Cristiano Kausayninchej tantakuypaj referencias
4-10 DE JUNIO
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | MARCOS 15, 16
“Profetaspa willasqankoqa Jesuspi juntʼakorqa”
(Marcos 15:3-5) Kuraj sacerdotestajrí tukuy imasmanta tumpasharqanku. 4 Pilatotaj ujtawan Jesusta tapullarqataj: “¿Manachu imatapis kutichinki? ¿Manachu uyarinki chay chhika imasmanta tumpasusqankuta?”, nispa. 5 Jesustajrí manaña imatapis kuticherqachu, chayrayku Pilatoqa mayta tʼukorqa.
(Marcos 15:24) Kʼaspiman clavaykuytawan, soldadosqa suerteta choqaspa ropasninta rakʼinakorqanku, chayman jina sapa uj apakunanpaj.
(Marcos 15:29, 30) Chaynejta pasajkunataj umankuta khiwirispa, Jesuspaj sajrata rimarqanku, nerqankutaj: “¡Wa! Qan nerqanki templota urmachispa kinsa pʼunchaypi sayarichinaykita. 30 Kunanqa chay kʼaspimanta uraykamuspa salvakuy á”, nispa.
nwtsty Mr 15:24, 29 sutʼinchaykunasnin
ropasninta rakʼinakorqanku: Mateo, Marcos, Lucas libros nisqankuman jina, romano soldadosqa Jesuspa ropasninta suerteta choqaspa partinakorqanku. Jinapis Juan 19:23, 24 versículos nisqanman jina, soldadosqa Jesuspa ukhu ropanpajpis suerteta choqallarqankutaj. “Soldadosqa ropanta tawaman tʼaqaspa rakʼinakorqanku, sapa soldadopaj ujta”. Jesuspa ukhu ropanmantataj nerqanku: “Kaytaqa ama llikʼinachu. Suerteta choqanachej pipajchus kananta yachanapaj”, nispa. Ajinapi Salmo 22:18 versiculoj nisqan juntʼakorqa. Chay tiempopeqa, kʼaspipi wañuchisqa runaj ropanta, waj imasnintawan japʼikapojpuni kanku. Ajinamantataj aswan pʼenqaypi rikhurichej kanku.
umankuta khiwirispa: Chayta ruwajkunaqa mana chʼinllamantachu umankuta khiwej kanku. Ajinamanta juchachasqa runamanta burlakojtaj, asikojtaj kanku. Jesús warkhusqa kasharqa chaynejta pasajkunaqa, Salmo 22:7 nisqanta juntʼasharqanku.
(Marcos 15:43) Arimateamanta José jamorqa, payqa Juntapi sumaj runapaj qhawasqa karqa, Diospa Gobiernontataj suyasharqa. Joseqa mana manchachikuspa Pilatomanta Jesuspa ayanta mañamorqa.
(Marcos 15:46) Josetaj sumaj lino telata rantimuspa, Jesuspa ayanta uraykuchiytawan chay telawan maytʼuykorqa. Chantá qaqapi ruwasqa sepulturaman churaykorqa, chay sepulturaj punkunman jatun rumita tanqaspataj atiykorqa.
nwtsty Mr 15:43 sutʼinchaynin
José: Sapa evangeliota qhelqajqa, Josemanta uj imata willawanchej. Impuestota cobraj Mateoqa, José “qhapaj runa” kasqanta nin. Romanospaj qhelqaj Marcostaj, nerqa: Joseqa “juntapi sumaj runapaj qhawasqa karqa, Diospa Gobiernontataj suyasharqa”, nispa. Doctor Lucasrí, José “kʼachataj cheqan runataj” kasqanta nerqa. Chanta nillarqataj: “Joseqa mana imamanpis churakorqachu Juntamanta kajkuna Jesusta wañuchinankupaj yachachinakushajtinku”, nispa. Juantajrí nerqa: “Joseqa Jesuspa yachachisqan karqa, judiosta manchachikuspataj mana pimanpis willarqachu Jesuspi creesqanta”, nispa (Mt 27:57-60; Mr 15:43-46; Lu 23:50-53; Jn 19:38-42).
