Jesusqa lunes tardenta inti chinkaykushajtinña Jerusalenmanta Betaniaman kutiporqa. Betaniataj Olivos orqo kʼuchupi kasharqa. Payqa chay chʼisi amigosnin Lazarowan, Mariawan, Martawan imachá quedakorqa.

Qʼayantenqa 11 de nisanña karqa. Jesuswan yachachisqasninwanqa tutamantaña Betaniamanta Jerusalenman purirerqanku. Jesusqa chay día temploman risqanmanta manaña temploman kuterqañachu. Chantapis chay diamantapacha manaña runasman willarqachu. Astawanpis payqa, chay qhepata Pascua fiestata ruwarqa, Señorpa Cenantataj qallaricherqa. Chaymantataj payqa juzgasqa karqa, wañuchisqataj.

Jesuswan yachachisqasninwanqa Betaniamanta Jerusalenman Olivos orqonta rerqanku. Chaypitaj Pedroqa qhawarerqa ñaupajnin diapi Jesús maldicerqa chay sachʼata, chaytaj chʼaki kasharqa. Chayrayku Jesusta nerqa: “Yachachejníy, ¡qhawariy!, maldecisqayki higo sachʼaqa chʼakipusqa”, nispa (Marcos 11:21).

Chanta, ¿imajtintaj Jesús chay sachʼata chʼakirpacherqa? Pay nerqa: “Cheqatapuni niykichej: Creeyniyojchus kawajchej, manataj iskayrayawajchejchu chayqa, mana higo sachʼawan ruwasqallaytachu ruwawajchej. Astawanqa sichus kay orqotapis niwajchej: ‘Jatariy, qochamantaj wijchʼuykukuy’, nispa chayqa, nisqaykichejman jina ruwakunman. Chantá creespachus tukuy imata Diosmanta mañakunkichej chayqa, mañakusqaykichejta japʼinkichej”, nispa (Mateo 21:21, 22). Jesusqa chayta nispa watejmanta yachachisqasninman creeyniyoj kanankuta yachachisharqa. Paykunaqa creeyniyoj kaspa uj orqotapis kuyuchiyta atinkuman karqa (Mateo 17:20).

Jesusqa chay higo sachʼata chʼakichispa Diospi creenapuni kasqanta yachacherqa. Chayrayku nerqa: “Diosmanta imatapis mañakuspaqa japʼinaykichejtapuni creeychej, japʼinkichejtaj”, nispa (Marcos 11:24). Jesuspa chay yachachisqanqa may sumajpuni karqa. Astawanraj yachachisqasninpajqa, imajtinchus paykunaqa pisimantawan llakiypi rikukunanku karqa. Kunantaj qhawarina imatawanchus Jesús chay higo sachʼata chʼakichispa yachachiyta munasqanta.

Israel nacionqa chay higo sachʼa jina karqa. Qhawarisqalla allinman rijchʼakorqa. Chay nacionpi tiyakoj runasqa Dioswan uj tratota ruwarqanku. Chayrayku paykunaqa Diospa Leyninta kasukunanku karqa. Jinapis paykunaqa mana kasukorqankuchu, nitaj Diospi creerqankuchu. Paykunaqa mana poqoyniyoj higo sachʼa jina karqanku, Diospa Wawantataj qhesacharqanku. Chayrayku Jesusqa paykunata higo sachʼawan kikincharqa. Chay sachʼata chʼakichispataj imapichus tukunankuta rikucherqa.

Chantá Jesuswan yachachisqasninwan Jerusalenman chayarqanku. Jesusqa yachasqa kasqanman jina temploman yaykuspa yachacherqa. Chaypitaj kuraj sacerdoteswan kurajkunawan payta rikorqanku. Paykunaqa ichapis yuyarikorqanku imatachus Jesús ñaupajnin día qolqeta cambiajkunawan ruwasqanta. Chayrayku Jesusta nerqanku: “¿Pitaj kachamusunki chay imasta ruwanaykipaj?”, nispa (Marcos 11:28).

Chantá Jesús nerqa: “Noqapis ujta tapusqaykichej. Kutichiwankichej chayqa, noqapis nisqaykichej pichus kachamuwasqanta chay imasta ruwanaypaj. Niwaychej: ¿Pitaj Juanta kachamorqa bautizananpaj? ¿Dioschu runaschu?”, nispa. Paykunapurataj ninakorqanku: “‘Dios kachamorqa’ nisun chayqa, pay niwasun: ‘Chantá, ¿imaraykutaj mana payta creerqankichejchu?’, nispa. ‘Runas kachamorqanku’ nisun chayrí, imaschus qhatiriwasunman”, nispa. Paykunaqa runasta manchachikoj kanku, tukuy runas Juan profetapuni kasqanta yuyasqankurayku (Marcos 11:29-32).

Jesusman churanakojkunaqa ni imata kutichiyta atispa nerqanku: “Mana yachaykuchu”, nispa. Jesustaj paykunata nerqa: “Noqapis manallataj nisqaykichejchu pichus kachamuwasqanta chay imasta ruwanaypaj”, nispa (Marcos 11:33).

Kuraj sacerdoteswan kurajkunawanqa, templopi Jesusta nerqanku: “¿Pitaj kachamusunki chay imasta ruwanaykipaj?”, nispa. Jesustajrí paykunatapis tapullarqataj, nitaj kutichiyta aterqankuchu. Chantá Jesusqa imaynachus kasqankuta rikuchinanpaj, uj kikinchaymanta parlarqa.

Pay nerqa: “Uj runa iskay wawasniyoj kasqa. Kuraj wawantataj nisqa: ‘Wawáy, kunan pʼunchay uva huertapi llankʼamuy’, nispa. Wawantaj nisqa: ‘Mana risajchu’, nispa. Chaywanpis pesachikusqa, risqataj. Sullkʼa wawanman chimpaykuspa kikillantataj nisqa. Chay wawantaj nisqa: ‘Risaj tatáy’, nispa. Manataj risqachu. Iskayninkumanta, ¿mayqentaj tatanpa munasqanta ruwarqa?”, nispa (Mateo 21:28-31). Qhawanchej jina, kuraj kaj wawa kasukorqa.

Chantá Jesusqa enemigosninman nerqa: “Cheqatapuni niykichej, impuestota cobrajkuna, khuchi warmis ima, qankunaj ñaupaqeykichejta Diospa Gobiernonman yaykonqanku”, nispa. Arí, paykunaqa Diosta mana sirvispapis ‘kuraj wawa’ jina ruwarqanku. Paykunaqa juchasninkumanta pesachikuspa Diosta sirviyta qallarerqanku. Judiospa religionninkuta ñaupajman apajkunataj, ‘sullkʼa wawa’ jina karqanku. Paykunaqa “Diosta sirvishayku” nispapis mana chaytachu ruwarqanku. Chayrayku Jesusqa nerqa: “Juanqa jamuspa cheqan ñanta rikuchisorqachej, qankunatajrí mana creerqankichejchu. Chaywanpis, impuestota cobrajkuna, khuchi warmis ima creerqanku. Qankunataj chayta rikuspapis mana pesachikorqankichejchu, nitaj payta creerqankichejchu”, nispa (Mateo 21:31, 32).

Chantá Jesusqa judiospa religionninkuta ñaupajman apajkuna, manchay sajrasmanpuni tukusqankuta rikuchinanpaj nerqa: “Uj runaqa jallpʼanpi uvasta plantasqa, perqawantaj muyuykuchisqa. Chaypitaj uvas chʼirwanata ruwasqa, qhawana torretataj sayarichisqa. Chantá llankʼajkunaman partidapi qospa, karu llajtaman ripusqa. Uvas pallay tiempoña kajtintaj, chay runaqa ujnin kamachinta uva huertanman kachamusqa, llankʼajkuna partenta apachipunankupaj. Llankʼajkunataj chay kamachinta japʼispa maqaykuytawan chʼusaj makillata kachapusqanku. Chantá uva huertayojqa waj kamachintañataj kachamusqa, paytaqa umanpi wajtasqanku, maytataj kʼumuykachachisqanku. Chaymanta waj kamachintañataj kachamusqa, paytataj wañuchisqanku. Chantá waj kamachisnintapis kachamullasqataj, paykunatapis, wakinta maqaykusqanku, wakintataj wañuchisqanku”, nispa (Marcos 12:1-5).

