Cristiano Kausayninchej tantakuypaj referencias
1-7 DE ENERO
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | MATEO 1-3
“Cielopi kaj Gobiernoqa qayllapiña kashan”
(Mateo 3:1, 2) Jaqay tiempopi Juan Bautistaqa Judeaj chʼin lugaresninman jamorqa, runasman willaraspa. 2 Pay nerqa: “Juchasniykichejmanta pesachikuychej, imaraykuchus cielopi kaj Gobiernoqa qayllapiña kashan”, nispa.
nwtsty Mt 3:1, 2 sutʼinchaykunasnin
willaraspa: Kay palabraqa, griego parlaypi niyta munan “chaski jina willay”. Chay palabraqa imaynatachus runaman willakusqanta sutʼinchan, nisunman ashkha runasman parlakusqanta, nitaj uj qotu runasllamanchu.
Gobiernoqa: Kay palabrapaj, griego parlaypi ba·si·leiʹa nisqa palabrata churakorqa, Mateo 3:2 versiculopitaj ñaupaj kutita rikhurin. Gobierno palabraqa kinsa imasman japʼichin: uj reypa kamachisqanman, chay rey may jallpʼatachus kamachisqanman, pikunatachus kamachisqanman ima. Ba·si·leiʹa palabraqa, Mateomanta Apocalipsiskama 162 kutista rikhurerqa, chaykunamantataj 55 kutista Mateo libropi rikhurerqa. Casi tukuynin kutisqa Diospa Gobiernonmanta parlanapaj oqharikorqa. Mateo librota qhelqajqa, chay palabrata ashkha kutistapuni oqharerqa. Chayrayku chay librota Gobiernomanta Evangelio nispa sutichasunman.
cielopi kaj Gobiernoqa: Biblia qhelqakushajtin, chay kinsa palabrasqa Mateo librollapi rikhurerqa, 30 kutistataj. Marcos, Lucas librospeqa, chay palabraspa cuentanmanta “Diospa Gobiernon” palabrata churarqanku. Chaywantaj entiendenchej, Diospa Gobiernonqa cielomantapacha kamachisqanta chayri gobernasqanta (Mt 21:43; Mr 1:15; Lu 4:43; Da 2:44; 2Ti 4:18).
qayllapiña kashan: Chayta nispa, Juan Bautistaqa nisharqa Diospa Gobiernonpi kamachej rikhurinantaña.
(Mateo 3:4) Juanqa camello millmamanta ropayoj karqa, qara chumpiwantaj chumpiykusqa. Payqa mikhoj langostasta, lachiwana miskʼitapis.
nwtsty dibujos
Juan Bautistaj rijchʼaynin, ropan ima
Juanqa camello millmamanta ropayoj karqa, qara chumpiwantaj chumpikoj. Chay chumpinpeqa imitastapis apaykachayta atej. Profeta Eliaspis casi kikillantataj pʼachallikoj (2Re 1:8). Camello millmamanta ruwasqa ropaqa qhashqa kaj, wajcha runasllataj churakoj kanku. Qhapaj runasqa linomanta ruwasqa ropata churakoj kanku, manaqa uj khuritoj ruwasqan millmamanta ropata churakoj kanku. Chay jina ropasqa manchay llampʼitu chayri lluskʼita kaj (Mt 11:7-9). Juan Bautistaqa nacekusqanmantapacha Diospaj tʼaqasqa nazareo karqa. Chayrayku ichapis ni jaykʼaj chujchanta kʼutuchikorqachu. Juan Bautistaqa Diospa munaynillanta ruwananpaj kausarqa. Chaytaj ropanpi, rijchʼayninpiwan rikukorqa.
Langostas
Bibliapi “langostasmanta” parlajtin, juchʼuy antenasniyoj langostasmanta parlashan. Chay langostasqa tropalla maymanpis aywirinku. Yachayniyoj runasqa chay khuritusta Jerusalén llajtapi estudiarqanku. Paykunataj nerqanku, chay chʼin lugaresmanta langostasqa sumaj alimento kasqankuta. Kay tiempopeqa wakin lugarespi langostasta mikhunkuraj. Wakenqa chawata mikhunku, wakintaj chayasqata. Mikhunankupajqa umitanta, chakisitusninta, alitasninta, wijsitantawan orqhonku. Chay khurusta mikhojkunaqa ninku: “Sabornenqa cangrejojta jina, sumaj alimentotaj”, nispa.
Lachiwana miskʼi
Dibujospi Judeaj chʼin lugaresninmanta lachiwanas kashan. Ñaupaj kajpi wasinku rikukun, ujnin kajpitaj chay lachiwanaspa ruwasqanku miskʼi rikukun. Juan Bautistaqa ichapis mikhoj, Apis mellifera syriaca nisqa lachiwanaj miskʼinta. Chay lachiwanaqa Judeaj chʼin lugaresninpi kausakun, chay lugar manchay qʼoñi, chʼaki kajtinpis. Jinapis runasqa mana uywayta atinkumanchu, imaraykuchus chay lachiwanaqa runasta mayta wachʼin. Jesús niraj jamushajtin 901-1000 watas chaynejpi, Israelmanta runasqa abejasta chhoqo wirkhispi jina uywaj kanku. Chay wirkhistaqa ashkhata tarerqanku Jordán Vallepi, maypichus unay uj llajta karqa, chaypi. Chay lugarta kunan Tel Rehov sutiwan rejsikun. Chay abejastaqa ichapis Turquía nisqa suyumanta Israelman aparqanku.
