INTERNETPI BIBLIOTECA Watchtower
INTERNETPI BIBLIOTECA
Watchtower
Quechua (Bolivia)
  • BIBLIA
  • PUBLICACIONES
  • REUNIONES
  • w24 julio págs. 20-25
  • ¿Imatá yachakusunman Israelpi kaj reyesmanta?

Kay videoqa mana kanchu.

Perdonariwayku, ima problemachá kan.

  • ¿Imatá yachakusunman Israelpi kaj reyesmanta?
  • Torremanta Qhawaj Jehová Diospa Gobiernonmanta willashan (Congregacionpaj) 2024
  • Subtítulos
  • Kaykunapiwan tiyan
  • JEHOVATA TUKUY SONQO MUNAKORQANKU
  • JUCHASNINKUMANTA ARREPIENTEKORQANKU
  • JEHOVALLATA YUPAYCHARQANKU
  • Kasukoj runas niraj wañupushaspa yuyaychasqankumanta yachakuna
    Torremanta Qhawaj Jehová Diospa Gobiernonmanta willashan (Congregacionpaj) 2024
  • Imata ruwayta ajllashaspapis Jehovamanta yuyarikuna
    Cristiano Kausayninchej tantakuypaj (2023)
  • Yuyarikunapuni Jehovaqa kausaj Dios kasqanta
    Torremanta Qhawaj Jehová Diospa Gobiernonmanta willashan (Congregacionpaj) 2024
  • Wakin imasta mana yachaspa kʼumuykukoj sonqo kana
    Torremanta Qhawaj Jehová Diospa Gobiernonmanta willashan (Congregacionpaj) 2025
Astawan qhaway
Torremanta Qhawaj Jehová Diospa Gobiernonmanta willashan (Congregacionpaj) 2024
w24 julio págs. 20-25

30 YACHAQANA

36 TAKIY Sonqonchejta jarkʼana

¿Imatá yachakusunman Israelpi kaj reyesmanta?

“Qankunaqa watejmanta sutʼita reparankichej pichus cheqan runa kasqanta, pitajchus sajra runa kasqanta, pichus Diosta sirvisqanta, pitajchus mana sirvisqantapis” (MAL. 3:18).

TEMA

Kay yachaqanapi yachakusun imaynatachus Jehová Israelmanta reyesta juzgasqanta. Chayta yachaytaj yanapawasunchej, Jehovata kusichinapaj imatachus ruwana kasqanta entiendenapaj.

1, 2. ¿Ima nintaj Biblia Israelpa wakin reyesninmanta?

BIBLIAQA niwanchej Israelpi 40 runasmanta astawan reyes kasqankuta.a Wakinpa kausayninkumantataj tukuy imata sutʼita willawanchej. Bibliaqa niwanchej wakin kʼacha reyespis sajra imasta ruwasqankuta. Davidmanta parlarina, payqa kʼacha rey karqa. Chayrayku Jehová paymanta nerqa: “Tukuy sonqotaj sirviwarqa cheqan kajllata ñaupaqeypi ruwaspa”, nispa (1 Rey. 14:8). Jinapis payqa uj casada warmiwan puñuykorqa, qosantataj maqanakupi wañuchicherqa (2 Sam. 11:4, 14, 15).

2 Chantapis Israelpeqa sajra reyes kallarqankutaj, allin imastataj wakin kutis ruwarqanku. Rehoboammanta parlarina. Paymanta parlaspa Jehová nerqa: “Rehoboamqa sajra imasta ruwarqa”, nispa. Arí, payqa Jehovaj ñaupaqenpi mana allin reychu karqa (2 Cró. 12:14). Jinapis Jehovata kasukorqa ama Israelmanta chunka aylluswan maqanakunanta nejtin, reyninkutataj paykuna ajllakunankuta saqenanta nejtin. Chantapis ashkha llajtasta aswan sumaj llajtasman tukucherqa nacionta enemigosninmanta jarkʼananpaj (1 Rey. 12:21-24; 2 Cró. 11:5-12).

3. ¿Imatataj ichapis tapukusunman, chanta imatataj kay yachaqanapi yachakusun?

