32 YACHAQANA

¿Imaynatá kusirikuyta atiyman?

Chiqachus manachus kasqanta raqhaykuy:

Biblia nisqanmanjina,...

pukllayqa chayri ejerciciosta ruwayqa, jucha.

□ Chiqa □ Mana chiqachu

peliculasta, telepi imallatapis rikuchimusqankuta ima qhawayqa, jucha.

□ Chiqa □ Mana chiqachu

tusuriyqa, jucha.

□ Chiqa □ Mana chiqachu

¡VIERNESÑA! Yachaywasipi allinta yachakunaykipaq, wasipi ruwanasniykita juntʼanaykipaq ima, semanantinta mayta kallpachakurqanki, chaywanpis mana saykʼusqachu kachkanki. Chayrayku ichá ninki: “Wayna kayqa may allin”, nispa (Proverbios 20:29). Chayraykutaq sábado, domingo pʼunchaypi kusirikuyta munanki.

Ichá compañerosniyki, Bibliata ñawiriy saykʼukunapaqjina kasqanta, kamachiykunasnin ni imata ruwaqta saqisusqanta ima nisunku. Chaywanpis chayqa, ¿chiqachu? Kay yachaqanap qallariyninpi parlasqanchikta jukmanta juk ukhunchana, imatachus Biblia nisqanta yachananchikpaq.

● Pukllayqa chayri ejerciciosta ruwayqa, jucha.

Mana chiqachu. Bibliaqa, 1 Timoteo 4:8 pʼitipi “cuerpota ima ruwanaman yachachisqa kallpachayqa pisillata runata” yanapasqanta nin. “Cuerpota ima ruwanaman yachachisqa kallpachay” rimaykunaqa, griego simipi ejerciciosta ruwanamanta parlanapaq uqharikuq. Kunan tiempoqa, tukuy imaymanamanta ejerciciosta ruwasunman: correspa, patinaspa, bicicletapi puriykachaspa, pelotawan pukllaspa ima. Ajinamanta ejerciciosta ruwayqa, cuerponchikpaq may allin, kusirikunanchikpaqpis.

Kayqa, ¿ima ejerciciotapis ruway cristianospaq allillan kasqantachu ninayan? Apóstol Pabloqa, ‘cuerpota ima ruwanaman yachachisqa kallpachayqa pisillata runata yanapasqanta’ niytawan, Timoteoman nillarqataq: “Cheqan kajman jina kawsayrí tukuy imapi sumajta yanapan, imaraykuchus runata yanapan kay kawsaypi, jamoj kawsaypipis”. Apóstol Pablop nisqanqa rikuchiwanchik chiqan kaqmanjina ruway, Diosta kusichiy ima, kawsayninchikpi tukuy imamanta ñawpaqpi kanan kasqanta. Chayrayku tapukuy; ¿Diospa munayninmanjinapunichu ima ejerciciotapis ruwayta akllani? Kay qhipan 3 tapuykunaqa, kay tapuyman kutichinaykipaq yanapasunqa:

1. Kay pukllayta pukllaspa, ¿kawsayniyta wañuy patamanchu churasaq? Ajinachus manachus kasqanta yachanaykipaq, ama wak waynas nisusqallankupi atienekuychu. Manaqa kaykunapi tʼukuriy: kawsayniykita wañuy pataman mana churanaykipaq, ¿imatá ruwanayki kanqa? ¿Imasta churakuspataq pukllanayki kanqa? Kay pukllaypi pukllaqkuna, ¿accidentakuqchu kanku? Ima pukllaypipis pukllachkaspa, imallatapis ruwakusunchikpuni, chaywanpis, kay pukllay, ¿kawsayta wañuywan tinkuchinapaqchu?

Yuyarikuy; Diosqa, kawsayta juk sumaq regalotajina quwasqanchikta. Israel llaqtaman kamachisqanmajina, juk israelita mana munachkaspa pillatapis wañuchiptin, chay israelitapis wañunallantaq karqa (Éxodo 21:29; Números 35:22-25). Chayrayku israelitasqa, kawsayninkuta, wakkunap kawsayninkuta ima, mana wañuy pataman churaqchu kanku (Deuteronomio 22:8). Kunan tiempopipis cristianosqa, kikillantataq ruwananku tiyan.