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Mateo 1:3) Judataj Perezpata, Zerajpatawan tatanku karqa, mamankutaj Tamar karqa. Pereztaj Hezronpa tatan karqa. Hezrontaj Ranpa tatan karqa.
nwtsty Mt 1:3 sutʼinchaynin
Tamar: Mateo librota qhelqajqa, Jesuspa ñaupa tatasninpa sutisninkuta uj listapi churarqa. Casi tukuynin sutisqa qhari sutis kanku. Jinapis phishqa warmispa sutisninku rikhurillantaj. Ñaupaj suteqa Tamar, 5 versiculopitaj Rahab, Rut suti ima rikhurin. Iskaynin warmis mana Israel llajtamantachu karqanku. Chantá 6 versiculopi ‘Uriaspa warminmanta’ parlan, pichus Betsabé sutikorqa, chay. Chaymanta 16 versiculopi Mariaj sutin rikhurin. Ichapis Mateoqa chay warmispa sutisninkuta oqharerqa, Jehová Dios paykunaj sutisninku rikhurinanta munasqanrayku.
(Mateo 3:11) Noqaqa juchasniykichejmanta pesachikusqaykichejrayku yakupi bautizaykichej, qhepayta jamojrí noqamanta aswan atiyniyoj, manataj jukʼutasnillantapis lluchʼunaypaj jinachu kani. Paytaj Diospa atiyninwan, ninawantaj bautizasonqachej.
nwtsty Mt 3:11 sutʼinchaynin
bautizaykichej: Chayri “pʼultiykuykichej”. Griego parlaypi ba·ptiʹzo palabraqa, niyta munan “yakuman chinkaykuchiy chayri chʼultiykuy”. Uj libro nisqanman jina, bautizayqa tukuynin cuerpota yakuman chinkaykuchiy. Juan Bautistaqa uj kuti Salim nisqa qayllapi bautizasharqa, “chaypi ashkha yaku kasqanrayku” (Jn 3:23). Etiopiamanta eunuco runa bautizakuyta munajtinpis, paywan Felipewan “uraykuspa yakuman yaykorqanku” (Hch 8:38). Septuaginta nisqa Bibliaqa, 2Reyes 5:14 versiculopi ba ptiʹzo palabrallatataj oqharerqa. Chay versículo nin: “Naamanqa Jordán Mayuman uraykʼuytawan, qanchis kutita pʼultikorqa”, nispa.
Bibliata leenapaj
8-14 DE ENERO
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | MATEO 4, 5
“Jesús orqopi yachachisqanmanta yachachiykuna”
(Mateo 5:3) Kusisqa kanku Diosmanta yachakuyta munasqankuta reparakojkunaqa, imaraykuchus cielopi kaj Gobiernoqa paykunajta kanqa.
nwtsty Mt 5:3 sutʼinchaynin
kusisqa: Kay palabraqa mana uj rato kusirikunamantachu parlashan. Bibliapi “runas kusisqa kanku” nispaqa, parlashan Diospa bendicionninta japʼisqankurayku kusisqa kajkunamanta. Bibliaqa Diosninchej Jehovapis, cielopi kamachej Jesuspis “kusikuyniyoj” kasqankuta nin (1Ti 1:11; 6:15).
Diosmanta yachakuyta munasqankuta reparakojkunaqa: Griego parlaypi “reparakojkuna” palabraqa, niyta munan “pisisqa runa, mana piniyoj, wajcha chayri mañakitu”. Kay versiculopi “reparakojkuna” nispaqa, necesitasqa kasqankuta sutʼita yachajkunamanta parlashan. Chay palabrallataj Lucas 16:20, 22 versiculospi oqharikun, Lázaro sutiyoj wajcha runamanta parlanapaj. Wakin Bibliasqa “Diosmanta yachakuyta munasqankuta reparakojkuna” ninamantaqa, “wajcha sonqoyoj kasqankuta reparakojkuna” nispa churanku. Jinapis chay versiculoqa parlashan, pikunachus “Diosta maytapuni necesitani” ninku, chaykunamanta.
(Mateo 5:7) Kusisqa kanku khuyakojkunaqa, paykunaqa khuyasqallataj kanqanku.
nwtsty Mt 5:7 sutʼinchaynin
khuyakojkunaqa: Bibliaqa “khuyakoj” chayri “khuyakuy” nispaqa, mana wajkunata perdonayllamantachu parlashan, nitaj uj kʼacha juezpa ruwasqallanmantachu. Astawanpis khuyakuyniyoj runaqa, yanaparinata necesitajkunamanta llakikun, tukuy sonqotaj yanaparin.
