20 YACHAQANA
Wakcha kaspaqa, ¿imatá ruwayman?
Europa oriental nisqamanta, juk wayna Gregorio sutiyuq, qhapaq suyusmanta waynasjina sumaq pʼachayuq, sumaq radioyuq ima kayta munan, manataq chaykunata rantikuyta atinchu. Chayrayku Austriaman ripuyta munan. Gregorio, ¿wakcha kasqantachu niwaq?
□ Arí □ Mana
Africamanta juknin llaqtitanpi, Loyisoqa familianwan, juk chʼukllapi tiyakun. Paytaq, llaqtanmanta qayllitapi tiyakuq waynasjina kawsayta munan, imaraykuchus paykunaqa, wasinkupi yakuyuq, luzniyuq ima kanku. Loyiso, ¿wakcha kasqantachu niwaq?
□ Arí □ Mana
SAPA suyupi, wakcha rimayqa mana kikinchu entiendekun. Sutʼinchanapaq; ichá Gregorioqa wakcha kasqanta yuyan, chaywanpis Loyisomanta nisqaqa tukuy imayuq karqa. Kay rikuchiwanchik, familiaykimanta aswan wakchasqa kasqantapuni. Ichá kayta yachasqaykiqa, mana sunquchasunkichu, yachaywasiman rinaykipaq pʼachayki mana kaptin, wasiykipi yaku mana kaptin ima.
Wakin waynas, sipaskunaqa, wakcha familiaspi paqarikusqankurayku pisipaq qhawakunku. Chay llakiyninkuta qunqayta munaspa alcoholta, drogasta ima ukyanku. Chayta ruwaspataq astawan llakiykunapi rikukunku. Alcoholta ukyaqkunaqa, alcohol ‘katarijina khanisqanta, chaytaq mayta nanachisqanta’ ima yachanku (Proverbios 23:32). Sudafricamanta juk sipas, María, wakcha familiapi, tatasninmanta juknillanwan tiyakurqa, nintaq: “Llakiyninchikta qunqayta munaspa alcoholta, drogasta ima ukyayqa, mana yanapawanchikchu, manaqa astawan llakiykunapi rikuchiwanchik”, nispa.
Wakcha kasqaykita qunqayta munaspa, manapis wakin waynasjinachu machayman, drogasta ukyayman ima qukunki, ichapis mana yachankichu, imaynatachus ñawpaqman lluqsinaykita. ¿Maypitaq juk sumaq yanapata tariwaq? Bibliapi. Imaynatachus juk llave cadenasmanta kacharichikunapaq yanapawanchik, kikillantataq Bibliap yuyaychasqanqa, llakiykunata atipanapaq yanapawanchik. Qhawarina imaynatachus.
Kapususqaykiwan kusisqa kawsakuy
Imaschus mana kapususqaykipi tʼukurinaykimantaqa, aswan allin kanman imaschus kapususqaykipi tʼukurinayki. ¿Manachu jukchasqa familiayuq kayqa, aswan sumaq qullqiyuq kanamantaqa? Biblia nin: “Aswan allin munakuypi qʼomerkunata mikhunaqa, wirayachisqa aychata chejninakupi mikhunamantaqa”, nispa (Proverbios 15:17). Chantapis, Jehovamanta sutʼinchaq waynas, sipaskunaqa, qutuchakuymanta hermanosninkup yanapayninkuta allinpaq qhawanku (1 Pedro 2:17).
Kapususqallaykiwan kusisqa kawsakuyta yachakuy. Ichá mana sumaq wasipichu tiyakunki, pʼachaykipis thantaña, remiendasqaña ima, sapa pʼunchaytaq kikin mikhunallata mikhunki. Chaywanpis, Diosta kusichinaykipaqqa, ¿sumaq pʼachayuqpunichu kanayki tiyan, sumaq wasipipunichu tiyakunayki tiyan? Chantá, mana unqunaykipaq, ¿achkha precioyuq mikhunastapunichu mikhunayki tiyan? Mana, ¿icharí? Apóstol Pabloqa, wakchajina kawsakuyta, jinallataq chhika patapi kawsakuytapis yacharqa (Filipenses 4:12). ¿Imatá chaymanta yachakurqa? Pay nirqa: “Chayrayku mikhunayoj, pʼachayoj kaspaqa, chaywan sonqo juntʼasqa kakunanchej”, nispa (1 Timoteo 6:8).
