19 YACHAQANA

¿Imaynatá qullqiyta apaykachanay tiyan?

¿Machkha kutitataq pisi qullqiyuq kasqaykita yuyanki?

□ Ni jaykʼaq

□ Wakin kuti

□ Sapa kuti

¿May valorniyuq imastapunichu rantinki?

□ Ni jaykʼaq

□ Arí, wakin kuti

□ Arí, sapa kuti

Imastachus mana necesitasqaykita, ¿barato kasqanraykuchu rantinki?

□ Ni jaykʼaq

□ Arí, wakin kuti

□ Arí, sapa kuti

QHAWASQAYKIMANJINA, ¿sapa kutichu pisi qullqiyuq kachkanki? Astawan qullqiyuq kawaq chayqa, ichá imayna zapatostachus chayri imayna celulartachus munasqaykita rantikuwaq. Chayri ichá kay sipas Jaeljina rikukunki, pay nin: “Wakin kuti amigasniyqa, achkha qullqita gastanapaq ñuqawan puriykacharimuq riyta munanku. Manataq ‘mana’ niyta atinichu, imaraykuchus ñuqapis puriykacharimuq riyta munani. Pʼinqakunitaq niyta: ‘Mana atiymanchu, mana qullqiy kapuwanchu’, nispa”.

Chaywanpis, machkha qullqiyuqchus kayta munasqaykimanta llakikunaykimantaqa, aswan allin kaman qullqiykita allinta apaykachayta yachanayki. Tatasniykiwan kawsachkasqaykirayku, ichá qullqita allinta apaykachayta manaraq yachayta necesitasqaykita yuyanki. Chaywanpis kaypi tʼukuriy; mana waytʼayta yachaspalla, ¿yakuman wikchʼuykukuwaqchu? Ichá pillapis ninman: “Yakupi kachkaspa waytʼayta yachakullasaq”, nispa. Chaywanpis, ¿manachu aswan allin kanman, pillapis ñawpaqta waytʼayta yachachisunan?

Chayrayku, niraq sapallayki kawsayta qallarichkaspa, allin kanman qullqiykita allinta apaykachayta yachakunayki. Rey Salomonqa, ‘qullqi jarkʼakuna escudojina kasqanta’ nirqa (Eclesiastés 7:12). Chaywanpis escudojina jarkʼasunanpaqqa, ñawpaqta qullqiykita allinta apaykachayta yachanayki tiyan. Ajinata ruwanki chayqa, qam kikiykipi astawan atienekunki, tatasniykipis astawan jatunpaq qhawasunqanku.

Imaspichus qullqi gastakusqanta yachay

¿Maykʼaqllapis tatasniykita, machkhatachus luzmanta, yakumanta ima sapa killa pagasqankuta tapurqankichu? Chantá, mikhunapaq, autota allinchanapaq, wasimanta paganapaq ima, ¿machkha qullqitachus gastasqankuta tapurqankichu? Ama qunqaychu, sapallaykiña kawsachkaspaqa, qamllaña luzmanta, yakumanta, wak imasmanta ima paganaykita. Chayrayku allin kanman, sapallayki kawsanaykipaq machkha qullqitachus necesitasqaykita yachanayki. Chaypaqtaq tatasniykita niwaq pagasqankumanta facturasta rikuchisunankuta, imaynatachus pagasqankuta sutʼinchasunankutapis.

Biblia nin: “Yachayniyojqa uyarispa, aswan yachayniyoj kanqa; yuyayniyojpis aswan yuyayniyoj kanqa”, nispa (Proverbios 1:5, 6). Sutʼincharinapaq; Anaqa tatasninmanta yanapata mañakurqa, nintaq: “Tatayqa imaspichus qullqita gastanay kasqanta yachachiwarqa, ajinamanta qullqita allinta apaykachayta yachayqa, allin kasqanta repararqani”.

Anaqa mamanmantapis sumaqta yachakurqa, nintaq: “Mamayqa mercadopi rantichkaspa, imaynatachus pisi qullqillawan tukuy imata rantiyta yachachiwarqa”. ¿Imaynatá kay yuyaychaykuna Anata yanaparqa?, pay nillantaq: “Qullqiyta allinta apaykachayta yachakusqayrayku, qullqiyta mana usuchinichu, nitaq manukunichu. Ajinamanta sunqu tiyasqa kawsakuni”, nispa.

Machkha qullqitachus gastanayki kasqallanta gastay

Ichá tatasniyki qullqita qususqankurayku, chayri llamkʼasqaykirayku qullqiyki kapusunki. Chayrayku tatasniykiwan kawsachkaspallaraq, qullqiyuq kasqaykita yuyawaq. Chaywanpis, tatasniyki tukuy imamanta pagasqankuta ama qunqaychu. Chayraykutaq qamqa qullqiykita munasqaykimanjina gastanki. ¿Pitaq jinata kawsayta mana munanmanchuri?

