqanankuta. Chay qhelqasqankumanta wakintaj revistaspi llojsinan karqa. Hermano Russell nerqa: “Tukuy yachayta munayku [...] imaynatachus Señor bendecishasusqaykichejta. Kikin creeyniyoj kajkunawan sapa kuti tantakunkichej chayqa willariwayku”.

Kay 1909 watapi Bibliamanta Yachaqajkuna Copenhague llajtapi, Dinamarcapi

Charles Russell, ashkha Bibliamanta Yachaqajkunapiwan Copenhague llajtapi (Dinamarca), 1909 watapi

20 Kay 1882 watapi Torremanta Qhawaj revistallapitaj, ujnin yachaqananpi cristianosta yuyaricherqa, “ujkuna ujkunawan yanapanakunankupaj, kallpachanakunankupajtaj” tantakunankuta. Chay yachaqanapi nerqa: “Mana uj yachayniyoj runapunichu chayri sumaj yuyayniyojpunichu kana. Tukuy apachunku Bibliankuta, cuadernota, lapiztawan. Tukuy ima kapususqaykichej yanapaswan yanapachikuychej, uj sutʼinchaj libropiwan [...]. Imamantachus yachayta ajllakuychej, chayta entiendenapajtaj Diospa espíritu santonpa yanapayninta mañakuychej. Chaymantataj Bibliata leeychej, tʼukuriychej, uj versiculota waj versiculowan kikinchaychej. Ajinamanta cheqa kajta yachankichej”.

21. Allegheny llajtapi hermanos tantakusqankumanta, hermano Russell sumaj michej jina kasqanmanta ima, ¿imatataj yachakusunman?

21 Bibliamanta Yachaqajkunaj oficinasninkoqa, Allegheny llajtapi (Pensilvania, Estados Unidos) karqa. Chaypi tantakojkunaqa, Hebreos 10:24, 25 (leey) nisqanta tukuy sonqo kasukorqanku. Ashkha watasninmantaj, wawamantapacha chay tantakuykunaman rej hermano Charles Capen sutiyoj nerqa: “Yuyarikullanipuni chay Jatun Tantakuna Wasej perqanpi qhelqasqa kashaj textosmanta, ujnenqa nerqa: ‘Ujlla Yachachej Señorniykichejqa. Qankunaqa tukuyniykichej hermanos kankichej’. Chaytaqa manapuni qonqakunichu, imaraykuchus yuyarichiwan Jehovaj llajtanpeqa, mana uj runallachu tukuymanta aswan patapi kasqanta”, nispa (Mat. 23:8). Chay hermanoqa yuyarikullarqataj, chay tantakuykuna kallpachanapaj jina kasqanta. Chantapis nerqa, hermano Russell sumaj michej jina kasqanta, imajtinchus sapa hermanomanta llakikoj.

22. ¿Imatataj cheqa cristianos tantakunankuta nikojtin ruwarqanku? ¿Imatataj paykunamanta yachakusunman?

22 Cheqa cristianosqa, hermano Russell jina ruwarqanku, imatachus nikusqantataj kasukorqanku. Waj qotuchakuykunapis sayarichisqa karqa Ohio, Míchigan llajtaspi, chantá Norteamericapi, waj suyuspi ima. Chay cristianosta tantakunankupaj, mana yachachikunmanchu karqa chayqa, Cristoj kutimuyninpaj mana wakichisqachu kashankuman karqa. Noqanchejpis tantakunanchejpuni tiyan, hermanoswan khuska Jehovata yupaychanapaj, kallpachanakunapajtaj.

Sonqo kʼajaywan willarqanku

23. ¿Imaynatá Torremanta Qhawaj revista tukuy ajllasqa cristianos cheqa kajta willanankuta sutʼincharqa?

23 Bibliamanta Yachaqajkunaqa, tukuy ajllasqa cristianos cheqa kajta willananku kasqanta yachacherqanku. Kay 1885 watapi Torremanta Qhawaj revistapi nerqa: “Yuyarikuna tiyan tukuy ajllasqa cristianosqa, willanankupaj (Isa. 61:1), chay llankʼayta juntʼanankupajtaj ajllasqa kasqankuta”. Kay 1888 watapi Torremanta Qhawaj revistallapitaj nerqa: “Imatachus ruwananchejqa sutʼi [...]. Chayta mana juntʼajtinchejqa chayri tanqasqa jinalla ruwajtinchejqa, qhella kamachis, nitaj ajllasqa kananchejpaj jinachu kasun”.