3 Tukuynin reyes allin imasta, mana allin imastapis ruwarqanku chay, ¿imaraykutaj Jehová nerqa wakin reyes allin reyes kasqankuta, wakintaj mana? ¿Imatá pay qhawan? Chayta entiendeyqa yanapawasun Jehovata kusichinapaj imatachus ruwana kasqanta yachanapaj. Kay yachaqanapi yachakusun Jehová Israelmanta reyesta juzgananpaj kinsa imasta qhawasqanta: payta tukuy sonqochus manachus munakusqankuta, juchasninkumanta pesachikusqankutachus manachus, payllatachus yupaychasqankuta manachus.

JEHOVATA TUKUY SONQO MUNAKORQANKU

4. ¿Imaynataj karqanku Jehová allinpaj qhawarqa chay reyes, chanta Jehová mana allinpajchu qhawarqa chay reyes?

4 Jehová allinpaj qhawarqa chay reyesqa, payta tukuy sonqo munakoj kanku.b Sumaj rey “Jehosafatqa Jehová Diosta tukuy sonqo sirverqa” (2 Cró. 22:9). Josiasmanta parlaspataj Biblia nin: “Ñaupajtaqa mana Josías jina waj rey karqachu. Mana mayqen reypis Josías jinaqa Jehová Diosman kutirikorqachu tukuy sonqonwan”, nispa (2 Rey. 23:25). Salomontajrí wañupunan qayllata sajra imasta ruwarqa, manataj tukuy sonqochu “Jehová Diosninta” yupaycharqa (1 Rey. 11:4). Abiyamtapis Jehovaqa nillataj allinpajchu qhawarqa. Paymanta parlaspa Biblia nin: ‘Jehová Diosnintapis mana tukuy sonqochu yupaycharqa’, nispa (1 Rey. 15:3).

5. ¿Ima niytá munan Jehovata tukuy sonqo sirviy?

5 ¿Ima niytá munan Jehovata tukuy sonqo sirviy? Niyta munan mayta munakusqanchejrayku, jatunpajtaj qhawasqanchejrayku payta yupaychay, mana obligasqa jinachu, nitaj chayta ruway allin rijchʼawasqanchejraykullachu. Chantapis niyta munan tukuy kausayninchejpi payllata munakuy.

6. ¿Imatataj ruwasunman Jehovata tukuy sonqo munakunapaj? (Proverbios 4:23; Mateo 5:29, 30).

6 ¿Imatataj ruwasunman allin reyes jina kanapaj, Jehovatataj tukuy sonqo munakunapaj? Imaschus sonqonchejta iskayrayachinman, Jehovata munakusqanchejtapis pisiyachinman, chay imasta mana ruwanachu. Chaykunamanta wakenqa kankuman: mana allin imaswan kusirikuy, kapuyniyoj kayllapi yuyay, mana allin amigosniyoj kay ima. Sichus chay imasta ruwayta qallarishanchej chayqa, usqhayllata cambiana (Proverbios 4:23; Mateo 5:29, 30 leey).

7. ¿Imaraykutaj kay mundoj imasninmanta sumajta qhawarikunanchej tiyan?

7 Ama iskay sonqo kanachu. Mana allinta qhawarikuspaqa noqanchej kikillantaj chʼaukiyakusunman, yuyasunmantaj Jehovata yupaychaypi ashkha imasta ruwajtinchej, mana imapis Jehovamanta karunchanawanchejta. Chayta astawan entiendenapaj manchay chiri día, wayra diataj kasqanpi tʼukurina. Wasiman chayaytawanqa sumajta abrigakusunman. Jinapis punkutaqa mana kichasqallatachu saqesunman, ¿icharí? Punkuta kichasqallata saqejtinchejqa chiri wayra yaykuykamunman. Kay kikinchaymanta yachakunchej Jehovaj qayllallanpipuni kanapajqa, mana Jehovata yupaychaypi ashkha imasllatachu ruwananchej kasqanta. Imajtinchus kay mundomanta mana allin imasqa chiri “wayra jina”, chaytaj noqanchejman yaykuwasunman. Ajina kajtintaj, Jehovamanta karunchakusunman, iskay sonqosmantaj tukusunman (Efe. 2:2).

JUCHASNINKUMANTA ARREPIENTEKORQANKU

8, 9. Rey Davidpis rey Ezequiaspis cheqanchasqa kaspa, ¿imatá ruwarqanku? (Dibujota qhawariy).