Sudafricamanta juk wayna Ernesto sutiyuq, wakcha familiapi kawsakun, nintaq: “Kapuwasqallaykuwan kawsakuyta yachakurqayku, imaraykuchus mana tukuy ima munasqaykuchu kapuwarqayku”. Yachaywasiman rinanpaq pantalonesnin juskʼukuptinqa, maman remiendapuq. Ernesto nillantaq: “Pʼachay thanta kasqanmanta, wakinkuna asipayawaq kanku, chaywanpis pʼachayku llimphu, churakunapaqjina ima kasqanqa, aswan allin”, nispa.
Mana pisipaq qhawakunaykipaq kallpachakuy
Sudafricamanta, Johannesburgo llaqtap qayllanpi, 11 watayuq maqtʼita, Santiago sutiyuq, mamanwan, ñañanwan ima tiyakun. Wakcha kaspapis, Santiago tukuy sunquwan wakkunata yanapananpaq tiempochakun. Sapa sábado, domingo ima, Tantakunapaq Wasita ruwaypi yanapaysikuq. Ajinata yanapaysikuspataq, tiempon usqhayllata ripusqanta repararqa. Chantapis, jinata llamkʼasqanqa kusisqa kananpaq, pay kikinta mana pisipaq qhawakunanpaq ima, yanaparqa. Juk kuti Santiago nirqa: “Manchay kusisqa kachkani pʼunchaynintinta Tantakunapaq Wasita ruwaypi yanapaysikusqaymanta”, nispa.
Diospa Reinonmanta wasimanta wasi willayqa, juk sumaq ruwayllataq (Mateo 24:14). Jehovamanta sutʼinchaqkuna waynas, sipaskuna ima, Diospa Reinonmanta sapa kuti willaq lluqsinku. Chayta ruwaspaqa, achkha runasman paraisopi kawsayta suyakunankupaq yanapanku, jinamanta paykuna kikinkuta astawan munakunku. Chayta ruwaspaqa mana qullqitachu gananku, chaywanpis, ¿yuyarikunkichu imatachus Jesús, Esmirna qutuchakuymanta hermanosman nisqanta? Pay nirqa: “Noqa rikuni ñakʼarichisqa kasqaykita, wajcha kasqaykitapis. Chaywampis qhapaj kanki”, nispa. Wakchas kaptinkupis, ¿imaraykutaq qhapaq kasqankuta nirqa? Jehovata mayta munakusqankurayku. Jesuspa wañuyninpi iñiyninkuta churankuman karqa chayqa, janaqpachapi wiñay kawsayta japʼinkuman karqa (Apocalipsis 2:9, 10).
Allin kawsayta suyay
Qhapaq chayri wakcha kaspapis, Diospa amigon kayta atiwaq. Biblia nin: “Qhapaj runawan wajcha runawanqa uj rejlla kanku, iskayninkuta Dios ruwasqanrayku”, nispa (Proverbios 22:2). Kayta reparasqankurayku achkha waynas, sipaskuna ima, wakcha kaspapis ñawpaqman lluqsichkanku. Imaraykuchus paykunaqa, chiqa kusiy mana qullqiyuq kanamantachu jamusqanta, manaqa Jehovawan amigota ruwakunamanta jamusqanta yachanku. Jehovaqa, payta yupaychayta munaqkunata allinpaq qhawan, munantaq paraisopi wiñay kawsayta japʼinankuta, maypichus manaña wakcha kawsay kanqachu (2 Pedro 3:13; Apocalipsis 21:3, 4).
Chaykamataq, kapuykunasniykita allinta apaykachay, aswan qhipaman allin kawsayta suyay, janaqpachapitaq kapuyniykita tantallaypuni (Mateo 6:19-21). Arí, kunan tiempopi wakcha kaspapis, kusisqa kawsakuyta atinki.
BIBLIAMANTA
“Runaj kawsaynenqa mana qhapaj kayllapichu kashan.” (Lucas 12:15)
JUK YUYAYCHAY
Ama pitaychu, ama mamchaychu, nitaq qullqirayku pukllaychu. Familiaykimanta mayqillanpis kay viciosman qukun chayqa, pay qamjina ruwananpaq, tukuy imapi allinta puriy.