24, 25. 1) Hermano Russell, paywan khuska llankʼajkunawan willakunanta nejtinkupis, ¿imatawantaj ruwarqanku? 2) Uj hermano chay tiempopi imaynatachus willakusqanmanta, ¿imatá nerqa?

24 Hermano Russell, paywan khuska llankʼajkunapiwan, mana willanallankutachu hermanosta nerqanku. Astawanpis tratadosta orqhoyta qallarerqanku, chaykunaqa sutikorqa, Tratados para Estudiantes de la Biblia (Bible Students’ Tracts), chantataj Publicación trimestral de teología antigua (Old Theology Quarterly). Chay tratadostaqa, Torremanta Qhawaj revistata leejkunaman apachej kanku, qhasilla runaman jaywanankupaj.

Kayta tapurikuna: “¿Diosmanta willayta kausayniypi ñaupajmanchu churani?”

25 Chay tiempopi precursorestaqa, colportores sutiwan rejsikoj. Hermano Charles Capenpis, precursor karqa. Aswan qhepaman pay nerqa: “Servicio Geológico de Estados Unidos nisqamanta mapasta apaykachaj kani, Pensilvaniapi willanaypaj. Chay mapaspeqa tukuynin ñankuna kaj, chaytaj yanapawaj chakipi tukuynejman chayanaypaj. Chay tiempopeqa wakillan autoyoj kaj kanku. Wakin kuteqa kinsa diata Estudios de las Escrituras nisqata mañawasqankuta anotaspa purej kani, chaykunata apanaypajtaj uj caballota carretatawan fletakoj kani. Sapa kuti, chay lugarpi tiyakojkunawan wajyarichikoj kani”.

Uj hermano caballonwan, carretanwantaj

Uj precursor. Carretanpa lloqʼe ladonpi, “Mapa de las edades” nisqa pintasqa kashan

26. 1) ¿Imaraykutaj Diospa llajtan willayta kausayninkupi ñaupajman churananku karqa? 2) ¿Imastá tapurikusunman?

26 Chay tiempopi Diosmanta willanankupajqa, mayta kallpachakunanku karqa. Cheqa cristianosta kausayninkupi willayta ñaupajman churayta mana yachachikunmanchu karqa chayqa, nichá wakichisqachu kashankuman karqa, Diospa Reinon sayachisqa kananpaj. Imajtinchus Cristoj kutimuynin tiempopi runasman willakushasqanqa, sutʼi reparakunan karqa. Diospa llajtantaj runasta salvanapaj willayta, kausayninkupi ñaupajman churashasqankuta rikuchinanku karqa (Mat. 24:14). Chayrayku tapurikuna: “¿Diosmanta willayta kausayniypi ñaupajmanchu churani? ¿Tukuy atisqaytachu kallpachakuni willayman rinaypaj?”, nispa.

Diospa Reinon kamachiyta qallarin

27, 28. 1) ¿Imatataj apóstol Juan mosqoypi jina rikorqa? 2) Diospa Reinon kamachiyta qallarisqanmanta, ¿imatá Satanás supaykunasninwan ruwarqanku?

27 Qallariypi yachakorqanchej jina, janaj pachapi imachus kasqantaqa ni mayqen runa rikorqachu, chaytaj karqa 1914 watapi. Jinapis apóstol Juanqa mosqoypi jina rikorqa imaschus kananta. Janaj pachapi “jatun señal[ta]” rikusqanpi tʼukurina. Juanqa chaypi uj warmita jina rikorqa, mayqenchus janaj pachapi Jehovaj llajtanwan ninakun, chaykunataj ángeles kanku. Chay warmeqa onqoj kasharqa, qhari wawitayojtaj karqa. Chay wawitataj “tukuy nacionesta fierro varawan kamachenqa”. Chaywanpis chay wawitaqa, “oqharisqa karqa Diospa ñawpaqenman, kamachina tiyanan, chayman”. Juantaj janaj pachapi sinchʼi qhapariyta uyarerqa, “kunanqa Diosninchejpa salvacionnin, atiynin, reinompis chayamunña, Cristompa atiynimpis” (Apo. 12:1, 5, 10).