2. ¿Imayna waynaswantaq khuskachakusaqrí? Pelotawan sumaqta pukllayta yachanki chayqa, ichá compañerosniyki, yachachiqkunasniyki ima, yachaywasimanta equipopi pukllanaykipaq tanqasunkuman. Ichá qamllataq equipopi pukllayta munachkanki. Juk cristiano wayna, Marcos sutiyuq nin: “Tatasniy equipopi pukllaqta mana saqiwasqankumanta, pantasqapi kachkasqankuta yuyarqani”. Chaywanpis pukllaqta saqisunankuta tatasniykiman mayta ninaykimantaqa, pukllaspaqa ima chʼampaykunapichus rikukunaykipi tʼukuriy. Sutʼinchanapaq; compañerosniykiwan equipopi pukllayta akllanki chayqa, ichá wakin kuti clasesta pasaytawan pukllanayki kanqa. Allinta pukllaptiykiqa, ichá compañerosniyki nisunqanku, astawan sumaqta pukllayta yachanaykipaq tiempota urqhukunaykita. Mana allinta pukllaspataq, ichá qamllataq astawan pukllayta yachakuyta munanki. Chantá pukllaspa atipasqaykichikmanta chayri atipachikusqaykichikmanta, compañerosniykiwan kusiypi chayri llakiypi khuska kasqaykirayku, paykunawan amigosta ruwakuyta atiwaq, chaytaq mana allinchu kanman.

Chayrayku tapurikuy: “¿Allinniypaqchu kanqa equipopi pukllayrayku achkha horasta mana cristiano waynaswan khuska kanay?” (1 Corintios 15:33). “Chantá equipopi pukllayrayku, ¿ima allin ruwaykunatataq saqinay kanqa?”

3. Kay pukllayta yachakunaypaq, ¿machkha tiempotataq urqhukunay tiyan, chantá machkha qullqitataq gastanay tiyan? Bibliaqa, “aswan allin kajta” akllananchikta niwanchik (Filipenses 1:10). Kay yuyaychaymanjina ruwanaykipaq allin kanman tapukunayki: “Kay pukllayta yachakuchkaspa, tareasniyta ruwanaypaq, tantakuykunaman, Diospa Reinonmanta willaq ima rinaypaq, ¿tiempoy kapuwanqachu? ¿Achkha qullqitachu gastasaq?”. Kay tapuykunaqa, aswan allin kaqta akllanaykipaq yanapasunqa.

● Peliculasta, telepi imallatapis rikuchimusqankuta ima qhawayqa, jucha.

Mana chiqachu. Biblia cristianosta nin: “Allin kajtataj japʼikuychej”, chantá “Amapuni munaychejchu sajra kajta ruwayta”, nispa (1 Tesalonicenses 5:21, 22). Chiqamanta mana tukuynin peliculaschu nitaq telepi imallatapis rikuchimusqankuchu saqra.a

Chiqamanta amigosninchikwan cineman rispaqa kusirikunchik. Ajinata yuyan sudafricamanta juk sipas Lourdes sutiyuq, nintaq: “Juk peliculata qhawayta munaspaqa, juk amigaywan wak amigasniykuta waqyayku”. Lourdeswan, amigasninwanqa, tardenpipuni cineman rinku. Chantá tatasninku cimeman paykunata maskʼaq rinku, tukuyninku mikhuq rinankupaq.

Chiqamanta kunan tiempollaraq tele, cine ima rikhurimun, chaywanpis unay tiempospi mana kaqchu, chayrayku runasqa, cuentosllata cuentanakuq kanku. Jesuspis runap sunqunman chayananpaq rikchʼanachinaswan sumaqta yachachirqa. Samaritanomanta rikchʼanachinawan, runap sunqunman chayarqa, tukuy runasta munakunankutataq yachachirqa (Lucas 10:29-37).

Kunan tiempopi peliculasta urqhuqkunapis, peliculasniqta runap sunqunman chayayta munanku. Chaypaqqa, peliculasta qhawaqkunata yuyachiyta munanku, peliculaspi rikhuriq runasjina kawsachkasqankuta. Chaywanpis chay peliculaspiqa, runa wañuchiqta, qullqi munapayaqta ima, “kʼacha” runaman rikchʼachinku. Chayrayku allinta qhawarikuy, manachá munawaqchu juk saqra runap ruwasqanta, allinpaq qhawayta, ¿icharí? Chayrayku, ¿imatá ruwanayki kanman kay tuqllapi mana urmanaykipaq?

Ima peliculatapis qhawayta munachkaspa, tapurikuy: “Kay peliculata qhawayqa, ¿astawan khuyakuyniyuq kanaypaqchu yanapawanqa?” (Efesios 4:32). “Chayri, ¿runas ñakʼarisqankumanta kusikunaypaqchu tanqawanqa?” (Proverbios 17:5.) “¿‘Saqra kaqta chiqninaypaq’ yanapawanqachu?” (Salmo 97:10.) “Chayri, ¿saqra runasman kutikunaypaqchu tanqawanqa?” (Salmo 26:4, 5.)