Jesusta uyarejkunaqa ichapis yuyarikorqanku profeta Isaiaspa nisqanta. Isaías nerqa: “Tukuy Atiyniyoj Tata Diospa uva huertanqa Israelmin. Judapi kaj runasqa may munasqa uva sachʼasnin kanku. Tata Diosqa suyarqa israelitas justiciata ruwanankuta”, nispa (Isaías 5:7). Jesuspa kikinchaynintaj Isaiaspa nisqanman rijchʼakorqa. Jesusqa uva huertayojmanta parlaspa, Jehová Diosmanta parlasharqa. Perqawan muyuykuchisqa uva huertamanta parlaspataj, Diospa Leyninwan jarkʼasqa Israel nacionmanta parlasharqa. Israelitasqa Diospi creesqankurayku sumajta poqoj uva sachʼa jina kanankupaj, allin imasta ruwananku karqa. Jehová Diostaj sumaj poqoyniyoj sachʼa jina kanankupaj profetasninta kachaspa yachacherqa, leyesninta kasukunankupajtaj yanaparqa.

Jinapis uva huertapi ‘llankʼajkunaqa’, uva huertayojpa “kamachisninta” maqaykusqanku, wañuchisqankutaj. Jesús nerqa: “Chantá uva huertayoj runaqa munasqa wawantañataj llankʼajkunaman kachamusqa: ‘Wawaytaqa respetanqanku’, nispa. Chay llankʼajkunatajrí ninakusqanku: ‘Kaymin herenciata japʼejqa. Jamuychej, payta wañuchinachej, herenciantaj noqanchejpaj kanqa’, nispa. Wawanta japʼispataj wañuchisqanku”, nispa (Marcos 12:6-8).

Chantá Jesús taporqa: “Chantá, ¿imananqataj uva huertayojri?”, nispa (Marcos 12:9). Judiospa religionninkuta ñaupajman apajkunataj nerqanku: “Sajras kasqankurayku, paykunata wañurachenqa. Uva huertantataj waj llankʼajkunaman partidapi qonqa, tiemponpi partenta qopunankupaj”, nispa (Mateo 21:41).

Paykunaqa mana reparakuspalla paykunallatataj juchachaykukusharqanku. Imajtinchus Jesusqa uva huertapi ‘llankʼajkunamanta’ parlaspa, paykunamanta parlasharqa. ‘Uva huertamanta’ parlaspataj Israel nacionmanta parlasharqa. Jehová Diosqa munarqa Wawan Mesías kasqanpi creenankuta. Chayrayku Jesusqa nerqa: “¿Manachu jaykʼajpis Diosmanta Qhelqasqapi leerqankichej? Chaypi nin: ‘Wasi ruwajkunaj qhesachasqanku rumeqa, aswan patapi kaj esquina rumiman tukupun. Chaytaqa Jehová Dios ruwarqa, chaytaj tʼukunapaj jina’, nispa” (Marcos 12:10, 11). Chantá Jesús sutʼincharqa: “Diosqa Gobiernonta qhechusonqachej, munayninta ruwajkunamantaj qoponqa”, nispa (Mateo 21:43).

Leymanta yachachejkunawan kuraj sacerdoteswanqa, “chay kikinchayta uyarispa, repararqanku Jesús paykunamanta parlashasqanta” (Lucas 20:19). Chayrayku astawanraj payta japʼichiyta munarqanku, jinapis runasta manchachikorqanku. Imajtinchus runasqa Jesusta uj profetata jina qhawaj kanku.

Jesusqa kay jallpʼapi willayta tukuchashaspaña kikinchaykunawan yachachillarqapuni. Ajinamantataj leymanta yachachejkunawan kuraj sacerdoteswan imayna sonqoyojchus kasqankuta rikucherqa. Chayrayku paykunaqa Jesusta wañuchiyta munarqanku (Lucas 20:19). Jinapis Jesusqa kikinchaykunawan yachachillarqapuni.

Pay nerqa: “Cielopi kaj Gobiernoqa kayman rijchʼakun: Uj rey wawanta casarachinanpaj jatun mikhuyta wakichisqa. Kamachisnintataj kachasqa casamiento mikhuyman wajyasqasta pusamunankupaj. Wajyasqasrí mana jamuyta munasqankuchu”, nispa (Mateo 22:2, 3). Jesusqa ‘cielopi kaj Gobiernomanta’ parlaspa kikinchayninta qallarerqa. Chantá ‘uj reymanta’ parlarqa, chaymanta parlaspataj Jehová Diosmanta parlasharqa. Reypa wawanmanta parlaspataj, paymanta parlasharqa. Chantá ‘wajyarisqa’ kajkunamanta parlaspa, pikunachus paywan khuska cielopi kaj Gobiernopi kanqanku, chaykunamanta parlasharqa.

Cielopi kaj Gobiernopi kanankupajqa Israel nacionmanta kajkuna primerota wajyarisqa karqanku. Paykunamantaj Jesuswan apostolesninwan Diospa Gobiernonmanta willarqanku (Mateo 10:6, 7; 15:24). Chantapis Israel nacionmanta kajkunaqa, 1513 watapi Jesús niraj jamushajtin Jehová Dioswan uj tratota ruwarqanku, chaytaj Leypa traton karqa. Paykunaqa chaymantapacha “uj sumaj llimphuchasqa sacerdote” ayllu kayta aterqanku (Éxodo 19:5-8). 29 watapi Jesús Diospa Gobiernonmanta willayta qallarishajtintaj paykunaqa “casamiento mikhuyman”, nisunman cielopi kaj Gobiernoman wajyarisqa karqanku.

Jinapis Israel nacionmanta ashkha runasqa, casamientoman wajyarisqa runas jina mana kasukorqankuchu. Religionta ñaupajman apajkunapis, waj judiospis mana creerqankuchu Jesús Mesías kasqanpi. Nillataj creerqankuchu payta Diosninchej rey kananpaj ajllakusqanpi.

Jinapis israelitasqa watejmanta wajyarisqallataj kananku karqa. Jesús nerqa: “Ujtawan waj kamachisnintañataj kachaspa nisqa: ‘Wajyasqasta nimuychej: “Mikhunata waykʼuchiniña. Torosniyta, wira uywasniytapis ñakʼachiniña. Tukuy imapis wakichisqaña kashan. Jamuychej casamiento mikhuyman”, nispa’. Wajyasqastaj mana kasusqankuchu, wakenqa chajrankuman ripusqanku, wakintaj qhatunkuman. Wakinkunataj, reypa kamachisninta japʼispa maqaykusqanku wañuchinankukama”, nispa (Mateo 22:4-6). Jesusqa chayta nispa, congregación sayarichisqaña kajtin imachus kananmanta parlasharqa. Chaypachaqa judíos wajyarisqallapuni karqanku Diospa Gobiernonman yaykunankupaj. Jinapis paykunamanta ashkhasqa manapuni kasukorqankuchu. Paykunaqa imaynatachus wajyarisqa kajkuna ‘reypa kamachisninta’ maqaykorqanku, ajinata Diospa kamachisninta maqaykorqanku (Hechos 4:13-18; 7:54, 58).

Chantá Jesús nerqa: “Reytajrí phiñakuspa soldadosninta kachasqa, chay runa wañuchista wañuchinankupaj, llajtankutataj ruphaykuchinankupaj”, nispa (Mateo 22:7). Jesusqa chaywan nisharqa Israel nación chinkachisqa kananta. Chaytaj karqa 70 watapi, romanos Jerusalén llajtata chinkacherqanku, chaypacha.

Jesuspa kikinchayninmanta rey, ¿wajkunatapis casamiento mikhuyman wajyarillarqatajchu? Arí. Jesús chay reymanta nerqa: “Kamachisninta nisqa: ‘Casamiento mikhoyqa wakichisqaña kashan, wajyasqasrí mana casamiento mikhuypi kanankupaj jinachu karqanku. Chayrayku ancho ñankunaman riychej, pitachá tarisqaykichejta casamiento mikhuyman wajyamuychej’, nispa. Kamachisnintaj, ñankunaman rispa tukuy tarisqanku runasta wajyamusqanku, sajrasta, kʼachastapis. Ajinapi wajyarisqa kajkunaqa casamiento wasiman juntʼaykusqanku” (Mateo 22:8-10)

Chaytaj karqa apóstol Pedro mana judío kajkunata cristianosman tukunankupaj wajyarishajtin. 36 watapeqa romanospa soldadosninkoj capitannin Cornelio, familian ima Diospa atiyninta japʼerqanku. Ajinamantataj mana judío kajkunapis cielopi kaj Gobiernoman yaykuyta aterqanku (Hechos 10:1, 34-48).

