Pedrowan Juanwanqa, Jesús nisqanman jina Jerusalenpi Pascuata wakicherqanku. Jesuswan 10 apostolesninwantaj tarde ladotaña Jerusalenman purirerqanku. Paykuna Olivos orqota uraykushajtinkoqa, inti chinkaykusharqaña. Jesusqa chaymantapacha kausarimunankama, manaña intita yaykupushajta rikorqachu.

Paykunaqa Jerusalenman chayaytawan Pascuata ruwananku karqa chay wasiman rerqanku. Chayaytawantaj altos pataman wicharerqanku, chaypitaj mikhunankupaj tukuy ima wakichisqaña kasharqa. Jesusqa maytapuni chay chʼisi chayamunanta suyarqa. Chayrayku apostolesninman nerqa: “Maytapuni munarqani qankunawan kay Pascuata mikhuyta, manaraj ñakʼarishaspa”, nispa (Lucas 22:15).

Judiosqa ashkha watas ñaupajtaña Pascuapi uj costumbreta rikhuricherqanku. Chay costumbreman jinaqa, Pascua mikhunata mikhushaspa ashkha vino copasta pasanakoj kanku. Chayrayku ujnin copata Jesusman jaywajtinku, Diosman graciasta qoytawan nerqa: “Japʼiychej, sapa ujniykichejtaj kay copamanta ujyaychej. Noqa niykichej, kunanmantapachaqa manaña ujtawan vinota ujyasajchu, Diospa Gobiernon chayamunankama”, nispa (Lucas 22:17, 18). Chayta nispaqa wañuchisqa kananpaj pisillaña faltasqanta nisharqa.

Jesusqa chay chʼisi mikhushajtinku sayariytawan mantonta orqhokuspa uj toallata oqharerqa. Chantá chʼillamiman yakuta jichʼaspa yachachisqasninpa chakisninta mayllarqa, toallawantaj chʼakicherqa. Chaytaqa wajyarikoj runaslla, chayri kamachislla ruwaj kanku (Lucas 7:44). Jinapis wasiyojqa mana chay kutipi Jesuswanchu kasharqa. Chayrayku mayqen apostolllapis sayarispa chayta ruwayta aterqa. Jinapis ni pi chayta ruwarqankuchu, ichapis jatunpaj qhawachikuyta munasqankurayku. Chayraykutaj Jesús chakisninkuta mayllajtin pʼenqakorqanku.

Chantá Pedroman Jesús qayllaykojtin, Pedro nerqa: “Señor, ¿imaynatá qan chakisniyta mayllawankimanri?”, nispa. Jesustaj kuticherqa: “Manachus chakisniykita mayllasqayki chayqa, mana noqajtachu kanki”, nispa. Pedrotaj nerqa: “Señor, jina kajtenqa ama chakisnillaytaqa mayllawaychu manachayqa makisniyta, umaytawan mayllaway”, nispa. Jesustaj nerqa: “Pichus mayllasqa kashan chaypataqa chakisnillanta mayllana tiyan, tukuy ukhonqa llimphuña kashan. Qankunaqa llimphuña kashankichej, chaywanpis mana tukuyniykichejchu”, nispa (Juan 13:8-10).

Jesusqa 12 apostolesninpa chakisninkuta mayllarqa. Chantá Jesusqa mantonta churaykukorqa, ujtawan mikhoj tiyaykukuspataj apostolesninta nerqa: “¿Yachankichejchu imapajchus chakisniykichejta mayllasqayta? Qankunaqa niwankichej ‘Yachachejníy’, ‘Señorníy’ nispa, chaytaqa walejta niwankichej, noqaqa chaypuni kani. Noqachus Señorniykichejtaj, Yachachejniykichejtaj kashaspa chakisniykichejta mayllarqaykichej chayqa, kikillantataj qankunapis purajmanta chakisniykichejta mayllanakunaykichej tiyan. Chayta ruwani qankuna yachakunaykichejpaj, imaynatachus noqa ruwani ajinallatataj qankunapis ruwanaykichejpaj. Cheqatapuni niykichej: Kamacheqa patronninmanta mana kurajchu, nillataj kachamusqapis kachamojninmanta kurajchu. Qankunaqa chay imasta yachankichejña, chaykunata ruwaspataj kusisqa kankichej”, nispa (Juan 13:12-17).

Tukuypis Jesús jina mana jatunpaj qhawachikuyta maskʼananchejchu tiyan, nitaj yuyanachu tiyan wajkuna sirvinawanchejta. Astawanpis Jesús jina ruwana tiyan. Chantapis mana allinchu kanman runaswan qhawachikunanchejrayku wajkunaj chakisninkuta mayllananchej. Chayta ruwanamantaqa aswan allin kanman tukuyta yanapananchej.

Jesusqa apostolesninpa chakisninta mayllaspa llampʼu sonqo kanankuta yachacherqa. Payqa Pascua mikhunata mikhusqankutawansina Davidpa qhelqasqanmanta parlarqa. Chay qhelqasqa nin: “Sumaj kaj kawsaqeypis, atienekusqay kaj, pichus noqawan mikhoj, chayqa wasanchawan”, nispa. Chantá Jesús nerqa: “Qankunamanta ujniykichej japʼichiwanqa”, nispa (Salmo 41:9; Juan 13:18, 21).

Chayta nisqantawan, apostolesqa purajmanta qhawanakorqanku, sapa ujtaj nerqanku: “Señor, ¿noqachu kani?”, nispa. Judaspis chayta nillarqataj. Simón Pedrotaj Juanta taporqa: “¿Pimantataj parlashanri?”, nispa. Juantaj Jesuspa ladonpi kasharqa. Chayrayku Jesusman qayllaykurispa taporqa: “Señor, ¿pitaj chayri?”, nispa (Mateo 26:22; Juan 13:25).

Jesustaj nerqa: “Pimanchus parti tʼantata chhapuspa jaywasaj chay kashan”, nispa. Chantá tʼantata uj platoman chhapuytawan Judasman jaywarqa, nerqataj: “Noqataqa wañuchiwanqankupuni, noqamanta qhelqasqa kasqanman jina. Ay noqata japʼichiwaj runamanta. Aswan allin kanman karqa chay runapajqa mana nacekunan”, nispa (Juan 13:26; Mateo 26:24). Chantá Satanasqa Judasman yaykorqa. Judasqa manaña allin sonqoyojchu karqa, chayrayku Diabloj munayninta ruwarqa. Ajinamanta “chinkachisqa” kananta rikucherqa (Juan 6:64, 70; 12:4; 17:12).

Chantá Jesusqa Judasta nerqa: “Ruwashasqaykitaqa, aswan usqhayta ruway”, nispa. Apostolesqa mana yacharqankuchu imaraykuchus Jesús chayta nishasqanta. Paykunaqa yuyarqanku Judas qolqe cajata japʼisqanrayku Jesús payman nisqanta: “Rantimuy fiestapaj imastachus necesitasqanchejta”, nispa, chayri wajchasman imallatapis qomunanta (Juan 13:27-30). Judastajrí, Jesusta wasanchananpaj riporqa.

Jesusqa Judas ripusqantawan Señorpa cenanta qallaricherqa. Payqa uj tʼantata oqharispa Diosman graciasta qorqa, partiytawantaj paykunaman jaywaspa nerqa: “Kay tʼantaqa cuerpoywan ninakun, qankunaraykutaj qosqa kanqa. Kayta ruwallaychejpuni noqamanta yuyarikuspa”, nispa (Lucas 22:19). Chantá apostolesqa partisqan tʼantata jaywanakuspa mikhorqanku.

Chay qhepata uj copata oqharispa Diosman graciasta qorqa, paykunamantaj jaywarqa. Chantá tukuyninku chay copamanta ujyarqanku. Jesustaj nerqa: “Kay copaqa mosoj tratowan ninakun, mayqenchus yawarniypi ruwasqa kanqa, chaywan. Chay yawarniytaj qankunarayku jichʼasqa kanqa”, nispa (Lucas 22:20).