Chaywanpis wak waynas, sipaskuna ima, machkhatachus gastanaykimanta astawan gastachisuptinku, chʼampaypi rikukuwaq. Elena, 21 watayuq nin: “Amigasniyqa, rantiq riyta mayta munanku. Sapa lluqsiptiykuqa, kusikunapaq achkha qullqita gastana kasqanqa, yachasqallaña”, nispa.

Amigosniykiwan kayta munasqaykiqa mana juchachu, chaywanpis tapurikuy: “¿Munasqayraykuchu qullqiyta gastani, chayri amigosniy tanqawasqankuraykullachu?”. Achkha waynas, sipaskuna ima, amigosninkuwan jatunpaq qhawachikuyta munasqankuraykulla achkha qullqita gastanku. Chaywanpis, ¿munankichu wakinkuna qullqiykiraykulla amigosniyki kanankuta, manataq imayna runachus kasqaykiraykuchu? Ajinamanta amigosta ruwakunki chayqa, chʼampaykunapi rikukuwaq, astawanraq rantinaykipaq qullqita manukunki chayqa. Chayrayku machkhatachus gastanayki kasqanmanta ama astawan gastanaykipaq, ¿imatá ruwawaq?

Machkhatachus gastachkasqaykita qhawakuy

Sapa killa machkhatachus ganasqaykita mana jukllapi tukunaykipaqqa, ichá Elenajina ruwawaq, pay nin: “Amigasniywan lluqsinay kaptinqa, machkhatachus gastanay kasqanta qhawakuni. Llamkʼasqaymanta qullqitaqa bancoman churapuwanku, chayrayku machkha qullqitachus munasqallayta bancomanta urqhuni. Chantapis, qullqinkuta mana usuchiq amigasnillaywan rantiq rini, imaraykuchus paykunaqa imaschus aswan barato kasqanta rantinku”.

Qullqita manukunayki kaptinqa, ichá kay yuyaychasqaykumanjina ruwawaq:

● Machkha qullqitachus sapa killa manukusqaykita, machkhatachus sapa killa kutichipusqaykita ima, juk papelpi qillqay.

● Qullqiyki kapusuptintaq, manukusqaskita kutichipuy, atikuptinqa tukuyninta kutichipuy.

● Manukunayki kaptinqa, allinta qhawarikuy pimantachus manukunaykita.

● Ama qullqita interesniyuqta manukuychu. Ajinata manukuptiykiqa llakiyllapi rikukunki.

● Ama pillatapis sutiykipi qullqita manukunanta saqiychu, amigoyki kaptinpis.

Astawan qullqiyuq kayqa, ¿yanapasunkimanchu allinta qullqiykita apaykachanaykipaq? ¡Mana! Ñawisniykita tapaykukuspa juk autota apaykachachkasqaykipi tʼukuriy. ¿Imatá ruwawaq ñanmanta mana lluqsipunaykipaq? ¿Astawanchu gasolinata churaykuwaq? Mana, ¿icharí? Kikillantaq astawan qullqiyuq kayqa, mana yanapasunkimanchu qullqiykita allinta apaykachayta yachanaykipaq.

Ichá yuyanki qullqita allinta apaykachayta yachasqaykita. Chaywanpis, ¿machkha qullqitataq ñawpaq killapi gastarqanki? ¿Imaspí gastarqanki? ¿Allintachu yuyarikunki? Mana jina kaptin, qullqiykita allinta apaykachanaykipaq, wakin yuyaychaykunata rikuchisusqayku.

1. Machkhatachus gastachkasqaykita qillqay. Killantinpi machkha qullqitachus, ima pʼunchaypichus japʼichkasqaykita ima qillqay. Chantá, imatachus rantisqaykita, machkhawanchus rantisqaykita ima qillqallaytaq. Killa tukukuptintaq, machkha qullqitachus japʼisqaykita yupay, chantá machkha qullqitachus killapi gastasqaykiwan kikinchay.

2. Imaspichus gastanayki kasqanta qillqay. Kay 163 paginapi rikhuriqta qhawariy. Lluqʼi ladopi, machkha qullqitachus sapa killa japʼinaykita qillqariy. Chawpinpitaq, imaspichus gastanayki kasqanta qillqariy (ñawpaq killapi machkhatachus gastasqaykita qhawariwaq). Killa pasasqanmanjinataq, paña ladopi machkhatañachus gastasqaykita qillqay.