Chantá Jesús nillarqataj, ‘reyqa’ mana tukuy wajyarisqastachu allinpaj qhawananta. Pay nerqa: “Reytaj, wajyasqasta qhawarej yaykuspa, uj runata mana casamiento ropayojta rikusqa. Nisqataj: ‘¿Imajtintaj yaykumorqanki mana casamiento ropayojri?’, nispa. Chay runataj chʼinlla kasqa. Reytaj kamachisninta nisqa: ‘Kay runata makisninta, chakisnintawan wataykuspa, jawa laqhaman wijchʼuychej. Chaypitaj waqay, kiru kʼarurakuytaj kanqa’, nispa. Wajyasqasqa ashkhas kanku, ajllasqastajrí pisilla kanku”, nispa (Mateo 22:11-14).

Judiospa religionninkuta ñaupajman apajkunaqa, nisina entienderqankuchu Jesuspa nisqanta. Jinapis maytapuni phiñakuspa Jesusta wañuchiyta munarqanku. Imajtinchus Jesusqa paykunata pʼenqaypi rikhuricherqa.

Judiospa religionninkuta ñaupajman apajkunaqa Jesuspaj phiñasqas kasharqanku. Imajtinchus Jesusqa kikinchaykunasninwan paykuna sajras kasqankuta rikucherqa. Chayrayku fariseosqa yachachinakorqanku Jesusta pantachinankupaj, ajinamantataj Romamanta kamachejman jaywaykunankupaj. Paykunaqa wakin yachachisqasninkuman pagaykorqanku Jesusta pantachinankupaj (Lucas 6:7).

Chay pagasqa runasqa Jesusta nerqanku: “Yachachejníy, yachayku cheqanta parlaspa yachachisqaykita. Manataj wakillantachu allinpaj qhawanki, manachayqa Diospa ñanninmanta cheqanta yachachinki: ¿Allinchu kanman impuestota Cesarman pagana, chayri manachu?”, nispa (Lucas 20:21, 22). Ajina miskʼi simiwan parlajtinkupis, Jesusqa yacharqa puraj uyas kasqankuta, pantachiytataj munasqankuta. Sichus Jesús ninman karqa “mana impuestota paganachu” nispa chayqa, Romamanta gobiernoj contranpi oqharikushasqanta ninkuman karqa. “Impuestota pagana” nejtintajrí, llajtamasisnin contranpi churakunkuman karqa. Imajtinchus saykʼusqaña kasharqanku Romaj makinpi kasqankumanta. Jesusrí, ¿imatataj kuticherqa?

Pay nerqa: “Puraj uyas, ¿imaraykutaj pantachiyta munawankichej? Impuesto pagana qolqeta rikuchiwaychej”, nispa. Paykunataj uj denario qolqeta jaywarqanku. Jesustaj paykunata taporqa: “¿Pejpa uyantaj, pejpa sutintaj kay qolqepi kashan?”, nispa. Paykunataj kuticherqanku: “Cesarpata”, nispa. Jesustaj nerqa: “Jina kajtenqa, Cesarpata kajtaqa Cesarman qopuychej, Diospata kajtataj Diosman qopuychej”, nispa (Mateo 22:18-21).

Runasqa chayta uyarispa mayta tʼukorqanku. Ni imata kutichiyta atispataj riporqanku. Jinapis urmachiytapuni munarqanku. Chayrayku saduceosñataj pantachiyta munarqanku.

Paykunaqa nej kanku wañusqas mana kausarimunankuta. Chayrayku Jesusta kausarimuymanta, uj warmi qosan wañupojtin cuñadonwan casarakuyta atisqanmantawan taporqanku. Paykuna nerqanku: “Yachachejníy, Moisés nerqa: ‘Pi runallapis mana wawayoj wañupun chayqa, hermanon casarakunan tiyan chay viudawan. Ajinamanta hermanonpa miraynin rikhurinanpaj’, nispa. Noqayku ukhupi qanchis hermanos karqanku. Kuraj kaj casarakorqa, mana wawayojtaj wañuporqa. Chantá warmenqa cuñadonwan casarakaporqa. Chay qosanpis wañupullarqataj. Kinsa kajwanpis ajinallataj karqa. Qanchisnintintaj ajinata casarakuspa wañuporqanku. Tukuyninkumanta qhepatataj, chay warmipis wañupullarqataj. Chay warmeqa qanchisnintinwan casarakorqa. Wañusqas kausarimojtinku, ¿mayqenpa warmintaj kanqari?”, nispa (Mateo 22:24-28).

Jesusqa yacharqa Moisespa qhelqasqasninta saduceos jatunpaj qhawasqankuta. Chayrayku paykunaman nerqa: “Qankunaqa pantasqa kashankichej, imaraykuchus mana rejsinkichejchu Diosmanta Qhelqasqata, nitaj Diospa atiynintapis. Wañusqas kausarimojtinkoqa, ni qharispis ni warmispis casaranqankuchu, manachayqa cielopi kaj ángeles jina kanqanku. Wañusqas kausarimunankumanta, ¿manachu Moisespa qhelqasqan libropi leerqankichej, imatachus Dios khishkarara chʼajramanta nimusqanta? Payqa Moisesta nerqa: ‘Noqa kani Abrahanpa Diosnin, Isaacpa Diosnin, Jacobpa Diosnintaj’, nispa. Payqa mana wañusqaspa Diosninchu, manachayqa kausajkunajta. Qankunaqa may pantasqa kashankichej”, nispa (Marcos 12:24-27; Éxodo 3:1-6). Runastaj chayta uyarispa tʼukulla kasharqanku.

Jesusqa ajinata fariseostawan saduceostawan chʼinyacherqa. Wakintajrí Jesusta urmachiyta munaspa tapullarqankupuni. Leymanta ujnin yachachej taporqa: “Yachachejníy, ¿mayqen kamachisqataj Leymanta aswan kurajri?”, nispa (Mateo 22:36).

Jesustaj nerqa: “Ñaupaj kajqa kay: ‘Uyariy Israel, Jehová Diosninchejqa, uj kʼata Jehová Dioslla. Jehová Diosniykitaqa munakunayki tiyan tukuy sonqoykiwan, tukuy kausayniykiwan, tukuy yuyayniykiwan, tukuy kallpaykiwantaj’. Iskay kajtaj kay: ‘Runa masiykita munakunayki tiyan, qan kikiykita jina’. Chay iskay kamachisqasmanta aswan kurajqa mana kanchu”, nispa (Marcos 12:29-31).

Leymanta yachachej runataj nerqa: “Yachachejníy, kajllata ninki: ‘Diosqa Ujlla. Paymanta wajqa mana kanchu’. Chantá Diosta tukuy sonqowan, tukuy yuyaywan, tukuy kallpawan munakoyqa, runa masinchejtataj noqanchejta jina munakuypis, astawan valen tukuy qʼolachisqa jaywanasmanta, uywa wañuchisqa jaywanasmantawan nisqaqa”. Jesusqa chay runa allinta kutichisqanta reparaspa nerqa: “Diospa Gobiernonmanta mana karupichu kashanki”, nispa (Marcos 12:32-34).

Jesusqa 9 de nisanmanta 11 de nisankama, kinsa pʼunchaytaña templopi yachachisharqa. Wakin runasqa, leymanta yachachej runa jina, tukuy sonqo paypa yachachisqanta uyarerqanku. Jinapis judiospa religionninkuta ñaupajman apajkunaqa, mana ajinatachu uyarerqanku. Niñataj imatapis astawan tapuyta aterqankuchu.

Jesusman churanakoj runasqa, Jesusta mana pantachiyta aterqankuchu, nitaj Romamanta autoridadesman jaywaykuytapis (Lucas 20:20). Chantá Jesusqa 11 de nisán diallapitaj, templollapiraj kashaspa pichus pay kasqanmanta parlayta munarqa. Chayrayku payman churanakojkunata taporqa: “¿Ima ninkichejtaj Cristomanta? ¿Pejpa wawantaj?”, nispa (Mateo 22:42). Runasqa sumajta yacharqanku Cristo chayri Mesías Davidpa mirayninmanta kananta. Chayrayku paykunaqa nerqanku: “Davidpa wawan”, nispa (Mateo 9:27; 12:23; Juan 7:42).

Jesustaj nerqa: “Chantá, ¿imaraykutaj Diospa atiyninnejta Davidqa, Cristota ‘Señor’ nerqari? David nerqa: ‘Jehová Diosqa Señorniyta nerqa: “Pañayman tiyaykukuy, enemigosniykita chakisniyki uraman churanaykama”, nispa’. Chayrayku sichus David payta ‘Señor’ nerqa chayqa, ¿imaynapitaj Cristoqa Davidpa wawan kanmanri?”, nispa (Mateo 22:43-45).