Ajinata Jesusqa yachacherqa imaynatachus wañuyninta yuyarikuna kasqanta. Paypa wañuynintaqa sapa wata 14 de nisanpi yuyarikuna tiyan. Ajinamanta imastachus Jesuswan Tatanwan juchamanta wañuymantawan kacharichinawanchejpaj ruwasqankuta yuyarikunchej. Jesuspa wañuyninta yuyarikoyqa, judiospa ruwasqanku Pascua fiestamanta nisqa, aswan sumaj. Imajtinchus Jesuspa wañuyninrayku paypi creej runas wañuymanta librakonqanku.

Jesusqa nerqa yawarnin jichʼasqa kananta “ashkha runaspa juchasnin pampachasqa kananpaj”. Chay runasmanta wakenqa apostolesnin, paypa kasukoj yachachisqasnin ima kanku. Paykunataj Diospa Gobiernonpi Jesuswan khuska kanqanku (Mateo 26:28, 29).

Jesusqa apostolesninpa chakisninta mayllaspa llampʼu sonqo kananku kasqanta yachacherqa. Imaraykuchus Jesusqa repararqa llampʼu sonqo kanankupaj kallpachakunankuraj kasqanta. Apostolesqa tukuy atisqankuta ruwarqanku Diosta kusichinankupaj. Jinapis mayqenninkuchus kurajpaj qhawasqa kasqanpi yuyashallarqankupuni (Marcos 9:33, 34; 10:35-37). Chayraykutaj watejmanta siminakullarqankutaj.

Paykunaqa “sinchʼita siminakuyta qallarerqanku, pichus paykunamanta kurajpaj qhawasqa kananmanta” (Lucas 22:24). Jesusqa watejmanta siminakusqankuta rikuspa, maytachá llakikorqa. Jinapis, ¿imatataj ruwarqa?

Jesusqa apostolesninta kʼaminanmantaqa pacienciawan pantashasqankuta reparacherqa. Pay nerqa: “Kay jallpʼapi reyesqa, munayninkuman jina runasta kamachinku, autoridadespis allinta ruwajkuna nisqa kanku. Qankunatajrí mana ajinachu kanaykichej tiyan. [...] Chantá, ¿pitaj kurajri? ¿Sirvichikojchu, sirvejchu?”, nispa. Payqa munarqa apostolesnin pay jina ruwanankuta. Chayrayku nerqa: “Noqarí qankuna ukhupi kamachiykichej jina kashani”, nispa (Lucas 22:25-27).

Apostolesqa pantaj runas kaspapis, Jesuswan khuskapuni kasharqanku, payta tukuy ima qhatirejtinpis. Chayrayku Jesús nerqa: “Noqataj qankunawan uj tratota ruwashani, imaynatachus Tataypis uj Gobiernopaj noqawan uj tratota ruwarqa, ajinata”, nispa (Lucas 22:29). Arí, apostolesqa Jesusta mana saqerparerqankuchu. Chayrayku Jesusqa paykunawan uj tratota ruwarqa. Chay tratota ruwasqankuraykutaj Jesuswan khuska Diospa Gobiernonpi kamachimonqanku.

Jinapis paykunaqa pantaj runasraj karqanku. Chayrayku Jesús paykunaman nerqa: “Satanasqa tukuyniykichejta trigota jina wayrachiyta munasunkichej”, nispa (Lucas 22:31). Chantapis Jesús nillarqataj: “Tukuyniykichej kunan tuta saqerpariwankichej. Qhelqasqa kashan: ‘Michejta wañuchisaj, ovejasnintaj chʼeqerakonqanku’, nispa” (Mateo 26:31; Zacarías 13:7).

Pedrotajrí Jesusman nerqa: “Tukuyninku saqerparisojtinkupis, noqaqa ni imarayku saqerparisqaykichu”, nispa (Mateo 26:33). Jesustaj Pedrota nerqa: “Kunan tutapacha niraj gallo iskayta waqashajtin, [...] mana rejsiwasqaykita ninki”, nispa. Jinapis pay nillarqataj: “Noqataj qanpaj sinchʼita Diosmanta mañapuyki ama creesqayki pisiyananpaj. Qantaj kutirikusqaykitawan hermanosniykita kallpachay”, nispa (Lucas 22:32). Pedrotaj nerqa: “Qanwan wañunay kashajtinpis, ni imarayku nisajchu mana rejsisusqaytaqa”, nispa (Mateo 26:35). Tukuy apostolespis kikillantataj nerqanku.

Jesusqa yachachisqasninman nillarqapuni: “Wawitasníy, pisillataña qankunawan kasaj. Qankunataj maskʼawankichej, judiosman nerqani jinataj: ‘Maymanchus rishani chaymanqa mana jamuyta atinkichejchu’, kunantaj chayllatataj qankunamanpis niykichej”, nispa. Chantá nillarqataj: “Uj mosoj kamachiyta qoykichej: Purajmanta munanakuychej. Imaynatachus noqa munakorqaykichej ajinallatataj qankunapis purajmanta munanakuychej. Qankunachus purajmanta munanakunkichej chayqa, tukuy yachanqanku yachachisqasniy kasqaykichejta”, nispa (Juan 13:33-35).

Pedroqa Jesús paykunawan pisillataña kananta nisqanmanta payta taporqa: “Señor, ¿maymantaj rishanki?”, nispa. Jesustaj kuticherqa: “Maymanchus rishani chaymanqa manaraj qhepayta jamuyta atiwajchu, aswan qhepamanraj jamunki”, nispa. Pedrotaj mana allinta entiendespa nerqa: “Señor, ¿imaraykutaj kunan mana qhepaykita riyta atiymanchuri? Qanrayku kausayniyta qosaj”, nispa (Juan 13:36, 37).

Chantá Jesusqa yachachisqasninta Galilea jallpʼapi willanankupaj kachasqanmanta parlarqa (Mateo 10:5, 9, 10). Pay nerqa: “Maypachachus kacharqaykichej mana qolqe chʼuspayojta, mana mikhuna wayaqayojta, [...] chaypacha, ¿manacharí imaykichejpis piserqachu?”, nispa. Paykunataj kuticherqanku: “¡Mana!”, nispa. Jinapis, ¿ñaupajta jinallapunichu mana imayoj willaj rinanku karqa? Jesús nerqa: “Kunantajrí qolqe chʼuspayoj kajqa chay chʼuspanta apakuchun, jinallataj mikhuna wayaqantapis. Mana espadayojtaj ropanta vendespa uj espadata rantikuchun. Noqa niykichej, noqapi juntʼakunan tiyan kay qhelqasqa: ‘Paytaqa juchasapasta jina ruwarqanku’. Noqamanta kay qhelqakusqanqa juntʼakushanña”, nispa (Lucas 22:35-37).

Jesusqa chayta nispa, payta iskay suwaswan khuska kʼaspipi clavanankumanta parlasharqa. Jesús wañuchisqa kasqanmantapachataj, yachachisqasnenqa qhatiykachasqa kananku karqa. Apostolestajrí chaypaj wakichisqa kasqankuta yuyakorqanku. Chayrayku nerqanku: “Señor, kaypi tiyan iskay espadas”, nispa. Jesustaj nerqa: “Chaylla kachun”, nispa (Lucas 22:38).

Jesusqa wañuyninta yuyarikunata yachachiytawan, apostolesnillanwanpuni altos patapi kasharqa. Chaypitaj nerqa: “Ama sonqoykichej sinchʼita llakikuchunchu. Diospi creeychej, noqapipis creellaychejtaj”, nispa (Juan 13:36; 14:1).

Jesusqa pay ripojtin apostolesnin mana llakikunankupaj nerqa: “Tataypa wasinpi tiyakunapaj ashkha lugares tiyan. [...] Ripuspaqa qankunapaj uj lugarta wakichimusaj, kutimuspataj pusasqaykichej maypichus noqa kashani chayman, qankunapis chayllapitaj kanaykichejpaj”, nispa. Apostolesrí mana entienderqankuchu cieloman ripunanmanta parlashasqanta. Chayrayku Tomás taporqa: “Señor, mana yachaykuchu maymanchus rishasqaykita. ¿Imaynatá chay ñanta rejsiykumanri?”, nispa (Juan 14:2-5).