(Mateo 5:9) Kusisqa kanku runasta allinyachejkunaqa, paykunaqa Diospa wawasnin nisqa kanqanku.
nwtsty Mt 5:9 sutʼinchaynin
runasta allinyachejkunaqa: Mana wajkunawan allinpi kausakojkunallachu kanku, manaqa allin kausay kananta maskʼajkuna kanku.
w07-S 1/12 pág. 17
Wawasniykita yachachiy wajkunawan allinta kausakuyta
Cristiano tatasqa mayta munanku, wawasninku wajkunawan allinpi kausakuyta maskʼanankuta (1 Pedro 3:11). Wajkunawan allinpi kanapajqa, jaya sonqo kayta, wajkunapaj rimayta, phiñakuyta ima wijchʼuna tiyan. Chayta ruwanapaj mayta kallpachakunachej kajtinpis, chay ruwasqanchejqa mana qhasichu kanqa. Imajtinchus aswan kusisqa kasun.
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Mateo 4:9) Nerqataj: “Sichus qonqoriykukuspa yupaychawanki chayqa, kay tukuy imasta qopusqayki”, nispa.
nwtsty Mt 4:9 sutʼinchaynin
yupaychawanki chayqa: Griego parlaypi “yupaychay” palabraqa, kay versiculopi uj ratolla chayri uj kutilla yupaychanamanta parlashan. Kuraj Supayqa Jesusta “yupaychaway” nispaqa, uj kutillata yupaychananta nisharqa, manataj kutin kutitachu.
(Mateo 4:23) Jesusqa tukuynin Galileata purimorqa sinagogasninkupi yachachispa, Diospa Gobiernonmantapis sumaj willaykunata willaspa. Tukuy laya onqosqastataj sanoyacherqa.
nwtsty Mt 4:23 sutʼinchaynin
yachachispa, [...] willaspa: Yachachiywan willaywanqa mana kikinchu. Willajqa imatachus yachasqanta willamullan. Yachachejrí yachakojta entiendechin, sutʼinchan, kʼacha simiwan yachachin, yachachisqan cheqa kasqantataj rikuchin.
Bibliata leenapaj
15-21 DE ENERO
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | MATEO 6, 7
“Ñaupajtaqa Diospa Gobiernonta maskʼanallapuni”
(Mateo 6:10) Gobiernoyki jamuchun. Munayniykitaj ruwasqa kachun, imaynachus cielopi, ajinallatataj kay jallpʼa patapipis.
Diosmanta mañakuna
12 Diosmanta mañakushaspa, ¿imastarajtaj ñaupajta mañakuna tiyan? Jehová Diospa sutin jatunchasqa kananta, munaynintaj ruwakunanta. Diosqa tukuy imata qowanchej, chayrayku payman agradecekunapuni tiyan (1 Crónicas 29:10-13). Jesusqa yachachisqasninman kay jinata mañakunankuta nerqa: “Cielopi kashaj Tatayku, sutiyki jatunchasqa kachun. Gobiernoyki jamuchun. Munayniykitaj ruwasqa kachun, imaynachus cielopi, ajinallatataj kay jallpʼa patapipis”, nispa (Mateo 6:9-13 leey). Chayrayku orakushaspaqa, chay imastaraj ñaupajta mañakuna tiyan. Jehová Diospa sutin jatunchasqa kananta, munaynintaj ruwasqa kananta ñaupajta mañakuspaqa, chay imasta aswan jatunpaj qhawanchej. Jesusqa chay imasta mañakunanchejta niytawanraj, noqanchejpaj mañakunanchejta nerqa.
(Mateo 6:24) Mana pipis iskay patronesta ujllapi sirviyta atinmanchu, imaraykuchus ujninta chejnenqa ujnintataj munakonqa, ujninman kʼaskakonqa ujnintataj pisipaj qhawanqa. Qankunaqa mana atinkichejchu ujllapi Diostawan qolqetawan sirviyta.
nwtsty Mt 6:24 sutʼinchaynin
sirviyta: Griego parlaypi “sirviy” nispaqa, uj esclavo jina trabajanamanta parlashan. Esclavoqa uj dueñoyojlla. Jesusqa waj parlaypi, cristianosman ajinata nisharqa: “Qolqeta maskʼayman qokunkichej chayqa, mana Diosta tukuy sonqo sirviyta atinkichejchu”, nispa.
(Mateo 6:33) Ñaupajtaqa Diospa Gobiernonta, cheqan kaynintawan maskʼallaychejpuni, chay tukuy imastaqa yapata jina qosonqachej.
nwtsty Mt 6:33 sutʼinchaynin
maskʼallaychejpuni: Kay palabraqa griego parlaypi niyta munan, imatapis mana samarispa ruway. Jesuspa yachachisqasnenqa, mana uj tiempollatachu Diospa Gobiernonta kausayninkupi ñaupajman churananku karqa. Astawanpis paykunaqa Diospa Gobiernonta tukuy tiempo ñaupajman churananku karqa, nitaj waj imaspi musphanankuchu karqa.
cheqan: Diospa cheqan kayninta maskʼajkunaqa, paypa munayninta tukuy sonqo ruwanku. Chantapis Dios imachus allin, imatajchus mana allin kasqanta nisqanman jina kausakunku. Chaytaj mana fariseospa yachachisqankuman jinachu karqa. Imajtinchus fariseosqa, yuyasqankuman jinalla imachus cheqan kasqanta nej kanku (Mt 5:20).
