INTERNETPI BIBLIOTECA Watchtower
INTERNETPI BIBLIOTECA
Watchtower
Quechua (Bolivia)
  • BIBLIA
  • PUBLICACIONES
  • REUNIONES
  • w15 1/3 págs. 13-15
  • Kayqa reyesllapaj karqa

Kay videoqa mana kanchu.

Perdonariwayku, ima problemachá kan.

  • Kayqa reyesllapaj karqa
  • Torremanta Qhawaj Jehová Diospa Reinonmanta willashan 2015
  • Subtítulos
  • ARABIAJ CHʼIN PAMPASNINNEJTA
  • “MANA YACHAKUSQANQA, NI MAYQEN TIEMPOPI JINA WAQAYCHASQA KARQA”
Torremanta Qhawaj Jehová Diospa Reinonmanta willashan 2015
w15 1/3 págs. 13-15

Kayqa reyesllapaj karqa

“Inti llojsimuynejmanta yachaysapa runas [...] qʼepisninkumanta orqhospa, jaywarqanku qorita, inciensota, mirratawan.” (Mateo 2:1, 11.)

MAY rejsisqa runaman imallatapis regalanayki kajtin, ¿imatá regalawaj? Ñaupa tiempopeqa ima munayta qʼapaj imasta regalaj kanku reyesmanpis, imajtinchus qori jina valej. Chayrayku yachaysapa runasqa, “judiospa reynin[man]” regalosta jaywasqankumanta iskayqa karqa ima munay qʼapaj imas (Mateo 2:1, 2, 11).

Chantá Bibliaqa nillantaj Sabamanta reina, rey Salomonta waturishaspa qosqanta “kinsa waranqa jisqʼon pachaj sojta chunkayoj kilos qorita, may ashkha kʼacha qʼapaj jawinasta, jinataj may ashkha valorniyoj rumistapis. Mana jaykʼajpis Israelman chayasqachu chay chhika kʼacha qʼapaj jawinasqa, Sabá llajtamanta reinaqa Salomonman qorqa, chay chhikapuneqa” (2 Crónicas 9:9).a Waj reyespis, Salomonman apacherqanku qʼapashaj jawinasta amigosnin kasqankuta rikuchinankupaj (2 Crónicas 9:23, 24).

¿Imaraykutaj ñaupa tiempopi ima munay qʼapaj imas, chantá wajkunapis ancha valesqa kaj? Imaraykuchus cuerpoman jawikunapaj, religionespa costumbresninkuta ruwanankupaj, wañusqasta pʼampanapajtaj apaykachaj kanku (“Ñaupa tiempopi apaykachakusqan” nisqa recuadrota qhawariy). Chantapis waj ladosmanta apakusqanrayku, rantikusqanraykutaj ancha valesqa karqa.

ARABIAJ CHʼIN PAMPASNINNEJTA

Chay tiempopeqa ima munay qʼapaj imas Jordán vallepi wiñaj, wakintataj karusmanta apakamunan karqa. Bibliaqa ashkha qʼapaj imasmanta parlan. Aswan rejsisqastaj kaykuna karqa azafrán, áloe, bálsamo, canela, incienso, mirra. Chantapis comino, menta, eneldo ima may rejsisqallataj karqa.

¿Maymantataj chaykunata apamoj kanku? Aloesta, casiata, canelata ima apakamoj maypichus kashan China, India, Sri Lanka chay lugaresmanta. Mirrata, inciensotataj orqhokoj, Arabiaj, Somaliaj chʼin pampasninpi wiñaj sachʼasmanta. Nardo nisqataj India suyullapi wiñaj, Himalaya lugarpi.

Chaykunata Israelman apakunanpajqa Arabianejta apananku karqa. Chayrayku kay The book of Spices (El libro de las especias) nisqa libro nisqanman jinaqa, uj tiempopi Arabianejtapuni chay ima munay qʼapaj imasta tukuynejman apakorqa. Israelmanta ura ladonpitaj Néguev chaynejpi llajtas kasqanta yachakorqa, chantá maypichus runas jarakoj kanku chaykunatapis. Chaytaj rikuchin chaynejta ima munay qʼapaj imasta vendejkuna apasqankuta. Kay Centro del Patrimonio Mundial de la UNESCO nisqanman jinataj, chay lugaresqa rikuchin “chayta vendejkuna sumajta ganasqankuta [...] Arabiamanta mar Mediterráneo nisqakama”.

“Ima munay qʼapaj imasqa pisi kasqanrayku, tukuy munasqankurayku, valesqa kasqanraykutaj tukuy munapayarqanku.” The Book of Spices (El libro de las especias)

Ranqherosqa sumajta qʼapaj sachʼasta apaj kanku 1.800 kilometrosta jina Arabianejta (Job 6:19). Bibliapeqa parlan uj qotu ranqhero ismaelitasmanta pikunachus “apasharqanku perfumeta, balsamota, mirrata ima Egiptoman” (Génesis 37:25). Paykunamantaj Jacobpa wawasnin hermanonku Joseta vendeykorqanku.

“MANA YACHAKUSQANQA, NI MAYQEN TIEMPOPI JINA WAQAYCHASQA KARQA”

Arabiamanta kajkunaqa unay tiempota ima munay qʼapaj imasta vendekusqanmanta cargoyoj karqanku. Paykunalla vendej kanku Asia japʼiymanta ima munay qʼapaj imasta, casia nisqata canelatawan. Arabiamanta kajkunaqa llulla cuentosta rikhuricherqanku ima munay qʼapaj imasta tarinapaj ima chʼampaykunachus kasqanmanta. ¿Imapaj? Mediterráneo lugarmanta llajtas Oriente lugarmanta llajtaswan mana negociosta ruwanankupaj. Ima munay qʼapaj imasta vendekusqanmanta “mana yachakusqanqa, ni mayqen tiempopi jina waqaychasqa karqa”, (The Book of Spices).