Jesustaj nerqa: “Noqa ñan kani, cheqa kajtaj, kausaytaj”, nispa. Arí, Jesuspi creejkunalla, yachachisqasninta japʼikojkunalla, pay jina ruwajkunalla cieloman riyta atenqanku. Jesús nerqa: “Mana pipis Tatayman chayayta atinchu, mana noqanejtaqa”, nispa (Juan 14:6).

Felipetajrí nerqa: “Señor, Tataykita rikuchinawaykuta munayku, chaywanqa sonqo juntʼasqa kasqayku”, nispa. Payqa ichapis munarqa mosqoypi jina Diosta rikuyta, imaynatachus Moisés, Elías, Isaías ima rikorqanku, ajinata. Jinapis paykunaqa, chay profetasmanta nisqa aswan allintaraj Diosta rikuyta aterqanku. Chayrayku Jesús nerqa: “Felipe, qankunawanqa unaytaña kani. ¿Manarajchu rejsiwanki? Noqata rikuwajqa Tataytapis rikullantaj”, nispa. Arí, Jesusqa Tatan jinapuni imatapis ruwarqa. Chayrayku Jesusta qhawaspaqa, imaynachus Tatan kasqanta yachayta aterqanku. Jinapis Tatapuni Wawamanta aswan kurajqa. Chayraykutaj Jesús nerqa: “Imastachus qankunaman niykichej chaykunataqa mana sapallaymantachu parlani”, nispa (Juan 14:8-10). Apostolestaj ajinamanta yacharqanku Jesusqa Tatanpa nisqantapuni yachachisqanta.

Apostolesqa Jesuspa milagrosninta rikorqanku, Diospa Gobiernonmanta sumaj willaykunata willasqantapis uyarerqanku. Chayrayku Jesús nerqa: “Noqapi creejqa, noqaj ruwasqasniyta ruwallanqataj, chaymanta astawanraj ruwanqapis, imaraykuchus noqaqa Tataypaman ripushani”, nispa (Juan 14:12). Jesusqa chayta nispa mana nisharqachu yachachisqasnin aswan tʼukuna milagrosta ruwanankuta. Astawanpis nisharqa, astawan unayta willanankuta, tukuynejpi willanankuta, astawan ashkha runasmantaj willanankuta.

Jesús ripojtin, yachachisqasnenqa mana sapallankuchu qhepakunanku karqa. Jesús nerqa: “Imallatapis sutiypi mañakojtiykichejqa, chayta qosqaykichej”, nispa. Chantapis nillarqataj: “Noqataj Tataymanta mañapusqaykichej, paytaj waj yanapata qosonqachej qankunawan wiñaypaj kananpaj. Chay yanapaqa Diospa atiynin, mayqenchus cheqa kajta sutʼinchan, chay”, nispa (Juan 14:14, 16, 17). Chaywanqa Diospa atiyninpa yanapanta japʼinankuta nisharqa. Chaytataj Pentecostés fiestapi japʼerqanku.

Chantá Jesús nerqa: “Uj chhikamantawan kay mundomanta runasqa manaña rikuwanqankuchu, qankunatajrí rikuwankichej, noqa kausasqayrayku qankunapis kausankichej”, nispa (Juan 14:19). Jesuspa yachachisqasnenqa payta cieloman ripojta rikorqanku, aswan qhepamantaj paywan khuska cielopi kanqanku.

Chantá Jesús nillarqapuni: “Pichus kamachisqasniyta japʼikuspa kasukojmin munakuwajqa. Noqata munakuwajtataj Tatay munakonqa. Noqapis payta munakusaj, allintataj paywan rejsichikusaj”, nispa. Judastaj, pichus Tadeo sutiwan rejsisqa karqa chay, Jesusta taporqa: “Señor, ¿imaraykutaj noqallaykuwan allinta rejsichikuyta munanki, kay mundomanta runaswantaj mana?”, nispa. Jesustaj kuticherqa: “Pichus munakuwajqa nisqayta kasonqa, Tataytaj payta munakonqa. [...] Pichus mana munakuwajqa mana nisqasniyta kasunchu”, nispa (Juan 14:21-24). Kay mundomanta runasqa mana creerqankuchu Jesusmin ñan, cheqa kajtaj, kausaytaj kasqanta.

Jesús yachachisqasninman nillarqataj: “Diospa atiynintaj, mayqentachus Tatay sutiypi kachamusonqachej, chaymin yanapasonqachej. Chaytaj tukuy imasta yachachisonqachej, tukuy ima nisqaytataj yuyarichisonqachej”, nispa. Apostolesqa rikorqankuña imastachus Diospa atiynin ruwayta atisqanta. Chayrayku Jesuspa nisqanta uyarispa manaña llakikorqankuchu. Chantá Jesús nillarqataj: “Sonqo tiyaykuyta saqeykichej, sonqo tiyaykuyniyta qankunaman qoykichej [...]. Ama sonqoykichej sinchʼita llakikuchunchu, nitaj manchachikuchunchu”, nispa (Juan 14:26, 27). Jesuspa yachachisqasnenqa mana imamantapis llakikunankuchu karqa. Jesusqa nerqa Dios paykunata yanapananta, cuidananta ima.

Chaymanta pisi tiemponmanqa, aswan sutʼita rikorqanku Diosninchej runasta cuidasqanta. Chantá Jesús nerqa: “Kay mundota kamachejqa jamushanña. Paytaj contraypi ni imata ruwayta atinchu”, nispa (Juan 14:30). Diabloqa Judasman yaykorqa, munaynintataj ruwacherqa. Jesustarí, ni imaynamanta Diospa contranpi churayta aterqachu. Imajtinchus Jesusqa mana pantaj runachu karqa. Chantapis ni imatapis ruwayta aterqachu Jesús mana kausarimunanpaj. Jesusqa Tatanpa munaynintapuni ruwasqanrayku yacharqa Diosninchej kausarichinanta (Juan 14:31).

Jesusqa apostolesninta Pascua chʼisipi kallpacharerqa. Chantá chaupi tuta pasayta uj kikinchayta paykunaman willarerqa.

Jesús nerqa: “Noqaqa cheqa kaj uva sachʼa kani, uva huertapi llankʼajtaj Tatay kashan”, nispa (Juan 15:1). Ashkha watas ñaupajtaqa Israel nacionta Jehová Diospa uva sachʼanwan kikinchakoj. Jesuspa kikinchaynintaj chayman rijchʼakorqa (Jeremías 2:21; Oseas 10:1, 2). Jinapis Jehová Diosqa Israel nacionta qhesachanan karqa (Mateo 23:37, 38). Chayrayku Jesusqa mana Israelmantachu parlasharqa, manachayqa pay Jehová Diospa uva sachʼan kasqanta nisharqa. Payqa 29 watapi Diospa atiyninwan ajllasqa kasqanmantapacha, runasman willaspa uva sachʼa jina poqosharqa. Chantá Jesusqa mana payllachu Jehová Diospa uva sachʼan kasqanta sutʼincharqa.

Pay nerqa: “Noqapi kaj mana poqoj ramataqa [Tatay] kʼutonqa, poqoj ramatataj podanqa astawan poqonanpaj. [...] Ramaqa mana sapallanmanta poqoyta atinchu mana uva sachʼallapipuni kaspaqa, ajinallatataj qankunapis mana poqoyta atinkichejchu mana noqawan ujchasqallapuni kaspaqa. Noqa uva sachʼa kani, qankunataj ramas kankichej”, nispa (Juan 15:2-5).

Jesusqa yachachisqasninman nerqa, cieloman ripuspa Diospa atiyninta paykunaman qonanta. Chaymanta 51 diasninmantaj, apostolesninwan waj yachachisqasninwanqa Diospa atiyninta japʼerqanku. Ajinamantataj uva sachʼaj ramasninman tukorqanku. Chayrayku Jesusman ujchasqa kananku karqa.