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Marcos 15:25) Jesusta kʼaspiman clavashajtinkoqa, tutamanta las nueve jina karqa.
nwtsty Mr 15:25 sutʼinchaynin
las nueve jina karqa: Marcos libroqa, Jesusta wañuchishajtinku las 9 jina kasqanta nin. Juan19:14-16 versículos nisqanman jinataj, Pilatoqa “chaupi pʼunchay” jinata Jesusta wañuchinankupaj judiosman jaywaykorqa. Chayrayku wakin runasqa, Marcos librowan Juan librowan churanakusqankuta ninku. Bibliaqa mana willawanchejchu, imajtinchus sapa uj waj horasta oqharisqankuta. Jinapis kay imaspi piensarina. Mateo, Marcos, Lucas, Juan imaqa, ninku sacerdoteswan kurajkunawan sutʼiyamuyta tantakusqankuta, chantataj Jesusta Pilatoman jaywaykusqankuta. Chay nisqankupitaj igualanku (Mt 27:1, 2; Mr 15:1; Lu 22:66–23:1; Jn 18:28). Mateowan Marcoswan Lucaswantaj ninku, Jesús warkhusqa kashajtin “chaupi pʼunchaymantapacha”, “las tres chaykama” jallpʼantin laqhayaykusqanta (Mt 27:45, 46; Mr 15:33, 34; Lu 23:44). Chantapis kaypi piensarinallataj: Wañunanpaj juchachasqa runataqa, ñaupajta jasutʼejraj kanku. Wakin kutistaj juchayoj runaqa jasutʼishajtillanku wañupoj. Jesustataj anchatapuni jasutʼerqanku, waj runataj kʼaspinta apayserqa (Lu 23:26; Jn 19:17). Mateo 27:26, Marcos 15:15 versiculosqa, Jesusta seqʼoytawan kʼaspipi wañuchisqankuta nin. Jesusta jasutʼisqankumantapacha wañuchinankukamataj, uj tiempo pasarqa. Ichapis chayrayku, Marcoswan Juanwan mana kikin horatachu oqharerqanku. Chantachá Pilatopis mana creeyta atillarqachu Jesús kʼaspipi rato wañupusqanta (Mr 15:44). Chantapis Bibliata qhelqajkunaqa, pʼunchaytapis tutatapis tawaman tʼaqaj kanku. Chayrayku ashkhata parlanku, las nuevemanta, chaupi pʼunchaymanta, las tresmanta ima. Paykunaqa yupaj kanku, inti llojsimusqanmantapacha, nisunman las 6 de la mañanamantapacha (Mt 20:1-5; Jn 4:6; Hch 2:15; 3:1; 10:3, 9, 30). Chay tiempomanta runasqa mana relojniyojchu karqanku. Paykunaqa tanteaspalla horamanta parlaj kanku. Chayrayku Juan 19:14 versiculopipis nin: “Chaupi pʼunchay jinañataj karqa”, nispa (Mt 27:46; Lu 23:44; Jn 4:6; Hch 10:3, 9). Marcos librota qhelqajqa, Jesusta wañuchisqanku horamanta parlaspa, seqʼosqankumantapacha parlarqa. Chantapis Marcoswan Juanwanqa, ichapis kinsa horasmanta parlasharqanku, nisunman Jesusta jasutʼisqankumantapacha, wañucherqanku chay horakama. Juantaj mana “chay horapuni karqa” nispachu nerqa, manaqa “chaupi pʼunchay jinañataj karqa” nispalla nerqa. Ichapis chayrayku Marcosqa uj horata nin, Juantaj waj horata. Juanqa Marcosmanta may unayninmanraj libronta qhelqarqa. Waj horata willasqantaj, rikuchiwanchej Marcos libromanta mana copiakusqanta.
(Marcos 16:8) Chay warmisqa sepulturamanta llojsispa ayqekorqanku kharkatitispa, tʼukuspataj. Paykunaqa manchachikusqankurayku mana pimanpis ni imata willarqankuchu.
nwtsty Mr 16:8 sutʼinchaynin
manchachikusqankurayku: Bibliamanta unay qhelqasqasman jina, Marcospa qhelqasqanqa pusaj versiculokamalla kashan. Wakenqa mana creenkuchu chay versiculopi tukukusqanta, qʼasalla kasqantataj ninku. Jinapis Marcosqa qhelqasqanta mana chhikata kʼachanchajchu. Chayrayku imaynatachus parlakusqanman jinalla qhelqasqanta tukucharqa. Kay 301-400 watas chaynejpi, Jeronimowan Eusebiowan kausarqanku. Chay yachayniyoj runastaj, nerqanku Marcos libro kay palabraswan tukuchakusqanta: “Paykunaqa manchachikusqankurayku mana pimanpis ni imata willarqankuchu”.