Fariseosqa chayta uyarispa ni imata niyta aterqankuchu. Paykunaqa suyakusharqanku Davidpa mirayninmanta uj runa Cristo kananta, paykunatataj Roma nacionmanta kacharichinanta. Jesustajrí Davidpa palabrasninta oqharispa rikucherqa, Cristoqa mana kay mundomanta gobiernos jinallachu kananta (Salmo 110:1, 2). Astawanpis Cristoqa Davidpa Señornin kanan karqa. Payqa Diospaj pañanpi tiyaykukuytawan gobernamunan karqa. Fariseostaj chayta uyarispa chʼinlla karqanku.

Jesuspa parlasqantaqa yachachisqasnin, waj runas ima uyarillarqankutaj. Jesustaj paykunata yuyaycharqa fariseosmanta leymanta yachachejkunamantawan qhawakunankuta. Imajtinchus paykunaqa “imatachus Moisés yachacherqa, chayta yachachishasqankuta” yuyarqanku. Jesús payta uyarejkunaman nerqa: “Tukuy ima nisusqaykichejta kasuychej. Chaywanpis ama ruwasqankuman jinaqa ruwaychejchu. Paykunaqa parlallanku, nitaj ruwankuchu”, nispa (Mateo 23:2, 3).

Chantá Jesús paykuna puraj uya kasqankumanta nillarqataj: “Frentenkupi, lloqʼe makinkupi ima churakusqanku cajitasta jatunyachinku”, nispa. Wakin judiosqa juchʼuy cajitaspi Diosmanta Qhelqasqasta churaj kanku. Chaytataj churakoj kanku sajramanta jarkʼakunankupaj. Jinapis Leymanta yachachejkunawan fariseoswanqa, chay “cajitasta” jatunyachej kanku Leyta jatunpaj qhawasqankuta runas yuyanankupaj. Chantapis ‘ropasninkoj waychʼasninta’, flecosninta jatunyachej kanku. Israelitas ropasninkuman waychʼasta churanankupuni kajtinpis, paykunaqa aswan jatuchajta churaj kanku (Números 15:37-40). Tukuy chayta ruwarqanku “runaswan rikuchikunallankupaj” (Mateo 23:5).

Jesuspa yachachisqasninpis, ichá jatunpaj qhawachikuyta munankuman karqa. Chayrayku Jesús nerqa: “Qankunatajrí ama ‘Yachachejníy’ nichikuychejchu. Ujlla Yachachejniykichejqa, tukuyniykichejtaj hermanos kankichej. Amataj pitapis kay jallpʼapi tatáy niychejchu. Ujlla Tataykichejqa, cielopitaj kashan. Amallataj yachachejníy nichikuychejchu, imaraykuchus Yachachejniykichejqa ujlla, chaytaj Cristo. Qankunamanta kurajpaj qhawasqa kajqa, sirvisunaykichej tiyan. Jatunchakojqa kʼumuykachachisqa kanqa, kʼumuykukojtajrí jatunchasqa kanqa”, nispa (Mateo 23:8-12).

Chantá Jesusqa puraj uya fariseosta, leymanta yachachejkunatawan nerqa: “¡Ay qankunamanta leymanta yachachejkuna, fariseos, puraj uyas! Qankunaqa cielopi kaj Gobiernoman yaykunata wisqʼaykunkichej runas mana yaykunankupaj. Qankunaqa mana yaykunkichejchu, nitaj yaykuyta munajkunatapis yaykojta saqenkichejchu”, nispa (Mateo 23:13).

Jesusqa paykunata kʼamerqa munasqankuman jina kamachiykunata churasqankumanta, imachus Jehová Diospaj aswan sumaj kajmantataj qonqapusqankumanta. Jesús nerqa: “¡Ay qankunamanta runasta pusaykachaj ciegos! Qankunaqa ninkichej: ‘Templorayku jurajqa mana jurasqanta juntʼananpunichu tiyan, temploj qorinrayku jurajrí juntʼananpuni tiyan’, nispa”. Leymanta yachachejkunawan, fariseoswanqa ciegos jina karqanku. Diospa wasinta aswan jatunpaj qhawanankumantaqa, templopi kaj qorita aswan jatunpaj qhawarqanku. Leymanta aswan allin kajtataj qonqaporqanku: “cheqan kajta, khuyakuyta, Diosta mana wasanchayta ima” (Mateo 23:16, 23; Lucas 11:42).

Chantá Jesusqa fariseosta nerqa: “¡Pusaykachaj ciego runas, chʼuspita chʼumankichej, camellotataj oqoykullankichej!”, nispa (Mateo 23:24). Fariseosqa vinota colaj kanku mana chʼuspiyojta tomanankupaj. Imajtinchus chʼuspeqa Leyman jina chʼichipaj qhawasqa karqa. Jinapis Diospa Leyninmanta aswan allin kajta pisipaj qhawarqanku. Chayta ruwaspataj uj camellotapis oqoykushankuman jina karqa. Camelloqa Leyman jina chʼichipaj qhawasqa karqa. Jinapis chʼuspimanta nisqaqa aswan jatun karqa (Levítico 11:4, 21-24).

Jesusqa templopi último diata yachachishaspa, leymanta yachachejkunata, fariseostawan uyankupi niporqa: “Puraj uyas” nispa. Chantá pay nerqa: “Qankunaqa vasota, platotapis jawallanta mayllankichej, ukhuntataj mana. Ajina qankunapis kankichej, ukhuykichejqa juntʼa kashan tukuy imata munapayaywan, munaynillaykichejta ruwaywan ima. Ciego fariseo, ñaupajtaqa vasoj ukhunta, platoj ukhuntawan mayllay. Ajinamanta jawanpis llimphullataj kananpaj”, nispa (Mateo 23:25, 26). Fariseosqa Moisespa Leyninman jinapuni llimphuchakoj kanku, wajkunawantaj allinpaj qhawachikuyta munaj kanku. Jinapis sonqonkoqa sajra imaswan juntʼa kasharqa.

Paykunaqa “profetasta wañuchejkunaj wawasnin” karqanku. Jinapis tatasninku wañucherqanku chay profetaspa sepulturasninkuta, mana pʼenqarikuspa allinchaj kanku (Mateo 23:31). Chantapis paykunaqa Jesusta wañuchiyta munasharqanku (Juan 5:18; 7:1, 25). Arí, paykunaqa puraj uyas karqanku.

Chantá Jesusqa, mana pesachikojtinku imachus paykunawan kananta willarqa. Pay nerqa: “Katari uñas, ¿imaynatataj juzgasqa kanaykichejmanta, Hinón Wayqʼoman wijchʼusqa kanaykichejmantapis ayqenkichejri?”, nispa (Mateo 23:33). Hinón Wayqʼoqa qʼopata ruphachinapaj wayqʼo karqa. Chayrayku Jesusqa fariseoswan leymanta yachachejkunawan chayman wijchʼusqa kanankuta nispa, wiñaypaj chinkachisqa kanankuta nisharqa.

Jesuspa yachachisqasnenqa, paypa sutinpi parlananku karqa ‘profetas’ jina, ‘yachayniyojkuna’ jina, ‘yachachejkuna’ jinataj. Judiospa religionninkuta ñaupajman apajkunarí, mana paykunatapis kasunkumanchu karqa. Chayrayku Jesús nerqa: ‘Yachachisqasniymanta wakintaqa wañuchinkichej, wakinta kʼaspiman warkhuykunkichej, wakintataj sinagogasniykichejpi jasutʼinkichej, wakintataj llajtamanta llajta qhatiykachankichej. Ajinamanta tukuy cheqan runaspa yawarnin kay jallpʼa patapi jichʼakusqanmanta qankuna juchayoj rikhurinkichej, Abelpa yawarninmantapacha Zacariaspa yawarninkama, pitachus qankuna wañucherqankichej, chaypata’, nispa. Chantapis Jesús nillarqataj: “Kay tiempo runasqa chay tukuy imasmanta castigasqa kanqanku”, nispa (Mateo 23:34-36). Chaytaj karqa 70 watapi, maypachachus Romamanta soldados Jerusalenta chinkacherqanku, may chhika judiostataj wañucherqanku, chaypacha.

Chayrayku Jesús llakikuspa nerqa: “Jerusalenpi tiyakojkuna, qankunaqa profetasta wañuchiyta yachankichej, qankunaman kachamusqastapis rumiswan chʼanqayta yachankichej. Mashkha kutitachus qankunata tantayta munarqaykichej, imaynatachus wallpa chillwisninta lijrasnin uraman tantaykun, ajinata. Qankunataj mana munarqankichejchu. Qhawariychej, Diosqa wasiykichejta saqerpayanqa”, nispa (Mateo 23:37, 38). Jesusta uyarejkunaqa “ima wasimanta parlashanri” nispachá nerqanku. Jesustajrí Diospa wasinmanta parlasharqa.