Jesús nerqa: “Pillapis noqawan ujchasqallapuni kashan chayqa, noqataj paywan ujchasqallapuni kashani chayqa, chaymin ashkhata poqon. Noqamanta tʼaqasqa kaspaqa mana imatapis ruwayta atinkichejchu”, nispa. Jesuspa yachachisqasnenqa, uva sachʼaj ‘ramasnin’ jina sumajta poqonankupaj Jesús jina kananku karqa. Chantapis Diospa Gobiernonmanta tukuyman willananku karqa, runastataj yachachisqasninman tukuchinanku karqa. Jinapis, ¿imataj kanman karqa mana payman ujchasqa kajtinku, nitaj poqoyniyoj kajtinku? Jesús nerqa: “Noqawan mana ujchasqallapuni kajqa, uj rama jina wijchʼusqa kanqa [...]. Noqawanchus ujchasqallapuni kankichej, nisqasniytataj kasunkichej chayqa, imatachus munasqaykichejta mañakuychej, japʼinkichejtaj”, nispa (Juan 15:5-7).

Jesusqa watejmanta apostolesninman nerqa kamachiykunasninta kasukunankuta. Chaywanqa chayta kinsa kutitaña nisharqa (Juan 14:15, 21). Jesusqa imaynatachus kamachisqasninta juntʼanankuta nerqa: “Kamachisqasniytachus juntʼankichej chayqa, munakuyniypi kallankichejpuni, imaynatachus noqapis Tataypa kamachisqasninta juntʼani, munakuyninpitaj kallanipuni, ajinata”, nispa. Jinapis mana Jehová Diosta Wawanta imallachu munakunanku karqa. Jesús nerqa: “Kaymin kamachiyneyqa: Purajmanta munanakuychej, imaynatachus noqa munakuykichej ajinata. Mana pipis aswan munakuyniyojqa kanchu, amigosninrayku wañojmanta nisqaqa. Sichus kamachisqayta kasunkichej chayqa, amigosniy kankichej”, nispa (Juan 15:10-14).

Chaymanta uj mashkha horasninman, Jesusqa paypi creejkunarayku kausayninta qorqa. Chayrayku yachachisqasninpis pay jinallataj wajkunata munakunanku tiyan. Wajkunarayku kausayninkuta qonankupajpis wakichisqa kananku tiyan. Yachachisqasnenqa ajinata munanakusqankurayku rejsisqas kananku karqa. Chayrayku Jesusqa aswan ñaupajllata paykunaman nerqa: “Qankunachus purajmanta munanakunkichej chayqa, tukuy yachanqanku yachachisqasniy kasqaykichejta”, nispa (Juan 13:35).

Jesusqa apostolesninta nerqa: “Noqatajrí amigosníy niykichej, imaraykuchus Tataypa tukuy ima niwasqanta rejsichiykichej”, nispa. Jesusqa apostolesninman willarerqa imastachus Tatan payman willasqanta. Chaytaj ni imawan kikinchakorqachu. Jinapis amigosnillanpuni kanankupajqa Jesús jina willanallankupuni karqa. Chayta ruwajtinku, ¿imataj kanman karqa? Jesús nerqa: “Imallatapis Tataymanta sutiypi mañakojtiykichejqa pay qosonqachej”, nispa (Juan 15:15, 16).

Jesuspa yachachisqasnintaqa, purajmanta munanakusqanku llakiypi kajtinku yanaparqa. Jesús paykunaman nerqa kay mundomanta runas chejninankuta. Paykunata kallpachananpajtaj nerqa: “Sichus kay mundomanta runas chejnisunkichej chayqa, yuyarikuychej noqataraj ñaupajta chejniwasqankuta, niraj qankunata chejnishaspa. Kay mundomanta runas jinachus kawajchej chayqa, kay mundomanta runasqa munakusunkichejman. Chaywanpis qankunaqa mana kay mundomanta runas jinachu kankichej, [...] chayrayku kay mundomanta runasqa chejnisunkichej”, nispa (Juan 15:18, 19).

Chantá Jesús nillarqataj: “Chay tukuy imastaqa sutiyrayku contraykichejpi ruwanqanku, imaraykuchus paykunaqa Kachamuwajniyta mana rejsinkuchu”, nispa. Chantá sutʼincharqa milagrosnin runasta juchachasqanta. Pay nerqa: “Manachus paykuna ukhupi ni pejpa ruwasqanta ruwayman karqa chayqa, mana juchayoj kankuman karqa, chaywanpis kunanqa paykuna rikuwanku, chejniwankutaj, Tataytapis chejnillankutaj”, nispa. Chaytaj qhelqasqa kasqanman jina juntʼakusharqa (Juan 15:21, 24, 25; Salmo 35:19; 69:4).

Jesusqa watejmanta yachachisqasninman nillarqataj Diospa atiyninta japʼinankuta. Chaytaj tukuy yachachisqasninta Diosmanta ‘willamunapaj’ yanapawanchej (Juan 15:27).

Jesusqa apostolesninwan khuska wasej altos patanpi Pascua mikhunata mikhorqa. Chaypitaj payqa apostolesninman ashkha imasmanta yuyaycharerqa. Chay wasimanta ripushajtinkuña, apostolesninman nerqa: “Kay imasta niykichej ama saqerparinawaykichejpaj”, nispa. Chantá Jesús sutʼincharqa: “Qankunataqa sinagogamanta qharqosonqachej. Hora chayamushanña, chaypachataj runasqa qankunata wañuchisonqachej, chayta ruwaspataj yuyanqanku Diosta yupaychashasqankuta”, nispa (Juan 16:1, 2).

Apostolesqa chayta uyarispa ichapis llakikorqanku. Jesusqa aswan ñaupaj kutispiña paykunaman willarqa kay mundomanta runas paykunata chejninankuta. Jinapis paykunallawanraj kashasqanrayku, manaraj nerqachu paykuna wañuchisqas kanankuta (Juan 16:4). Manaraj cieloman ripushaspataj, wañuchisqa kanankuta willarqa. Ajinamanta pruebaman churasqa kaspa ama saqerparinankupaj.

Jesús nerqa: “Kunantajrí Kachamuwajniypaman ripushani, nitaj mayqenniykichejpis tapuwankichejchu: ‘¿Maymantaj rishankiri?’, nispa”. Apostolesqa aswan ñaupajllata payta taporqanku maymanchus rishasqanta (Juan 13:36; 14:5; 16:5). Jinapis qhatiykachasqa kanankumanta llakisqa kasharqanku, paykunallapitaj yuyasharqanku. Chayrayku manaña Jesusta taporqankuchu imatachus aswan qhepaman ruwananmanta, imachus Diospa kamachisninwan kananmantapis. Chantá Jesús nerqa: “Chay imasta qankunaman nisqayrayku may llakisqa kashankichej”, nispa (Juan 16:6).

Jesús nillarqataj: “Qankunaj allinniykichejpaj ripushani. Manachus ripuyman chayqa, Diospa atiynenqa mana qankunaman jamunmanchu yanapasunaykichejpaj, ripusajchus chayqa, chay yanapata kachamusqaykichej”, nispa (Juan 16:7). Arí, Jesuspa yachachisqasnenqa pay kausayninta qojtillan, cielomantaj kutipojtillan Diospa atiyninta japʼiyta aterqanku. Imajtinchus Jesusqa cieloman kutispa Diospa atiyninta qoyta aterqa tukuy yachachisqasninman.

Chantá Jesús nillarqataj: “Chay yanapawanqa tukuyman sutʼita reparachinkichej imachus jucha kasqanta, imachus cheqan kaj kasqanta, imatajchus Diospa juicion kasqantapis”, nispa (Juan 16:8). Arí, Diospa atiyninpa yanapanwanqa, sutʼi kanan karqa kay mundomanta runas Diospa Wawanpi mana creesqanku. Jesusqa cheqan kajtapuni ruwarqa. Chayrayku payqa cieloman kutiporqa, ‘kay mundota kamachej juzgasqapuni’ kanan kasqantataj rikucherqa (Juan 16:11).

