4 YACHAQANA
¿Maykʼaqtaq juchaña?
Chiqachus manachus kasqanta raqhaykuy:
Riqsinakuchkaspa makinkumanta japʼinakuyqa jucha.
□ Chiqa
□ Mana chiqachu
Riqsinakuchkaspa, khuchichakuypi urmankuman mana qhariwarmijina puñuykuspapis.
□ Chiqa
□ Mana chiqachu
Riqsinakuchkaspa qhariwarmijina mana puñuykuspaqa, mana munanakunkuchu.
□ Chiqa
□ Mana chiqachu
PIWANPIS riqsinakuchkanki chayqa, kay patapi nisqanchikmanjina maytachá tʼukurirqanki. Arí, mana juchapi urmaspalla imaynatachus munakuyta rikuchinakuyta yachayqa, mana atikullanchu. Kay yachaqanap qallariyninpi nisqanchikta, jukmanta juk ukhunchana, chantá imaynatachus Biblia, kay yachaqanap tapuyninman kutichinapaq yanapawasqanchikta qhawarina.
● Riqsinakuchkaspa makinkumanta japʼinakuyqa jucha.
Mana chiqachu. Bibliaqa, llimphu sunquwan munakuyta rikuchinakuyta mana juchachanchu. Sulamitawan, ovejasta michiq waynawan munanakusqankumanta parlarina. Paykunaqa, riqsinakuchkaspa mana ni ima juchapi urmaspa munakuyninkuta rikuchinakurqanku (Cantares 1:2; 2:6; 8:5). Kay tiempopipis, casarakunankupaq riqsinakuqkunaqa, llimphu sunquwan munakuyta rikuchinakuytaqa mana juchatajinachu qhawanku.a
Chaywanpis allinta qhawarikunanku tiyan. Imaraykuchus, muchʼanakuy, uqllanakuy, wakjinasmanta munakuyninkuta rikuchinakuy ima, llimphu sunquwan chayta ruwaptinkupis, qhariwarmijina puñuykuyta munayninkuta rikchʼarichinman, chaytaq paykunata khuchichakuypi urmanankupaq tanqanman (Colosenses 3:5).
● Riqsinakuchkaspa khuchichakuypi urmankuman, mana qhariwarmijina puñuykuspapis.
Chiqa. Bibliapi, griego simipi pornéia rimayqa, tukuy laya khuchichakuymanta parlanapaq uqharikun. Mana casarasqa kachkaspa khuchichakuymanta, wakpa jispʼananta llukchispa sakwananmanta (masturbar), mana casarasqa kachkaspa siminiqta yuquymanta (coito oral) chayri sikiniqta yuquymanta (coito anal).
Chaywanpis Bibliaqa, mana khuchichakuyllatachu juchachan. Apóstol Pabloqa, “aychaj ruwasqas[ninmanta]” parlaspa, mana khuchichakuyllamantachu parlarqa, manaqa ‘chʼichi kawsaymanta’, ‘millay puriymanta’ ima parlallarqataq. Chantá nillarqataq: “Chay imasta ruwajkunaqa mana Diospa reinonta herenciata jina japʼenqankuchu”, nispa (Gálatas 5:19-21).
Chaywanpis, ¿imataq ninayan “chʼichi kawsay” rimay? Pablo, “chʼichi kawsay” rimaytaqa, tukuy chʼichi ruwaykunamanta, millay parlaykunamanta ima, parlananpaq uqharirqa. Chay chʼichi ruwaykunataq kanman, juk qharita chayri juk warmita pʼachan ukhupi cuerponta llukchiy, pʼachanta lluchʼuy, jispʼananta, chayri warmip ñuñusninta llukchiy ima. Chaywanpis Biblia nisqanmanjina, juk qusa munakuyninta warminman rikuchichkaspa, warminpa ñuñusninta llukchinanqa, mana juchachu (Proverbios 5:18, 19).