8 Yachakunchej jina, rey Davidqa jatun juchata ruwarqa. Profeta Natán chay juchanmanta paywan parlaj rejtintaj, Davidqa kʼumuykukoj sonqowan arrepientekorqa (2 Sam. 12:13). Chaytataj mana Natanwan allinpaj qhawachikunallanpajchu, nitaj castigota manchachikuspallachu ruwarqa. Imatachus 51 Salmopi qhelqasqan sutʼita rikuchin Davidqa tukuy sonqopuni arrepientekusqanta (Sal. 51:3, 4, 17, qallariynin).

9 Rey Ezequiaspis Jehovaj contranta juchallikullarqataj. Biblia nin: “Payqa umata oqharerqa, chaywantaj Diosta phiñacherqa paypa contranta, Judaj contranta, Jerusalenpa contrantapis”, nispa (2 Cró. 32:25). ¿Imaraykutaj Ezequías umata oqharinman karqa? Ichapis Jehová qhapajyachisqanrayku, chayri asiriosta atipananpaj yanapasqanrayku, manachayrí wañuchej onqoymanta sanoyachisqanrayku. Ichapis ajinata jatunchakusqanrayku tukuy valorniyoj imasninta babiloniosman rikucherqa. Chayraykutaj profeta Isaías payta cheqancharqa (2 Rey. 20:12-18). Ezequiastaj David jinallataj kʼumuykukoj sonqowan arrepientekorqa (2 Cró. 32:26). Chayraykutaj Jehovaqa tukuy sonqo kasukoj reyta jina payta qhawarqa. Biblia nin: “Ezequiasqa Jehová Diospa qhawayninpi allin imasta ruwarqa”, nispa (2 Rey. 18:3).

Dibujo: 1) Rey Davidqa Natán parlashajtin pesachikuspa cielota qhawashan. 2) Rey Ezequiasqa Isaías parlashajtin llakisqa umanta japʼikushan.

Rey Davidwan rey Ezequiaswanqa kʼumuykukoj sonqos karqanku, juchasninkumanta cheqanchasqa kaspataj arrepientekorqanku (8, 9 parrafosta qhawariy).


10. ¿Imatá rey Amasías ruwarqa cheqanchajtinku?

10 Judamanta rey Amasiastaj allin kajta ruwarqa, “jinapis mana tukuy sonqochu chayta ruwarqa” (2 Cró. 25:2). ¿Imapitaj pay pantarqa? Edomitasta atipananpaj Jehová yanapasqantawan, Amasiasqa chay runaspa diosesninkuta yupaychayta qallarerqa.c Jehová ujnin profetanta cheqanchananpaj kachajtintaj, chay reyqa kʼullukuspa mana payta uyariyta munarqachu (2 Cró. 25:14-16).

11. 2 Corintios 7:9, 11 nisqanman jina, ¿imatá ruwananchej tiyan Jehová perdonanawanchejpaj? (Fotostawan qhawariy).

11 ¿Imatá paykunamanta yachakunchej? Juchasninchejmanta arrepientekunanchej kasqanta, chaykunata watejmanta mana ruwanapajtaj mayta kallpachakunanchej kasqanta. Ichapis ancianosqa cheqanchawasunman, chay cheqanchawasqanchej juchʼuy imitasllamanta kajtinpis, ¿imatá ruwananchej tiyan? Mana yuyananchejchu tiyan Jehová niña allinpajchu qhawawasqanchejta, nitaj yuyananchejchu tiyan ancianos sajra ñawiwan qhawashawasqanchejta. Yachakunchej jina, Israelmanta allin kajta ruwaj reyespis yuyaychanata, cheqanchanata ima necesitarqanku (Heb. 12:6). Chayrayku cheqanchasqa kaspa, ¿imatá ruwananchej tiyan? 1) Kʼumuykukoj sonqowan japʼikuna, 2) imapichus cambiananchej tiyan chaypi cambiana, 3) Jehovata tukuy sonqollapuni sirvina. Juchasninchejmanta arrepientekusun chayqa Jehová perdonawasun (2 Corintios 7:9, 11 leey).

Fotos: 1) Uj joven anciano uj hermanowan parlarishan, chay hermanotaj machachej ujyanayoj botellata qhawashan, uj vasopitaj sirvisqa kashan. 2) Chay hermanoqa Bibliata, “Wiñaypaj kusisqa kausakuy” libromanta lección 43 nisqatawan estudiashan. 3) Joven ancianowan chay hermanowanqa wasimanta wasi predicashanku.