Jesús nerqa: “Ashkha imastaraj qankunaman ninay tiyan, qankunatajrí mana entiendeyta atiwajchejchu”, nispa. Jinapis paykunaqa, Pentecostés 33 watapi Diospa atiyninta japʼisparaj allinta entienderqanku mayqenchus ‘cheqa kaj’ kasqanta, chayman jinataj kausakorqanku (Juan 16:12, 13).

Chaymanta Jesús nerqa: “Tumpamantawanqa manaña rikuwankichejñachu, tumpamantawantaj rikullawankichejtaj”, nispa. Apostolestaj chayta mana allintachu entienderqanku, paykunapurataj tapunakorqanku. Chayrayku Jesusqa nerqa: “Cheqatapuni niykichej: Qankunaqa jikʼun jikʼunta waqankichej, kay mundomanta runastajrí kusikonqanku. Qankunaqa llakisqa kankichej, chay llakiyniykichejtaj kusikuyman tukonqa”, nispa (Juan 16:16, 20). Jesusta qʼayantin día wañuchejtinku, judiospa religionninkuta ñaupajman apajkuna kusikorqanku, apostolestajrí llakikorqanku. Jinapis llakiyninkoqa Jesús kausarimojtin kusiyman tukorqa. Chantá kusisqallapuni karqanku Diospa atiyninta japʼisqankurayku.

Jesusqa apostolespa llakiyninkuta onqoj warmej nanayninwan kikincharqa. Pay nerqa: “Onqoj warmeqa nanaywan ñakʼarin nacechikunan hora chayamusqanrayku. Wawitanta nacechikuytawantaj manaña yuyarikunchu ñakʼarisqanmanta, wawitan nacekusqanmanta kusikusqanrayku. Ajinallatataj qankunapis kunanqa llakisqa kashankichej, watejmanta rikuwajtiykichejtaj tukuy sonqo kusikunkichej, nitaj pipis chay kusikuyniykichejta qhechusonqachejchu”, nispa (Juan 16:21, 22).

Apostolesqa manaraj ujtapis Jesuspa sutinpi mañakorqankuchu. Jesustajrí nerqa: “Chay pʼunchayqa Tataymanta sutiypi mañakunkichej”, nispa. ¿Dios paykunata mana uyarisqanraykuchu ajinata mañakunanku karqa? Mana. Jesús nerqa: “Tatayqa munakusunkichej noqata munakuwasqaykichejrayku, Tataypa sutinpi jamusqaytataj creesqaykichejrayku”, nispa (Juan 16:26, 27).

Ichapis chayrayku apóstoles nerqanku: “Creeyku Diosmanta jamusqaykita”, nispa. Jinapis creeyninku pruebaman churasqa kanan karqa. Chayrayku Jesusqa paykunaman nerqa: “Hora chayamushanña, chayamunñataj, chaypachataj sapa ujniykichej wasiykichejman ayqerikapunkichej, sapaytataj saqerpariwankichej [...]. Chay imasta niykichej noqanejta sonqo tiyasqa kanaykichejpaj. Kay mundopeqa ñakʼarishankichej. Chaywanpis kallpachakuychej, noqaqa kay mundota atipani”, nispa (Juan 16:30-33). Jesusqa mana apostolesta saqerparerqachu. Payqa yacharqa imaynatachus pay kay mundota atiparqa, ajinallatataj apostolesninpis kay mundota atipanankuta. Payqa yachallarqataj apostolesninta Kuraj Supay Diosmanta karunchayta munajtinpis, Diospa munayninta ruwanallankutapuni.

Jesusqa apostolesninta mayta munakorqa. Chayrayku cieloman ripojtin mana llakikunankupaj paykunata wakicherqa. Payqa cielota qhawarispa Tatanmanta mañakorqa: “Wawaykita jatunchay, qantapis wawayki jatunchasunanpaj. Qanqa wawaykiman atiyta qorqanki tukuy runasta kamachinanpaj, paykunamantaj wiñay kausayta qonanpaj, pikunatachus payman qorqanki chay tukuyninkuman”, nispa (Juan 17:1, 2).

Jesusqa yacharqa Tatantapuni jatunchanan kasqanta. Jinapis runas wiñay kausayta japʼiyta atisqankumanta orakorqa. Payqa “tukuy runasta kamachinanpaj” atiyta japʼerqa. Chayrayku tukuyman wiñay kausayta qoyta atin. Jinapis mana tukuychu chayta japʼiyta atinku. Manaqa Jesusta kasukojkunalla. Jesús nerqa: “Kaymin wiñay kausayqa: Qan kʼata cheqa Diosta rejsisunanku, kachamusqayki Jesucristotapis”, nispa (Juan 17:3).

Wiñay kausayta japʼinapajqa Jehová Diosta, Wawantawan sumajta rejsinanchej tiyan, paykunamantaj kʼaskaykunanchej tiyan. Jehová Dios jina, Jesús jina yuyana tiyan, kallpachakunataj paykuna jina wajkunata qhawanapaj. Chantapis mana wiñay kausayta japʼinallapichu yuyana tiyan, manaqa Diosta jatunchayta aswan jatunpaj qhawana tiyan.

Jesús nillarqataj: “Qowasqayki ruwanata tukuchasqaywanqa kay jallpʼapi jatunchayki. Tatáy, imaynatachus manaraj kay mundo kashajtin ladoykipi jatunchasqa karqani, ajinallatataj kunanpis ladoykipi jatunchaway”, nispa (Juan 17:4, 5). Jesusqa Tatanmanta mañakusharqa wañuchisqa kajtin cieloman kutipunanpaj kausarichinanta.

Chantá Diosman nillarqataj: “Sutiykita rejsicherqani kay mundomanta qowasqayki runasman. Paykunaqa qanpata karqanku, noqamantaj qopuwarqanki, paykunataj nisqaykita kasukunku”, nispa (Juan 17:6). Jesusqa Diospa sutinta runasman willarqa. Chantapis apostolesninta yanaparqa Jehová Dios runasta munakusqanta, kʼacha kasqanta ima yachanankupaj.

Chayrayku Jesusqa orakushaspa apostolesninmanta nerqa: “Yachanku niwasqaykita paykunaman willasqayrayku, chaytataj japʼikunku, cheqamantataj yachanku sutiykipi jamusqayta, creenkutaj qan kachamuwasqaykita”, nispa (Juan 17:8). Arí, apostolesqa Jehová Diosmanta, imapajchus Jesús kay jallpʼaman jamusqanta, Jesuspa yachachisqanmanta ima yacharqanku.

Jesusqa yacharqa yachachisqasnin mana kay mundomanta runas jinachu kasqankuta. Chayrayku orakorqa: “Noqaqa paykunapaj mañakuyki, manataj kay mundomanta runaspajchu, manachayqa qowarqanki chaykunapaj mañakuyki, qanpata kasqankurayku. [...] Jatunpaj qhawasqa Tatáy, qowasqayki sutiykirayku paykunata qhawariy, ajinamanta ujchasqa kanankupaj, imaynatachus noqanchejpis ujchasqa kanchej, ajinata. [...] Paykunatataj waqaycharqani, manataj ni mayqenninkupis chinkarqankuchu, manachayqa chinkachisqa kanan kashan chaylla”, nispa. Jesusqa “chinkachisqa kanan kashan” nispa, Judas Iscariotemanta parlasharqa. Paytaj aswan ñaupajllata riporqa Jesusta japʼichinanpaj (Juan 17:9-12).

Jesús mañakullarqapuni: “Kay mundomanta runasqa paykunata chejnikunku. Mana mañakuykichu paykunata kay mundomanta orqhonaykita, manachayqa mañakuyki Kuraj Supaymanta jarkʼanaykita. Noqaqa mana kay mundomanta runas jinachu kani, ajinallatataj paykunapis mana kay mundomanta runas jinachu kanku”, nispa (Juan 17:14-16). Kay mundoqa Satanaspa makinpi kashan. Chayrayku Jesuspa apostolesninwan waj yachachisqasninwanqa, kay mundopi kausakuspapis, mana kay mundoj imasninman metekunankuchu karqa.