Chaywanpis wakinkunaqa, yachachkaspa Diospa kamachiykunasninta pʼakinku chayri munapayaywan millay ruwaykunata ruwanankupaq warmista chayri qharista maskʼanku. Wakinkunataq, ‘millay puriypi’ urmanku. Griego simipi, “millay puriy” rimayqa, “pʼinqay ruwaykunamanta”, “mana pʼinqayniyuq kanamanta”, “khuchichakuyllata maskʼanamanta” ima, parlanapaq uqharikuq. Manachá ni mayqin cristianopis, “manaña imamanta pʼenqakuspa”, ‘millay kawsayman qukuyta munanmanchu, imaymana chʼichi ruwaywan mana saksayta atispa’ (Efesios 4:17-19).
● Riqsinakuchkaspa qhariwarmijina mana puñuykuspaqa, mana munanakunkuchu.
Mana chiqachu. Riqsinakuqkuna qhariwarmijina puñuykunanku allin kasqanta niptinkupis, jukchasqa kanankupaq, puraqmanta atienekunankupaq, jatunpaq qhawanakunankupaq ima, mana yanapanchu. Ima chʼampaypichus Laura rikukusqanta qhawarina. Pay nin: “Juk pʼunchay mamay mana wasipi kachkaptin, munakusqay, wasiman teleta qhawaq jamurqa. Qallariypi makillaymanta japʼiwarqa, chaymanta cuerpoyta llukchiyta qallarirqa. Manchachikurqani imatapis niyta, ñuqawan phiñakuspa ripunanta yuyasqayrayku”, nispa.
Qhawasqaykimanjina, kay wayna, ¿Laurap allinnintachu maskʼachkarqa, chayri aychap saqra munaynillantachu ruwayta maskʼachkarqa? Chayrayku pillapis chʼichi ruwayman tanqasuptin, ¿chiqamantachu munakusunki?
Juk wayna, munakusqan sipasta Bibliamanta yachakusqanmanjina conciencianta mana kasunanpaq tanqanman chayqa, chay wayna Diospa kamachiyninta pʼakin, manataq nisunmanchu chay sipasta chiqamanta munakusqanta. Chantá, juk sipas munasqanrayku munakusqanwan tukuy imata ruwachikun chayqa, paypis juchayuqllataq chʼichi ruwayta ruwasqankumanta, chayri khuchichakuypi urmasqankumanta (1 Corintios 6:9, 10).b
Ni ima juchapi urmanapaq sutʼita parlaychik
Piwanpis riqsinakuyta qallarinkiña chayqa, ¿imatá ruwawaq ni ima juchapi urmanaykipaq? Allin kanman chaymanta ñawpaqmanta parlanaykichik. Proverbios 15:22 nin: “Mana yuyaychachikuspa, ima ruwanatapis wakichikusqaqa mana allinchu rin”, nispa. Chayrayku, munakusqaykiwan ñawpaqmanta parlay, imaynatachus munakuyniykichikta rikuchinakunaykichikmanta. Ama suyaychu, munakusqaykichikta rikuchinakuchkaspa juchapi urmanaykichikpaqjinaña kanaykichikkamaqa. Chayta ruwayqa, wasiyki ninawan lawraykusqanmantaraq imaynatachus ninata thasnuchinaykichikmanta familiaykiwan parlachkawaqpisjina kanman.
Ichá riqsinakuyta qallarichkaspaqa, imaynatachus munakuyniykichikta rikuchinakunaykichikmanta parlayta pʼinqakunki chayri mana atillankichu. Chaywanpis, chaymanta parlayqa allinniykipaq kanqa. Chayqa, wasi mana lawraykunanpaq ñawpaqmanta familiaykiwan imastachus ruwanaykichikmanta parlarichkawaqpisjina kanman. Chantá, imaynatachus munakuyniykichikta rikuchinakunaykichikmanta parlayqa, munakusqayki qampaqjinachus manachus kasqanta reparanaykipaq yanapasunqa. Astawanpis parlasqaykichikqa, saqra munayniykiwan mana atipachikunaykipaq, pacienciayuq kanaykipaq, wakpa munayninta maskʼanaykipaq ima yanapasunqa, kay kʼacha kaykunataq casarakuptiyki qhariwarmijina puñuykuypi kusiyta tarinaykipaq yanapasunqa (1 Corintios 7:3, 4).