28 Juan mosqoypi jina rikusqanqa Diospa Reinon kamachiyta qallarisqanwan ninakun. Chay may sumaj kajtinpis, mana tukuychu kusikorqanku. Satanás supaykunasnin imaqa, Miguelwan nisunman Cristowan, cheqa sonqo angelesninwan ima maqanakorqanku. Bibliaqa chay maqanakuypi pichus atipasqanmanta, kayta nin: “Chay jatun sierpe jawaman wijchʼusqa karqa; chayqa chay unay ñawpa katari, pichus sutichasqa Kuraj Supay, Satanastaj. Payqa llullakuspa kay pachapi kaj chhika runasta pantachin. Payta, sajra angelesnintawan kay pachaman wijchʼumorqanku” (Apo. 12:7, 9).

Cristoj kutimuyninman señal Diospa Reinonpi rey jina

Bibliamanta Yachaqajkuna, 1914 watapi Cristoj kutimuyninmanta señalta reparayta qallarerqanku

29, 30. 1) Diospa Reinon kamachiyta qallarisqantawan, ¿imastaj Jallpʼapi karqa? 2) ¿Janaj pachapirí imastaj karqa?

29 Kay 1914 wata ñaupajta, Bibliamanta Yachaqajkunaqa nerqanku 1914 watapi llakiy tiempo qallarinanta. Ni paykunapis chay profecía maychus kajtapuni juntʼakunanta yuyarqankuchu. Apóstol Juan mosqoypi jina rikusqanman jina, Satanasqa chaymantapacha kay pachapi aswan atiyniyoj kanan karqa. “Ay, kay pacha jallpʼa patapi, mama qocha patapipis tiyakojkunamanta, imaraykuchus Kuraj Supayqa manchay phiñasqa qankunaman uraykʼamun, yachaspa paypaj pisi tiempollaña kasqanta” (Apo. 12:12). Ñaupaj kaj Guerra Mundialqa 1914 watapi qallarerqa, Cristo Rey jina kutimusqantaj Jallpʼantinpi juntʼakuyta qallarerqa. Chaytaj kay sajra pachaj tukukuynin qallarisqanta rikucherqa (2 Tim. 3:1).

30 Janaj pachapitaj may kusiy karqa, imajtinchus Satanaswan, supaykunasninwan janaj pachamanta wiñaypaj wijchʼuchikamorqanku. Apóstol Juan nillanpuni: “Chayrayku kusikuychej janaj pachakuna, chaypi tiyakojkunapis” (Apo. 12:12). Janaj pacha llimphuchasqaña, Jesucristotaj Rey jina churasqaña kasqanrayku, Diospa Reinonqa Jallpʼapi Diospa llajtanta yanapananpaj wakichisqa kasharqa. ¿Imatataj ñaupajta ruwarqa? Kay yachaqanaj qallariyninpi yachakorqanchej jina, Cristo “tratomanta” willaraj jina, Jallpʼapi Diospa kamachisninta llimphuchanan karqa. ¿Ima niytataj chay munarqa?

Chʼampaykunapi rikukorqanku

31. 1) ¿Imatataj Malaquías nerqa Diospa llajtanta llimphuchaymanta? 2) ¿Imaynatá chay profecía juntʼakorqa? (Sutʼinchaynintawan qhawariy.)

31 Malaquías nerqa Diospa llajtanta llimphuchay mana atinapaj jinallachu kananta. Pay nerqa: “Chay pʼunchaytaqa pitaj awantayta atenqari? Pitaj ñawpaqempi sayasqallapuni kayta atenqa pay rikhurimojtinri? Imaraykuchus payqa kanqa qorita chʼuwachanapaj may sinchʼi nina jina, chayrí jabón jinataj jucha chʼichinchejta pichanawanchejpaj” (Mal. 3:2). ¡Chay nisqantaj cheqapuni karqa! Diospa llajtanqa, 1914 watamantapacha ashkha chʼampaykunapi rikukorqa. Bibliamanta Yachaqajkunaqa, Ñaupaj kaj Guerra Mundialpi, ashkhas qhatiykachasqa karqanku, carcelpi wisqʼasqastaj.e

32. ¿Imastaj Diospa llajtanpi karqa 1916 wata pasayta?