Astawanpis Diosta sirvinallankupuni karqa. Chaypajqa Diospa Palabran nisqanman jina, Jesuspa yachachisqanman jinataj kausakunanku karqa. Chantá Jesusqa Tatanman nerqa: “Paykunataqa cheqa kajnejta qanpaj tʼaqay, palabraykeqa cheqapuni”, nispa (Juan 17:17). Chaymanta qhepamantaj, apostolesqa Diospa yanapayninwan Bibliaj wakin librosninta qhelqarqanku. Chaytaj Diosmanta “cheqapuni” karqa, runastataj yanaparqa kay sajra mundomanta tʼaqakunankupaj.

Waj runaspis Diosmanta yachakunallankutaj karqa. Chayrayku Jesusqa 11 apostolesninpaj mañapushaspa nerqa: “Mana paykunallapajchu mañakuyki, manachayqa paykunaj yachachisqankuta uyarispa noqapi creejkunapajpis, tukuyninku ujchasqa kanankupaj, imaynatachus qan Tatáy noqawan ujchasqa kashanki, noqataj qanwan ujchasqa kashani, ajinata paykunapis noqanchejwan ujchasqa kanankupaj”, nispa (Juan 17:20, 21). Jesusqa mana nisharqachu paywan Tatanwan ujlla kasqankuta. Manachayqa nisharqa, paywan Tatanwan uj yuyayniyojlla kasqankuta. Chayrayku munarqa yachachisqasninpis uj yuyaylla kanankuta.

Jesusqa aswan ñaupajllata Pedroman, waj apostolesmanwan nerqa cieloman rispa uj lugarta paykunapaj wakichimunanta (Juan 14:2, 3). Chayrayku Diosman nerqa: “Tatáy, munani pikunatachus qowarqanki chaykunapis, maypichus kasaj chayllapitaj noqawan khuska kanankuta, paykunapis jatun kayta qowasqaykita rikunankupaj, imaraykuchus niraj kay mundo qallarikushajtin munakuwarqankiña”, nispa (Juan 17:24). Jesuspa nisqanpi reparanchej, Diosqa unaymantapachaña kʼata Wawanta munakusqanta, paytaj aswan qhepaman Cristo karqa.

Chantá Jesusqa orakuyta tukunanpaj nerqa: “Paykunaman sutiykita rejsicherqani, rejsichillasajpunitaj, imaynatachus qan munakuwarqanki ajinata paykunapis wajkunata munakunankupaj, ajinamanta noqapis paykunawan ujchasqa kanaypaj”, nispa (Juan 17:26). Jesusqa orakuyta tukushaspa ujtawan Diospa sutinmanta parlallarqataj. Chantapis ujtawan nillarqataj Diosninchej apostolesta, paymanta yachakoj waj runasta ima munakusqanta.

Jesusqa apostolesninwan khuska Diosmanta mañakorqa. Chantá “alabanzasta takiytawan, Olivos orqoman rerqanku” (Marcos 14:26). Olivos orqopeqa Getsemaní huerta kasharqa. Chaymantaj Jesús riyta yachajpuni.

Chayman chayaytawantaj, 8 apostolesninman Jesús nerqa: “Kaypi tiyarikuychej, jaqayman Diosmanta mañakoj rinaykama”, nispa. Pedrotawan, Santiagotawan, Juantawan pusariykukuspataj, aswan jaqaynejman rispa mayta llakikuyta qallarerqa. Chantá Jesusqa nerqa: “Manchay llakisqa kashani. Kayllapi qhepakuychej, noqawan khuskataj rijchʼarisqallapuni kaychej”, nispa (Mateo 26:36-38).

Chantá chay kinsa apostolesninmanta karunchakuytawan, Jesusqa pampakama kʼumuykukuspa orakorqa. Pay nerqa: “Tatáy, tukuy imapis qanpajqa atikullan, kay copata noqamanta karunchay. Amataj munaynillayqa ruwakuchunchu, astawanqa qanpa munayniyki ruwakuchun”, nispa (Marcos 14:35, 36). Jesusqa mana nisharqachu runasrayku kausayninta manaña qoyta munasqanta.

Jesusqa cielomantapacha qhawamorqa Roma llajtamanta soldados runasta mayta sufrichispa wañuchisqankuta. Chayrayku Jesusqa mana munarqachu ajinata sufrispa wañuyta. Jinapis payqa ajinata sufrerqa. Imajtinchus mana munarqachu payta wañuchisqankurayku runas Tatanpa contranpi parlanankuta. Paytaqa chaypi mañakusqanmanta uj mashkha horasninman, “Diospa contranpi parlashan” nispa juchachaykorqanku. Chaymantataj uj rakhu kʼaspiman warkhuspa wañucherqanku.

Jesusqa Getsemaní huertapi orakuytawan, kinsa apostolesnin kasharqanku chayman kuterqa. Paykunatataj puñushajta tariparqa. Chayrayku Pedrota nerqa: “¿Manachu uj ratollatapis noqawan khuska rijchʼarisqa kayta aterqankichej? Rijchʼarisqallapuni kaychej, Diosmantataj mañakuychej ama juchaman urmanaykichejpaj”, nispa. Jesusqa repararqa apostolesninpis may llakisqa, saykʼusqataj kashasqankuta. Chayrayku nerqa: “Runaqa cheqa kajtapuni ruwayta munan, cuerpontajrí mana chaypaj jinachu”, nispa (Mateo 26:40, 41).

Chantá Jesusqa ujtawan orakorqa: “Tatáy, atikojtenqa, kay copata noqamanta karunchay”, nispa. Chaykamataj apostolesqa Diosmanta mañakushananku karqa ama juchaman urmanankupaj. Jinapis Jesús orakusqanmanta kutimuspa ujtawan kinsantinkuta puñushajta taripallarqataj. Chayrayku imajtinchus puñurparisqankuta taporqa. Paykunarí “ni imata kutichiyta aterqankuchu” (Marcos 14:40). Chantá Jesusqa ujtawan Diosmanta mañakoj rispa pampakama kʼumuykukorqa.

Jesusqa mana munarqachu payta wañuchisqankurayku runas Tatanpa contranpi parlanankuta. Jehová Diostaj Jesusta uyarerqa. Chayrayku kallpachananpaj uj angelta kachamorqa. Jinapis Jesusqa Tatanmanta “aswan sinchʼita” mañakullarqapuni. Jesusqa may sinchʼi llakisqa, phutisqataj kasharqa. Imajtinchus pay kasukunanmanta kasharqa wiñay wiñaypaj kausanan. Chantapis pay kasukojtillan, Diosta kasukoj runas wiñay kausayta japʼiyta atinkuman karqa. Chayrayku Jesuspa jumpʼisqanqa “yawar sutʼuykuna jina pampaman sutʼorqa” (Lucas 22:44).

Chantá Jesusqa, Diosmanta mañakuyta tukuytawan apostolesninta ujtawan puñushajta taripallarqataj. Paykunatataj nerqa: “Kay jina kashajtin qankunaqa puñushankichej, samarikushankichejtaj. ¡Qhawaychej! Hora qayllaykamunña noqata juchasapaspa makinkuman jaywaykunawankupaj. Sayariychej, jaku ripuna. ¡Qhawaychej! Japʼichiwajqa qayllaykamunña”, nispa (Mateo 26:45, 46).

Kuraj sacerdotesqa Judasman nerqanku Jesusta traicionananpaj 30 qolqeta paganankuta. Chayrayku Judasqa chaupi tuta pasayta kuraj sacerdotesta, fariseosta, uj tropa soldadosta, comandantenkuta ima Jesuspaman pusarqa.