Diospa kamachisqasninta kasukuyqa, mana atikullanchu. Chaywanpis, Jehová yuyaychasusqanta kasukuy. Imaraykuchus payqa, Isaías 48:17 ninjina, ‘imachus qampaq allin kasqanta yachachisunki, may ñantachus purinaykita rikuchisunki’ ima. Jehová allinnillaykita munasqanta ama jaykʼaq qunqaychu.
ASTAWAN YACHAKUNAYKIPAQ ÑAWPAQ KAQ LIBROMANTA 24 YACHAQANATA ÑAWIRIY
Ama pʼinqakuychu, manaraq ni juk kutillatapis qhariwarmijina puñuykusqaykimanta. Astawanpis chayta mana ruwasqaykimanta kusikuy. ¿Imaraykutaq?
[Sutʼinchaykunasnin]
a Wakin suyuspi riqsinakuqkuna munakuyninkuta tukuy rikunankuta rikuchinakusqankuqa, mana allinpaqchu qhawasqa. Chayrayku chay llaqtaspi tiyakuq cristianosqa, mana chayta ruwankuchu, mana pitapis miskʼachinankupaq (2 Corintios 6:3).
b Chaywanpis wakin kutipiqa, juk sipas juk waynata chʼichi ruwayman tanqanman.
BIBLIAMANTA
“Munakuyniyoj runaqa mana ruwanchu mana allin kaqtaqa.” (1 Corintios 13:4-6)
JUK YUYAYCHAY
Munakusqaykiwan lluqsispaqa, wakwanpuni kaychik. Chantá ni ima juchapi urmanaykichikpaq, wasipi, cuartopi, autopi ima, ama sapallaykichik qhipakuychikchu.
¿YACHARQANKICHU?
Riqsinakuqkunaqa, manaraq casarakuchkaspa qhariwarmijina puñuykuymanta parlarinankuqa allin. Chaywanpis qhawarikuy: qhariwarmijina puñuykuymanta, aychap munayninta rikchʼarichinapaqjina parlayqa, telefononiqta, chayri celularniqta ima kaptinpis, juk chʼichi ruway.
¡RUWAYTA QALLARIY!
Sunquy juchapi urmanaypaq tanqawaptin, kayta ruwasaq: ․․․․․
Munakusqay juchapi urmanaypaq tanqawaptin, ¿imatá ruwasaq? ․․․․․
Kay yachaqanamanta, ¿imatá tatayta chayri mamayta tapuyta munani? ․․․․․
QHAWASQAYKIMANJINA
● Juk waynawan chayri juk sipaswan kachkaspa, ¿imatá ruwawaq ni ima juchapi urmanaykipaq?
● Khuchichakuy, chʼichi kawsay, millay puriy ima, ¿imaspitaq mana kikinchu kanku? Sutʼinchay.
[46 paginapi sutʼinchaynin]
“Ni ima juchapi urmanaykupaq imatachus ruwanaykumanta munakusqaywan wakin publicacionesta ñawirirqayku, chaytaq llimphu concienciayuq kanaykupaq yanapawarqayku.” (Leticia)
[44 paginapi recuadro]
Juchallikunkiña chayqa
Juchallikunkiña chayqa, ¿imatá ruwawaq? Ama chʼawkiyakuychu, qamlla chay chʼampayta allinchayta atisqaykita yuyaspa. Juk sipas nin: “Sapa kuti Jehovamanta yanapata mañakurqani chay juchapi mana watiqmanta urmanaykupaq. Wakin kuti mañakusqayqa yanapawaq, wakin kutitaq mana”. Chayrayku tatasniykiwan usqhayllata parlarinaykiqa, aswan sumaq. Chantapis, Biblia yuyaychasqanmanjina allin kanman qutuchakuymanta ancianoswan parlarinayki (Santiago 5:14). Paykunaqa kawsayniykita allinchanaykipaq allinta yuyaychasunkuman. Ajinamanta Diospa ñawpaqinpi watiqmanta allinpaq qhawasqa kanki.
[47 paginapi dibujos/fotos]
¿Manacharí wasiyki lawraykunantaraqchu suyawaq, mana lawraykunanpaq familiaykiwan imatachus ruwanaykichikmanta parlarinaykipaq? Jinallataq, ama munayniykiwan atipachikuytaraq suyaychu, ni ima juchapi urmanaykichikpaq munakusqaykiwan parlarinaykipaq