32 Chantapis Diospa llajtanpi chʼampaykuna qallarerqa. Wakintaqa hermano Russell wañupusqan mayta llakicherqa, payqa 64 watayoj wañuporqa 1916 watapi. Hermano Russell wañupusqantawan, wakin payta may jatunpaj qhawasqanku sutʼi reparakorqa. Hermano Russellqa ni jaykʼaj nerqachu payta sirvinankuta, jinapis wakenqa mayta jatuncharqanku. Ashkhasqa, Russellpa wañupusqanwan cheqa kajmanta sutʼinchay tukukusqanta yuyarqanku, chayrayku wakenqa churanakuspa riporqanku. Chayraykutaj wakenqa Diosta wasanchayta qallarerqanku, chaytaj Diospa llajtanta tʼaqanacherqa.

33. ¿Imatataj hermanos suyakorqanku, mana juntʼakojtinrí imaynataj qhepakorqanku?

33 Chantá imatachus suyasqankupis nillataj juntʼakorqachu. Kay Torremanta Qhawaj revistapi, “paykunaj pʼunchayninku juntʼakunankama”, nisunman “mana judío [kajkunaj] pʼunchayninku”, 1914 watapi tukukunanta nikojtinpis, hermanosqa imachus chay watapi kananta mana sutʼita entienderqankuchu (Luc. 21:24). Chantapis kay 1914 watapi ajllasqa cristianosta, Cristo paywan kamachinankupaj janaj pachaman pusakapunanta yuyarqanku, chaytaj mana juntʼakorqachu. Chantapis 1917 wata tukukuyta Torremanta Qhawaj revistapi, 40 watasta cosecha tiempo kasqan tukukunanta nerqa, 1918 watamanta abril, mayo, junio killaspi. Chaywanpis willayqa mana tukukorqachu, astawanqa ñauparillarqapuni. Revistapi cosecha tiempo tukukusqanta nejtinpis, uj tiempotawan willakunallanpuni karqa. Chayrayku ashkha hermanos sonqo pʼakisqas qhepakorqanku, Jehovata sirviytataj saqeporqanku.

34. 1) ¿Ima chʼampaytaj 1918 watapi rikhurerqa? 2) ¿Imaraykutaj cristiano nichikojkunata kamachej, Diospa llajtan niña imata ruwayta atinankuta yuyarqa?

34 Kay 1918 watapi waj chʼampay rikhurillarqataj. Joseph Rutherford hermanota (Charles Russellpa cuentanmanta Diospa llajtanta ñaupajman aparqa), qanchis paywan llankʼajkunatawan, carcelman wisqʼaykorqanku. Paykunataqa, qhasimanta juchachaspa unaypaj wisqʼaykorqanku Atlanta carcelpi (Georgia, Estados Unidos). Chaynejta Diospa llajtan niña ñauparinanman rijchʼakorqa, cristiano nichikojkunata kamachejkunataj kusikorqanku. Yuyarqankutaj niña imatapis ruwayta atinankuta, imajtinchus Diospa llajtanta “ñaupajman apajkuna” carcelpi kasharqanku, Brooklynpi oficinasninku wisqʼasqa kasharqa, Norteamericapi, Europapi ima Bibliamanta Yachaqajkuna willasqankumanpis churanakuy kallarqataj. Chay runaspajqa Diospa llajtan wañusqa jina kasharqa (Apo. 11:3, 7-10). Jinapis pantasharqanku.

Watejmantapis kausarimunkuman jina

35. ¿Imaraykutaj Jesús saqerqa kamachisnin ñakʼarinankuta, imaynamantataj yanaparqa?

35 Cheqa kajman churanakojkunaqa, mana yacharqankuchu Jesús chayta saqeshasqanta, Jehová “sumajta llimphuchanampaj, imaynatachus ninapi qolqe metal, [...] chʼuwachakun, ajinata” (Mal. 3:3). Jehovawan Jesuswanqa, kamachisninta llimphuchasharqanku, chʼuwachasharqanku, sumajtataj wakichisharqanku Reyta sirvinankupaj. Kay 1919 wata qallariypeqa sutʼi karqa, Diospa kamachisnin espíritu santonwan llimphuchasqa kasqanku. Diospa llajtanman churanakojkunaqa mana yuyarqankuchu, cheqa sonqo cristianos watejmanta ñauparinankuta (Apo. 11:11). Cristoqa, chay tiempopi qhepa pʼunchaykunamanta ujnin profeciata juntʼarqa, “allin kamachi, yuyayniyojta[...]” churaspa. Paykunaqa ajllasqa cristianosmanta wakillan kanku, Diospa llajtantataj yanapanku yachachiykunata mikhunata jina wakichispa (Mat. 24:45-47).

Bulletin, chantá The Golden Age nisqaj tapan

36. ¿Imastaj Diospa llajtan ñauparishallasqantapuni rikucherqa?