Chantá Jesús nerqa: “Kunanmantaqa manaña rikuwankichejchu: ‘Jehová Diospa sutinpi jamojqa bendecisqa kachun’, ninaykichejkama”, nispa (Mateo 23:39). Jesusqa uj salmomanta parlasharqa. Chaypi nin: “Jatunchasqa kachun Tata Diospa sutimpi jamojqa. Tata Diospa yupaychana wasinmantapacha qankunata bendecimuyku”, nispa (Salmo 118:26). Arí, Jerusalén templo chinkachisqa kajtenqa, manaña pipis chayman Diosta yupaychaj rinmanchu karqa.

Chantá Jesusqa tiyaykukorqa qolqe churana cajas qayllapi. Runasqa chayman chimpaspa juskʼitunta qolqeta churaj kanku. Jesustajrí qhawasharqa “runas chay cajasman qolqeta churashasqankuta. Qhapaj runasqa ashkha qolqeta churasharqanku. Uj wajcha viudapis jamuspa iskay qolqesitusta churaykorqa, chay qolqesitusqa may pisi valorniyojlla karqa” (Marcos 12:41, 42). Jinapis Jesusqa yacharqa, Jehová Dios mayta kusikusqanta chay wajcha viudaj churasqanwan.

Chantá Jesusqa yachachisqasninta wajyaspa nerqa: “Cheqatapuni niykichej: Kay wajcha viudaqa qolqe churana cajasman aswan ashkhata churan, tukuy churajkunamanta nisqaqa. Tukuypis puchojllataña churanku, kay viudatajrí wajcha kayninpi tukuy kapusqanta churaykun”, nispa (Marcos 12:43, 44). Chay wajcha viudaqa mana judiospa religionninkuta ñaupajman apajkuna jinachu yuyarqa, nitaj paykuna jinachu ruwarqa.

Jesusqa 11 de nisán pʼunchaypi templomanta llojsiytawan riporqa. Niñataj ujtawan temploman kuterqachu. Ripushajtin ujnin yachachisqan payta nerqa: “Yachachejníy, qhawariy kay perqasta, kay chhikachachaj rumisnintapis”, nispa (Marcos 13:1). Temploqa jatuchaj rumiswan perqasqa kasharqa, chayraykutaj mana jaykʼaj urmaykunanpaj jina karqa. Jesustajrí nerqa: “¿Temploj jatuchaj perqasnintachu qhawashanki? Kaypeqa manapuni uj rumillapis rumi patapeqa qhepakonqachu, thuñisqapuni kanqa”, nispa (Marcos 13:2).

Jesusqa chayta niytawan, apostolesninwan Cedrón wayqʼonta chimpaspa Olivos orqoman wicharerqa. Wicharishaspataj uj cheqapi tawa apostolesnillanwan qhepakorqa. Paykuna karqanku Pedro, Andrés, Santiago, Juan ima. Chaymantataj Jerusalén templo sutʼisitu rikukoj.

Jesusqa kay jallpʼapi willayta tukuchashaspaña, uj mashkha diasta templopi yachacherqa, tutasnintaj Betania ranchopi samarikorqa. Ashkha runas Jesuspa yachachisqanta uyariyta munarqanku. Chayrayku “tutamanta temploman jamoj kanku, payta uyarinankupaj” (Lucas 21:37, 38). Jesusqa martes 11 de nisán tardenta Olivos orqoman riporqa. Chaypitaj paywan khuska Pedro, Andrés, Santiago, Juan ima kasharqanku.

Chay apostolesqa Jesusman sapallanpi chimparqanku. Paykunaqa templomanta llakisqa kasharqanku. Imaraykuchus Jesús nerqa, templopeqa manapuni uj rumillapis rumi patapi qhepakunanta. Chantapis astawan yachayta munarqanku imajtinchus Jesús wakichisqa kanankuta nisqanmanta. Jesusqa paykunaman nisqa: “Wakichisqa kaychej, noqaqa mana yuyasqaykichej horapi jamusaj”, nispa (Lucas 12:40). Chantapis Jesusqa paykunaman aswan ñaupajta willallarqataj ‘atiyninta rikuchinan pʼunchaymanta’ (Lucas 17:30). Chayrayku paykunaqa, ichapis yuyasharqanku Jesús chay imasmanta parlaspa, templo thuñisqa kananmanta parlashasqanta. Jinapis yachaytapuni munarqanku imamantachus Jesús parlashasqanta. Chayrayku payta taporqanku: “Willawayku: ¿Maykʼajtaj chay imas kanqa? Chantá, ¿ima señaltaj kanqa kutimunayki tiempomanta, kay mundoj imasninpa tukukuyninmantawan?”, nispa (Mateo 24:3).

Paykunaqa chayta tapuspa, chimpankupi kasharqa chay templo thuñisqa kananpichá yuyasharqanku. Chantapis Jesuspa kutimunan tiempomanta tapullarqankutaj. Ichapis chayta taporqanku, Jesús yachachishaspa “uj reypa wawan” rey churasqa kananpaj karu llajtaman ripusqanmanta, ‘rey kaspañataj kutinpunanmanta’ parlasqanrayku (Lucas 19:11, 12). Chantapis Jesusta tapullarqankutaj ‘kay mundoj imasninpa tukukuyninmanta’.

Jesustajrí uj señalta paykunaman qorqa. Ajinamanta maykʼajchus Jerusalén llajta, templopis chinkachisqa kananta yachanankupaj. Chay señalqa aswan qhepamanpis cristianosta yanapanan karqa, Jesuspa ‘kutimunan tiempopi’ kausashasqankuta reparanankupaj. Chantapis yanapanallantaj karqa ‘kay mundoj imasninpa tukukuynin’ qayllapiña kashasqanta yachanankupaj.

Jesús wañuchisqa kasqanmanta qhepamanqa, apóstoles rikorqanku Jesuspa nisqanmanta wakin imas juntʼakushasqanta. Arí, paykuna kausashajtillankuraj chay imas juntʼakuyta qallarerqa. Chayrayku Jesús wañuchisqa kasqanmanta 37 watasninman, cristianosqa wakichisqa kasharqanku 70 watapi Jerusalén llajtawan templowan chinkachisqa kananpaj. Jinapis mana Jesuspa tukuy ima nisqanchu 70 watakama juntʼakorqa. Chanta, ¿ima señaltaj rikuchinan karqa Jesús reyña kasqanta? Jesusqa chayta apostolesninman nerqa.

Pay nerqa “guerras” kananta, ‘uj ayllu waj aylloj contranta oqharikunanta’, “uj suyupis waj suyoj contranta” oqharikunanta (Mateo 24:6, 7). Nillarqataj “sinchʼi jallpʼa ikhakuykuna” kananta, “kaynejpi jaqaynejpitaj yarqhaykuna, wañuchej onqoykuna” kananta ima (Lucas 21:11). Chantá pay nerqa: “Runasqa qankunata qhatiykachasonqachej, japʼirasonqachejtaj”, nispa (Lucas 21:12). Chantapis nillarqataj: “Ashkha llulla profetas rikhurimuspa ashkhasta pantachenqanku. Sajra kausay yapakusqanraykutaj, ashkhaspa munakuyninku chiriyaponqa”, nispa. Chay qhepatataj nerqa: “Diospa Gobiernonmanta sumaj willaykunapis jallpʼantinpi willakonqa tukuy laya runas yachanankupaj, chaypachamá tukukoyqa jamonqa”, nispa (Mateo 24:14).

Jesuspa nisqanqa mana Jerusalén chinkachisqa kashajtillanchu juntʼakorqa, manachayqa aswan qhepamanpis juntʼakullanqataj. Chantapis Jesuspa nisqanqa, kunanpis juntʼakushallantaj. Chayrayku noqanchejpis chayta reparananchej tiyan.

Chantá Jesusqa paypa kutimunanmanta waj señalta qollarqataj. Pay nerqa ‘manchay millachikuna thuñej’ rikhurinanta (Mateo 24:15). Chay manchay millachikuna thuñejtaj 66 watapi rikhurerqa, maypachachus Jerusalén llajta Romamanta ‘soldadoswan muyurisqa’ kasharqa, chaypacha. Chay soldadosqa Jerusalenman estandartesninku oqharisqa rerqanku, llajtaj perqanmanta uj partetataj thuñiykorqanku (Lucas 21:20). Ajinamanta chay ‘manchay millachikuna thuñejqa’ temploman yaykorqa, maypichus mana sayananchu karqa, chaypitaj sayarqa.