Juk peliculamanta wakkuna allinta parlaptinkupis, chayri telepi chay película sumaq kasqanta niptinkupis, ama nisqankupi atienekuychu. Imaraykuchus ‘wampu runalla piqpa nisqantapis japʼikun’ (Proverbios 14:15). Chantá yuyarikuy, wakkunaqa yuyasqankumanjinalla chay peliculamanta parlasqankuta, telepipis ima saqra ruwaykunachus chay peliculapi rikukusqanta, mana nisqankuta. Juk sipas Claudia sutiyuq nin: “Ima riqsisqa runaschus chay peliculapi rikhurisqanta yachayqa, imayna peliculachus kasqanta reparanaykipaq yanapasunqa”.

Chantá, qamjina chiqa Diosta yupaychaq waynasta, imaynachus chay película kasqanta tapuriwaq. Ichá wakinkuna chay peliculamanta imaschus mana gustasqanta ninasunkumantaqa, imaschus gustasqallanta nisunkuman. Sutʼita tapuriy maqanakuykuna, khuchichakuykuna, layqiriyus ima rikukusqantachus manachus chayta. Chantá, tatasniykitapis tapurillawaqtaq. Vanesa nin: “Juk peliculata qhawayta munaspaqa, tatasniytapuni tapurini. Chay película allin kasqanta niwaptinkutaq, qhawani”.

Pisi parlaypi nisunman, ima peliculatachus, chayri telepi imatachus qhawayta munasqaykita, allinta akllanayki tiyan. Imaraykuchus, imatachus akllasqaykiqa, ima ruwaytachus allinpaq qhawasqaykita, sunquykipi imachus kasqanta ima, rikuchinqa (Lucas 6:45). Chantapis akllasqaykiqa, imayna amigosniyuqchus kayta munasqaykita, imayna parlaykunatachus allinpaq qhawasqaykita, imatachus khuchichakuymanta yuyasqaykita ima rikuchinqa. Chayrayku allinta akllay.

● Tusuriyqa, jucha.

Mana chiqachu. Bibliaqa mana tukuy laya tusuykunatachu juchachan. Israelitas Puka quchata pasaytawan, Mariawan wak warmiswanqa, tusuyta qallarirqanku egipciosmanta ayqisqankurayku (Éxodo 15:20). Chantapis Jesusqa, juk rikchʼanachinapi, chinkaq wayna kutimusqanmanta “takisqankuta tususqankuta ima” nirqa (Lucas 15:25).

Kikillantaq kunan tiempoqa, achkha suyuspi waynas, kuraqkuna ima, amigosninkuwan fiestata ruwaspa tusunku. Fiesta ruwayta Biblia mana juchachaptinpis, chay fiestaqa sumaq wakichisqa kanan tiyan, mana juk ‘millay fiestaman’ tukunanpaq, imaraykuchus chayqa, mana allinchu kanman (Gálatas 5:19-21). Profeta Isaías qillqarqa: “Ay, imanallankichejchus tutamanta jatariytawan machakojkuna, chʼisiyanankama machasqas, vino ujyaspalla kajkunaqa. Qankunaqa jatuchaj mikhuykunata wakirichinkichej, chaypitaj tocarichinkichej arpasta, salteriosta, panderetasta, qenastawan. Qankunaqa ashkha vinota ujyarinkichej, manataj qhawarinkichejchu Tata Diospa ruwanasninta” (Isaías 5:11, 12).

Chay millay fiestaspi israelitasqa, tutamanta jatariytawan chʼisiyanankama ‘machaykuq’ kanku, millay takiykunatataq tocarichiq kanku. Chay fiestaspi kaqkunaqa, millay ruwayta ruwaq kanku, manapis Dios rikuchkanmanchujina. ¡Chayrayku Jehovaqa, chay fiestasta juchacharqa!

Maykʼaqllapis tusuna fiestaman waqyarisuptinku, ¿imatá ruwawaq? Niraq imatapis kutichichkaspa tapukuy: “¿Pikunataq rinqanku? ¿Imayna runastaq paykuna kanku? ¿Pitaq chay fiestata wakichichkan? ¿Pitaq chaypi kamachinqa? ¿Tatasniy rinayta munankumanchu? ¿Imayna takiykunataq tusunapaq kanqa?”. Wakin tusuykunaqa, aychap munayninta rikchʼarichin. Chay tusuykunata tusuy, chayri wakkunata chay tusuykunata tusuchkaqta qhaway, ¿‘khuchichakuy juchamanta ayqinaykipaq’ yanapasunqachu? (1 Corintios 6:18.)