¿YACHARQANKICHU?
Bibliap yuyaychasqanmanjina kawsayqa, wakcha kaptiykipis kusisqa kawsanaykipaq yanapasunqa (Filipenses 4:12; 1 Timoteo 6:8; Hebreos 13:5).
¡RUAYTA QALLARIY!
Kay imas kapuwan: ․․․․․
Kapuwasqaywan wakkunata yanapanaypaq, kayta ruwasaq: ․․․․․
Kay yachaqanamanta, ¿imatá tatayta chayri mamayta tapuyta munani? ․․․․․
QHAWASQAYKIMANJINA
● ¿Imaraykutaq sapa suyupi, wakcha rimay mana kikinchu entiendekun?
● Wakcha kayta qunqayta munaspa, ¿imaraykutaq alcoholta, drogasta ima ukyay, mana allinchu kasqanta ninchik?
● Wakcha kaspapis ñawpaqman lluqsinaykipaq, ¿imastataq ruwawaq?
[168 paginapi sutʼinchaynin]
“Wakcha kasqaymanta mana kusisqachu kaspapis, pandilleroswan puriy, suwakuy ima, mana imapi yanapanawanta repararqani. Mitaymanta achkha waynasqa, pandilleroswan purisqankurayku alcohólicos, drogadictos ima kanku, wakinkunataq carcelpi kachkanku.” (George)
[164 paginapi recuadro, dibujos/fotos]
Raqhaykunaykipaq ruwanaykipaqtaq
¿Wak suyuman ripunaychu kanman?
Wakin waynas, sipaskuna ima, imastachus necesitasqankuta ratikunankupaq, qullqiwan tatasninkuta yanapanankupaq ima, juk llamkʼayta tariyta munaspa wak suyusman ripunku. Wakkunataq wak qallupi parlayta, astawan estudiayta, chayri wasinkupi chʼampaykunasmanta ayqiyta munaspa, wak suyusman ripunku. Chantá, Jehovamanta sutʼinchaqkunamanta wakin waynas, sipaskuna ima, Diospa Reinonmanta, ima suyuspichus manaraq anchata willakuchkanchu chayman willaq ripunku. Mana allinta yuyaychakuspalla wak suyuman ripuyqa mana allinchu. Chayrayku wak suyuman ripuypi tʼukurichkanki chayqa, kay urapi rikhuriq pʼitikunata ñawiriy, ñawirisqaykipitaq tʼukuriy. Chantá, kaypi rikhuriq tapuykunaman, juk hojapi qillqaspa kutichiy. Astawanpis, allinta akllanaykipaq Jehovamanta yanapayninta mañakuy.
◻ Wak suyuman ripunaypaq, ¿ima leyestataq juntʼanay tiyan? (Romanos 13:1.)
◻ ¿Machkha qullqitataq necesitasaq wak suyuman ripunaypaq? (Lucas 14:28.)
◻ ¿Imaynatá kunanmantapacha rikuchichkani, sapallaymantaña kawsayta atisqayta? (Proverbios 13:4.)
◻ Allin yuyayniyuq cristianos, wak suyuspi tiyakusqakunamanta, ¿imatá yuyaychawarqanku? (Proverbios 1:5.)
◻ Imatachus ruwayta munasqaymanta, ¿imatá tatasniy ninku? (Proverbios 23:22.)
◻ ¿Imaraykutaq wak suyuman ripuyta munani? (Gálatas 6:7, 8.)
◻ Wak runaswan tiyakusaq chayqa, ¿Jehová Diosta yupaychanallaypaqpunichu yanapawanqanku? (Proverbios 13:20.)
◻ Wak suyuman ripuptiy, ¿ima ruwaykunataq kawsayniyta peligropi churanman, Diosmantataq karunchachiwanman? (Proverbios 5:3, 4; 27:12; 1 Timoteo 6:9, 10.)
◻ Maychus kasqallanta yuyaspa, wak suyuman ripuyqa, ¿yanapawanqachu? (Proverbios 14:15.)
[167 paginapi dibujo/foto]
Chʼampaykunata atipanapaq Bibliap yuyaychaykunasninqa, cadenasmanta kacharichikunapaq llavejina kanman