36 Kay 1919 watapi 26 marzo killapi, hermano Rutherford, paywan khuska llankʼajkunapiwan carcelmanta llojsinporqanku. Llojsinpusqankutawantaj septiembre killapaj uj jatun tantakuyta wakichikorqa. Chantapis willanapaj uj mosoj revistatawan wakichikorqa. Sutikorqataj La edad de oro (The Golden Age), Torremanta Qhawaj revistawan khuskataj orqhokorqa.f Chay watallapitaj Cristiano Kausayninchej hojita orqhokorqa, chay tiempopeqa Boletín (Bulletin) nisqa karqa, chay folletoqa runasman willanapaj astawan yanapakun. Chayrayku 1919 watamantapacha wasimanta wasi willay astawan ñauparerqa.

37. ¿Imatataj wakin runas 1919 wata pasayta ruwarqanku?

37 Chantapis pikunachus Cristoj kamachisnin kasqankoqa sutʼi reparakorqa, imajtinchus jatunchakojkuna, paykunallapi yuyajkunaqa, wasimanta wasi willayta mana munarqankuchu. Chayta mana juntʼayta munajkunaqa Diospa llajtanmanta karunchakaporqanku. Kay 1919 watamanta qhepamantaj chay wakin runasqa, phiñasqallapuni kasharqanku. Chayrayku Diospa llajtanpa contranpi rimarqanku, Jehovaj kamachisninta qhatiykachajkunatapis yanaparqanku.

38. ¿Imatá rikuchin Cristoj yachachisqasnin ñauparisqanku, chʼampaykunata atipasqankupis?

38 Chay jinapi rikukuspapis Cristoj yachachisqasnin yapakullarqankupuni, Diosmantapis aswan sumajta yachakorqanku. Tukuy imapi ñauparisqanku, chʼampaykunata atipasqankupis Diospa Reinon kamachishasqantaña rikuchin. Diospa llajtanqa kutin kutita Satanasta, sajra pachanta ima Diospa bendicionnillanwan atiparqa. Jehovaqa, Jesusnejta, Reinonnejtataj llajtanta yanapan (Isaías 54:17 leey).

1919 Hermano J. F. Rutherford Bibliamanta yachaqajkunaj jatun tantakuyninkupi 1919 watapi umallirichishan

Hermano Rutherford sumajta umalliricherqa, carcelmanta llojsimuytawan pisi killasninman

39, 40. 1) ¿Imaynataj kay libro wakichisqa kashan? 2) ¿Imaynatá kay librota ukhunchay yanapawasun?

39 Qhepan yachaqanaspeqa, Diospa Reinon janaj pachapi kamachiyta qallarisqanmantapacha 100 watasña kasqanpi, imastañachus Jallpʼapi ruwasqanta yachakusun. Kay libroj sapa rakʼiynenqa, Diospa Reinon imatachus Jallpʼapi ruwashasqanmanta ujmanta parlanqa. Sapa yachaqanapitaj yuyarinapaj tapuykuna kanqa, chaytaj Diospa Reinonta imaynatachus qhawashasqanchejta reparanapaj yanapawasun. Qhepa kaj yachaqanaspitaj imachus tumpamantawan kananta yachakusun, Diospa Reinon sajra runasta chinkachej, Jallpʼatataj uj paraisoman tukuchej jamojtin. ¿Imaynatá kay libro yanapawasun?

40 Satanasqa, Diospa Reinonpi mana atienekunata munanchu. Jehovarí atienekunanchejta munan, imaraykuchus sinchʼi creeynillanchej escudo jina jarkʼawasun, Diostataj yupaychallasunpuni (Efe. 6:16). Chayrayku kay librota sumajta ukhunchana. Tapurikunataj: “¿Creenichu Diospa Reinon kasqanpipuni?”, nispa. Ajinamanta creeyninchej astawan sinchʼiyanqa, Diospa Reinon kamachishasqanta runas reparanqanku chay pʼunchaytapis rikusun. Tukuy sonqotaj chay Reinota yanapasun.

a Grew, Stetson, Storrs runasmanta astawan yachakunaykipaj, Los testigos de Jehová, proclamadores del Reino de Dios nisqa libropi 45, 46 paginasninta qhawariy.

b Kay libropeqa, Torremanta Qhawaj sutita oqharisunchej, kay 1879 watapi orqhokuyta qallarisqanmantapacha sutin ashkha kutista tijrakojtinpis.