Diospa Gobiernonta ñaupajta maskʼana
18 (Mateo 6:33 leey). Kausayninchejpi Diospa Gobiernonta ñaupajman churasunchej chayqa, Jehová tukuy ima necesitasqanchejta qonawanchejta nin. Jesusqa sutʼincharqa imaraykuchus Jehovaj nisqanmanta mana iskayrayananchejta. Pay nerqa: “Janaj pacha Dios Tataykichejrí yachanña chay tukuy imamanta pisichikusqaykichejta”, nispa. Jehovaqa yachan imatachus necesitasqanchejta, niraj noqanchej yachashajtinchej (Fili. 4:19). Yachallantaj ima pʼachatachus necesitasqanchejta, imatachus mikhunanchejta ima. Chantapis yachallantaj familianchejwan tiyakunanchejpaj uj wasita necesitasqanchejta. Jehová necesitasqanchej imasta qowasunchej.
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Mateo 7:12) Chantapis imastachus munankichej runas qankunapaj ruwanankuta, chayllatataj qankunapis paykunapaj ruwapuychej. Chayta yachachin Ley, Profetaspa qhelqasqankupis.
w14 15/5 págs. 14, 15 párrs. 14-16
Jesuspa yuyaychasqanman jina ruwana
14 Uj runa telefononejta wajyamususqanpi tʼukuriy. Qanqa mana yachankichu pichus kasqanta. Jinapis chay runaqa ima mikhunatachus munasqaykita tapurisunki. Qantajrí pichus kasqanpi, imatatajchus munasqanpi tʼukurinki. Runasta jatunpaj qhawasqaykiraykutaj paywan tumpata parlarinki. Kaypiñataj tʼukuriy, wajyarimusunki chay runa sutinta willasunkiman, mana onqonapaj imastachus mikhuna kasqanta yachasqanta ima. Kʼachallamantataj nisunkiman yanapayta munasusqanta. Jina kajtin, ¿payta uyariwajcharí? Tukuypis munanchej wajkuna jatunpaj qhawanawanchejta, munanchejtaj imatapis sutʼita willanawanchejta. Chayrayku runasman Diosmanta willashaspa, ¿manachu kikinta ruwananchej kanman?
15 Wakin lugarespeqa, sutʼita willananchej tiyan wasiyojman imapajchus wasinkuman risqanchejta, sutinchejta ima. Chayrayku sumaj willaykunata willaj rejtinchejpis, mana allinchu kanman usqhayllata wasiyojta kayta tapurinanchejpacha: “Kay pachamanta chʼampaykunata chinkachiyta atiwaj chay, ¿mayqentataj chinkachiwaj?”, nispa. Ajinata tapurinchej runa imatachus yuyasqanta yachanapaj, Bibliamanta parlayta qallarinapaj ima. Chaywanpis ichá wasiyojqa kayta ninman: “¿Pitaj kay runari? ¿Imaraykú tapushawanri? ¿Imatataj munanri?”, nispa. Mana jinata wasiyoj yuyananpajqa, noqanchejwan parlariyta munananpaj jina imatapis ruwana (Fili. 2:3, 4). ¿Imaynatá chayta ruwasunman?
16 Qotuchakuykunata waturej uj hermano, wasiyojta napaykuytawan Chiqa kutichiykunata yachayta munawaqchu nisqa tratadota jaywarin, nintaj: “Kay paqarin tukuy runasman kayta saqeshayku. Sojta tapuykunamanta parlarishan, mayqentachus ashkha runas tapukunku. Kay tratadoqa qanpaj”, nispa. Hermano nisqanman jina, runasman imapajchus wasinkuman risqanchejta willajtinchejqa uyariyta munallawanchej. Chay hermano wasiyojman nillanpuni: “¿Maykʼajllapis kaykunata tapurikorqankichu?”, nispa. Wasiyoj uj tapuyta rikuchin chayqa hermanoqa tratadota kichariytawan, imatachus Biblia chay tapuymanta nisqanta rikuchin. Wasiyoj mana rikuchejtintaj, hermano uj tapuyta ajllaspa sutʼinchan. Cheqamantapuni runaswanqa tukuy imaymanamanta parlayta qallarisunman. Wakin lugarespeqa, runa imaynachus kashasqanta tapurina chayri imallamantapis parlarina niraj imapajchus wasinman risqanchejta willarishaspa. Runas willayninchejta uyarinawanchejpajqa, paykunapi tʼukurinanchej tiyan.