Ashkha griego qhelqasqaspi, waj qallusman tijrachikusqan Bibliaspipis, Marcos libroqa mana pusaj versiculopichu tukukun. Wakin Bibliaspeqa pisi palabrastawan yapaykusqanku, wakinpitaj 12 versiculostawan yapaykusqanku. Chay 12 versiculosta yapaykusqankoqa, kay qhelqasqaspi rikhurin: Códice Alejandrino nisqapi, Códice Ephraemi Syri Rescriptus nisqapi, Códice de Beza Cantabrigense nisqapiwan. Chay kinsantin qhelqasqasqa, 401-500 watas chaynejpi ruwakorqa. Chay 12 versiculosta yapaykusqankoqa, kay qhelqasqaspi rikhurillantaj: Vulgata latina nisqapi, Peshitta siríaca nisqapi, Siríaco Curetoniano nisqapiwan. Jinapis chay yapasqankoqa, mana rikhurinchu kay qhelqasqaspi: Códice Sinaítico nisqapi, Códice Vaticano nisqapiwan. Chay iskay qhelqasqastaj 301-400 watas chaynejpi ruwakorqa, griego parlaypitaj kashanku. Chay 12 versiculosqa, nillataj rikhurinchu Códice Sinaítico Siríaco nisqa qhelqasqapi. Chaytaj 301-500 watas chaynejpi ruwakorqa. Chantá nillataj rikhurinchu copto shaídico nisqapi. Kay qhelqasqa 401-500 watas chaynejpi ruwakorqa. Armenio parlaypi, jinallataj georgiano parlaypi aswan unayniyoj Bibliaspipis, Marcos libroqa pusaj versiculosniyojlla.
Chaymanta aswan qhepata, waj Bibliasta griego parlaypi, waj parlaykunapiwan ruwarqanku. Chay Bibliaspitaj, Marcos libroman pisi palabrastawan yapaykusqanku. Kay 701-800 watas chaynejpi, Códice Regio nisqa Bibliata ruwasqanku. Chay Bibliapitaj iskaynin yapas rikhurin. Niraj chay yapasta churashaspataj, uj sutʼinchayta churaykusqanku. Chaypitaj nisqanku: “Wakin yachayniyoj runasqa, kay versículos Bibliamanta kasqanta ninku. Jinapis mana yachakunchu Diospa yuyaychasqanchus manachus kasqan”, nispa. Qhechua Bibliaspipis Marcos libroman 12 versiculostawan yapaykusqanku.
PISI PALABRASTA YAPAYKUSQANKU
Marcos 16:8 versiculoj qhepanman pisi palabrastawan yapaykusqankoqa, mana Diospa yuyaychasqanchu. Chaypitaj nin:
Chantá chay imasta Pedroman, chay waj yachachisqasmanwan willarqanku. Chay qhepatataj Jesús paykunata kacharqa, inti llojsimuynejmanta, inti yaykuynejkama. Ajinamanta mana chʼichiyoj, mana ismoj willaykunata willamunankupaj, mayqenchus wiñay salvacionmanta parlan, chayta.
12 VERSICULOSTA YAPAYKUSQANKU
Marcos 16:8 versiculoj qhepanman 12 versiculostawan yapaykusqankoqa, mana Diospa yuyaychasqanchu. Chaypitaj nin:
9 Jesús semanaj ñawpaj pʼunchaynin sutʼiyamuyta kawsarimpuytawan, ñawpajta rikhurerqa Maria Magdalenaman, pimantachus Jesús qharqosqa qanchis supaykunata, chay kajman. 10 Mariataj rispa, willamorqa, Jesuswan purej kanku, chaykunaman. Paykunaqa may llakisqa kaspa, waqasharqanku. 11 Jesús kawsarimpusqanta uyarispa, Mariapis payta rikusqanta, manapuni creerqankuchu. 12 Chay qhepata Jesús rikhurillarqataj waj rijchʼayniyoj iskay yachachisqasninman, paykuna campoman rishajtinku. 13 Chantá llajtaman kutirerqanku, chay ujkunamantaj willarqanku Jesusta rikusqankuta; jinapis nillataj paykunatapis creerqankuchu. 14 Qhepaman Jesús rikhurillarqataj chunka ujniyoj apostolesninman, paykuna mikhushajtinku. Jinapi paykunata kʼamirarqa, rumi sonqos kaspa, mana creesqankurayku, imaraykuchus kawsarimpusqanta rikojkunatapis manapuni creerqankuchu. 15 Jesustaj nerqa: Riychej tukuy kay pachaman; evangeliota willaramuychej tukuy runasman. 16 Pichus creejqa, bautizachikojtaj, salvasqa kanqa; mana creejtajrí wiñaypaj juchachasqa kanqa. 17 Creejkunataj kay señalesta ruwanqanku: Sutiypi supaykunata qharqonqanku, mosoj parlaykunatataj parlanqanku. 18 Makisninkuwan katarista oqharenqanku; venenota ujyaspapis, mana imanakonqankuchu; onqosqasman makisninkuwan llankhajtinku, chay onqosqas sanoyanqanku.
19 Chantá Señorqa parlajtinkama, janaj pachaman oqharisqa karqa, chaypitaj Diospa pañanman tiyaykukorqa. 20 Paypa apostolesninrí llojsiytawan, tukuynejpi evangeliota willarqanku. Señorpis paykunata yanapasharqa, señalesta ruwasqankuwan rikuchispa willasqanku cheqa kasqanta.