¿Maymantataj Judas chay runasta pusamorqa? Paytaqa aswan ñaupajllata Jesús kachaporqa, Pascua mikhunata tutan mikhushajtinku. Paytaj Jesuspa ñaupaqenmanta llojsiytawan, kuraj sacerdotespaman rerqa (Juan 13:27). Kuraj sacerdotestaj, guardiasninkuta, uj tropa soldadostawan tantaykorqanku. Judastaj ichapis paykunata pusarqa maypichus Jesús Pascua mikhunata mikhorqa, chay wasimanraj. Chaypi Jesusta mana tarispataj, chay runasta Cedrón wayqʼota chimpachispa Getsemaní huertaman pusarqa. Paywan risharqanku chay runasqa Jesusta japʼinankupaj armasniyoj, kʼanchanasniyoj ima karqanku.

Judasqa paykunata Olivos orqoman pusarqa. Payqa yacharqa Jesús chaypi kashasqanta. Imaraykuchus Jesuswan apostolesninwanqa ñaupaj diaspi Betaniamanta Jerusalenman rishaspa, kutimushaspa ima, Getsemaní huerta chaynejpipuni samarikorqanku. Jinapis Judaswan rej soldadosqa, chaupi tutapi Jesusta nichá rejsiyta atinkumanchu karqa. Chayrayku Judasqa chay runasman nerqa: “Pitachus muchʼaykusaj, chayta japʼispa presota apankichej”, nispa (Marcos 14:44).

Judasqa huertaman chayaytawan Jesusta apostolesnintawan rikorqa. Chantá Jesusman cheqanta rispa nerqa: “Imaynalla Yachachejníy”, nispa, muchʼaykorqataj. Jesustajrí taporqa: “¿Imamantaj jamunki?”, nispa (Mateo 26:49, 50). Chantá Jesús nillarqataj: “Judas, ¿ujta muchʼaykuwaspachu noqata japʼichiwanki?”, nispa (Lucas 22:48). Ajinata Judasqa Jesusta traicionarqa.

Chantá Jesusqa ñaupajman thaskirispa, paykunaj kʼanchanasninkoj kʼanchayninman churakorqa. Chay runastataj taporqa: “¿Pitataj maskʼashankichej?”, nispa. Paykunamanta ujnintaj kuticherqa: “Nazareno Jesusta”, nispa. Jesustaj mana manchachikuspa nerqa: “Noqa kani”, nispa (Juan 18:4, 5). Runastajrí chayta uyariytawan qhepaman suchuspa pampaman choqakorqanku.

Jesusqa chay tuta runaspa ñaupaqenkumanta ayqeyta atinman karqa. Jinapis payqa watejmanta paykunata tapullarqataj: “¿Pitataj maskʼashankichej?”, nispa. Paykunataj kuticherqanku: “Nazareno Jesusta”, nispa. Jesustaj nerqa: “Noqa kani niykichejqa. Noqatachus maskʼashawankichej chayqa, saqeychej yachachisqasniy ripunankuta”, nispa. Jesusqa chayta nispa, nisharqa yachachisqasninta ama presochanankuta. Payqa ajina llakiypi kaspapis, chayta nerqa apostolesninmanta mana ujtapis chinkachinanta nisqan juntʼakunanpaj (Juan 6:39; 17:12). Arí, Jesusqa apostolesninmanta mana ujtapis chinkacherqachu, “manachayqa chinkachisqa kanan” karqa chayllata. Chaytaj karqa Judas Iscariote (Juan 18:7-9).

Chantá soldadosqa sayariytawan Jesusman qayllaykorqanku. Apostolestaj chayta rikuspa Jesusta presochayta munashasqankuta repararqanku. Chayrayku paykuna Jesusta taporqanku: “Señor, ¿espadawanchu qonakusqayku?”, nispa (Lucas 22:49). Jesús niraj imatapis nishajtintaj, Pedroqa ujnin espadawan kuraj kaj sacerdotej kamachinpa paña ninrinta mururparerqa. Chay kamacheqa Malco sutiyoj karqa.

Jesustajrí Malcoj ninrinta japʼiykuspa sanoyacherqa. Chantá Pedrota nerqa: “Espadaykita waqaychay. Espadata oqharejkunaqa, espadallawantaj wañuchisqa kanqanku” nispa. Jesusqa presochasqa kaytapis mana manchachikorqachu. Chayrayku nerqa: “Ajina kanman chayqa, ¿imaynatataj Diosmanta Qhelqasqapi nisqan juntʼakunmanri?”, nispa (Mateo 26:52, 54). Chantá nillarqataj: “¿Manachu Tataypa qowasqan copamanta ujyasaj?”, nispa (Juan 18:11). Arí, Jesusqa Diospa munaynintapuni ruwayta munarqa, wañunan kajtinpis.

Chantá Jesusqa runasta nerqa: “¿Suwaman jinachu espadasniyoj, kʼaspisniyoj jamunkichej japʼinawaykichejpaj? Sapa día templopi tiyaykuspa yachachej kani, manataj japʼiwarqankichejchu. Kay tukuy imastaj ruwakun profetaspa qhelqasqanku juntʼakunanpaj”, nispa (Mateo 26:55, 56).

Chantá soldadoswan, comandantenkuwan, judiospa guardiasninkuwan ima, Jesusta japʼispa makisninta wataykorqanku. Apostolestajrí chayta rikuspa ayqerikaporqanku. Jinapis uj joven Jesuspa qhepanta rerqa. Payqa ichapis Marcos karqa (Marcos 14:51). Runastajrí paytapis japʼiyta munallarqankutaj. Japʼishajtinkutaj lino ropanta qhechuchikorqa, ajinapitaj qʼalalla ayqerikaporqa.

Jesusqa wawallaraj kashaspa Jerusalén templopi yachachispa yachachejkunata tʼukucherqa (Lucas 2:42, 47). Chaypachataj Anás sutiyoj runa kuraj kaj sacerdote kasharqa. Chaymanta qhepamanqa, paypa cuentanmanta wawasninñataj kuraj kaj sacerdotes karqanku. Jesusta suwata jina presochaytawan Anaspaman pusarqanku chaypachataj, Anaspa tolqan Caifasñataj kuraj kaj sacerdote kasharqa.

Anas Jesusta tapuykachanankama, Caifasqa Jatun Juntapi kajkunata tantaykorqa. Chay Jatun Juntapeqa kuraj kaj sacerdote kasharqa, piskunachus aswan ñaupajta kuraj kaj sacerdotes karqanku, chaykuna ima. Tukuyninpitaj 71 runas karqanku.

Anasqa Jesusta “yachachisqasninmanta, yachachiyninmantawan” taporqa. Jesustaj nerqa: “Noqaqa tukuypa rikunanta parlarqani. Sinagogapitaj templopitaj yachachillarqanipuni, maypichus judíos tantakunku chaypi, manataj imatapis pakayllapeqa parlarqanichu. ¿Imaraykutaj noqata tapuwankiri? Parlasqayta uyarejkunata tapuriy, paykuna yachanku imatachus parlasqayta”, nispa (Juan 18:19-21).

Chayta nisqantawan, ujnin guardiaqa Jesusta uyanpi laqʼarqa, nerqataj: “¿Ajinatachu kuraj sacerdoteman kutichinki?”, nispa. Jesustajrí mana ima sajratapis ruwasqanta yacharqa. Chayrayku nerqa: “Manachus allinta parlani chayqa, niway imatachus mana allinta parlasqayta, allintachus parlani chayqa, ¿imajtintaj maqawankiri?”, nispa (Juan 18:22, 23). Chantá Anasqa Jesusta makisnin watasqata tolqan Caifasman pusacherqa.

Caifaspa wasinpitajrí, Jatun Juntamanta kajkuna tantasqaña kasharqanku. Chaypitaj kasharqanku kuraj kaj sacerdote, llajtamanta kurajkuna, leymanta yachachejkuna ima. Paykunaqa Pascua chʼisipi Jesusta juzganankupaj tantakorqanku. Chaytaqa mana leyman jinachu ruwarqanku, manaqa Jesusta wañuchiyta munasqankuraykulla.