Cheqanchasqa kaspaqa kayta ruwana: 1) kʼumuykukoj sonqowan japʼikuna, 2) imapichus cambiananchej tiyan chaypi cambiana, 3) Jehovata tukuy sonqollapuni sirvina (11 parrafota qhawariy).f


JEHOVALLATA YUPAYCHARQANKU

12. ¿Imapitaj mana kikinchu karqanku Jehovata kasukoj reyeswan, Jehovata mana kasukoj reyeswan?

12 Jehová allinpaj qhawarqa chay reyesqa, payllata yupaycharqanku, wajkunatapis kallpacharqanku chayllatataj ruwanankupaj. Rikorqanchej jina, paykunapis wakin kuteqa pantarqanku. Chaywanpis Jehovallata yupaycharqanku, tukuy atisqankutataj ruwarqanku llulla diosesta yupaychayta nacionninkumanta chinkachinankupaj.d

13. ¿Imaraykutaj Jehová rey Achabta mana allinpajchu qhawarqa?

13 ¿Imatá nisunman Jehová mana allinpajchu qhawarqa chay reyesmanta? Paykunaqa mana sajra imasllatachu ruwaj kanku. Sajra rey Achabpis kʼumuykukorqa, llakikorqataj Nabotta wañuchinankupaj pay juchayoj kasqanta yachaspa (1 Rey. 21:27-29). Chantapis llajtasta ruwacherqa, Israelraykutaj ashkha kutispi atiparqa (1 Rey. 20:21, 29; 22:39). Chaywanpis warminta kasuspa, llulla diosesta yupaychayta llajtanman juntʼaykucherqa, chay juchanmantataj ni jaykʼaj arrepientekorqachu (1 Rey. 21:25, 26).

14. 1) ¿Imaraykutaj Jehová rey Rehoboamta mana allinpajchu qhawarqa? 2) Diosta mana kasukoj ashkha reyes, ¿imatá ruwarqanku?

14 Rey Rehoboammantañataj parlarina. Yachakorqanchej jina payqa ashkha allin imasta ruwarqa. Chaywanpis sumaj atiyniyoj reyña kaspa, niña Jehovaj Leyninta kasukorqachu, llulla diosestataj yupaychayta qallarerqa (2 Cró. 12:1). Chaymantapachataj wakin kuteqa Jehovata yupaychaj, wakin kutitaj santosta (1 Rey. 14:21-24). Mana rey Rehoboamwan rey Achabllawanchu Jehovallata yupaychayta saqeporqanku. Diosta mana kasukoj ashkha reyes llulla diosesta yupaycharqanku, wajkunatapis kikillantataj ruwacherqanku. Reparanchej jina Jehovaqa payllata yupaychaj reyesta allinpaj qhawarqa, mana payta yupaychajkunatataj mana.

15. ¿Imaraykutaj Jehová payllata yupaychananchejta munan?

15 ¿Imaraykutaj Jehová payta yupaychanankuta munaj? Ñaupajtaqa, reyes runasta Diosllata yupaychanankupaj yanapananku kasqanrayku. Chantapis llulla diosesta yupaychaspaqa mana allin imastachu ruwaj kanku, jatun juchaspitaj urmaj kanku (Ose. 4:1, 2). Chantapis reyeswan, israelitaswanqa Jehovapaj tʼaqasqa karqanku. Chayrayku Bibliaqa nin llulla diosesta yupaychaspa qhenchachakushankumanpis jina kasqanta (Jer. 3:8, 9). Pillapis qhenchachakun chayqa, qosanpa contranta chayri warminpa contranta juchallikun, sonqontataj pʼakin. Ajinallatataj pichus Jehovaman kausayninta qopuspaña llulla diosesta yupaychan chayqa, paypa contranta juchallikun, sonqontataj pʼakin (Deu. 4:23, 24).e

16. ¿Imapitaj Jehovapaj mana kikinchu allin kajta ruwaj runawan, sajra kajta ruwaj runawan?