Bibliata leenapaj
11-17 DE JUNIO
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | LUCAS 1
“María jina llampʼu sonqo kana”
(Lucas 1:38) Mariataj nerqa: “Jehová Diospa kamachin kani, nisqaykiman jina noqapi ruwakuchun”, nispa. Chantá angelqa riporqa.
‘Noqaqa, Jehovaj kamachin kani’
12 María imaynatachus angelman kutichisqantaqa kunankama creeyniyojkuna yuyarikullanpuni. Imaraykuchus kasukuspa, llampʼu sonqowan angelman nerqa: “Noqaqa Señorpa kamachin kani. Diospa munaynin ruwasqa kachun noqapi nisqaykiman jina”, nispa (Luc. 1:38). Jaqay tiempopi kamachi sipaskunaqa, pisipaj qhawasqas kaj kanku, patronninkutataj chʼinmanta kasukoj kanku. Mariapis Jehová Diosta Patronninta jina qhawarqa. Chantá yacharqa, Jehová cheqa sonqo kamachisninta ni jaykʼaj saqerparisqanta, chay sumaj ruwayta japʼisqanta tukuy sonqo juntʼajtillan Jehová bendecinanta ima (Sal. 18:25, NM).
(Lucas 1:46-55) Mariataj nerqa: “Noqaqa Jehová Diosta jatunchani, 47 sonqoytaj kusiywan juntʼasqa kashan, Salvawaj Diosniyrayku. 48 Payqa noqa wajcha kamachinta qhawawarqa. Kunanmantapachataj tukuy runaj miraynenqa kusisqa kasqayta niwanqanku. 49 Atiyniyoj Diosqa tʼukuna imasta noqapaj ruwapuwan. Sutenqa may jatunpaj qhawasqa, 50 khuyakuyninpis wiñay wiñaypaj kallanqapuni payta manchachikojkunapaj. 51 Payqa tʼukuna imasta atiyninwan ruwarqa, chʼeqeracherqataj sonqonkupi jatunchakojkunata. 52 Atiyniyoj runasta uraykucherqa kamachina tiyanankumanta, llampʼu sonqoyojkunatataj pataman oqharerqa. 53 Yarqhasqa kajkunataqa allin imaswan sajsacherqa, qhapajkunatataj mana imayojta kachaporqa. 54 Payqa Israel kamachinta yanapaj jamorqa, ajinamanta wiñay wiñaypaj khuyakusqanta yuyarichinanpaj 55 Abrahanman, jinallataj mirayninmanpis. Chaytaqa ñaupa tatasninchejman nerqa”, nispa nerqa Mariaqa.
‘Noqaqa, Jehovaj kamachin kani’
15 Imatachus María, Elizabetman kutichisqanqa Bibliapi qhelqasqa kashan (Lucas 1:46-55 leey). Bibliamanta kay versiculosllapi Mariaj nisqanmanta astawan sutʼinchan. Mariaj nisqanqa, Jehovaman may agradecesqa kasqanta rikuchin, Mesiaspa maman kananta saqesqanrayku. Chantapis nisqasnenqa rikuchin, Jehová jatunchakojkunata, atiyniyojkunata ima kʼumuykachachisqanta, rikuchillantaj llampʼu sonqowan Diosta yupaychayta munajkunata oqharisqanta. Nisqasnenqa, Diospa Palabrantapis sumajta rejsisqanta rikuchillantaj, imajtinchus yachakusqanman jina payqa, iskay chunka kuraj parlaykunata, Hebreo qhelqamanta oqharerqa.
16 Mariaqa, Diospa Palabranta leerisqanpi, sumajta tʼukurej. chaywanpis yuyaynillanmanta parlananmantaqa, llampʼu sonqowan Diosmanta Qhelqasqapi nisqanta oqharerqa. Wijsanpi kaj wawitapis, nacekuytawan wiñaspa kikillantataj ruwarqa: “Kay yachachisqayqa mana noqajtachu, manachayqa Kachamuwajniypata”, nispa (Juan 7:16). Noqanchejrí, ¿Bibliata jatunpajchu qhawanchej? Chayri, ¿yuyasqanchejman jinallachu yachachiyta munanchej? Cheqamantapuni Mariamanta mayta yachakusunman.