Jesús nillarqapuni: “Chaypachaqa manchay ñakʼariy kanqa, mayqenchus kay mundoj qallariyninmantapacha kunankama manaraj karqachu, nitaj ujtawanpis kanqañachu”, nispa. 70 watapeqa Romamanta soldados Jerusalén llajtata templontinta chinkacherqanku, may chhika runastataj wañucherqanku. Ajinamanta manchay ñakʼariy jaqay tiempopi karqa (Mateo 4:5; 24:21). Jerusalén llajtaqa, rikhurisqanmantapacha manapuni ujtapis ajinata chinkachisqachu karqa. Judiospis chay wata manchayta ñakʼarerqanku. Paykunaqa mana ujtapis jinapi rikukusqankurajchu. Chay watamantapachataj, manaña ñaupaj wataspi jinachu temploman Diosta yupaychaj rerqanku. Jesuspa nisqan aswan qhepaman juntʼakojtintajrí, manchay jatun ñakʼariypuni kanqa.

KAY MUNDOJ TUKUKUYNINPI JEHOVÁ DIOSPI ATIENEKUNA

Jesusqa apostolesninman waj señalesmantawan willarqa. Chay señalestaj rikuchinan karqa Jesús Diospa Gobiernonpi rey jinaña kutimusqanta, kay sajra mundoj tukukuyninpis qayllapiña kasqanta. Jesús nerqa: “Llulla Cristos, llulla profetaspis rikhurimonqanku [...] pantachinankupaj, atikojtenqa Diospa ajllasqasnintapis”, nispa (Mateo 24:24). Jinapis ajllasqa kajkunaqa mana chay llullaswan engañachikonqankuchu. Imajtinchus llulla Cristosqa tukuypa rikunanta jamonqanku. Jinapis Jesús Diospa Gobiernonpi reyña kasqantaqa mana pipis rikonqachu.

Chantá Jesusqa kay mundoj tukukuynin chayamojtin manchay ñakʼariy kananmanta parlarqa. Pay nerqa: “Inteqa laqhayaykonqa, killapis manaña kʼanchamonqachu, chʼaskaspis cielomanta urmaramonqanku, cielopi atiykunapis kuyurichisqa kanqanku”, nispa (Mateo 24:29). Apostolesqa mana yacharqankuchu imaynatachus Jesuspa nisqan juntʼakunanta. Jinapis chay imas juntʼakojtenqa, runas tʼukullachá kanqanku.

Chay imasta rikuspa, ¿imatataj runas ruwanqanku? Jesús nerqa: “Runastaj manchariywan wijchʼukonqanku, imaschus kay mundoman jamunanta yachaspa, imaraykuchus cielopi atiykunapis kuyurichisqa kanqanku”, nispa (Lucas 21:26). Jesusqa chayta nispa, ni jaykʼaj jina manchay llakiy tiempo kananta nisharqa.

Jinapis Jesusqa apostolesninta kallpachananpaj nerqa, ‘atiywan, jatun kaywantaj pay jamojtin’ mana tukuychu mancharinankuta (Mateo 24:30). Chantapis Jesusqa paykunaman nerqaña, Dios chay pʼunchaykunata ajllasqasrayku pisiyachinanta (Mateo 24:22). Chanta, ¿imatataj Jesuspa yachachisqasnin ruwanqanku Jesuspa nisqasnin juntʼakushajtin? Jesús nerqa: “Chaykuna qallarejtintaj cheqanta sayaykuychej, umaykichejta oqharispa, imaraykuchus kacharichisqa kanaykichejqa qayllamushanña”, nispa (Lucas 21:28).

Chantapis yachachisqasnin tukukuy tiempopi kausakushasqankuta yachanankupaj, Jesús nerqa: “Higo sachʼamanta kayta yachakuychej: Ramasnin wawayarejtin, laqhesninpis rikhurimojtin, qʼoñi tiempo qayllapiña kasqanta yachankichej. Ajinallatataj qankunapis chay tukuy imasta rikuspaqa, yachaychej qayllapiña kasqayta, punkupiña. Cheqatapuni niykichej: Kay tiempomanta runasqa mana wañonqankuchu chay tukuy imas juntʼakunankama”, nispa (Mateo 24:32-34).

Jesuspa yachachisqasnenqa, paypa nisqasnin juntʼakushasqanta rikuspa, reparananku karqa fin del mundo qayllapiña kashasqanta.

Chantá Jesusqa tukukuy tiempopi kausakoj yachachisqasninpi yuyaspa nerqa: “Chay pʼunchaymanta, chay horamantawanqa mana pipis yachanchu, ni cielopi kaj angelespis, nitaj noqapis, chaytaqa Tatallay yachan. Imaynachus Noejpa tiemponpi karqa, ajinallataj kanqa noqa kutimunay tiempopis. Chay tiempomanta runasqa manaraj Jatun Para chayamushajtin, mikhusharqanku, ujyasharqanku, casarakusharqanku, arcaman Noé yaykunan pʼunchaykama. Paykunaqa mana reparakorqankuchu Jatun Para chayamunankama, tukuyninkutaj chinkachisqa karqanku. Ajinallataj kanqa noqa kutimunay tiempopis”, nispa (Mateo 24:36-39). Jesusqa chayta nispa, yachachisqasninman nisharqa, imaynatachus Noej tiemponpi Jatun Para mundo enteropi karqa, ajinallatataj kay mundoj imasninpa tukukuyninpis mundo enteropi kananta.

Olivos orqopi Jesusta uyarisharqanku chay apostolesqa, repararqankuchá wakichisqa kananku kasqanta. Chantá Jesús nillarqapuni: “Allinta qhawarikuychej, pajtataj sonqoykichej atipachikunman anchata mikhuywan, anchata ujyaywan, kay kausaypa llakiykunasninwan ima. Jinallapitaj chay pʼunchay ujllata qankunata taripasunkichejman, imaynatachus uj trampa animalta ujllata japʼirparin, ajinata. Chay pʼunchayqa tukuy kay jallpʼa patapi kausajkunaman chayamonqa. Rijchʼarisqallapuni kaychej, tukuy tiempo Diosmanta mañakuspa, chay tukuy jamoj imasmanta lluspʼinaykichejpaj, noqaj ñaupaqeypitaj kanaykichejpaj”, nispa (Lucas 21:34-36).

Jesusqa chayta nispa, ujtawan rikuchishallarqataj paypa nisqan mundo enteropi juntʼakunanta. Payqa mana 30 chayri 40 watasninman imaschus Israel nacionpi kananmantachu parlasharqa. Astawanpis payqa chay imas “tukuy kay jallpʼa patapi kausajkunaman” chayamunanmanta parlasharqa.

Chantá Jesusqa nerqa yachachisqasnin wakichisqas, rijchʼarisqastaj kanankuta. Chayrayku nerqa: “Kayta yachaychej: Wasiyojchus yachanman ima horatachus suwa jamunanta chayqa, rijchʼarisqallapuni kanman, manataj saqenmanchu wasinman suwa yaykunanta. Chayrayku qankunapis wakichisqa kaychej, noqaqa mana yuyasqaykichej horapi jamusaj”, nispa (Mateo 24:43, 44).

Chantá Jesusqa yachachisqasnin mana llakikunankupaj uj “allin kamachi” kananmanta parlarqa. Chay kamacheqa rijchʼarisqa, ashkha imasta ruwaspataj kanan karqa. Chaytataj yachachisqasnin sumajtachá entienderqanku. Jesús nerqa. “¿Pitaj chay allin kamachi yuyayniyoj, pitachus patronnin churarqa kamachisninman tiemponpi mikhunata qonanpaj, chay? Kusikonqa chay kamacheqa, patronnin chayamuspa ajinata ruwashajta taripajtenqa. Cheqatapuni niykichej: Patronnenqa payta churanqa tukuy kapuyninta qhawananpaj”, nispa. Jinapis “chay kamachichus sajrayapuspa” “kamachi masisnintataj maqayta qallarinman” chayqa, patronnin ‘may sinchʼita jasutʼenqa’ (Mateo 24:45-51; Lucas 12:45, 46, kikinchay).

Jinapis Jesusqa mana nisharqachu wakin yachachisqasnin sajrasman tukunankuta. Astawanpis payqa munarqa yachachisqasnin rijchʼarisqa kanankuta, ashkha imasta ruwaspataj kanankuta. Chaytataj waj kikinchaywan sutʼincharqa.

Jesusta apostolesnin taporqanku ima señaleschus kananta paypa kutimunan tiempomanta, kay mundoj imasninpa tukukuyninmantawan. Jesustaj paykunaman kutichishaspa uj kikinchaymantawan parlarerqa. Chay kikinchaypa juntʼakusqantataj paypa kutimunan tiempopi tiyakojkuna rikunanku karqa.

