Cristiano Kausayninchej tantakuypaj referencias
5-11 DE FEBRERO
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | MATEO 12, 13
“Trigomanta, cizaña qhoramantawan rijchʼanachina”
(Mateo 13:24-26) Jesusqa waj kikinchaytañataj paykunaman willarqa: “Cielopi kaj Gobiernoqa, sumaj mujuta jallpʼanpi tarpoj runaman rijchʼakun. 25 Runas puñunankukamataj, tarpojpa enemigonqa jamuspa trigo tarpusqaman cizaña qhorata tarpuykuytawan ripusqa. 26 Trigo wiñaspa umachashajtinña, cizaña qhorapis rikhurillasqataj.
w13 15/7 págs. 9, 10 párrs. 2, 3
“Yachaychej, noqa qankunawan tuta pʼunchay kasqayta”
2 ¿Imatá rikuchin tarpojpa jallpʼanpi imaschus kasqan? Trigowan kikinchasqa ajllasqa cristianosta imaynatachus chantá maykʼajchus Jesús runas ukhumanta tantananta. Chay ajllasqa cristianosqa Reinonpi paywan khuska kamachenqanku. Tarpoyqa Pentecostés 33 watapi qallarikorqa. Chay cristianosta tantaytataj, kay pachaj tukukuyninpi Jallpʼapiraj kaj ajllasqa cristianos sellasqas kajtinku, chaymantataj janaj pachaman oqharisqas kajtinku tukuchakonqa (Mat. 24:31; Apo. 7:1-4). Imaynatachus jatun orqo patapi kaspa muyuyninchejpi kaj imasta sutʼita rikunchej, ajinallatataj Jesuspa rijchʼanachinanpis, imaschus 2.000 wataspi jina kanan kasqanta sutʼita rikuchiwanchej. ¿Imastataj Reinomanta aswan sutʼita entiendenchej? Jesusqa rijchʼanachinanpi tarpuymanta, muju wiñasqanmanta, cosecha tiempomanta ima parlarqa. Kay yachaqanapitaj, cosecha tiempomanta astawanqa ukhunchasun.
JESÚS TUTA PʼUNCHAY PAYKUNAWAN KASQAN
3 Kay 100 watamanta qhepamanqa “cizaña qhorapis”, nisunman llulla cristianos Jallpʼapi rikhurerqa (Mat. 13:26). Chantá 300 watamanta qhepamanqa cizaña qhorawan kikinchasqa cristianos, ajllasqa cristianosmanta nisqa aswan ashkhaña karqa. Jesús nisqanman jina kamachisqa, patronta tapusqanku: “Munawajchu chay qhorasta qhoramunaykuta?”, nispa (Mat. 13:28). ¿Imatataj patrón kutichisqa?
(Mateo 13:27-29) Patronpa kamachisnintaj jamuspa nisqanku: ‘Patronníy, ¿manachu jallpʼaykipi sumaj mujuta tarporqanki? Chantá, ¿imaynapitaj cizaña qhora rikhurinri?’, nispa. 28 Patrontaj, paykunaman nisqa: ‘Pi enemigochá kaytaqa ruwan’, nispa. Kamachisnintaj tapusqanku: ‘¿Munankichu chay cizaña qhorata tʼiramunaykuta?’, nispa. 29 Patrontaj kutichisqa: ‘Ama jinaychejchu, cizaña qhorata tʼirashaspaqa trigotawan tʼiraykuwajchej.
“Yachaychej, noqa qankunawan tuta pʼunchay kasqayta”
4 Trigomanta, cizaña qhoramantawan parlaspa, Patronqa nisunman Jesús kayta nerqa: “Saqellaychej khuska wiñajta cosechakama”, nispa. Chaytaj, ñaupa cristianospa tiemponkumantapacha kunankama, trigowan kikinchasqa ajllasqa cristianos Jallpʼapi kasqankutapuni rikuchin. Jesús aswan qhepaman yachachisqasninman imatachus nisqantaj, ajinapuni kasqanta sutʼinchan. Pay nerqa: “Yachaychej, noqa qankunawan tuta pʼunchay kasqayta, kay pacha tukukunankama”, nispa (Mat. 28:19, 20). Arí, Jesusqa kay pacha tukukunankama ajllasqa cristianoswan kanan karqa. Chaywanpis, cizaña qhora chaupipi kasqankurayku, pikunachus trigowan kikinchasqa ajllasqa cristianos kasqankuta, mana sutʼita niyta atisunmanchu. Jinapis, niraj cosecha tiempo qallarishajtenqa pikunachus kasqanku sutʼi karqa. ¿Imaynamantá?