c Bibliamanta Yachaqajkunaqa, cristiano nichikoj iglesiasmanta llojsipunankuta repararqanku, kay pachaj yuyayninman jina kausashasqankurayku. Chaywanpis Cristopi creejkunata, Diosman qosqa kasqankuta nejkunatapis unayta hermanosninkuta jina qhawarqanku, mana Bibliamanta Yachaqajkunachu kajtinkupis.

d ¿Imaraykutaj chay kamachiyta mana kasukuyta atillarqankuchu? Imaraykuchus chay kamacheyqa 144.000 ajllasqa cristianosllapaj karqa. Kay libroj 5 yachaqananpeqa yachakusun, 1935 wata ñaupajta, Apocalipsis 7:9, 10 versiculospi “may chhika” runasmanta parlasqanqa, cristiano nichikoj iglesiasmanta kajkunapiwan kasqankuta yuyakusqanta. Chay runas tukukuy tiempopi Cristoj kamachisninman tukusqankurayku, paykunapis janaj pachaman ripunankuta yuyakorqa.

e Kay 1920 watapi septiembre killapi La edad de oro (The Golden Age) nisqa revista (kunantaj ¡Despertad!) ujnin yachaqananpi, hermanosta qhatiykachakushasqanta juchacharqa. Alemaniapi, Canadapi, Estados Unidospi, Inglaterrapi ima, Ñaupaj kaj Guerra Mundialpi hermanosta mayta ñakʼaricherqanku. Chaywanpis niraj chay guerra kashajtin mana chay jinatapunichu hermanosta qhatiykachakoj.

f Torremanta Qhawaj revistaqa, unayta juchʼuy tropa ovejasmanta kajkunata kallpacharqa.

¿Creenkichu Diospa Reinon kasqanpipuni?

  • ¿Pitaj Jesuspa yachachisqasninta wakichiyta yanaparqa Diospa Reinon kamachiyta qallarinanpaj?

  • ¿Imaynasmantataj Diospa cheqa kamachisninta wakichikorqa Diospa Reinon sayachisqa kananpaj?

  • ¿Imastaj rikuchin Diospa Reinon sumaj gobierno kasqanta? (“Diospa Reinon: Uj sumaj gobierno” nisqa recuadrota leey.)

  • ¿Imaynatá unay tiempomanta hermanosninchej jina Diospa Reinonta yanapasunman?

DIOSPA REINON UJ SUMAJ GOBIERNO

¿Diospa Reinon uj sumaj gobiernochu? Diospa Reinon imayna wakichisqachus kashasqanta ukhuncharina. Chaytaj mana runaj gobiernon jinallachu kasqanta rikuchin, manaqa aswan atiyniyoj kasqanta.

  • Uj rey kamachina tiyananpi

    UJ KAMACHEJ

    Cristoqa 1914 watapi kamachiyta qallarerqa. Payqa atiyniyoj, cheqan, yachayniyoj, khuyakuyniyoj Rey, Jehovaj nisqantataj mana jatunchakuspa kasukun (Isa. 9:6, 7; 11:1-3). Runa kamachisqantaqa pantachiyta atinku, Jesustarí ni pi pantachiyta atinchu. Jesús kamachinanpajqa ni pi jarkʼayta atinmanchu, ni mayqen congreso, parlamento, nitaj churanakoj runaspis.

  • LEYESTA CHURAJ, JUEZTAJ

    Kay gobiernoj leynenqa cheqan, nisunman “Cristoj leynin[…]”, chayqa Jesús Jallpʼapi kausasqanman jina, ruwasqanman jinataj kashan (Gál. 6:2; 1 Ped. 2:21).

    Jehovaqa, Churinta juez kananpaj churan, chay ruwaytaqa ni mayqen runa allinta juntʼanmanchu (Juan 5:22, 23).

  • Jesuswan kamchejkuna

    KAMACHEJ, PAYWAN KAMACHEJKUNA IMA

    Jesusqa, 144.000 runaswan Jallpʼata kamachenqa. Diospa Reinonqa runas, Dioswan allinyakunankupaj. Chayrayku 144.000 ajllasqasqa, sacerdotes ima kanqanku (Apo. 14:1; 20:6).

