Achkha yachakuqkuna imapichus creesqankuta yachayqa mana atikullanchu

UNAYQA, juk suyumanta runas juk religionniyuqlla kaq kanku. Europapiqa, 19 siglop tukukuyninpi, kay religioneslla may riqsisqas karqanku: catolicismo, protestantismo, ortodoxia, islam, judaísmo ima. Kunantaq wak suyuspijina, Europapiqa astawan religiones yapakun, suyunkumanta runas mana riqsisqa religionesta rikhurichisqankurayku chantá wak suyusmanta runas, religionninkuta rikhurichisqankurayku.

Chayrayku kunan tiempopiqa, Alemania, Estados Unidos, Australia, Francia, Gran Bretaña suyuspi, musulmanes, budistas, hindúes ima kanku. Jehovamanta sutʼinchaqkunapis, 239 suyusmanta, astawan suyuspi, Diosmanta runaman willachkanku. Kay 14 suyusmanta sapa juk suyupi, 150 milmanta astawan Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, runaman willachkanku (“Jehovamanta sut’inchaqkuna: pachantinpi” recuadrota ñawiriy).

Yachachiqkunapaqqa, yachakuqkuna tukuy laya religionmanta kasqankuqa juk chʼampay kanman. Paykunaqa, wakin yachakuqkuna mana ima raymitapis ruwasqankumanta, ichá kaykunata tapukunanku allin kanman: tukuy yachakuqkunata chay raymita ruwanankupaq tanqanayku, ¿allinchu kanman? Ichapis wakin yachakuqkunaqa chay raymita ruwanqanku. Chaywanpis, pisi yachakuqkunalla chay raymita mana ruwayta munaptinkupis, ¿manachu allin kanman, jatunpaq qhawana imatachus akllasqankuta? Wakta sutʼinchallasunmantaq: wakin suyuspiqa, religión manaña suyuspa kamachisqanwan chhapukunchu, nitaq yachaywasipi religionmanta yachachikunanta kamachikunñachu, chayrayku chay suyuspi yachachiqkuna, religionmanta parlananku chayri yachachinanku, ¿allinchu kanman?

Diachaku

Chantá yachachiqpaq, mana religionwan chhapusqa raymispis, juk chʼampayllataq kanman. Imaraykuchus achkha yachaywasispi, diachaku raymitaqa ruwankupuni. Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, wakkuna diachaku raymita ruwasqankuman mana churanakuspapis, mana chay raymipi chhapukunkuchu. Chaywanpis ichá qamqa, mana yachankichu imaraykuchus paykuna, wawasninku ima, chay raymista mana ruwasqankuta.

Kay Le livre des religions (Religionesmanta libroqa), diachaku raymi juk may “riqsisqa” costumbre kasqanta nin. Kunan tiempopi runas, kay raymita ruwallaptinkupunipis, kay raymiqa, mana Diosta yupaychaqkunamantachu jamun.

Kay The Encyclopedia Americana (1991 watapi ruwasqa) nin: “Ñawpa tiempopiqa, Egiptopi, Greciapi, Romapi, Persiapi ima, diosespaq, reyespaq, jatunpaq qhawasqa runaspaq, diachakuta ruwaq kanku”, nispa. Kay Ralph, Adelin Linton ima qillqaqkunataq, kay The Lore of Birthdays (Ususninkumanjina diachakuta ruwasqanku), nisqa libronkupi sutʼinchanku: “Mesopotamia, Egipto suyuspi, diachaku raymita ruwayta qallarirqanku. Ñawpa tiempopi runasqa, ima fechapichus nacekusqanku pʼunchayta mana qunqanankupaq, sumaqta qillqaq kanku, jinamanta imaynachus kawsayninkupi rinanta yachanankupaq horóscopo nisqapi qhawaq kanku”. Diachaku raymi astrologiawan chhapusqa kasqanrayku, Bibliap nisqanmanjina ruwaqkunaqa, chay ruwaykunata qhisachanku, imaraykuchus Bibliaqa astrología nisqata juchachan (Isaías 47:13-15).

Chayrayku kay The World Book Encyclopedia nin: “Ñawpa cristianosqa, Jesuspa nacekusqan pʼunchayta mana yuyariqchu kanku, imaraykuchus diachaku raymiqa, Diosta mana yupaychaqkunamantachu jamusqanta yacharqanku” (tomo 3, página 416).  