16 ¿Imatataj chay reyesmanta yachakunchej? Llulla diosesta manapuni yupaychanachu kasqanta. Chantapis Jehovallata yupaychananchej tiyan, chayta ruwaytaj kausayninchejpi ñaupajpi kanan tiyan. Profeta Malaquiasqa sutʼita nerqa Jehovapaj imapichus mana kikinchu kasqanta allinta kajta ruwaj runawan, sajra kajta ruwaj runawan. Pay nerqa: “Qankunaqa watejmanta sutʼita reparankichej pichus cheqan runa kasqanta, pitajchus sajra runa kasqanta, pichus Diosta sirvisqanta, pitajchus mana sirvisqantapis”, nispa (Mal. 3:18). Chayrayku ama saqenachu ni ima, ni pantasqasninchejpis Diosta sirviyta saqechinawanchejta. Jehovamanta karunchakoyqa jatun jucha.

17. ¿Imaraykutaj sumajta ajllananchej tiyan piwanchus casarakunata?

17 ¿Solterochu kashanki, casarakuypitajchu yuyashanki? Allinta ajllanaykipaj Malaquiaspa nisqan yanapasunkiman. Ichapis piwanchus casarakuyta munashanki chay runa chayri chay warmeqa may kʼacha. Chaywanpis mana Jehovata yupaychashanchu chay, ¿payta cheqan runapajchu Jehová qhawanman? (2 Cor. 6:14). Paywan casarakuwaj chay, ¿Diosta yupaychasqaykipi yanapasunkimanchu? Rey Salomonmanta yuyarikuy: Waj llajtayoj warmisnenqa ichapis kʼachas karqanku, chaywanpis mana Jehovata yupaycharqankuchu. Chayraykutaj pisimanta pisi “sonqonta suwarqanku waj diosesta yupaychananpaj” (1 Rey. 11:1, 4).

18. ¿Imatataj tatas wawasninkuman yachachinanku tiyan?

18 Tatas, wawasniykichej Jehovata sirviyta munanankupaj, Israelpi kaj reyesmanta yachachiwajchej. Paykunaqa sutʼita entiendenanku tiyan kayta: Jehovaqa payllata yupaychaj reyesta, wajkunatapis chayta ruwanankupaj yanapaj reyesta allinpaj qhawasqanta, chayta mana ruwajkunatataj mana allinpajchu qhawasqanta. Wawasniykichejman nisqaykichejwan, ruwasqasniykichejwan ima yachachiychej Bibliata leey, tantakuykunaman riy, predicamoj riypis kausayninchejpi ñaupajpi kanan kasqanta (Mat. 6:33). Manachus chayta ruwankichej chayqa, qankuna testigos kasqaykichejraykulla paykunapis testigos kanqanku, tiempowantaj niña Jehovata kausayninkupi ñaupajmanchu churanqanku, chayri paymanta karunchakaponqanku.

19. Jehovamanta karunchakoj runa, ¿imatataj ruwayta atin? (“Jehovaman kutinpuwaj” nisqa recuadrotawan qhawariy).

19 Pillapis Jehovamanta karunchakaporqa chayqa, atinman arrepientekuyta, watejmantataj Diospa amigon kayta. Chaypajtaj kʼumuykukoj sonqo kanan tiyan, ancianoswantaj yanapachikunan tiyan (Sant. 5:14). Chayta ruwananpaj kallpachakusqantaj mana qhasichu. Jehovaqa watejmanta payta allinpaj qhawanqa.

Jehovaman kutinpuwaj

Rey Manasesmanta parlarina, payqa “Jehová Diosta phiñachinanpaj may chhika millay imasta ruwarqa”, “mana juchayoj runasta may chhikata wañucherqa”, “layqeriosta ruwacherqa”, wawasnintapis llulla diosespaj “ninapi ruphaykucherqa” (2 Rey. 21:6, 16). Chantapis Judá nacionta waj “nacionesmantapis aswan millay imastaraj” ruwacherqa (2 Rey. 21:9; 2 Cró. 33:1-6). Jinapis Manasesqa Babiloniaman presota apajtinku arrepientekorqa. Payqa jatun juchasta unaytaña ruwasqanrayku mana perdonllatachu mañakunan karqa. Bibliaqa nin “manchay llakiy phutiypi kashaspa” ‘sonqomantapacha mayta kʼumuykukusqanta’, ‘Diosmantataj mañakushallasqantapuni’. ¿Imataj chayrayku karqa? Jehovaqa chay mañakusqanta uyarerqa, “chay rogakusqanqa Diospa sonqonman chayarqa”. Chayraykutaj perdonarqa, saqerqataj Jerusalenman kutispa watejmanta rey kananta (2 Cró. 33:12, 13).