(Mateo 7:28, 29) Jesús chay imasta parlayta tukusqantawan, runasqa mayta tʼukorqanku chay jinata yachachisqanmanta. 29 Payqa atiyniyoj jinapuni yachachisharqa, manataj leymanta yachachejkunanku jinachu.
nwtsty Mt 7:28, 29 sutʼinchaykunasnin
mayta tʼukorqanku: Kay palabraqa entiendechiwanchej, Jesuspa yachachisqan runaspa sonqonku ukhukama chayasqanta. Jesusta uyarejkunaqa, yachakusqankuta ni jaykʼaj qonqarqankuchu.
chay jinata yachachisqanmanta: Kay palabrasqa imaynatachus Jesús yachachisqanmanta parlashan. Payqa sumajta yachachej, imasmantachus parlarinantapis sumajta ajllaj. Chay palabrasta oqharikullantaj, Jesús orqopi yachachisqanmanta parlanapaj, nisunman imaynatachus yachachisqanmanta, imasmantachus parlasqanmantawan.
manataj leymanta yachachejkunanku jinachu: Leymanta yachachejkunaqa, may rejsisqa runaspa nisqankuta astawan valechej kanku, chayman jinataj yachachej kanku. Jesusrí Jehová Diospa sutinpi parlaj, yachachinapajtaj Diospa Palabrantapuni oqharej. Chayrayku payqa atiyniyoj jinapuni yachacherqa (Jn 7:16).
Bibliata leenapaj
22-28 DE ENERO
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | MATEO 8, 9
“Jesusqa runasta munakorqa”
(Mateo 8:1-3) Jesús orqomanta uraykamusqantawan, may chhika runas qhepanta rerqanku. 2 Chantá lepra onqoyniyoj uj runaqa Jesusman chimpaykorqa, qonqoriykukuspataj nerqa: “Señor, munankichus chayqa, atinki sanoyachiwayta”, nispa. 3 Jesustaj payta llankharispa nerqa: “Arí, munani. Sanoyapuy”, nispa. Chay ratopachataj chay runaqa lepra onqoyninmanta sanoyaporqa.
nwtsty Mt 8:3 sutʼinchaynin
payta llankharispa: Moisespa Leynin nisqanman jina, lepra onqoyniyoj runasqa runamanta karupi tiyakunanku karqa, mana pimanpis onqoyninkuta chimpachinankupaj (Le 13:45, 46; Nú 5:1-4). Chaywanpis judiospa religionninkupi kamachejkunaqa, waj kamachiykunatawan churarqanku. Chay kamachiykunaman jinataj, leprayoj runasqa 1,8 metrosta jina runamanta karunchakunanku karqa, wayramojtintaj 45 metrosta jina. Chay kamachiykunata churasqankurayku, judiosqa leprayoj runasta llakiyta ñakʼarichej kanku. Judiospa ujnin cuentonkoqa iskay yachachejkunaj ruwasqankumanta allinta parlan. Ujnenqa lepra onqoyniyoj runasmanta pakakoj, ujnintaj leprayoj runasta rumiwan chʼanqaspa ayqechej. Jesustajrí mana paykuna jinachu karqa. Astawanpis lepra onqoyniyoj runa sanoyachinanta nejtin, sonqonta nanachikorqa. Chayrayku chay runata karumanta sanoyachiyta atispapis, Jesusqa chay onqosqata makinwan llankharerqa (Mt 8:5-12).
Arí, munani: Jesusqa lepra onqoyniyoj runata yanapaytapuni munasqanta rikucherqa. Payqa mana kamachisqa jinallachu yanaparerqa.
(Mateo 9:9-13) Chaymanta ripushaspa Jesusqa uj runata rikorqa, sutintaj Mateo karqa, payqa impuesto pagana wasipi tiyasharqa, paytataj nerqa: “Qhepayta jamuy”, nispa. Mateotaj sayariytawan Jesuspa qhepanta rerqa. 10 Chaymantataj Jesusqa Mateoj wasinpi mikhunanpaj tiyashajtin, ashkha impuesteros, juchasapa runaspis jamuspa, paywan yachachisqasninwan ima mikhuyta qallarerqanku. 11 Fariseostaj chayta rikuspa, Jesuspa yachachisqasninta nerqanku: “¿Imaraykutaj yachachejniykichej impuesteroswan, juchasapa runaswan khuska mikhunri?”, nispa. 12 Jesustaj paykunata uyarispa nerqa: “Sano runasqa mana doctorta necesitankuchu, manachayqa onqosqaslla. 13 Rispa yachamuychej, imachus niyta munasqanta Diospa nisqan, pay nerqa: ‘Wajkunata khuyakunaykichejta munani, manataj noqapaj uywasta ñakʼanaykichejtachu’, nispa. Noqaqa mana cheqan runastachu wajyaj jamuni, manachayqa juchasapasta”.
nwtsty Mt 9:10 sutʼinchaynin
mikhunanpaj tiyashajtin: Judiosqa sumaj amigosnillankuwan mikhunankupaj tiyaykukoj kanku. Chayrayku Jesuspa tiemponpeqa, ni jaykʼajpis mana judíos kajkunawan mikhunankupaj tiyaykunkumanchu karqa.
impuesteros: Ashkha judiosqa Romamanta autoridadespaj impuestota cobraspa trabajaj kanku. Judiostaj impuesterosta chejnikoj kanku. Imaraykuchus impuesterosqa runaspa chejnisqanku autoridadespaj trabajaj kanku, impuestotapis kurajta cobraj kanku. Chayrayku judiosqa impuesterosta kikinchaj kanku, juchasapaswan, khuchi warmiswan ima (Mt 11:19; 21:32).