Jatun Juntamanta wakenqa, Lazarota kausaricherqa chaypachaña Jesusta wañuchiyta munarqanku (Juan 11:47-53). Chantapis judiospa religionninkuta ñaupajman apajkunaqa, ñaupaj diasllapi Jesusta wañuchiyta munarqanku (Mateo 26:3, 4). Chayrayku paykunaqa Jesusta juchachanallankupajña tantakorqanku, casi tukuyninkutaj Jesuspa contranpi kasharqanku.

Paykunaqa Caifaspa wasinpi tantakushaspa llulla testigosta maskʼarqanku Jesusta juchachanankupaj. Ashkha llulla testigostataj tarerqanku. Jinapis chay testigosqa mana uj rejtachu parlarqanku. Chantá iskay testigostawan sayacherqanku. Paykunataj nerqanku: “Noqaykoqa uyarerqayku nejta: ‘Noqa urmachisaj runaj makinwan ruwasqa kay templota, kinsa pʼunchaypitaj wajta sayarichisaj mana runaj makinwan ruwasqata’, nispa” (Marcos 14:58). Chay nisqankupis manallataj uj rejchu karqa.

Chantá Caifasqa Jesusta taporqa: “¿Manachu imatapis kutichikunki? ¿Nichu uyarinki imatachus contraykita parlashasqankuta?”, nispa (Marcos 14:60). Jesustajrí chʼinlla kakorqa. Chay testigos mana ujllatachu parlasqankuraykutaj, Caifasqa Jesuswan parlarqa.

Payqa yacharqa judíos mayta phiñakusqankuta pillapis “Diospa Wawan kani” nispa nejtin. Jesustajrí aswan ñaupaj kutispiña Diospa Wawan kasqanta nerqa. Chayrayku Judiosqa chaypachaña Jesusta wañuchiyta munarqanku. Imajtinchus yuyarqanku Jesusqa “Dios kani” nishasqanta (Juan 5:17, 18; 10:31-39). Chayrayku Caifasqa sumajta yuyaychakuspa Jesusta nerqa: “Kausaj Diospa sutinpi juraspa niwayku: ¿Qanchu Cristo kanki Diospa Wawan?”, nispa (Mateo 26:63). Jesustaj nerqa: “Noqa kani, qankunataj noqata rikuwankichej Tukuy Atiyniyoj Diospa pañanpi tiyashajta, cielo phuyuswantaj jamushajta”, nispa (Marcos 14:62). Sichus chay kutipi Jesús mana imatapis ninman karqa chayqa, Cristo kasqanta, Diospa Wawantaj kasqanta neganman karqa. Imajtinchus payqa aswan ñaupaj kutispiña nerqa Diospa Wawan kasqanta (Juan 3:18; 5:25; 11:4).

Caifastaj ropanta llikʼirakuspa nerqa: “¡Kay runaqa Diospa contranta parlan! ¿Imapajñataj testigosta munanchejri? Qankunaqa uyarinkichejña Diospa contranta parlasqanta. ¿Ima ninkichejtaj?”, nispa. Jatun Juntamanta kajkunataj Jesusta juchacharqanku: “Payqa wañunan tiyan”, nispa (Mateo 26:65, 66).

Chaymantataj Jatun Juntamanta kajkuna Jesusta sajmarqanku, burlakorqanku ima. Wakintaj uyanpi thoqaykorqanku, uyanpi laqʼarqanku. Chantá uyanta qhataykuspa sajmarqanku, nerqankutaj: “Profeta kaspaqa niwayku: ¿Pitaj maqasunkiri?”, nispa (Lucas 22:64). Ajinata Diospa Wawantaqa sufricherqanku, manataj leyman jinachu juzgarqanku.

Jesusta Getsemaní huertapi japʼisqankutawan, apostolesqa mancharikuspa ayqekorqanku. Jinapis “Simón Pedrowan ujnin yachachisqawan” khuskan ñanmanta kutirimorqanku. Chay ujnin yachachisqaqa, Juanchá karqa (Juan 18:15; 19:35; 21:24). Paykunaqa ichapis Jesusta tariparqanku Anaspaman pusashajtinku. Chantá Anás Jesusta Caifaspa wasinman pusachejtin, paykunaqa karullamanta Jesusta qhaterqanku. Chay iskay apostolesqa ichapis mancharisqa kasharqanku imachus paykunawan kananmanta, jinallataj imachus Jesuswan kananmantapis.

Juanqa kuraj kaj sacerdotej rejsisqan karqa. Chayraykutaj Caifaspa wasi pationman yaykullarqa. Pedrotajrí jawapi qhepakorqa. Juantaj llojsimuspa punkuta qhawaj sipaswan parlarqa, chantá Pedrota pusaykorqa.

Chay tutaqa manchay chiri karqa. Chayrayku Caifaspa wasi pationpi kajkunaqa, ninata japʼichispa qʼoñikorqanku. Pedrotajrí paykunaj ladonkuman tiyaykuspa qʼoñikullarqataj. Payqa chaypi suyakorqa imachus Jesuswan kananta yachayta munaspa (Mateo 26:58). Pedro ninapi qʼoñikushajtintaj, punkuta qhawaj sirvientaqa payta rejserparerqa. Chayrayku nerqa: “¿Nichu qanpis chay runaj ujnin yachachisqallantaj kanki?”, nispa (Juan 18:17). Chantá waj runaspis Jesuswan purisqanta nillarqankutaj (Mateo 26:69, 71-73; Marcos 14:70).

Pedrotajrí chayta uyarispa phiñakorqa. Payqa mana munarqachu runas rejsirparinankuta. Chayrayku calle punku ladoman riporqa. Chantapis payqa Jesusta negarqa: “Mana payta rejsinichu, nitaj yachanichu imamantachus parlashasqaykita”, nispa (Marcos 14:67, 68). Chantá juraspa nillarqataj: “Llullakushani chayqa Dios castigawachun”, nispa (Mateo 26:74).

Chaykamaqa Jesusta juzgashallarqankupuni. Ichapis payta juzgasharqanku Caifaspa altos wasinpi. Pedrowan waj runaspiwanqa, ichapis patiomanta rikorqanku Jesuspa contranpi parlaj testigosta yaykojta, llojsimojta ima.

Runasqa Pedroj parlasqanpi sutʼita repararqanku pay llullakushasqanta, imajtinchus parlasqanqa Galileospata jina karqa, manataj judiospata jinachu. Chantapis chay runas ukhupeqa, pejpa ninrintachus Pedro mururparerqa chaypata ujnin parienten chaypi kasharqa. Paytaj Pedrota nerqa: “¿Manachu qantaqa huertapi chay runatawan rikorqayki?”, nispa. Pedrotajrí ujtawan negakullarqataj. Chaywanqa kinsa kutitaña negasharqa. Ajinallapitaj uj gallo waqarqa. Chaytaj karqa Jesús nisqanman jinapuni (Juan 13:38; 18:26, 27).

Jesusqa gallo waqashajtin ichapis altos wasej pasillonpi kasharqa, mayqenchus patio lado qhawarisqa kasharqa, chaypi. Paytaj Pedrota qhawarerqa. Pedrotajrí nichá imanakuyta aterqachu. Payqa Pascua mikhunata mikhushajtinku imatachus Jesús payman nisqanta yuyarikorqa. Pedroqa may llakisqachá kasharqa Jesusta negasqanmanta. Chayrayku jawaman llojsispa sonqo nanayta waqarikorqa (Lucas 22:61, 62).

Chay tutaqa Jesuspa nisqanta mana valecherqankuchu, uj suwa runata jinataj juchacharqanku. Pedrotajrí chaypi kashaspa Jesusman kutikuyta aterqa. Jinapis payqa Jesusta mana rejsisqanta nerqa, chayta mana jaykʼaj ruwananta nishaspapis (Juan 6:68).

¿Imatataj Pedromanta yachakusunman? Paymanta yachakunchej: Diospi creespapis, paytapuni sirviyta munaspapis, llakiypi rikukuspa chayri juchaman tanqasqa kaspa pantayta atisqanchejta. Chayrayku Diospa kamachisnenqa ama Pedro jina pantanapaj sumajta qhawarikuna.