(Mateo 13:30) Saqellaychej khuska wiñajta cosechakama. Cosecha tiempoña kajtintaj, ruthojkunata nisaj: Ñaupajtaqa cizaña qhorataraj tʼiraychej, marqʼa marqʼatataj wataykuychej ruphachinapaj. Chantá trigota pirwayman jallchʼaychej’, nispa”.
“Yachaychej, noqa qankunawan tuta pʼunchay kasqayta”
10 Ñaupaj kaj: cizaña qhorata pallakun. Jesús nerqa: “Trigo ruthunaña kajtintaj, ruthojkunaman nisaj: Cizaña qhorataraj ñawpajta pallaychej, marqʼa marqʼata wataraspa”, nispa. Angelesqa 1914 watamanta qhepaman, cizaña qhorawan kikinchasqa cristianosta pallayta qallarerqanku, “janaj pacha reinoj wawasnin” kajkunamanta nisunman ajllasqa cristianosmanta tʼaqaspa (Mat. 13:30, 38, 41, 42).
11 Cizaña qhorata pallakusqanman jinaqa pikunachus trigo jina kasqanku, aswan sutʼi karqa (Apo. 18:1, 4). Kay 1919 watapitaj, Jatun Babilonia urmasqan sutʼi reparay karqa. ¿Imaynapitaj yachakorqa pikunachus cheqa cristianos kasqanku? Runasman willasqankupi. Arí, Bibliamanta Yachaqajkunata umachajkunaqa runasman Reinomanta astawan willakunanta nerqanku. Sutʼincharinapaj, kay 1919 watapi, ¿Pikunataj kay llankʼayta ruwananku tiyan?, nisqa folletota inglés qallupi orqhorqanku. Chaypitaj, tukuy ajllasqa cristianos wasimanta wasi willanankuta nikorqa. Chaypi nerqa: “Kay llankʼayqa jatun ruway kaspa jinan, chaywanpis Señorpata, kallpanwantaj juntʼayta atisun. Qankunataj chayta ruwayta atinkichej”, nispa. ¿Imatá hermanos ruwarqanku? Inglespi Torremanta Qhawaj revista 1922 watapi nisqanman jina, Bibliamanta Yachaqajkunaqa willayninkuta astawan yaparqanku. Kunankamapis cheqa cristianosqa wasimanta wasi willasqankurayku rejsisqa kanku.
12 Iskay kaj: trigota waqaychakun. Jesús angelesninman nerqa: “Trigotataj pirwayman waqaychamuychej”, nispa (Mat. 13:30). Ajllasqa cristianosqa 1919 watamantapacha, cheqa qotuchakuy sayarisqanpi tantasqa kanku. Kay pachaj tukukuyninkama Jallpʼapiraj kaj ajllasqa cristianostaqa janaj pachapi tʼinkankuta japʼejtinku tantayta tukukonqa (Dan. 7:18, 21, 22, 27).
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Mateo 12:20) Mana ni uj lajrasqa caña huecallatapis pʼakenqachu, nitaj qʼoshñishaj mechallatapis wañuchenqachu, cheqan kajta allinta sayachinankama.
nwtsty Mt 12:20 sutʼinchaynin
qʼoshñishaj mechallatapis: Ñaupa tiempopi mecheroqa, olivo aceitewan juntʼasqa yuritu jina karqa. Mechantaj aceiteta chʼonqaspa kʼanchaj. Griego parlaypi “qʼoshñishaj mecha” nispaqa, ichapis ñakʼayllataña laurashaj mechamanta chayri qʼoshñishaj mechamanta parlashan. Isaías 42:3 nisqanman jinaqa, Jesusqa ñakʼayllataña laurashaj mechata mana wañuchinanchu karqa. Chaytaj juntʼakorqa llampʼu sonqo runasta, kʼumuykachachisqa kajkunatapis khuyakusqanpi.
(Mateo 13:25) Runas puñunankukamataj, tarpojpa enemigonqa jamuspa trigo tarpusqaman cizaña qhorata tarpuykuytawan ripusqa.
¿Yacharqankichu?
Ñaupa tiempopi, ¿cheqamantachu uj runaj chajranman cizaña qhorata tarpuykoj kanku?
MATEO 13:24-26 versiculospi Jesús nerqa: “Diospa janaj pacha reinonqa rijchʼakun sumaj mujuta jallpʼampi tarpoj runaman. Tarpojkuna puñuranankukamataj, tarpuchejpa enemigonqa jamuspa, cizaña nisqa qhora mujuta trigo tarpusqaman tʼakaykuytawan, ripusqa. Trigo umashajtinñaqa, cizaña qhorapis rikhurillasqataj trigowan khuska”, nispa. Wakin qhelqajkuna kay rijchʼanachina cuentolla kasqanta nejtinkupis, romanospa documentosninkoqa mana cuentollachu kasqanta rikuchin.