Chayrayku Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, diachakuta mana ruwankuchu. Chiqamanta nisunman juk wawitap nacekusqan pʼunchay kusikunapaq kasqanta. Chayrayku paykunaqa, tukuy tatasjina, wawitanku nacekuptin, chantá wiñaqta rikuspa mayta kusikunku. Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, familiankuman, amigosninkuman ima regalosta jaywaspa, paykunawan khuska kaspa ima, munakuyninkuta rikuchillankutaq. Chaywanpis diachaku raymi maymantachus jamusqanta yachaspa, mana nacekusqanku pʼunchaypichu regalosta jaywanakunku manaqa wak kutispi (Lucas 15:22-25; Hechos 20:35).

Navidad raymi

Navidadqa pachantinpi, Jesuspi mana creeq suyuspipis, ruwakun. Llulla religionesqa, kay raymita ruwayta sumaqpaq qhawanku, Jehovamanta sutʼinchaqkuna kay raymita mana ruwaptinkutaq, wakinkunaqa, “¿imaraykutaq mana chay raymita ruwankuchu?”, nispa ninku.

Achkha enciclopedias sutʼinchasqanmanjina, religionta kamachiqkunaqa munasqankumanjina, Jesuspa nacekusqanta ninankupaq, diciembre killamanta 25 pʼunchayta akllarqanku, imaraykuchus chay pʼunchaypiqa romanos, Saturno lantipaq raymita ruwaq kanku. Navidad raymimanta wak libros sutʼinchasqankuta qhawariy:

“Mana yachakunchu ima pʼunchaychus Cristo nacekusqanta. Evangelio librosqa mana sutʼinchanchu ima pʼunchaychus ima killachus Cristo nacekusqanta.” (New Catholic Encyclopedia, tomo III, página 656.)

“Europapi, ñawpa tiempopijina, Navidadta ruwasqankuqa, mana Diosta yupaychaqkunamantachu jamun, manaqa llulla religión chay raymikunata rikhurichin. [...] Navidadpi kusikunankupaq tukuy imata ruwasqankuqa, Romapi, Saturno lantipaq raymita ruwasqankumanta jamun.” (Encyclopædia of Religion and Ethics [Edimburgo, 1910], ruwaq James Hastings, tomo III, páginas 608, 609.)

“Tawa siglomantapacha, llulla religionesqa Navidad raymita diciembre killapi, 25 pʼunchaypi ruwaq kanku. Jaqay tiempopiqa, chay fechapi Intita yupaychaq kanku. Kay raymitaq Romapi, llulla religionniqta wak sutiswan [...] qallarirqa.” (Encyclopædia Universalis, 1968 [en francés], tomo 19, página 1375.)

Kay Navidad raymimanta yachay, ¿imatá yachachiwanchik? Kay The Encyclopædia Britannica nin: “Kay 1644 watapi Inglaterra suyumanta puritanos kaqkunaqa, nisunman anglicana religionmanta tʼaqakuqkunaqa, chay suyumanta kamachiq kamachisqanniqta, Navidad raymita manaña ruwanankuta kamachirqanku, chaymanta nisqataq ayunanankuta nirqanku. Carlos II nisqataq, Navidad raymita, ruwayta watiqmanta qallarichillarqataq, escocesestaq, puritanos ingleses nisqankumanjinallapuni ruwarqanku”. Ñawpa tiempomanta cristianosqa, mana Navidadta ruwaqchu kanku, kunanpis Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa mana chay raymita ruwankuchu, nitaq wak costumbresnintapis ruwallankutaqchu.

Chaywanpis Bibliaqa, regalosta jaywayta chayri wak kutispi familiaresta, amigosta ima, wasiman waqyarispa kusirikuyta, mikhuriyta ima may allinpaq qhawan. Chayrayku Bibliaqa, tatasta, wawasninkuman nacekusqanku pʼunchaypi regalosta qunankumantaqa, kʼacha kayta, munakuyniyuq kayta ima, yachachinankuta kamachin (Mateo 6:2, 3). Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, wawasninkuman pacienciayuq kayta, jatunpaq qhawayta, wakkuna Navidad raymita ruwaptinku, mana chay ruwasqankuwan churanakunankuta ima, yachachinku. Imaynatachus paykuna wakkunata jatunpaq qhawanku, ajinallatataq paykunapis ima raymitapis mana ruwayta munaptinkuqa, jatunpaq qhawanata munanku.

Wak raymis

Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, wakin suyuspi watantinpi yachaywasispi raymis ruwakusqanman mana chhapukunkuchu, nisunman: Alemaniapi carnaval raymiman, Brasilpi junio killapi raymita ruwakun chayman, Estados Unidospi kay Halloween nisqata ruwakun chayman, Franciapi Epifanía lantipaq raymita ruwakun chayman, Japonpi Setsubun nisqa raymita ruwakun chayman ima. Jehovamanta sutʼinchaq tatasqa, wawasninku ima, kay raymismanta, wak raymismanta ima yachayta munaptiykiqa, munakuywan sutʼinchasunqanku.