(Mateo 9:35-38) Jesusqa tukuy llajtasta, tukuy ranchostawan muyumorqa, sinagogasninkupi yachachispa, Diospa Gobiernonmantapis sumaj willaykunata willaspa. Tukuy laya onqosqastataj sanoyacherqa. 36 Ashkha runasta rikuspataj paykunata khuyakorqa, imaraykuchus mitharasqas, tʼaqa tʼaqallataj kasharqanku, mana michejniyoj ovejas jina. 37 Chantá yachachisqasninta nerqa: “Cheqamanta cosechanaqa ashkha, oqharejkunarí pisilla kanku. 38 Chayrayku cosechaj Dueñonmanta mañakuychej cosechanman oqharejkunata kachamunanpaj”, nispa.
nwtsty Mt 9:36 sutʼinchaynin
khuyakorqa: Griego parlaypi oqharikusqan palabraqa, niyta munan sonqota nanachikuy chayri sonqota wawayachiy.
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Mateo 8:8-10) Soldadospa capitannintaj kuticherqa: “Señor, mana wasiyman yaykunaykipaj jinachu kani, uj simillata niy, uywasqaytaj sanoyaponqa. 9 Noqapis kurajkunaj kamachillan kani, soldadostataj kamachini, ujninta ‘riy’ nini, rintaj, ujninta ‘jamuy’ nini, jamuntaj, kamachiytapis ‘kayta ruway’ nini, ruwantaj”, nispa. 10 Jesusqa chayta uyarispa tʼukorqa, qhepanta rejkunamantaj nerqa: “Cheqatapuni niykichej: Israelpeqa mana pitapis kay jina jatun creeyniyojta tarinichu.
w02-S 15/8 pág. 13 párr. 16
“Chayta ruwani qankuna yachakunaykichejpaj”
16 Ujpacha soldadospa ujnin capitannin, Jesusta nerqa uywasqanta sanoyachipunanta. Chay capitanqa ichapis romano karqa. Chay jina runasqa sajras kaj kanku, yawar chʼallpas, qhasi dioskunatataj yupaychaj kanku. Ichá chay capitanpis ajinallataj karqa. Jesustaj chay runaj pantasqasninta sumajta rejserqa. Jinapis chay runata qhawarananmantaqa, Jesusqa sinchʼi creeyninta repararqa (Mateo 8:5-13). Chaymanta qhepaman Jesusqa iskay suwaswan khuska kʼaspipi warkhusqa kasharqa. Chay kutipi payqa ujnin suwaman paraisoman yaykunanta nerqa, manataj payta juchacharqachu (Lucas 23:43). Jesusqa runaspi allin kajtapuni maskʼaj. Chay ruwasqantaj paykunata yanaparqa aswan sumaj runas kanankupaj. Jesusqa sumajta yacharqa, runaspa pantasqasninkuta qhawarajtin, paykunaj sonqonkuta nanachinanta.
(Mateo 9:16, 17) Mana pipis maukʼa ropata mosoj telawan remiendanchu. Mosoj telaqa qʼentirpakuspa maukʼa ropata astawan llikʼirparinman. 17 Manallataj pipis mosoj vinota maukʼa qara botasman jallchʼanchu, jallchʼanman chayqa, qara botasqa phatanman vinotaj jichʼakunman, qara botaspis usunman. Astawanpis mosoj vinotaqa, mosoj qara botasman jallchʼakun, ajinaqa ni mayqen imanakunchu”.
¿Jesuspa yachachisqasnin ayunajchu kanku?
Jesusqa judiospa yupaychayninkuta, ayunana costumbrenkutapis maukʼa ropawan kikincharqa. Paytajrí mana chayta allinchajchu jamorqa, yacharqataj judiosqa qhesachasqa kanankuta. Chantapis judiosqa runaj yuyayninman jinalla Diosta yupaychaj kanku. Chayrayku Jesusqa mana munarqachu yachachisqasnin paykunaj costumbresninkuta ruwanankuta. Arí, payqa mana maukʼa ropata mosoj telawan remiendajchu jamorqa, nitaj mosoj vinota maukʼa qara botasman jallchʼajchu. Jesusqa chayta Juanpa yachachisqasninman entiendecherqa.