¿Jehová perdonallanqatajchu pikunachus paymanta karunchakuytawan sonqomantapacha pesachikojkunata? Arí. Isaías 55:7 nin: “Sajra runaqa sajra kausayninta saqechun, wajkunata ñakʼarichej runapis yuyaychakusqanta qonqachun. Jehová Diosman kutirikuchun, paytaj khuyakonqa, Diosninchejman kutirikuchun, paytaj mana michʼakuspa perdonanqa”, nispa. Chayrayku karunchasqa kashanki chayqa, Jehovaman kutinpunaykipaj kallpachakuy.

20. Kasukoj reyes jina kajtinchej, ¿imaynatá Jehová qhawawasun?

20 ¿Imatataj kay yachaqanapi yachakorqanchej Israelpi kaj reyesmanta? Sichus Jehovata tukuy sonqo munakusun chayqa, payta kasukoj reyes jina kasun. Chayrayku pantasqasninchejmanta yachakuna, arrepientekuna, imapichus cambiananchej kasqanpitaj cambiana. Chantapis amapuni qonqanachu Jehovallata yupaychananchej kasqanta. Jehovata tukuy sonqo kasukusun chayqa, payqa cheqan runasta jina qhawawasun.

YUYARIKUNAPAJ

  • ¿Imatataj ruwasunman Jehovata tukuy sonqo munakunapaj?

  • ¿Imaynatá rikuchinchej arrepientekusqanchejta?

  • ¿Imaynatá rikuchinchej Jehovallata yupaychasqanchejta?

45 TAKIY Sonqoy ukhupi yuyasqay

a Kay yachaqanapi Israelpi kaj reyesmanta parlaspaqa, Jehovaj llajtanta kamacherqanku chay tukuynin reyesmanta parlashanchej. Wakin reyesqa Judapi iskay ayllusllata kamacherqanku, wakintaj Israelpi chunka ayllusta, wakintajrí 12 ayllusnintinta kamacherqanku.

b MANA QONQANAPAJ: Bibliaqa “sonqo” palabrata oqhariyta yachan imaynachus uj runa kasqanmanta parlananpaj. Chayqa niyta munan, imatachus munasqanmanta, yuyasqanmanta, maymanchus sonqon aysasqanmanta, imaynachus kasqanmanta, imatachus ruwayta yachasqanmanta, imaraykuchus imatapis ruwasqanmanta, imatachus ruwayta munasqanmantapis.

c Waj nacionesta kamachej reyesqa uj llajtata atipaspa, chay runaspa diosesninkutasina yupaychaj kanku.

d Rey Asaqa jatun juchasta ruwarqa (2 Cró. 16:7, 10). Bibliataj nin payqa Jehovaj ñaupaqenpi allin imasta ruwasqanta. Payqa cheqanchasqankuta qallariypi mana japʼikorqachu. Chaywanpis ichá qhepaman pesachikorqa. Jehovataj allin ruwasqasninta astawan qhawarqa pantasqasninmanta nisqaqa. Asaqa Jehovallata yupaycharqa, nacionninmanta santosta chinkachinanpajtaj tukuy atisqanta ruwarqa (1 Rey. 15:11-13; 2 Cró. 14:2-5).

e Moisespa Leyninmanta ñaupaj iskay kamachiykunapeqa sutʼita nerqa Jehovallata yupaychananku kasqanta, nitaj ima santotapis chayri waj imastapis yupaychanankuchu kasqanta (Éxo. 20:1-6).

f FOTO: Uj joven anciano uj hermanota nishan anchata tomashasqanta reparasqanta. Chay hermanotaj kʼumuykukoj sonqowan chay yuyaychasqanta japʼikun, cambiaspataj Jehovata tukuy sonqo sirvishallanpuni.

    Quechuapi publicaciones (2004-2025)
    Wisqʼanapaj
    Yaykunapaj
    • Quechua (Bolivia)
    • Wajman apachinapaj
    • Configuración
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condiciones de uso
    • Política de privacidad
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Yaykunapaj
    Wajman apachinapaj