Bibliamanta parlaj uj diccionario nin: “Pillamantapis vengakunapaj cizaña qhorata chajrankuman tarpuykoyqa [...] Romanospa leyninkuman jina jucha karqa. Romanospa leyninkupi chaymanta parlakusqanqa rikuchin cizañata runas enemigosninkoj chajrankuman tarpuykuyta yachasqankuta”, nispa. Leyesta sumajta rejsej Alastair Kerr nin, 533 watapi Romata kamachej Justiniano, Digesto nisqa librota orqhosqanta. Chay libropeqa romanospa leyesnin pisi palabrasllapi kasharqa, jinallataj 100-250 watas chaynejpi leyesmanta yachaj runaspa qhelqasqankupis. Digesto libroqa leyesta sumajta rejsej Ulpianomanta parlan, payqa uj runa enemigonpa chajranman cizañata tarpuykuspa cosechanta pierdechisqanmanta parlarqa. Chantapis chay libro nillantaj cosechata pierdechejqa dueñonman pagananta.
Yachakunchej jina kay imasqa pasaj Roma suyoj atiyninpi. Chaytaj rikuchin Jesuspa nisqan mana cuentollachu kasqanta.
Bibliata leenapaj
12-18 DE FEBRERO
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | MATEO 14, 15
“Jesús pisi runasnejta ashkhasman mikhuchin”
(Mateo 14:16, 17) Jesustajrí nerqa: “Mana ripunankuchu tiyan, qankuna mikhunata qoychej”, nispa. 17 Paykunataj nerqanku: “Kaypeqa phishqa tʼantaswan, iskay pescadosllawan kapuwayku”, nispa.
Jesús pisi runasnejta ashkhasman mikhuchin
2 Jesustaj, chay runasmanta khuyakusqanrayku Diospa Reinonmanta ashkha imasta yachacherqa, onqosqastapis jamperqa. Chʼisiyaykuytañataj, yachachisqasnenqa Jesusman qayllaykuspa runasta kachapunallantaña nerqanku, ranchosman rispa mikhunata rantikamunankupaj. Chaywanpis, Jesusqa paykunaman nerqa: “Qankuna mikhunata paykunaman qoychej”, nispa. Yachachisqasnintaj, chay nisqanmanta maytachá tʼukorqanku. Imaraykuchus chaypeqa phishqa tʼantaswan, iskay challwaswan imalla karqa.
(Mateo 14:18, 19) Jesustaj nerqa: “Chaykunata apamuwaychej”, nispa. 19 Chantá chay runasta pasto patapi tiyaranankuta kamachiytawan, chay phishqa tʼantasta, chay iskay pescadostawan oqharerqa, cielota qhawarispataj Diosman graciasta qorqa. Tʼantasta partiraytawantaj yachachisqasninman jaywarqa, paykunataj runasman jaywarqanku.
Jesús pisi runasnejta ashkhasman mikhuchin
3 Jesusqa chay runasmanta khuyakusqanrayku, uj milagrota ruwarqa. Chay milagrollataj, tawantin Evangeliospi qhelqasqa kashan (Mar. 6:35-44; Luc. 9:10-17; Juan 6:1-13). Jesusqa yachachisqasninman nerqa runasta tʼaqa tʼaqallata pasto patapi tiyarachinankuta, wakin tʼaqapi pachajta, wakinpitaj phishqa chunkata. Diosman graciasta qospataj tʼantasta, challwasta ima partiyta qallarerqa. Chaymantataj, pay kikin runasman jaywananmantaqa “yachachisqasninman jaywarqa, paykunataj runasmanñataj jaywarqanku”. Tukuytaj sajsakunankukama mikhorqanku. Ajinamanta Jesusqa pisi runasnejta, nisunman yachachisqasninnejta ashkha runasman mikhucherqa.
(Mateo 14:20, 21) Jinapi tukuyninku sajsakunankukama mikhorqanku. Puchoj parti tʼantastataj 12 canastas juntʼata tantarqanku. 21 Chay mikhojkunaqa phishqa waranqa jina karqanku, mana yupaspa warmista, nitaj wawastapis.
nwtsty Mt 14:21 sutʼinchaynin
mana yupaspa warmista, nitaj wawastapis: Jesusqa uj milagrota ruwaspa ashkha runasta mikhucherqa. Mateo librollataj nin, chay mikhojkuna ukhupi warmispiwan, wawaspiwan kasqankuta. Jina kajtin, tukuynin mikhojkunaqa ichapis 15.000 runasmanta astawan karqanku.