3. Imaspichus gastachkasqaykita qhawarikuy. Machkhatachus gastanaykita yuyasqaykimanta astawan gastachkasqaykirayku manukuchkanki chayqa, imaspichus gastachkasqaykita allinta qhawarikuy. Manukusqaykita kutichipuy, qullqiykitataq astawan allinta apaykachay.

Yachakurqanchikjina, qullqiykita allinta apaykachayqa, mayta yanapasunkiman. Wakin llaqtaspi qullqiyuq kay, allinta apaykachay ima, may allin. Chaywanpis, ama qullqita tukuy imamanta ñawpaqman churaychu. Juk wayna Mateo sutiyuq nin: “Qullqiyuq kay allin kaptinpis, qullqiqa, mana jaykʼaq Jehovamanta, familiamanta ima, ñawpaqpi kananchu tiyan”, nispa.

BIBLIAMANTA

“Yachaywan, qolqewanqa jarkʼakuna escudo jina kanku. Yachayri astawanraj yanapan, imaraykuchus kawsayta qon pichus yachayta taripajman.” (Eclesiastés 7:12)

JUK YUYAYCHAY

Niraq rantimuq richkaspa,imatachus necesitasqaykita juk papelpi qillqay. Machkhaqullqitachus gastanayki kasqallanta pay,qillqasqaykimanjinallataqrantiy.

¿YACHARQANKICHU?

Bancomanta 1.000 dolaresta manukusqaykipi tʼukuriy, bancopitaq nisunku, machkha watapichus manukusqaykita interesniyuqta kutichinayki kasqanta. Chaywanpis manukusqaykita kutichiyta tukuytawantaq, machkhatachus manukusqaykimanta ichá juk jinatawanraq kutichinki.

¡RUAYTA QALLARIY!

Qullqiyta allinta apaykachanaypaq, kayta ruwasaq... ․․․․

Manukusqay qullqiwan manaraq ni imatá rantichkaspa, kayta ruwasaq: ․․․․

Kay yachaqanamanta, ¿imatá tatayta chayri mamayta tapuyta munani? ․․․․

QHAWASQAYKIMANJINA

● Tatasniykiwan kawsachkaspallaraq, ¿imaraykutaq qullqiykita allinta apaykachayta yachanayki tiyan?

● ¿Ima kutispitaq qullqiykita mana allinta apaykachayta atillawaqchu?

● ¿Imaynasmantá qullqiykiwan wakkunata yanapayta atiwaq?

[162 paginapi sutʼinchaynin]

“Imastachus necesitasqallayta rantisqayrayku astawan qullqiyuq kani.” (Leah)

[158 paginapi recuadro]

Imapichus qullqiykita gastachkasqayki, ¿imatá qammanta rikuchin?

¿Imapí qullqiykita tukurparichichkanki? Wakkunata yanapanaykipaq qullqiyqita churachkanki chayqa, ruwaykunasniykiwan wakkunap allinninkuta maskʼachkasqaykita rikuchichkanki (Santiago 2:14-17). Chiqa yupaychayta yanapanaykipaq qullqiykita churachkanki chayqa, ‘kapuyniykiwan Jehová Diosta jatunchachkanki’ (Proverbios 3:9). Chaywanpis, qullqiykita imastachus necesitasqallaykipaq, munasqallaykipaq ima apaykachachkanki chayqa, ¿imatá chay qammanta rikuchin?

[163 paginapi tabla, dibujos/fotos]

Raqhaykunaykipaq ruwanaykipaqtaq

Killantinpi imaspichus gastanay kasqanta

Kay paginata fotocopiachiy

Killapi machkhatachus japʼini

TATASNIYMANTA

LLAMKʼASQAYMANTA

WAKKUNAMANTA

Tukuynin

$․․․․․

Imaspichus gastanay kasqanta

MIKHUNAPAQ

․․․․․

PʼACHALLIKUNAPAQ

․․․․․

TELEFONOPAQ

․․․․․

KUSIRIKUNAPAQ

․․․․․

YANAPANAPAQ

․․․․․

WAQAYCHANAPAQ

․․․․․

WAK IMASPAQ

․․․․․

Tukuynin

$․․․․․

Machkhatañachus gastasqay

MIKHUNAPAQ

․․․․․

PʼACHALLIKUNAPAQ

․․․․․

TELEFONOPAQ

․․․․․

KUSIRIKUNAPAQ

․․․․․

YANAPANAPAQ

․․․․․

WAQAYCHANAPAQ

․․․․․

WAK IMASPAQ

․․․․․

Tukuynin

$․․․․․

[160 paginapi dibujo/foto]

Mana reparaspalla qullqita gastayqa, ñawista tapaykukuspa juk autota apaykachaywan kikinchakunman