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Lucas 1:69) Kamachin Davidpa familianmantataj atiyniyoj salvajta sayarichipuwanchej,
nwtsty Lu 1:69 sutʼinchaynin
atiyniyoj salvajta: Griego parlaypeqa nin, “salvakuna wajrata”. Bibliapeqa “wajra” palabrata oqharikun, kallpamanta, imata japʼikapuymanta chayri atipanamanta parlanapaj. Biblia qhelqakushajtintaj, “wajra” palabraqa kay versiculospi rikhurerqa: 1Sa 2:1; Sl 75:4, 5, 10; 148:14. “Wajra” palabrata oqharikullantaj, gobiernosmanta, reyesmantawan parlanapaj, sajras chayri kʼachas kajtinkupis. Wajraspa tanqaytaj, atipaj llojsiywan ninakun (Dt 33:17; Da 7:24; 8:2-10, 20-24). Kay versiculoj sutʼinchayninpi ‘salvakuna wajramanta’ parlasqanqa, Mesías runasta salvananpaj atiyniyoj kasqanmanta parlashan.
(Lucas 1:76) Qantajrí wawitáy, Aswan Patapi kaj Diospa profetan kanki. Jehová Diospa ñaupaqenta rinki ñanninta allinchanaykipaj,
nwtsty Lu 1:76 sutʼinchaykunasnin
Jehová: Kay versiculoj tukukuyninpi, Zacariasqa Isaías 40:3 chantá Malaquías 3:1 versiculosmanta palabrasta oqharerqa. Biblia hebreo parlaypi qhelqakushajtin, chay versiculospi Diospa sutin tawa letraspi rikhurerqa. Chaytaj parlayninchejpi YHWH letras kanku. Wakin griego qhelqasqaspi, chay versiculoman Kýrios palabrata churarqanku, chaytaj niyta munan Señor. Jinapis Biblianchejpeqa Jehová sutita churakun, imajtinchus hebreo qhelqasqaspi Diospa sutin rikhurerqa (Lu 1:6, 16, 17; 3:4, chantá Bibliata estudianapaj yanapa folletoj 2 rakʼiyninta leeriy). Ashkha Biblias chayllatataj ruwanku. Wakinpitaj kay palabrasta churasqanku: Yahveh, Yahweh, Yavé, SEÑOR, ADONAI, chayri יהוה (chaytaj niyta munan YHWH). Wakin Bibliaspeqa, chay palabras rikhurin kikin versiculopi, wakinpitaj chay versiculoj ladonpi, manachayrí ura kantunpi. Ajinamanta rikuchinku chay versiculopi Diospa sutin kanan kasqanta. Ashkha diccionarios, waj librospis kikillantataj ninku (Bibliata estudianapaj yanapa folletoj 2 rakʼiyninta leeriy).
Jehová Diospa ñaupaqenta rinki: Jesusqa Tatanpa sutinpi jamorqa. Juan Bautistataj Jesuspaj uj ñanta jina kicharerqa. Ajinamanta “Jehová Diospa ñaupaqenta” rerqa (Jn 5:43; 8:29; Jehová palabraj sutʼinchayninta leeriy).
Bibliata leenapaj
18-24 DE JUNIO
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | LUCAS 2, 3
“Joven, Jehovata astawan munakunaykipaj kallpachakuy”
(Lucas 2:41, 42) Jesuspa tatasnenqa sapa wata Pascua fiestapaj Jerusalenman rej kanku. 42 Jesús 12 watayoj kashajtintaj, yachasqa kasqankuman jina Jerusalenman fiestapaj wicharerqanku.
nwtsty Lu 2:41 sutʼinchaynin
Jesuspa tatasnenqa sapa wata [...] rej kanku: Moisespa Leynin kamachisqanman jina, warmisqa Jerusalenpi Pascua fiestaman mana rinankupunichu karqa. Jinapis Mariaqa sapa wata qosan Josewan Jerusalenman rejpuni (Éx 23:17; 34:23). Josewan Mariawanqa ashkha wawasniyoj kajtinkupis, chay fiestaman rejpuni kanku. Risqankupi, kutinpusqankupiwan 300 kilometrosta jina purej kanku.
(Lucas 2:46, 47) Chantá kinsa pʼunchayninman templopi tarerqanku, yachachejkunaj chaupinkupi tiyashajta, paykunata uyarispa, tapurispa ima. 47 Jesusta uyarejkunataj mayta tʼukusharqanku yachayninmanta, kutichisqasninmanta ima.
nwtsty Lu 2:46, 47 sutʼinchaykunasnin
tapurispa: Jesusta uyarejkunaqa tapuykunasninmanta tʼukorqanku. Chaytaj rikuchiwanchej, Jesusqa wawallaraj kaspapis, kuraj runa jina tapukusqanta (Lu 2:47). Kay versiculopi churakusqan palabraqa, waj versiculospipis rikhurillantaj. Chay lugarespitaj uj juiciopi jina tapuriymanta parlanapaj oqharikorqa (Mt 27:11; Mr 14:60, 61; 15:2, 4; Hch 5:27). Ñaupa tiempomanta qhelqajkunaqa ninku: “Yachachej judiosqa, fiesta pasayta templopi qhepakoj kanku runasta yachachinankupaj. Paykunaqa temploj corredoresninpi tiyaykukoj kanku. Runastaj paykunaj ñaupaqenkupi tiyaykukuspa uyarejtaj, tapurejtaj kanku.
mayta tʼukusharqanku: Griego parlaypi mana uj rato tʼukusqankumantachu parlashan, manachayqa unayta, kutin kutitaj tʼukusqankumanta.