Jesús pisi runasnejta ashkhasman mikhuchin
KAY 32 watapi imachus kasqanpi tʼukuriy (Mateo 14:14-21 leey). Pascua fiestaman qayllaña kashajtin 5.000 qharis, chantapis warmis, wawas ima uj chʼin lugarpi Jesuswan, yachachisqasninwan ima kasharqanku. Chaytaj karqa Betsaida llajta qayllapi, Galilea qocha kantupi.
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Mateo 15:7-9) Puraj uyas, profeta Isaiasqa allinta qankunamanta nerqa: 8 ‘Kay runasqa simillankuwan yupaychawanku, sonqonkutajrí noqamanta may karunchasqa kashan. 9 Qhasillata yupaychawanku. Paykunaqa runaspa kamachisqallanta yachachinku Diospa yachachiyninpis kanman jina’, nispa”.
nwtsty Mt 15:7 sutʼinchaynin
puraj uyas: Griego parlaypi hy·po·kri·tesʹ palabraqa, teatropi llankʼaj runasmanta parlanapaj oqharikoj. Chay runasqa jatun mascarata churakoj kanku, parlasqanku jatunmanta uyarikunanpaj. Aswan qhepaman, romanospis kikillantataj ruwarqanku. Puraj uya nikun, pichus sonqonpi ujta yuyaspapis, wajta nin chayri wajta ruwan, chayta. Pichus imatapis ruwan wajkunawan rikuchikunallanpaj, chaypis puraj uyallataj. Kay versiculopi, Jesusqa fariseostawan leymanta yachachejkunatawan “puraj uyas” nisharqa (Mt 6:5, 16).
(Mateo 15:26) Jesustaj kuticherqa: “Mana allinchu wawaspa tʼantankuta qhechuspa alqetusman choqayqa”, nispa.
nwtsty Mt 15:26 sutʼinchaynin
wawaspa [...] alqetusman: Moisespa Leyninman jina, alqosqa chʼichipaj qhawasqa karqanku. Chayrayku Bibliapi alqo palabrata ashkha kutispi oqharikun millay chayri sajra ruwaykunamanta parlanapaj (Le 11:27; Mt 7:6; Flp 3:2; Ap 22:15). Mateo libropeqa, Marcos 7:27 versiculopi jinallataj, Jesusqa “alqetus” palabrata oqharerqa. Chaytaj runas uywanku chay alqetusmanta parlashan. Ichapis Jesusqa mana judío kajkuna uywakoj kanku, chay alqetusmanta parlasharqa. Uj wasipi wawaswan alqetuswan kajtin, mikhunataqa wawasmanraj jaywakun. Chayrayku Jesusqa israelitasta ‘wawaswan’, mana judío kajkunatataj ‘alqetuswan’ kikinchaspaqa, pikunatarajchus ñaupajta atiendenan kasqanmanta parlasharqa.
Bibliata leenapaj
19-25 DE FEBRERO
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | MATEO 16, 17
“¿Dios jinachu yuyashanchej?”
(Mateo 16:21, 22) Chaymantapacha Jesusqa, yachachisqasninman sutʼinchayta qallarerqa: “Jerusalenman rinaypuni tiyan. Kurajkuna, jinallataj kuraj sacerdotes, leymanta yachachejkunapis ñakʼarichiwanqanku, wañuchiwanqankutaj. Chantá kinsa pʼunchayninman kausarichisqa kasaj”, nispa. 22 Jinapi Pedroqa Jesusta wajnejman pusaspa kʼamerqa: “Señor, ama chaytaqa parlallaypischu. Mana chay imaspeqa rikukunkichu”, nispa.
w07-S 15/2 pág. 16 párr. 17
Qosas, Cristota umaykichejta jina qhawaychej
17 Waj kutipi, Jesusqa apostolesninman nerqa: “Jerusalenman rinaypuni tiyan. Kurajkuna, jinallataj kuraj sacerdotes, leymanta yachachejkunapis ñakʼarichiwanqanku, wañuchiwanqankutaj. Chantá kinsa pʼunchayninman kausarichisqa kasaj”, nispa. Chayta uyarispa, Pedroqa Jesusta wajnejman pusaspa kʼamerqa: “Señor, ama chaytaqa parlallaypischu. Mana chay imaspeqa rikukunkichu”, nispa. Pedroqa Jesusmanta anchata llakikusqanrayku, pantasqata yuyayta qallarerqa. Chayrayku Jesusqa Pedroj yuyayninta cheqanchananpaj, payta nerqa: “¡Riy kaymanta Satanás! Qanqa pantachiyta munawanki, mana Dios yuyasqanman jinachu yuyanki, manachayqa runas yuyasqankuman jinalla”, nispa (Mateo 16:21-23).