Bibliata leenapaj
29 DE ENERO–4 DE FEBRERO
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | MATEO 10, 11
“Jesusqa llasa qʼepiyojkunata samarichin”
(Mateo 10:29, 30) Iskay pʼisqetustaqa pisi valorniyoj qolqellapi vendenku, ¿icharí? Chaywanpis ni uj pʼisqetullapis pampaman urmanchu mana Tataykichejpa yachanantaqa. 30 Umaykichejmanta chujchasniykichejpis, tukuyninku yupasqa kashanku.
nwtsty Mt 10:29, 30 sutʼinchaykunasnin
pʼisqetustaqa: Griego parlaypi strou·thiʹon palabraqa, tukuy laya juchʼuy pʼisqetusmanta parlanapaj oqharikun. Jinapis astawan oqharikun, phichitankamanta parlanapaj. Israelpeqa chay pʼisqetuta mikhunapaj vendej kanku, baratotaj kaj.
pisi valorniyoj qolqellapi: Griego parlaypeqa nin, “uj asarion”. Uj asariontaqa, uj runa 45 minutosta trabajaspa ganaj (Bibliata estudianapaj yanapa folletopi, 18 rakʼiyninta qhawariy). Jesusqa Galilea jallpʼapi kinsa kaj kutipi willashajtin, iskay pʼisqetus uj asarion valesqanta nerqa. Watanman jinataj, Judea jallpʼapi willashaspa, phishqa pʼisqetusta iskay asarioneswan rantiyta atikusqanta nerqa (Lu 12:6). ¿Imatá chaymanta yachakunchej? Vendejkunaqa chay pʼisqetusta mana velechisqankuta. Chayrayku uj runa tawa pʼisqetusta rantikojtin, ujtawan yapaykoj kanku.
Umaykichejmanta chujchasniykichejpis, tukuyninku yupasqa kashanku: Yachakusqankuman jina, sapa runajta 100 mil chujchasmanta astawan tiyapun. Jehová Diosninchejtajrí, yachan mashkha chujchasniyojchus kasqanchejta. Chayta yachayqa rikuchiwanchej, Tatanchej Jehovaqa sapa ujninchejmanta llakikusqanta.
nwtsty dibujo
Pʼisqetu
Israelpeqa kay pʼisqetuta mikhunapaj vendej kanku, may baratotaj kaj. Uj runaqa, 45 minutosta trabajaspalla iskay pʼisqetusta rantikuyta atej. Griego parlaypi oqharikusqan palabraqa, imaymana juchʼuy pʼisqetusmanta parlashan. Chaykunamanta ujqa, uywasqa phichitankita (Passer domesticus biblicus), ujtaj Españamanta phichitanka (Passer hispaniolensis). Kunan tiempopipis, chay phichitankaqa Israel llajtapi ashkharaj tiyan.
(Mateo 11:28) Noqaman jamuychej tukuy saykʼusqa kajkuna, llasa qʼepiyojkunapis, noqataj samarichisqaykichej.
nwtsty Mt 11:28 sutʼinchaynin
llasa qʼepiyojkunapis: Jesuspa tiemponpi ashkha runas, llakisqas kasqankurayku chayri anchata llankʼasqankurayku llasa qʼepiyoj jina kasharqanku. Chantapis leymanta yachachejkunaqa, Moisespa Leyninman waj kamachiykunatawan yapaykorqanku. Chayraykutaj runasqa, Diosta yupaychayta llasa qʼepita jinaña qhawaj kanku (Mt 23:4). Samarikuna Pʼunchaypis niña samarikunapajchu karqa (Éx 23:12; Mr 2:23-28; Lu 6:1-11). Jesusqa chay jina llasa qʼepiyoj runasta wajyarerqa.
samarichisqaykichej: Griego parlaypi samariy palabraqa, niyta munan uj rato samarikunapaj chukurikuy chayri winkurikuy (Mt 26:45; Mr 6:31). Chay palabraqa niyta munallantaj, sinchʼita trabajasqanmanta saykʼusqa kajta samarichiy (2Co 7:13; Flm 7). Jinapis kay versiculopi, Jesusqa mana nisharqachu “yugonman” churakojkuna ni imata ruwanankuta (Mt 11:29). Griego parlaypi oqharikusqan palabrasqa, entiendechiwanchej Jesusqa saykʼusqasman kallpata, valorta ima qonanta. Ajinamanta paykuna Jesuspa yugonman churakunankupaj, mayqenchus llampʼulla, chhallitataj.
(Mateo 11:29, 30) Yugoyman churakuychej, noqamantataj yachakuychej, noqaqa llampʼu sonqo, kʼumuykukoj sonqotaj kani, kausayniykichejpajtaj samarikuyta tarinkichej. 30 Imaraykuchus yugoyqa llampʼulla, qʼepiypis chhallalla”, nispa nerqa Jesusqa.
nwtsty Mt 11:29 sutʼinchaynin
Yugoyman churakuychej: Jesusqa “yugo” palabrata oqharispa, nisharqa wajpa nisqanta chayri kamachiyninta tukuy sonqo kasukunata. Sichus Jesús yuntasman churanchej chay yugomanta parlasharqa chayqa, ichapis Tatan payman churasqan yugomanta parlasharqa. Jina kajtintaj, Jesusqa yachachisqasninman nisharqa, paywan khuska yugonman churakunankuta, paytaj chay yugota apaysinanta. Chayrayku Jesús “yugoyman churakuychej” nisqanqa, nikullanmantaj: “Noqawan khuska yugoy uraman churakuychej”, nispa. Chaywanpis sichus Jesús uj runalla apan chay yugomanta parlasharqa chayqa, paypa churasqan yugomanta parlasharqa. Jina kajtintaj, Jesusqa nisharqa paypa kamachiyninman churakunanchejta, paytataj kasukunanchejta.