(Lucas 2:51, 52) Chantá Jesusqa tatasninwan Nazaretman kutiporqa, paykunatataj kasukullarqapuni. Mamantaj chay tukuy imasta sonqonpi sumajta waqaychasharqa. 52 Jesusqa wiñashallarqapuni, yachaytataj astawan astawan japʼisharqa. Paytaqa Diospis runaspis aswan allinpaj qhawasharqanku.
nwtsty Lu 2:51, 52 sutʼinchaynin
kasukullarqapuni: Chayri “kasukuspa kausarqa”. Jesusqa templopi kajkunata Diospa Palabranta rejsisqanwan mayta tʼukucherqa. Chaymantataj wasinman tatasninwan kutiporqa. Chaypitaj tatantawan mamantawan llampʼu sonqowan kasukullarqapuni. Ajinamanta Jesusqa Moisespa Leyninta juntʼarqa. Chayrayku paypa kasukusqanqa, mana waj wawaspa kasukusqanku jinallachu karqa (Éx 20:12; Gál 4:4).
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Lucas 2:14) “Diosqa cielopi jatunchasqa kachun, kay jallpʼapitaj sonqo tiyaykuy kachun, Diospa ñaupaqenpi allinpaj qhawasqa runaspaj”, nispa.
nwtsty Lu 2:14 sutʼinchaykunasnin
kay jallpʼapitaj sonqo tiyaykuy kachun, Diospa ñaupaqenpi allinpaj qhawasqa runaspaj: Wakin unay qhelqasqasman jina, wakin Bibliaspi jinata nin: “Kay pachapitaj sonqo tiyaykuy kachun, runastaj allinpaj qhawasqa kachunku”, nispa. Jinapis aswan unayniyoj qhelqasqasqa, Mosoj jallpʼapi kausajkunapaj Diospa Palabran Bibliapi nisqanman jina kashan. Diospa angelnenqa, mana nisharqachu Diosninchej mana allin kausayniyoj runastapis allinpaj qhawasqanta. Astawanpis Diosqa, pikunachus paypi creenku, Wawanpa yachachisqasninmantaj tukunku, chaykunata allinpaj qhawan (Diospa ñaupaqenpi allinpaj qhawasqa runaspaj palabraspa sutʼinchayninta leeriy).
Diospa ñaupaqenpi allinpaj qhawasqa runaspaj: Griego parlaypi nin, eudokía. Griegopi eudokéo palabraqa chayman rijchʼakullantaj. Chay palabrataj kay versiculospi rikhurin: Mateo 3:17, Marcos 1:11 chantá Lucas 3:22. Chay versiculospi, Jehovaqa Jesusman nerqa: “Qantaqa allinpaj qhawayki”, nispa. Chaytataj Jesús bautizakusqantawan nerqa (Mr 1:11 sutʼinchaykunasninta leeriy). Chayrayku griego parlaypi anthrópois eudokías palabrasqa, Diospa ñaupaqenpi allinpaj qhawasqa runasmanta parlashan.
(Lucas 3:23) Jesusqa willarayta qallarishaspa, 30 watasniyoj jina karqa. Runas nisqankuman jinataj payqa karqa: Josejpa wawan, Helijpa wawan,
¿Yacharqankichu?
¿Pitaj Josej tatan karqa?
Joseqa carpintero karqa, Nazaret llajtapitaj tiyakorqa, Jesuspa tatan jinataj karqa. ¿Pejpa wawantaj José karqa? Mateo libro nisqanman jina, Josejpa tatanqa Jacob sutikorqa, chaywanpis Lucas libropeqa nin “Elijpa churin” kasqanta. ¿Imaraykutaj iskay sutismanta parlanku? (Lucas 3:23; Mateo 1:16).
Mateo qhelqarqa: “Jacobqa Josejpa tatan karqa”, nispa. Kay versiculopi nisqanqa griego parlaypi Jacobqa, Josej tatanpuni kasqanta niyta munan. Mateoqa José ima familiamantachus jamusqanta nerqa. Chaytaj rikuchin Joseqa, Davidpa mirayninmantapuni jamusqanta, chayrayku Jesuspis Davidpa mirayninmanta jamusqanta nikun.