  • Ángeles espadasninkuwan

    UJ EJÉRCITO

    Jesucristo Jehovaj angelesninta kamachin. Chay angelesqa Jallpʼapi kaj ejercitosmanta, aswan atiyniyoj. Tumpamantawantaj, Jallpʼapi sajrata ruwajkunawan maqanakonqanku (Sal. 45:1, 3-5; Apo. 19:11, 14-16).

  • MAYMANTACHUS KAMACHIMUSQAN

    Jesuspa kamachina tiyananqa janaj pachapi kashan, tatanpa ladonpi. Janaj pachaqa Jehovaj “may sumaj santo kamachina tiyakuna[n]” (Isa. 63:15). Chaytaqa ni mayqen runa rikuyta atinchu, nitaj uj suyoj capitalnin jinallachu chayri gobierno wasi jinallachu. Chantapis janaj pachapeqa ni ima imanakunchu (Mat. 6:20).

  • Sumaj Jallpʼa

    JALLPʼANTINTA KAMACHENQA

    Kay tiempopi Jesuspa kamachiynin urapi kajkunaqa tiyakusqanku suyoj leyesninta kasukunku. Forasteros jina kanku, imaraykuchus Diospa llajtanmanta kanku, Reyninmantaj cheqa sonqos kanku (Isa. 60:2; 66:8). Tumpamantawanqa Diospa Reinon Jallpʼantinta kamachenqa (Sal. 72:8).

  • BENDICIONES

    Diospa Reinonqa tumpamantawan kay bendicionesta apamonqa (Sal. 72:16; Isa. 2:3; 33:24; 35:6; 65:21).

    • Uj jovencita correrishan

      SANOS

    • Uj kʼacha wasi

      WASIYOJ

    • Uj runa wasita ruwashan

      LLANKʼAYNIYOJ

    • Frutas waj poqoykunapiwan

      MIKHUNAYOJ

    • Uj runa estudiashan

      YACHACHISQAS

  • DIOSTA KASUKOJKUNA KAUSANQANKU

    Bibliaqa nin: “Reypa jatun kaynenqa ashkha runasniyoj kasqampi yachakun; pisi runasniyojlla kajrí mana imapaj valenchu”, nispa (Pro. 14:28). Diospa Reinonta kasukoj runasqa, qanchis millones khuskanniyojña kanku (Sal. 72:8; Isa. 60:22).

    Ashkha runas kausayman rishanku

DIOSPA REINON KAMACHIYTA QALLARINANPAJ WAKICHISQAS

Kay 1914 wata ñaupajta imaschus kasqanmanta parlarina. Chay wata ñaupajta imaschus kasqanqa Diospa llajtanta wakicherqa, Diospa Reinon kamachiyta qallarinanpaj

  1. 1850 watas chaynejpi

    Henry Grew, George Stetson, George Storrs ima, alma mana wañusqan yachachiyta sumajta ukhuncharqanku, llulla kasqantataj sutʼincharqanku

  2. 1868 chayri 1869

    Hermano Charles Russell cristiano nichikojkunaj yachachisqankuta sumajta ukhuncharqa, mana Bibliaman jinachu kasqantataj repararqa. Hermano Russell Diospi creenallanpajpuni, adventista Jonas Wendellpa umallirichisqan yanaparqa

  3. 1870

    Hermano Russellqa, wajkunawan Bibliata ukhunchananpaj tantakuyta qallarerqa

    Bibliamanta Yachaqajkuna 1870 watas chaynejpi
  4. 1870-1875

    Imachus alma kasqanta, Jesuspa wañuyninmanta, imaynatachus Cristo kutimunantapis sutʼita entiendekorqa

  5. 1876

    Kay Examinador de la Biblia (Bible Examiner) revistapi hermano Russell “mana judío [kajkunaj] pʼunchayninku” 1914 watapi tukukunanta nerqa

  6. 1877

    El objeto y manera de la vuelta del Señor nisqa folleto orqhokorqa, Cristoj kutimuyninmanta sutʼinchananpaj

  7. 1879

    Torremanta Qhawaj revista orqhokuyta qallarin

    Zion’s Watch Tower chantá Herald of Christ’s Presence nisqaj tapan

    Cristiano nichikojkuna jatun Babiloniamanta kasqankuta yachakun

  8. 1880

    Hermano Russell Estados Unidospa wakin llajtasninman rerqa Bibliata yachakojkunata waturinanpaj, kallpacharinanpajtaj

  9. 1881

    Torremanta Qhawaj revistata leejkunaqa ashkha paginasniyoj tratadosta japʼinku (wakenqa 100 kuraj paginasniyoj) qhasilla runaman jaywanankupaj