(Mateo 16:23) Jesustajrí kutirikuspa Pedrota nerqa: “¡Riy kaymanta Satanás! Qanqa pantachiyta munawanki, mana Dios yuyasqanman jinachu yuyanki, manachayqa runas yuyasqankuman jinalla”, nispa.
w15 15/5 pág. 13 párrs. 16, 17
Allinta qhawakuna Satanás oqoykuyta munawanchej
16 Satanasqa Diospa cheqa sonqo kamachisnintapis chʼaukiyayta atillantaj. Sutʼincharinapaj, Jesús yachachisqasninman wañunanta nishajtin imapichus rikukusqanpi tʼukurina. Apóstol Pedroqa Jesusta mayta munakoj, chayrayku qan kikiykiwan kʼacha kay nerqa. Jesustajrí “qhepayman churakuy, Satanás”, nispa nerqa (Mat. 16:22, 23, NM). ¿Imaraykutaj chayta nerqa? Imaraykuchus Jesusqa yacharqa runasta salvananpaj, Satanás llulla kasqanta rikuchinanpaj ima wañunan kasqanta. Chayrayku Jesuspajqa mana pay kikinwan kʼacha kanan tiempochu karqa. Jesús mana wakichisqachu kajtenqa, Satanás mayta kusikunman karqa.
17 Kay sajra pachaqa tumpamantawan chinkachisqa kanqa. Chayrayku Satanasqa munan noqanchej kikinchejwan kʼachas kananchejta, kay pachaj imasninwan kusikunanchejta ima. Chantapis payqa munan yuyananchejta kay pachaj tukukuynin niraj chayamushasqanta, ni jaykʼaj chayamunanta ima. Chaywanpis chayqa llulla. Chayrayku wakichisqallapuni kana, qhepa pʼunchaykunapi kausakushasqanchejta mana qonqanachu (Mat. 24:42).
(Mateo 16:24) Chantá Jesusqa yachachisqasninman nerqa: “Sichus pipis qhepayta jamuyta munan chayqa, pay kikinta chejnikuchun, kʼaspin lijrarisqataj qhepayta jamullachunpuni.
w06-S 1/4 pág. 23 párr. 9
“Rispa, tukuy laya runasta yachachisqasniyman tukuchimuychej”, bautizaychejtaj
9 ¿Imaynatá Jesús jina Diospa munayninta ruwasunman? Jesusqa yachachisqasninman nerqa: “Sichus pipis qhepayta jamuyta munan chayqa, pay kikinta chejnikuchun, kʼaspin lijrarisqataj qhepayta jamullachunpuni”, nispa (Mateo 16:24). Payqa kinsa imasta ruwanata nerqa. 1 kaj) ‘Noqanchej kikinchejta chejnikunanchej’ tiyan. Chaytaj niyta munan, mana munasqanchejtachu ruwananchej kasqanta, manachayqa Diospa munayninta. Pay yuyaychawasqanchejtataj kasukuna tiyan. 2 kaj) ‘Kʼaspinchejta lijraykukuna tiyan’. Jesuspa tiemponpi kʼaspita lijraykukoyqa, ninakoj ñakʼarichisqa chayri pʼenqaypi rikhurichisqa kaywan. Cristianosqa sumaj willaykunarayku ñakʼarinanchejpaj wakichisqa kashanchej (2 Timoteo 1:8). Runas asipayawajtinchejpis chayri qhawarawajtinchejpis, Cristo jina ‘mana pʼenqakuspa aguantanchej’. Chayta ruwaspataj kusisqa kanchej, imajtinchus Diosta kusichishanchej (Hebreos 12:2). 3 kaj) Jesuspa ‘qhepanta rinallanchejpuni’ tiyan (Salmo 73:26; 119:44; 145:2).
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Mateo 16:18) Chantapis niyki: Qanqa Pedro kanki. Noqataj kay chhanka patapi congregacionniyta sayarichisaj, wañuytaj mana congregacionniyta atipanqachu.