Jesús nerqa: “Cielopi kaj Gobiernoqa rijchʼakun chunka doncellasman. Paykunaqa mecherosninkuta oqharispa noviota taripaj llojsisqanku. Phishqaqa mana yuyayniyoj kasqanku, phishqataj yuyayniyoj”, nispa (Mateo 25:1, 2).

Jesusqa mana nisharqachu cielopi kaj Gobiernoman yaykojkunamanta khuskallan yuyayniyoj kanankuta, khuskantaj mana. Astawanpis payqa nisharqa chay Gobiernoman yaykojkuna wakichisqa kaytachus chayri manachus ajllananku kasqanta. Jinapis Jesusqa, yacharqa yachachisqasnin Diosta kasukunankutapuni, ajinamantataj bendicionesta japʼinankuta.

Jesús kikinchayninpi nisqanman jina, chunka doncellas noviota taripaj llojsisqanku paywan khuska fiestaman yaykunankupaj. Novio chayamojtin, chay doncellasqa mecherosninkuta japʼichiytawan novioj ñanninta kʼanchachinanku karqa, novianta wasinman chayachinankama. Paykunarí, ¿chayta ruwarqankuchu?

Jesús nerqa: “Chay mana yuyayniyoj doncellasqa mecherosnillankuta apakusqanku, nitaj aceiteta apakusqankuchu mecherosninkuman yapanankupaj. Yuyayniyoj doncellastaj mecherosninkuta apakusqanku, aceitetapis yurusninkupi apakullasqankutaj. Novio mana usqhayta chayamojtintaj tukuyninku puñuywan atipachikuspa puñurparisqanku”, nispa (Mateo 25:3-5). Novioqa anchatasina qheparikusqa, chayrayku chay chunka doncellasqa payta suyaspa puñurpasqanku. Apostolesqa chay kikinchayta uyarispa ichapis yuyarikorqanku, reypa wawanmanta Jesús parlasqanta. Pay nisqanman jina, chay reypa wawanqa tiemponmanraj “rey kaspaña kutimusqa” (Lucas 19:11-15).

Chantá Jesusqa novio chayamojtin imachus kasqanta willarqa. Pay nerqa: “Chaupi tutata uj qhapariy uyarikusqa: ‘Kaypiña novio kashan. Taripaj llojsimuychej’, nispa” (Mateo 25:6). Chay chunka doncellas, ¿noviota suyankumanchu karqa?

Jesús nerqa: “Chay chunka doncellastaj jatarikusqanku mecherosninkuta wakichinankupaj. Mana yuyayniyoj doncellasqa, allin yuyayniyoj doncellasman nisqanku: ‘Qoriwayku uj chhika aceiteta. Mecherosniykoqa wañupushankuña’, nispa. Allin yuyayniyoj doncellastaj kutichisqanku: ‘Qorejtiykoqa tukuyninchejta pisiwasunman. Astawanqa rispa vendejkunamanta ranterqakamuychej’, nispa” (Mateo 25:7-9).

Arí, chay mana yuyayniyoj phishqa doncellasqa, novio chayamunanpaj mana wakichisqachu, nitaj rijchʼarisqachu kasharqanku. Paykunajtaqa aceitenku pisisqa, chayraykutaj rantej risqanku. “Rantimunankukamataj, novio chayamusqa, wakichisqa doncellastaj noviowan khuska casamiento wasiman yaykusqanku, punkutaj wisqʼakapusqa. Chaymantaraj chay wakin doncellasqa chayamuspa nisqanku: ‘Señor, Señor, kicharimuwayku’, nispa. Noviotajrí kutichisqa: ‘Qankunataqa mana rejsiykichejchu’, nispa” (Mateo 25:10-12). Chay mana yuyayniyoj doncellasqa, mana wakichisqachu kasqankurayku mana casamiento wasiman yaykorqankuchu.

Apostolesqa repararqanku Jesús chay novio kasqanta. Imajtinchus Jesusllataj aswan ñaupajtaña pay kikinta noviowan kikinchakorqa (Lucas 5:34, 35). Chanta, ¿pikunamantataj Jesús parlasharqa yuyayniyoj doncellasmanta parlaspa? Payqa apostolesnin jina mana wasanchaspa Diosta sirvejkunamanta parlasharqa. ¿Imajtintaj chayta ninchej? Imajtinchus Jesusqa, Diospa Gobiernonman yaykonqanku chay “juchʼuy tropa” ovejasmanta parlaspa, nerqa: “Sumaj chumpisqa kaychej, mecherosniykichejpis japʼichisqa kachun”, nispa (Lucas 12:32, 35). Apostolespis Jesús chayta nispa paykunamanta parlashasqanta entienderqanku. Chanta, ¿imatataj Jesús chay kikinchaywan yachachisharqa?

Jesusllataj chayta sutʼincharqa. Pay nerqa: “Rijchʼarisqallapuni kaychej. Qankunaqa mana yachankichejchu ima pʼunchaychus, ima horachus chay kananta”, nispa (Mateo 25:13).

Jesusqa chayta nispa yachachisqasnin kutimunan tiempopi “rijchʼarisqallapuni” kanankuta nisharqa. Arí, Jesuspa yachachisqasnenqa chay phishqa yuyayniyoj doncellas jina, wakichisqas, rijchʼarisqastaj kananku tiyan. Ajinallamanta paykunaqa tʼinkankuta, premionkuta japʼiyta atenqanku.

Jesusqa tawa apostolesninwan Olivos orqopi kasharqa. Paykunataj Jesusta taporqanku kutimunan tiempomanta, kay mundoj imasninpa tukukuyninmantawan ima señaleschus kananta. Jesustaj paykunaman ashkha kikinchaykunawan kuticherqa. Chay kikinchaykunamanta ujnenqa qolqeta mirachinamanta kikinchayman rijchʼakorqa. Qolqeta mirachinamanta kikinchaytaqa, aswan ñaupajtaña Jericó llajtapi kashaspa Jesús willarerqa. Chaywantaj yachacherqa Diospa Gobiernon aswan qhepamanraj jamunanta. Olivos orqopi kashaspa willarqa chay kikinchaywantaj, yachachisqasnin kʼuchis kanankuta, ima llankʼaytachus japʼisqankutapis sumajta juntʼanankuta yachacherqa.

Jesús nerqa: “Cielopi kaj Gobiernoqa rijchʼakullanmantaj uj runaman. Pichus karu llajtaman rinanña kashajtin kamachisninta wajyachispa, paykunaman kapuyninta saqesqa, chayman”, nispa (Mateo 25:14). Jesusqa aswan ñaupaj kutipiña, “rey churasqa kananpaj” karu llajtaman rej runamanta parlaspa, pay kikillanmantataj parlarqa. Chayrayku apostolesqa sutʼita entienderqanku “karu llajtaman rinanña” kasharqa chay runamanta parlaspa, pay kikillanmantataj parlashasqanta (Lucas 19:12).

Karu llajtaman rinanña kasharqa chay runaqa, niraj ripushaspa kapuyninta kamachisninman saqerqa. Jesustajrí uj sumaj llankʼayta yachachisqasninman saqerqa. Chay llankʼaytaj karqa Diospa Gobiernonmanta runasman willay. Jesusqa pisi tiempollatawanña kay jallpʼapi kanan karqa. Jinapis payqa kinsa wata khuskanniyojta sumaj willaykunata runasman willarqa, yachachisqasnintapis chayta ruwanankupaj wakicherqa (Mateo 10:7; Lucas 10:1, 8, 9; Juan 4:38; 14:12).

Karu llajtaman rinanña kasharqa chay runa, ¿kapuyninmanta mashkha qolqetataj sapa kamachinman saqerqa? Jesús nerqa: “Ujmanqa phishqa talentosta qosqa, ujmantaj iskayta, ujninmantaj ujta. Ajinata sapa ujman qosqa ruwayta atisqankuman jina, chantá karu llajtaman ripusqa”, nispa (Mateo 25:15). Chay kamachis japʼisqanku qolqeta mirachisqankutachus manachus qhawarina.

Jesús nerqa: “Phishqa talentosta japʼej kamacheqa, chay ratopacha chay qolqeta llankʼachimusqa, phishqa talentostawantaj mirachisqa. Ajinallatataj iskay talentosta japʼejpis, iskaytawan mirachisqa. Uj talentollata japʼej kamachitaj, rispa pampata allaytawan, chayman patronninpa qolqenta pʼampaykusqa”, nispa (Mateo 25:16-18). Patronrí, ¿kutimuytawan imatataj ruwarqa?

