TAPANMANTA | BIBLIATA, ¿NIÑACHU VALECHINA KANQA?

¿Científicos tukuy imatachu yachanku?

Kay qhepa watasllapi ashkha libros rikhurimorqa, chaykunataj nuevo ateísmo nisqamanta kajkuna imapichus creesqankuta sutʼinchashanku. Chay librosta ashkha yachayniyoj runas leesqankuraykutaj, mana uj yuyayllaman chayayta atinkuchu. Chaymanta parlaspa doctor David Eagleman nerqa: “Chay librosta leejkunamanta wakenqa, científicos tukuy imata sutʼinchasqankuta yuyanku [...]. Jinapis sumaj cientificosqa mana tukuy imatapunichu yachasqankuta yuyanku, wakin imasta estudiaspataj mana yuyasqanku imasta tarinku”, nispa.

Uj científico telescopionejta estrellasta qhawashan

Unaymantapacha yachayniyoj runasqa, ciencia mana sutʼinchayta atinchu chay imasta estudiaspa tʼukunapaj jina imasta tarerqanku. Chayta ruwaspapis wakin cientificosqa maytapuni pantarqanku. Sutʼincharinapaj, may rejsisqa científico Isaac Newton rikucherqa tukuy planetas, estrellas, galaxias ima lugarninkupi kanankupaj gravedad nisqa kallpa japʼishasqanta. Chantapis matemáticas nisqamanta cálculo nisqata rikhuricherqa, chaytaj computadorapi imatapis ruwanapaj, Jallpʼamanta waj planetasman chayri killaman rinapaj, física nuclear nisqapaj ima uj sumaj yanapa. Chaywanpis payqa yuyarqa plomota oroman tukuchiyta atisqanta. Chaytaj yachakusqanman jina mana atikullanchu.

Niraj Isaac Newton nacekushajtin 1.500 watas ñaupajta, uj científico Tolomeo sutiyoj, ni ima yanapallawan sutʼincharqa planetas uj ñanniyoj jina kasqankuta. Chantapis mapasta sumajta ruwayta yacharqa. Jinapis payqa Jallpʼa tukuy planetaspa chaupinkupi kashasqanta yuyarqa. Uj may rejsisqa científico Carl Sagan sutiyoj nisqanman jina, Tolomeoj nisqanpeqa ashkha runas 1.500 watasta jina creerqanku. Chaytaj rikuchin cientificospa nisqankuta mana japʼikunallachu kasqanta.

Kunanpis cientificosqa jinallapitaj rikukunku. Paykuna ashkha imasta ruwanku chaypis, mana tukuy imatapunichu sutʼinchayta atinku. ¿Maykʼajllapis Jallpʼamanta, cielomantawan tukuy imata yachayta atisunchu? Paul Davies sutiyoj científico nisqaman jina, pillapis tukuy imata yachasqanta ninman chayqa pantasqata yuyashanman. Chaytaj rikuchiwanchej cielopiwan Jallpʼapiwan imaschus kasqanta ni jaykʼaj yachayta atisqanchejta. Chayrayku pillapis ciencia tukuy imata sutʼinchayta atisqanta nejtin, mana creeykunallachu tiyan.

Cientificospa yachayninkumanta nisqaqa, Bibliaj yuyaychaykunasnin yanapawanchej

Bibliaqa Diospa ruwasqasninmanta parlaspa nin: “Chayqa [tukuy ima] ruwa[sqasninmanta] uj chhikallan; imatachus uyarisqanchejqa uj chhichiy jinalla”, nispa (Job 26:14). Ashkha imasraj yachakunanchejpaj tiyan, nitaj tukuyninta yachayta atisunmanchu. Chayrayku apóstol Pablo iskay waranqa watas jinaña kayta nerqa: “May jina jatumpuni Diospa qhapaj kaynin, yachaynin, rejsiynimpis. Mana yachay atina yuyasqampis, jinallataj ñankunampis”, nispa (Romanos 11:33).

Sumaj yuyaychaykunaqa Bibliallapi tiyan

Científicos imaynachus Jallpʼa kasqanta sutʼinchawajtinchejpis, Bibliaqa wajkunawan allinta apanakunapaj, kusisqa kausakunapaj ima yanapawanchej. Chayta qhawarina.

Suwas mana kananpaj

Kausayta jatunpaj qhaway

“Ama wañuchinkichu runa masiykita.” (Éxodo 20:13.)

“Hermanonta chejnejqa runa wañuchi.” (1 Juan 3:15.)

Tukuywan allinta kausakuy

“Karunchakuy tukuy ima sajramanta; tukuywan allin kawsakuyta maskʼay, chaytataj qhatiy.” (Salmo 34:14.)

“Runapura allin kawsayta maskʼajkunaqa chay allin kawsayta tarpunku mujuta jina, cheqan kajtataj poqoyta jina tarinku.” (Santiago 3:18.)

Sajra ruwayta chejnikuy

“Diosqa kʼacha runasta watun, manchaytataj chejnikun sajra ruwajta, pikunachus phiñakuspa kallpankuman atienekuyta munajkunata.” (Salmo 11:5.)

“Sajra runaj ruwasqasninmantaqa ama envidiakuychu, nitaj ni mayqen sajra ñankunantapis ajllakuychu. Tata Diosqa chay sajra ruwajkunata chejnikun.” (Proverbios 3:31, 32.)
Familiapi kusisqa kausakunapaj

Tatasniykita kasukuy

“Wawas, Señorpi kaspa, tataykichejta mamaykichejta kasuychej, imaraykuchus chayqa cheqanmin. Kamachisqa leypi nin: Tataykita, mamaykitawan jatumpaj qhaway, allin risunampaj, kay pachapi unayta kawsanaykipajtaj.” (Efesios 6:1-3.)

Wawasniykiman yachachiy

“Tata mamas, [...] ama wawasniykichejta phiñachiychejchu, manachayqa allinta yachachispa, kasuchikuychej, Señorpa kʼamiynimpitaj uywaychej.” (Efesios 6:4, Qheshwa Biblia.)

“Tatas, [...] ama wawasniykichejpa sonqosninkuta nanachiychejchu, ama qʼenaqakunankupaj.” (Colosenses 3:21.)

Qosaykita chayri warmiykita munakuy, jatunpajtaj qhaway

“Sapa uj munakuchun warminta pay kikinta jina. Warmipis qosanta jatumpaj qhawachun tukuy imapi.” (Efesios 5:33.)
Jallpʼanchejta jarkʼanapaj

¿Imataj Jallpʼata phirejkunawan kanqa? Biblia nin: “Kay pachaqa chaypi tiyakojkunanejta chʼichichasqa kashan [...] chaypi tiyakojkunapis juchachasqapuni kananku tiyan”, nispa (Isaías 24:5, 6). Diosqa pikunachus Jallpʼata chʼichichashanku chaykunamanta cuentata mañanqa. “Kay pachata phirejkunatapis tukuch[enqa]” (Apocalipsis 11:18). Paykunaqa manapuni ayqekonqankuchu.