nwtsty Mt 16:18 sutʼinchaynin
Qanqa Pedro kanki. Noqataj kay chhanka patapi: Griego parlaypi peʹtros palabraqa, niyta munan “rumi chhanka chayri rumi”. Kay versiculopi Pedro sutipaj churakun. Jesusqa chay sutita Simonman churarqa (Jn 1:42). Griego parlaypi peʹtra palabraqa, peʹtros palabraman rijchʼakun. Chaytaj niyta munan “chhanka chayri jatun rumi”. Chay palabra rikhurillantaj kay versiculospi: Mt 7:24, 25; 27:60; Lu 6:48; 8:6; Ro 9:33; 1Co 10:4; 1Pe 2:8. Jesús “kay chhanka patapi congregacionniyta sayarichisaj” nispa, ¿Pedromantachu parlasharqa? Mana. Pedrollataj 1Pe 2:4-8 versiculospi qhelqarqa, Diospa ajllasqan “cimientopi esquina” rumeqa Jesús kasqanta. Apóstol Pablopis, Jesús ‘cimientoʼ kasqanta nerqa. Waj versiculopitaj nerqa: “Chay chhankaqa Diospa qosqan karqa, Cristowantaj ninakorqa”, nispa (1Co 3:11; 10:4). Chayrayku Jesusqa waj parlaypi ajinata Pedroman nisharqa: “Qanmanqa Pedro sutita churayki, sutiykitaj chhanka rumi niyta munan. Qanqa repararqanki pichus Cristo kasqanta. Noqataj ‘kay chhanka patapi’ congregacionniyta sayarichisaj”, nispa. Chaywantaj Jesusqa pay kikinmanta parlasharqa.
congregacionniyta: Griego parlaypi ek·kle·siʹa palabraqa, kay versiculopi ñaupaj kutita rikhurin. Chay palabrataj iskay palabrasmanta jamun. Ujnin palabraqa ek, chaytaj niyta munan “jawa”. Ujnin palabrataj ka·leʹo, chaytaj niyta munan “wajyay”. Congregación palabraqa niyta munan, uj qotu runas imata ruwanankupajpis tantasqa kasqanku (Glosariopi “Congregación” nisqata leeriy). Kay versiculopi, Jesusqa nisharqa wakin runasta cieloman rinankupaj ajllananta. Paykunaqa “kausaj rumis jina kaspa, Diospa atiyninnejta ruwakushasqan wasi jina” kanku (1Pe 2:4, 5). Hebreo parlaypi “congregación” palabrapaj, Septuaginta Bibliapi ek·kle·siʹa palabrallatataj churakorqa. Chaypitaj Israel llajtamanta parlanapaj astawan oqharikun. Chay llajtaqa Diospa ajllasqan llajta karqa (Dt 23:3; 31:30). Ajinallatataj “Diospa congregacionninman” yaykojkunaqa, ‘kay mundo runas ukhumanta ajllasqa’ kanku. Diostaj “laqhamanta sumaj kʼanchayninman” paykunata wajyan (1Pe 2:9; Jn 15:19; 1Co 1:2).
(Mateo 16:19) Qanman cielopi kaj Gobiernoj llavesninta qosqayki. Imatachus kay jallpʼapi watasqaykeqa, cielopi watasqaña kashanqa. Imatachus kay jallpʼapi phaskarasqaykipis, cielopi phaskarasqaña kashanqa”, nispa.
nwtsty Mt 16:19 sutʼinchaynin
cielopi kaj Gobiernoj llavesninta: Bibliaqa wakin runas llavesta japʼisqankumanta parlan. Llavesta japʼeyqa ninakoj, uj cargota chayri autoridadta japʼiywan (1Cr 9:26, 27; Isa 22:20-22). Chayrayku “llave” palabraqa, ninakun uj runa autoridadta chayri uj cargota japʼisqanwan. Pedroqa japʼisqan llaveswan Diospa Gobiernonpa punkusninta kicharerqa: judiospaj, samaritanospaj, mana judío kajkunapajwan. Ajinamanta chay runasqa Diospa atiyninta japʼerqanku (Hch 2:22-41; 8:14-17; 10:34-38).
Bibliata leenapaj
26 DE FEBRERO–4 DE MARZO
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | MATEO 18, 19
“Allinta qhawakuna wajkunata mana pantachinapaj”
(Mateo 18:6, 7) Noqapi creejkunaqa wawas jina kanku. Sichus pipis ujninta juchaman urmachinman chayqa, aswan allin kanman chay runapajqa burro muyuchin chay molino rumita kunkanman warkhuykuspa, qochaman wijchʼuykunanku. 7 ”¡Ay kay mundopi wajkunata juchaman urmachej runasmanta! Wajkunata juchaman urmachejkunaqa kanqankupuni. Chaywanpis, ¡ay chay runasmanta!
nwtsty Mt 18:6, 7 sutʼinchaykunasnin
burro muyuchin chay molino rumita: Chayri “jatun molino rumi”. Chay rumisqa muyus karqanku, ujnin kantunmanta ujnin kantukamataj 1,2 metrosmanta 1,5 metroskama midej kanku. Chay rumisqa may llasas kasqankurayku, uj burrowan muyuchej kanku.