Jesús nerqa: “Patronninkoqa unaymanta kutimuspa, chay kamachisninmanta cuentata mañasqa”, nispa (Mateo 25:19). Iskay kamachisqa “ruwayta atisqankuman jina” ruwasqanku. Paykunaqa kʼuchi trabajadores kasqanku, patronninkoj qolqentataj mirachisqanku. Phishqa talentosta japʼejqa, uj jinatawanraj mirachisqa. Iskay talentosta japʼejpis kikillantataj ruwasqa. Uj talentoqa ashkha qolqe karqa, uj runa uj talento qolqeta ganananpajtaj, 20 watasta jina trabajanan karqa. Chanta, ¿ima nerqataj patrón qolqeta mirachej kamachisninman? Payqa iskaynin kamachisninman nerqa: “Sumajta ruwanki allin kamachi. Qanqa pisi kajpi allinta juntʼarqanki. Kunantaj ashkha imasta qhawanaykipaj churasqayki. Noqawan khuska kusikuy”, nispa (Mateo 25:21).

Uj talentollata japʼerqa chay kamachitajrí, patronninta nerqa: “Patronníy, yachani sajra kasqaykita. Qanqa mana tarpusqaykita ruthunki, mana wayrachisqaykitataj oqharinki. Chayrayku manchachikuspa, talentoykita jallpʼaman pʼampaykamorqani. Kayqa, japʼikapuy qolqeykita”, nispa (Mateo 25:24, 25). Chay kamacheqa japʼisqan qolqeta mana bancollamanpis churaykamorqachu, ajinamanta chay qolqe mashkhallatapis ganananpaj. Payqa manapuni patronninpa allinnintachu maskʼarqa.

Chayrayku patronqa payta nerqa: “Sajra, qhella kamachi”, nispa. Chantá tukuy kapuyninta qhechorqa, ashkhata mirachejmantaj qoporqa. Chay qhepatataj patronqa nerqa: “Kapuyniyojmanqa astawan qosqa kanqa, aswan kapuyniyojtaj kanqa. Mana kapuyniyojmantataj kapusqanpis qhechusqa kanqa”, nispa (Mateo 25:26, 29).

Jesuspa yachachisqasnenqa, chay kikinchaykunapi piensarinanku karqa. Paykunaqa repararqanku runasta Jesuspa yachachisqasninman tukuchimunanku, uj sumaj llankʼay kasqanta. Jesusqa munan yachachisqasnin kʼuchis kanankuta, jinapis mana suyanchu tukuyninku kikinta ruwanankuta. Astawanpis payqa kikinchayninmanta kamachis jina, “ruwayta atisqankuman jina” ruwanankuta munan. Jesusqa mana munanchu yachachisqasnin qhellas kanankuta. Manachayqa pay munan kamachisqanta juntʼanankupaj kallpachakunankuta.

Jesusqa apostolesninman nerqa: “Kapuyniyojmanqa astawan qosqa kanqa, aswan kapuyniyojtaj kanqa”, nispa. Apostolesqa chayta uyarispa may kusisqachá kasharqanku.

Yachakorqanchej jina, Jesusqa apostolesninwan Olivos orqopi kasharqa. Paykunataj Jesusta taporqanku kutimunan tiempomanta, kay mundoj imasninpa tukukuyninmantawan, ima señaleschus kananta. Jesusqa paykunaman kutichishaspa chunka doncellasmanta kikinchayta, talentosmanta kikinchaytawan willarerqa. Chantá tukuchananpaj cabrasmanta, ovejasmantawan kikinchaytañataj willarerqa.

Jesús nerqa: “Maypachachus jatun atiyniypi tukuy angeleswan jamusaj chaypacha, noqaqa lliphipej jatun kamachina tiyanaypi tiyaykukusaj”, nispa (Mateo 25:31). Arí, Jesusqa chay kikinchayninpi willarqa aswan qhepaman imatachus ruwananta.

Chanta, ¿maykʼajtaj Jesuspa kikinchaynin juntʼakonqa? Maypachachus Jesús “jatun atiyniypi tukuy angeleswan” jamonqa, ‘lliphipej jatun kamachina tiyananpitaj’ tiyaykukonqa, chaypacha. Pay nerqaña ‘phuyus patata atiywan, jatun kayninwan’, angelesninwan jamunanta. ¿Maykʼajtaj ajinata jamonqa? “Ñakʼariy pʼunchaykuna” kasqantawankama (Mateo 24:29-31; Marcos 13:26, 27; Lucas 21:27). Jesuspa chay nisqanqa, aswan qhepamanraj juntʼakonqa, pay jatun atiyninwan jamojtin. Chantarí, ¿imataj kanqa?

Jesús nerqa: “Maypachachus jatun atiyniypi [...] jamusaj chaypacha, [tukuynejmanta] tukuy laya runas ñaupaqeyman tantasqa kanqanku. Noqataj chay runasta iskayman tʼaqasaj, imaynatachus michejpis ovejasta cabrasmanta tʼaqan, ajinata. Ovejastaqa pañayman churasaj, cabrastataj lloqʼeyman”, nispa (Mateo 25:31-33).

¿Imataj kanqa ovejaswan? Jesús nerqa: “Chantá noqaqa Rey jina pañaypi kajkunata nisaj: ‘Jamuychej, Tataypa bendecisqasnin, herenciata jina japʼiychej kay mundoj qallariyninmantapacha qankunapaj wakichisqa Gobiernota’”, nispa (Mateo 25:34). ¿Imajtintaj Jesús ovejasta allinpaj qhawanqa?

Jesús ovejaswan ninakoj runasta nenqa: “Qankunaqa yarqhasqa kashajtiy mikhunata qoriwarqankichej, chʼakichikushajtiy yakuta jaywariwarqankichej, forastero kashajtiy wajyarikuwarqankichej, ropamanta usushajtiy ropata qowarqankichej, onqosqa kashajtiy qhawawarqankichej, carcelpi kashajtiypis watukuwarqankichej”, nispa. “Cheqan kajta ruwajkunataj” Jesusta taponqanku maykʼajchus paypaj chay imasta ruwasqankuta. Jesustaj paykunata nenqa: “Imatachus kay aswan juchʼuy hermanosniymanta ujninpaj ruwarqankichej, chaytaqa noqa kikiypaj ruwarqankichejʼ, nispa” (Mateo 25:35, 36, 40, 46). Paykunaqa chay allin imasta mana cielopichu ruwarqanku. Imajtinchus cielopeqa mana pipis onqonchu, nitaj pipis yarqhachikunchu. Astawanpis chay allin imasta kay jallpʼapi Cristoj hermanosninpaj ruwarqanku.

¿Imataj kanqa Jesuspa lloqʼenpi kaj cabraswan? Jesús nerqa: “Chantá lloqʼeypi kajkunata nisaj: ‘Riychej kaymanta, maldecisqa kajkuna wiñay wiñaypaj ninawan chinkachisqa kanaykichejpaj, chayqa Kuraj Supaypaj, supaykunasninpajwan wakichisqa kashan. Qankunaqa yarqhasqa kashajtiy mana mikhunata qoriwarqankichejchu, chʼakiyniyoj kashajtiy mana yakuta jaywariwarqankichejchu, forastero kashajtiy mana wajyarikuwarqankichejchu, ropamanta usushajtiy mana ropata qowarqankichejchu, onqosqa, carcelpitaj kashajtiypis mana waturikuwarqankichejchu’, nispa” (Mateo 25:41-43). Arí, cabraswan ninakoj runasqa juchankurayku qhesachasqa karqanku. Paykunaqa Cristoj hermanosninwan mana kʼachaschu karqanku.

Apostolesqa repararqanku cabras jina juzgasqa kajtinku chinkachisqa kanankuta, ovejas jina juzgasqa kajtinkutaj wiñay kausayta japʼinankuta. Imajtinchus Jesús nerqa: “Noqataj kutichisaj: ‘Cheqatapuni niykichej: Imatachus kay aswan juchʼuy hermanosniymanta ujninpaj mana ruwarqankichejchu, chaytaqa noqa kikiypaj mana ruwarqankichejchu’, nispa. Chaykunaqa wiñaypaj wañonqanku, cheqan kajta ruwajkunataj wiñay kausayta japʼenqanku”, nispa (Mateo 25:45, 46).

Ajinata Jesusqa nerqa apostolesnin tapojtinku. Chay nisqanpitaj, Jesuspa tukuy yachachisqasnin sumajta piensarinanchej tiyan. Chantapis qhawarikuna imayna sonqoyojchus kashasqanchejta, imatachus ruwashasqanchejtapis.