    Torremanta Qhawaj revistapi nisharqa Cristoj wañuyninta yuyarikuna kasqanta Allegheny llajtapi (Pensilvania, Estados Unidos)

    Precursores (“colportores” sutichasqa) willayta qallarinku

    Astawan willakunanpaj kay yachaqanas yanapan “Se solicitan 1.000 predicadores”, “Ungidos para predicar” nisqa

    Niraj tantakojkunata kallpacharikun tantakunankupaj

  10. 1882

    Uj yachaqanapi Trinidad yachachiy llulla kasqanta sutʼinchakun

  11. 1885

    Publicacionesninchejta casi tukuynejpi leekun

  12. 1886

    La Aurora del Milenio nisqaj ñaupaj kaj libronta orqhokun, chaytaj El Plan Divino de las Edades nisqa. Tukuynintaj aswan qhepaman Estudios de las Escrituras nisqa karqa

    Torremanta Qhawaj revistapi nikorqa Jesuspa Wañuyninta yuyariytawan “tukuy” kinsa pʼunchayta tantakunankuta. Chay kutipi ñaupaj kaj jatun tantakuyninchej qallarerqa

  13. 1889

    Casa Bíblica nisqa Allegheny llajtapi ruwakorqa (Estados Unidos)

  14. 1891

    Hermano Russellqa Estados Unidosmanta waj lugaresman rerqa “cheqa kaj ñauparinanpaj”

  15. 1894

    Qotuchakuykunata waturej hermanosta kachakun hermanosta kallpachanapaj (“representantes de la Tower Tract Society” nisqa karqanku)

    Qotuchakuykunata waturejkuna 1890 watas chaynejpi
  16. 1895

    Torremanta Qhawaj revistapi nerqa wakin “Círculos de la Aurora” nisqa qotuspi, Bibliata ukhunchanankupaj tantakusqankuta, chantapis chay jina tantakuykunata tukuynejpi ruwanankuta

  17. 1896

    Hermano Russellqa uj folletota orqhorqa, chayqa infiernomanta parlarqa, sutikorqataj ¿Qué dicen las Escrituras concerniente al infierno?

    Kay La Sociedad Watch Tower nisqa Nuevo Testamento de Rotherham nisqata orqhorqa, waj imprentaj yanapayninwan

  18. 1900

    Londres llajtapi (Inglaterra) ñaupaj sucursal kicharikun

    28 suyuspi willakun

  19. 1903

    Tratadosta qhasilla runasman domingosninpi wasimanta wasi jaywakun, ñaupajtaqa iglesiaspa qaylla callesninpi jaywakoj

    Hermano Russellpa umallirichiykunasnin periodicospi rikhuriyta qallarin

  20. 1909

    Sociedad Watch Tower nisqa Brooklyn llajtaman astakapun (Nueva York, EE. UU.)

    Kinsa hermanos parlarishanku
  21. 1910

    Bibliamanta Yachaqajkunaqa kay sutiwan rejsichikunku Asociación Internacional de Estudiantes de la Biblia

  22. 1911-1912

    Hermano Charles Russellqa sojta hermanos ima 56.000 kilometrosta jina Jallpʼantinta viajarqanku, ashkha lugarespi “cristianosta, imatachus yuyasqankutawan” rejsinankupaj. Kay suyuspi jina China, Filipinas, India, Japón

  23. 1914

    Nueva York llajtapi “Foto-Drama de la Creación” nisqa, 11 enero killapi qhawachikorqa, qhepan killatataj phishqa llajtaspiwan. Wata tukuytaqa, 9 millones jina América del Nortepi, Europapi, Australiapi, Nueva Zelandapi ima qhawarqanku

    “Foto-Drama” nisqata grabakushan

    Hermano Russellqa octubre killapi Betelpi llankʼajkunaman willarqa: “Mana judío kajkunaj pʼunchayninku juntʼakunña; reyesninpa pʼunchayninpis tukukunña”, nispa. Uj hermanataj nerqa, hermano Russell kaytawan nisqanta: “Mana yachanchejchu imachus kananta”

    Quechuapi publicaciones (2004-2025)
    Wisqʼanapaj
    Yaykunapaj
    • Quechua (Bolivia)
    • Wajman apachinapaj
    • Configuración
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condiciones de uso
    • Política de privacidad
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Yaykunapaj
    Wajman apachinapaj