juchaman urmachej runasmanta: Griego parlaypi nin, skanʹda·lon. Chay palabrata oqharej kanku uj trampamanta chayri uj tojllamanta parlanankupaj. Ñaupa tiempopi animalesta japʼinankupaj trampata uj kʼaspiwan kuñaj kanku. Chay kʼaspi puntamantaj mikhunitata chayri imallatapis animalta japʼinankupaj churaj kanku. Wakenqa chay kʼaspimanta parlanapaj skanʹda·lon palabrata oqharikusqanta ninku. Chay palabrallatataj imachus runata miskʼachin chayri urmachin, chaymanta parlanapaj oqharikun. Skanʹda·lon palabraqa parlashallantaj, imachus uj runata mana allin ñanman churan, pantachin, miskʼachin chayri juchaman urmachin, chaymanta. Mt 18:8, 9 versiculospi skan·da·liʹzo palabra rikhurin. Chay palabrataj skanʹda·lon palabraman rijchʼakun. Chaytaj niyta munan “pantachiy”, “trampaman tukuy”, “juchallichiy”.
nwtsty dibujos
Molino rumi
Molino rumiwanqa trigota, granota, waj chʼaki poqoykunatawan jakʼuchej kanku. Chantapis olivo poqoyta ñatʼuchej kanku aceitenta chʼirwanankupaj. Maki molinosqa juchʼuylla kaj kanku. Wakin rumi molinosrí jatuchaj, llasataj kasqankurayku, animallla muyuchiyta atej. Ichapis filisteosqa chay jina rumita Sansonta muyuchicherqanku (Jue 16:21). Chay jina molinosqa mana Israelllapichu rejsisqa karqa, manachayqa Romaj tukuynin lugaresninpipis.
Molinoj patan rumi, uran rumi ima
Kay dibujopi uj jatun molino kashan. Chay jina molinostaqa animaleswanpuni muyuchej kanku, uj burrowan jina. Chay molinospeqa trigota jakʼoj kanku chayri olivo poqoyta ñatʼoj kanku. Molinoj patan rumeqa ujnin kantunmanta ujnin kantukama 1,5 metros midej. Chaytataj aswan jatun rumi patapi muyuchej kanku.
(Mateo 18:8, 9) Chayrayku, makiykichus chayri chakiykichus pantachisunki chayqa, khuchukuspa wijchʼuy. Aswan allin kanman chʼulla makilla chayri chʼulla chakilla kausayta japʼinaykeqa, iskay makisniyoj chayri iskay chakisniyoj wiñay wiñaypaj ninawan chinkachisqa kanaykimantaqa. 9 Sichus ñawiyki pantachisunki chayqa, sikʼispa wijchʼuy. Aswan allin kanman chʼulla ñawilla kausayta japʼinaykeqa, iskay ñawisniyoj Hinón Wayqʼo ninaman wijchʼusqa kanaykimantaqa.
nwtsty Mt 18:9 sutʼinchaykunasnin
Hinón Wayqʼo: Kay palabraqa Hebreo parlaypi geh hin·nomʹ palabramanta jamun. Hinón wayqʼoqa Jerusalén llajtaj inti yaykuy ladonpi qallarej, tukukojtaj llajtaj ura ladonpi (Bibliata estudianapaj yanapa folletopi, 16 rakʼiyninpi “Jerusalén, muyuyninpi ima” nisqa mapata qhawariy). Jesuspa tiemponpi, runasqa chay wayqʼopi qʼopata ruphachej kanku. Chayrayku “Hinón Wayqʼoqa” wiñaypaj chinkachisqa kaywan ninakorqa.
nwtstg Glosario
Hinón Wayqʼo
Griego parlaypeqa Gehena nikun, chaytaj kasharqa Jerusalén llajtaj ura ladonpi (Jer 7:31). Ñaupajmantaña willakusqanman jinaqa, wañusqaspa ayankuta chay lugarman wijchʼukunan karqa (Jer 7:32; 19:6). Chay wayqʼomanqa mana kausashaj animalestachu, nitaj kausashaj runastachu wijchʼoj kanku, chaypi qʼolachinankupaj chayri ñakʼarichinankupaj. Chayrayku chay wayqʼoqa mana ninakunchu, mana rikukoj lugarpi almas ninapi ñakʼarishasqankuta nisqankuwanqa. Jesuswan yachachisqasninwanqa chay palabrata oqharerqanku, “iskay kaj wañuywan” wiñaypaj castigasqa kanamanta parlanankupaj, nisunman wiñaypaj chinkachisqa kaywan chayri wañuchisqa kaywan (Ap 20:14; Mt 5:22; 10:28).