Tusunaykipaq juk localman waqyarisuptinku, ¿imatá ruwawaq? Juk wayna Rubén sutiyuq niraq cristiano kachkaspa chay localesman riq, nintaq: “Chay localespi takiykunaqa mana allinchu, tusuykunapis aychap munayninta rikchʼarichinapaqjina. Chay localesmanqa yaqha tukuy rinku”. ¿Imapaq? Rubenqa, juk sipaswan chayri juk waynawan khuchichakunankupaq risqankuta nin. Jehovamanta sutʼinchaqkunawan Bibliamanta yachakusqantawan Rubén nirqa: “Chay localesqa, mana cristianospaqchu?”, nispa.

¿Imaraykutaq sumaqta qhawarikunayki tiyan?

Qhawasqaykimanjina, ¿maykʼaqtaq juk soldadota presochayta atikullanman? ¿Jatun maqanakuypi kachkaptinchu, chayri compañerosninwan samarikuchkaptinchu? Samarikuchkaptin, ¿icharí? Kikillantaq qamwanpis kanman. Yachaywasipi chayri llamkʼayniykipi kachkaspaqa, imatachus ruwachkasqaykita allinta qhawakusqaykirayku, imapichus creesqaykita sutʼinchanapaq wakichisqa kasqaykirayku ima, mana ni ima juchapipis urmallawaqchu. Chaywanpis amigosniykiwan kusirikuchkaspaqa, imatachus ruwachkasqaykita ichá manaña allintachu qhawakunki, chayraykutaq ima juchapipis urmallawaq.

Biblia nisqanmanjina kusirikuyta munasqaykirayku, ichá wakin waynas, sipaskuna ima asipayasunqanku. Ichá chay waynasmanta wakinkunapta tatasninkuqa, Jehovamanta sutʼinchaqkunallataq kanku. Ichá may chiqan runa yuyakusqaykita nisunkuman. Chaywanpis ajinata asipayasusqankuqa, sunqu yuyayninku thalluyasqa kasqanta rikuchin (1 Timoteo 4:2). Chayrayku ama paykunata kasuychu, kallpachakuytaq llimphu ‘sunqu yuyayniyuq’ kanallaykipaqpuni (1 Pedro 3:16).

Astawanqa, amigosniykiwan allinpaq qhawachikuyta maskʼanaykimantaqa, Jehovawan allinpaq qhawachikuyta maskʼay. Chantá sunqu yuyayniykimanjina ruwasqaykirayku amigosniyki phiñakuptinkuqa, ichá wak amigosta maskʼanayki kanqa (Proverbios 13:20). Kusirikuchkaspa Biblia nisqanmanjinapuni ruwanayki kasqanta, ama jaykʼaqpis qunqaychu (Proverbios 4:23).

ASTAWAN YACHAKUNAYKIPAQ ÑAWPAQ KAQ LIBROMANTA 37 YACHAQANATA ÑAWIRIY

[Sutʼinchaynin]

BIBLIAMANTA

“Wayna, mayta kusikuy tiempoykipi; wayna kashaspa, [...] sonqoykej munasqampi puriy, imastachus rikusqaykipitaj. Chaywampis yachay, chay tukuymanta Dios cuentata mañasunanta.” (Eclesiastés 11:9)

JUK YUYAYCHAY

Tatasniykiwan parlariy, killapi juk kutillatapis familiajina imatapis ruwaspa kusikunaykichikpaq. Amataq teleta qhawayta akllaychikchu.

¿YACHARQANKICHU?

Unay tiempopi israelitasqa tususpa, takispa ima, Diosta yupaychaq kanku (Salmo 150:4).

¡RUAYTA QALLARIY!

Yachaywasimanta equipopi pukllanaypaq waqyariwaptinku, kayta nisaq... ․․․․․

Amigosniywan juk peliculata qhawachkaspa, chay película mana cristianospaqjinachu kasqanta reparaptiyqa, kayta ruwasaq: ․․․․․

Kay yachaqanamanta, ¿imatá tatayta chayri mamayta tapuyta munani? ․․․․․

QHAWASQAYKIMANJINA

● ¿Imaraykutaq juk chiqa cristiano kawsayninta wañuy pataman churaspa mana pukllananchu tiyan?

● Juk peliculata qhaway allinchus manachus kasqanta reparanaykipaq, ¿imataq yanapasunkiman?

● ¿Imayna tusuykunataq cristianospaqjina kasqanta niwaq?

[269 paginapi sutʼinchaynin]

“Tusuyqa mayta gustawan, chaywanpis tatasniyqa, tusuyta kawsayniypi ñawpaqman mana churanayta yuyaychawanku. Chaytaq mayta yanapawarqa.” (Cristina)

[268 paginapi dibujo/foto]

Juk soldadoqa, samarikuchkaspa presochasqa urmanman. Kikillantaq amigosniykiwan kusirikuchkaspaqa, ima juchapipis urmankiman