¿Imayna cuentostaj karqa? Greciamanta Herodotoqa 2.500 watas ñaupajta kausarqa. Payqa parlarqa phiña pʼisqos thapasninkuta canelaj ramasninwan qaqaspi ruwasqankumanta. Pay qhelqasqanman jina canelata tantajkunaqa jatuchaj aychasta churaj kanku qaqa uraman. Pʼisqos ashkha aychata thapasninkuman apasqankurayku thapasqa urmaykamoj. Chantá canelata pallajkunaqa chay rato canelata oqharej kanku, ranqherosmantaj vendej kanku. Chay jina cuentosqa tukuynejman chayarqa. “Pallajkunaj kausaynin wañuy patapi jina kasqanrayku, canelataqa qorita jina valesqapi vendekoj”, (The Book of Spices).

Arabiamanta runaspa cuentosninku llulla kasqan sutʼinchakojtintaj, niña allinpajchu qhawasqa karqa. Chaymantaqa Egipto suyumanta Alejandría llajtapi ima munay qʼapaj imasta mayta vendekusharqa. Barcota purichej runas maykʼajchus allin viajanapaj kasqanta yachaykusqankutawan, Roma barcosqa Egipto suyoj barco sayachinasninmanta India suyuman viajayta qallarerqanku. Chayrayku ima munay qʼapaj imasqa ashkhaña karqa, baratollañataj.

Kay tiempopeqa ima munay qʼapaj imastaqa mana qorej precionwan kikinchakunmanchu. Nillataj reyesman regalanapaj apaykachakunmanchu. Jinapis chaykunata perfumespi, jampispitaj apaykachallankupuni. Ashkha runastaj mikhunasninkuman churanankupaj apaykachanku. Arí, ima munay qʼapaj imasqa ñaupa tiempopi jina kay tiempopipis may rejsisqallataj.

a Qʼapashaj jawinas nispaqa sachʼasmanta orqhokusqan aceitemanta chayri yakitunmanta parlashan.

Ñaupa tiempopi apaykachakusqan

Jawina aceite, inciensopiwan. Jehovaqa Moisesman nerqa imaynatachus jawina aceiteta chayri qʼapaj jawinasta, inciensotawan wakichinanta. Chay iskayqa tawa imasmanta ruwasqa karqa (Éxodo 30:22-25, 34-38). Wakin sacerdotesqa jawina aceiteta wakichinankupaj, ni ima faltananta qhawanankupajtaj cuentayoj karqanku (Números 4:16; 1 Crónicas 9:30).

Perfumes, qʼapaj jawinas. Qolqeyojkunaqa chaykunata churaj kanku cuerponkuman, wasinkuman, pʼachankuman, camankuman perfumeta jina (Ester 2:12; Proverbios 7:17; Cantares 3:6, 7; 4:13, 14). Lazaroj hermanan Mariapis, “nardomanta kʼacha qʼapaj ashkha valorniyoj perfumeta” Jesuspa chujchanman chakisninmanwan jichʼaykorqa. Chay nardo qʼapajqa valerqa watapi ganakusqan jina (Marcos 14:3-5; Juan 12:3-5).

Pʼampanapaj wakichikusqan. Nicodemoqa qorqa “mirrata, aloestawan chajrusqata” Jesusta pʼampanankupaj (Juan 19:39, 40). Jesuspa wakin discipulosnenqa “wakicherqanku perfumesta, jawinastawan” maypichus pʼampasqa karqa chayman apanankupaj (Lucas 23:56–24:1).

Condimentos. Israelitasqa ichapis challwata, aychata waykʼusqankuman churanankupaj condimentosta apaykachaj kanku. Wakintaj vinota sumajyachinankupaj (Cantares 8:2).

¿Imastataj Jesusman jaywarqanku?

Inciensota chayri olibanotaqa, mirrata ima orqhokoj juchʼuy sachʼitaspa chayri khiskayoj sachʼaspa kʼullunta khuchuraspa.

Incienso sachʼaqa wiñaj Arabiaj uranejninpi. Mirra sachʼataj wiñaj chʼin pampaspi, maypichus kunan tiempopeqa Somalia, Yemen ima suyus tarikun. Chaykunataqa sumajta qʼapasqanrayku tukuy munaj kanku. Jehová Diospis nerqa payta yupaychakunanpaj apaykachakunanta. Mirrataqa jawina aceiteman churakorqa, olibanotataj inciensoman (Éxodo 30:22-25, 34-37). Jinapis chaykunataqa waj jinasmanta apaykachakoj.

Olibanotaqa, inciensota jina apaykachaj kanku, qʼapananpajtaj ruphachinanku karqa. Mirratataj maychus kasqallanta apaykachakun. Bibliapi Jesusmanta parlakusqanpi kinsa kutipi mirramanta parlakun: Jesús wawa kashajtin mirrata regalajtinku (Mateo 2:11), wañunan kashajtinñataj vinota mirrawan chajrusqata jaywajtinku (Marcos 15:23), pʼampanankupaj mirrawan jawejtinku (Juan 19:39).

    Quechuapi publicaciones (2004-2025)
    Wisqʼanapaj
    Yaykunapaj
    • Quechua (Bolivia)
    • Wajman apachinapaj
    • Configuración
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condiciones de uso
    • Política de privacidad
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Yaykunapaj
    Wajman apachinapaj