Lucaspis jinata qhelqarqa: “Elijpa churin Jos[é]”, nispa. Chaytaj niyta munanman “tolqa”. Lucas 3:27 versículo kikillantataj nin. Chaypi nin Salatielqa “Neripa churin” kasqanta, Jeconiaspa churin kajtinpis (1 Crónicas 3:17, 18; Mateo 1:12). Salatielqa Nerijpa ujnin warmi wawanwan casarasqa kanman karqa, sutenqa mana yachakunchu, chayrayku tolqallan karqa. Ajinallataj Josepis, Elijpa churin karqa, María wawanwan casarakusqanrayku. Lucasqa, Jesús Mariaj mirayninmanta jamusqanmanta “aychaman jina” parlan (Romanos 1:3). Chayrayku Bibliaqa, ima miraymantachus Jesús jamusqanmanta iskay familiasmanta parlan.
Bibliata leenapaj
25 DE JUNIO–1 DE JULIO
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | LUCAS 4, 5
“Juchaman mana urmanapaj Jesús jina ruwana”
(Lucas 4:1-4) Jesusqa Diospa atiyninwan juntʼa kaspa Jordán mayumanta riporqa, chʼinnejpitaj Diospa atiynin pusaykacharqa 2 tawa chunka pʼunchaykunata. Jesusqa chay pʼunchaykunapi mana imatapis mikhorqachu, 40 pʼunchaykuna juntʼakojtintaj yarqhachikorqa. Kuraj Supaytaj Jesusta juchaman urmachiyta munaspa 3 nerqa: “Diospa wawanchus kanki chayqa, niy kay rumita tʼantaman tukunanta”, nispa. 4 Jesustaj kuticherqa: “Qhelqasqa kashan: ‘Runaqa mana tʼantallawanchu kausanqa’, nispa”.
¿Imayna runastaj kananchej tiyan?
8 Satanasqa kikin tojllallawantaj Jesusta chʼin pampapi urmachiyta munarqa. Imajtinchus Jesusqa 40 pʼunchayta, 40 tutatawan mana mikhusqa kasharqa. Chayrayku Satanás nerqa: “Sichus Diospa Churin kanki chayqa, niy kay rumeqa tʼantaman tukunanta”, nispa (Luc. 4:1-3). Jesusqa atiyninwan mikhunata rikhurichinanpaj uj milagrota ruwayta atinman karqa chayri nisqanta qhesachayta. ¿Imatá ruwarqa? Payqa ni jaykʼaj atiyninta allinnillanpaj apaykachananchu kasqanta yacharqa. Chayrayku yarqhasqa kaspapis Jehovawan allinpaj qhawachikuyta munarqa. Satanasmantaj kuticherqa: “Diosmanta Qhelqasqapi nin: Mana tʼantallawanchu runaqa kawsanqa; astawanqa, Diospa siminmanta tukuy llojsimoj palabraswan kawsanqa”, nispa (Mat. 4:4; Luc. 4:4).
(Lucas 4:5-8) Chantá Kuraj Supayqa Jesusta orqo pataman pusaspa, uj ñawi chʼirmiypi rikucherqa jallpʼantinmanta llajtasta, 6 nerqataj: “Tukuy kay llajtasta qhapaj kapuynintawan qopusqayki. Kay llajtasqa noqajta, pimanchus munani, chayman qoyta atini. 7 Chayrayku sichus qonqoriykukuspa yupaychawanki chayqa, kay tukuynin qanpata kanqa”, nispa. 8 Jesustaj kuticherqa: “Qhelqasqa kashan: ‘Jehová Diosniykita yupaychanayki tiyan, pay sapallantataj sirvinayki tiyan’, nispa”.
¿Imayna runastaj kananchej tiyan?
10 Jesuswanrí, ¿imatá Satanás ruwarqa? “Uj ñawi chʼirmiypi rikucherqa tukuy kay pachapi reinosta, nerqataj: Kay tukuy atiyta qosqayki, tukuy kapuynintawan” nispa (Luc. 4:5, 6). Jesusqa mana tukuynin reinostachu rikunman karqa, manaqa chay reinospa jatunpaj qhawasqa kayninta mosqoypi jina rikorqa. Satanasqa Jesús chayta rikuspa munapayanantachá yuyarqa. Kaytawanrajtaj nerqapis: “Sichus ñawpaqeypi qonqoriykukuspa, yupaychawanki chayqa, kay tukuynin qampata kanqa”, nispa (Luc. 4:7). Jesustajrí mana Satanás munasqanman jinachu kayta munaspa, usqhayllata kuticherqa: “Diosmanta Qhelqasqapi nin: Señor Diosniykita yupaychanki, pay sapallantataj sirvinki”, nispa (Luc. 4:8).