(Mateo 18:10) Ama mayqentapis kay juchʼuykunamanta pisipaj qhawaychejchu. Noqa niykichej, cielopi kaj angelesninkoqa, cielopi kashaj Tataypa ñaupaqellanpipuni kashanku.
nwtsty Mt 18:10 sutʼinchaynin
cielopi kashaj Tataypa ñaupaqellanpipuni kashanku: Griego parlaypeqa nin, “cielopi kashaj Tataypa uyanta qhawashallankupuni”. Angeleslla Diospa ñaupaqenman yaykuyta atisqankurayku, paykunalla uyanta rikuyta atinku (Éx 33:20).
¿Ima ruwaykunamantaj ángeles tanqawanchej?
Chantapis ángeles Diospa kamachisninta yanapanankupaj churasqa kasqankuta sutʼincharqa, nisunman Dioswan allinpi kanankupaj. Jesusqa discipulosninman nerqa, hermanosniykichejta mana ima sajratapis ruwaychejchu, mana pantachinaykichejpaj, imajtinchus “paykunaj angelesninkoqa qhawashankupuni janaj pachapi kaj Tataypa uyanta”, nispa (Mateo 18:10). Kayta nispaqa mana sapa ujta, uj ángel jarkʼashasqantachu nisharqa. Astawanqa ángeles Diospa kamachiyninpi kashanku, chayraykutaj cheqa cristianosmanta interesakunku.
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Mateo 18:21, 22) Chantá Pedroqa Jesusman qayllaykuspa nerqa: “Señor, hermanoy contraypi juchallikojtin, ¿mashkha kutitataj juchanta perdonasajri? ¿Qanchis kutitachu?”, nispa. 22 Jesustaj kuticherqa: “Noqa niyki: Mana qanchis kutillatachu, manachayqa 77 kutista.
nwtsty Mt 18:22 sutʼinchaynin
77 kutista: Griego parlaypi nin, “qanchis chunka kuti qanchiskamaraj”. Kay palabraqa iskaynejmanta entiendekunman. Ujnenqa kanman “qanchis chunka qanchisniyoj” (77 kutis), ujnintaj “77x7” (490 kutis). Septuaginta Bibliapi chay palabrallataj Génesis 4:24 versiculopi rikhurin. Chaypitaj nin, “77 kutis”. Chayrayku Mateo 18:22 versiculopi “77 kutis” nisqanqa allillan. 7 numerota iskay kutismanta astawan oqharikojtenqa, imapis “mana tukukuyniyoj” chayri “may chhika” kasqanta niyta munan. Jesusqa Pedro 7 kutis nisqanta, 77 kutisman tukuchispaqa, yachachisqasninta entiendechisharqa may chhika kutista perdonanankuta. Mana chayman jinataj, Babiloniamanta Talmud nisqa libroqa (Yoma 86b) jinata nin: “Uj runataqa uj kutita, iskay kutista, kinsa kutiskamapis perdonana. Jinapis tawa kutita pantajtenqa manaña perdonanachu”, nispa.
(Mateo 19:7) Fariseostaj nerqanku: “Chantá, ¿imaraykutaj Moisés kamacherqa, divorcio papelta qospa warmita kachapunata?”, nispa.
nwtsty Mt 19:7 sutʼinchaynin
divorcio papelta: Chayri “tʼaqanaku papelta”. Moisespa Leynin nisqanman jina, sichus uj runa warminmanta divorciakuyta munarqa chayqa, uj papelta ruwanan karqa, ichá llajtamanta kurajkunatawan tapukunan karqa. Chay leyqa divorciakuyta munajta allinta piensarinanpaj yanapaj. Ajinamanta mana pipis usqhayllata divorciakojchu, warmistaj chay leywan yanapachikuyta aterqanku (Dt 24:1). Jinapis Jesuspa tiemponpi, judiospa religionninkuta kamachejkunaqa, saqellaj kanku pipis usqhayllata divorciakunanta. Chay tiempomanta qhelqaj fariseo Josefoqa, warminmanta divorciasqa karqa. Pay nerqa: “Pipis imamantapis divorciakuyta atillan (tukuy runas chayta ruwanku)”, nispa.
nwtsty dibujo
Divorcio papel
Kay dibujopi 71 chayri 72 watamanta divorcio papel kashan, arameo parlaypitaj qhelqasqa. Kay papeltaqa, uadi Murabbaat nisqa chʼaki mayoj ujnin kantunpi tarerqanku. Chay mayoqa Judeaj chʼin lugaresninpi kashan. Chay papelpi willan, José sutiyoj runamanta. Payqa Naqsan sutiyoj runaj wawan kasqa, Masada llajtapitaj tiyakusqa. Joseqa Jonatanpa warmi wawan Mirianmanta divorciakusqa. Chaytaj kasqa judíos romanospa contranpi oqharikusqankumanta sojta watanman.
Bibliata leenapaj