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Mateo 11:2, 3) Juantajrí carcelpi kashaspa Cristoj ruwasqasninta uyarispa, yachachisqasninta kacharqa 3 Jesusta tapunankupaj: “¿Qanchu kanki Jamunan Karqa chay, chayri wajtachu suyasqayku?”, nispa.
Juanqa Jesusmanta astawan yachayta munan
¿Imajtintaj Juan chayta tapuchimorqa? ¿Creeyninchu pisiyapusharqa? Mana. Creeynin pisiyanman karqa chayqa, nichá Jesús paymanta allintachu parlanman karqa. Jinapis Jesusqa, paymanta allinta parlarqa chay kutipi. Juanqa Diosta tukuy sonqo yupaychaj. Chantapis iskay wata ñaupajta jina Jesusta bautizarqa. Chay kutipitaj Diospa atiyninta Jesuspa patanman uraykamojta rikorqa, uyarerqataj Dios cielomanta nimusqanta: “Kaymin munasqa Wawayqa, paytaqa allinpaj qhawani”, nispa. Chanta, ¿imajtintaj Juan Bautista yachachisqasninta Jesusman kacharqa?
Payqa ichapis suyasharqa Jesuspuni ninanta: “Noqa Mesías kani”, nispa. Chayta yachayqa carcelpi kasqanrayku mayta kallpachanman karqa. Juanqa ichapis yachayta munallarqataj Biblia Mesiasmanta parlasqanta tukuynintachus Jesús juntʼananta, chayri wajchus chayta juntʼaj jamunanta. Chantapis payqa Diospa Palabranpi yachakorqa, Diospa Ajllakusqanqa rey kananta, runastataj librananta. Juantajrí carcelllapipuni kasharqa, Jesusta bautizasqanmanta iskay wata jinaña pasajtinpis.
(Mateo 11:16-19) “¿Piwantaj kay tiempomanta runasta kikinchasajri? Paykunaqa rijchʼakunku mercado plazaspi tiyashaj wawasman, pikunachus pujllaj wawa masisninkuta qhaparispa 17 ninku: ‘Qenata tocaporqayku manataj tusorqankichejchu, llakiy takiyta takiporqayku nitaj llakikorqankichejchu’, nispa. 18 Ajinallataj Juanqa mana mikhuspa nitaj ujyaspa jamorqa, runastaj ninku: ‘Supayniyoj’, nispa. 19 Noqaqa mikhuspa, ujyaspataj jamuni, runastaj niwanku: ‘Kay runaqa anchata mikhun, vinomanta wañusqataj, chantapis impuesterospata, juchasapaspatawan masin’, nispa. Chaywanpis uj runaj yachaynenqa cheqan kajta ruwasqanpi yachakun”.
Jesusqa tiemponmanta runasta juchachan
Jesusqa Juan Bautistata jatunpaj qhawaj. Tiemponmanta runasrí, ¿ajinallatatajchu Juanta qhawaj kanku? Jesusqa imaynachus chay runas kasqankuta uj kikinchaywan sutʼincharqa. Pay nerqa: “¿Piwantaj kay tiempomanta runasta kikinchasajri? Paykunaqa rijchʼakunku mercado plazaspi tiyashaj wawasman, pikunachus pujllaj wawa masisninkuta qhaparispa ninku: ‘Qenata tocaporqayku manataj tusorqankichejchu, llakiy takiyta takiporqayku nitaj llakikorqankichejchu’, nispa” (Mateo 11:16, 17).
¿Imatataj Jesús chaywan niyta munasharqa? Payllataj chayta sutʼincharqa, nerqataj: “Juanqa mana mikhuspa nitaj ujyaspa jamorqa, runastaj ninku: ‘Supayniyoj’, nispa. Noqaqa mikhuspa, ujyaspataj jamuni, runastaj niwanku: ‘Kay runaqa anchata mikhun, vinomanta wañusqataj, chantapis impuesterospata, juchasapaspatawan masin’, nispa” (Mateo 11:18, 19). Juanqa nazareo kasqanrayku, mana vinota ujyajchu. Runastaj “Supayniyoj” kasqanta nej kanku (Números 6:2, 3; Lucas 1:15). Jesustajrí tukuy runas jinallataj mikhojtaj ujyajtaj, jinapis maychus kasqallanta. Runasrí Jesusmanta nej kanku: “Anchata mikhun, vinomanta wañusqataj”, nispa. Runasqa ni imawan kusichinapuni karqanku.
Bibliata leenapaj