(Lucas 4:9-12) Chantá Kuraj Supayqa, Jesusta Jerusalenman pusaspa, temploj perqa patanman sayaykucherqa, nerqataj: “Diospa wawanchus kanki chayqa, kay patamanta wijchʼuykukuy. 10 Qhelqasqa kashan: ‘Payqa angelesninta kachamusonqa cuidasunankupaj’, 11 ‘paykunaqa makisninkupi japʼisonqanku ama chakisniykita rumiman takakunaykipaj’, nispa”. 12 Jesustaj kuticherqa: “Qhelqasqa kashan: ‘Jehová Diosniykitaqa, ama pruebaman churankichu’, nispa”.
nwtsty video
Temploj perqa patan
Satanasqa Jesusta ichapis ‘temploj perqa patanmanpuni sayaykucherqa’. Chaypitaj nerqa: “Kay patamanta wijchʼuykukuy”, nispa. Jinapis mana yachakunchu templomanta may lugarsitopipunichus sayaykuchisqanta. Kay versiculopi “templo” nispaqa, tukuynin templomanta parlashan. Jesusqa ichapis temploj ujnin esquinan patapi kasharqa, (1) mayqenchus inti llojsimuy ladoj ura ladonpi kasharqa, chaypi. Chayrí temploj waj esquinan patapi kasharqa. Mayqen ladollamantapis wijchʼukamunman karqa chayqa, chay rato wañunman karqa. Jehová Dios salvajtillan mana imanakunmanchu karqa.
¿Imayna runastaj kananchej tiyan?
12 Jesustajrí, mana jatunchakoj runachu kasqanta rikucherqa. Satanás tʼukuna ruwayta ruwachiyta munajtinpis qhesacharqa, nitaj Diostaqa pruebata ruwayta yuyallarqapischu. Chayta ruwaspaqa jatunchakoj runa kasqanta rikuchishanman karqa. Chayrayku Jesús Kuraj Supayman nerqa: “Diosmanta Qhelqasqapi nillantaj: Señor Diosniykita ama pruebata ruwankichu”, nispa (Lucas 4:9-12 leey).
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Lucas 4:17) Chaypajtaj profeta Isaiaspa kʼuyuna libronta jaywarqanku, paytaj kʼuyuraspa kay qhelqasqata tarerqa:
nwtsty Lu 4:17 sutʼinchaynin
profeta Isaiaspa kʼuyuna libronta: Wañusqa qochapi profeta Isaiaspa qhelqasqanta tarerqanku. Chay qhelqasqaqa largonman 7,3 metrosniyoj karqa. Chaytataj 17 hojasta ladon ladota kʼaskachispa ruwasqanku, 54 parrafosniyojtaj kasqa. Jesús Nazaretpi leerqa chay kʼuyuna libroqa, ichapis chay tarisqanku qhelqasqaman rijchʼakorqa. Chay tiempopi Bibliaqa manaraj capitulospi, nitaj versiculospipis tʼaqasqachu kasharqa. Chayrayku Jesusqa imatachus leeyta munasqanta maskʼanan karqa. Paytajrí imatachus leeyta munasqanta chay rato tarerqa. Jesusqa Diospa Palabranta sumajtapuni rejserqa.
(Lucas 4:25) Cheqatapuni nillaykichejtaj: Eliaspa tiemponpi kinsa wata sojta killayojta mana pararqachu, chaynejta jallpʼantinpi manchay yarqhay karqa. Chaypachaqa Israelpi ashkha viudas karqanku.
nwtsty Lu 4:25 sutʼinchaynin
kinsa wata sojta killayojta: 1 Reyes 18:1 nisqanman jina, Eliasqa chʼaki watas qallarisqanmanta kinsa watanman paramunanta nerqa. Chayrayku wakin runasqa, Jesuspa nisqan, 1 Reyes 18:1 nisqanwan churanakusqanta ninku. Jinapis chay versiculoqa mana ninchu, chʼaki watas kinsa watallata kasqanta. Ichapis Eliasqa Achabman chʼaki watas jamunanta willarqa, chʼaki tiempopi kashajtinkuña. Chay lugarpitaj chʼaki tiempoqa sojta killata jina kaj, chay watataj aswan unaychá kanman karqa. ‘Kinsa watanman’ nispaqa, chay tiempotawan yupaspa parlashan (1Re 17:1). Chantapis chʼaki watasqa, mana Elías Achabman kinsa watanman parlasqantawanchu tukukorqa. Imajtinchus Carmelo orqopi cielomanta nina uraykamushajtin, niraj para karqachu (1Re 18:18-45). Chayrayku Jesuspa nisqan, jinallataj hermanon Santiago 5:17 versiculopi nisqanpis, mana churanakunchu 1 Reyes 18:1 nisqanwan.
Bibliata leenapaj