“Kay tukuy atiyniyuq Diospa santo sutinqa”
Ajinata kay 1430 watapi, Nicolás de Cusa, umallirichichkaspa nirqa.a ¿Pitaq kay runa karqa? Payqa, católico religionmanta may yachayniyuq runa karqa, imaraykuchus, griego, hebreo qalluta ima, parlayta yachakurqa, chantapis Filosofía, Teología, Matemáticas, Astronomía, wak yachaykunatawan, yachakullarqataq. Chantapis payqa, 22 watasniyuq, yachakusqanmanta doctorado en Derecho Canónico nisqa lluqsirqa, kay 1448 watapitaq, religionninpi cardenal nisqata suticharqanku.
Chay llaqtapitaq Nicolás de Cusaqa, machu runasta qhawanapaq wasita ruwachirqa, chay ruwachisqanmantataq, 550 watasña pasan. Kunantaq, chay wasipi biblioteca de Cusa nisqa kachkan, chaypitaq chay unay tiempomanta, 300 kuraq qillqas tarikun. Chaykunamanta jukninqa, kay Códice Cusano 220 nisqa kachkan, chay qillqapitaq, Nicolás de Cusa kay 1430 watapi “In principio erat verbum” (Qallariypiqa Palabra karqa) nisqa umallirichiynin, kachkan. Chaypitaq, Jehovap sutin, latín qalluman Iehoua nispa tikrachisqan kachkan.b Chay 56 folio nisqapitaq, Diospa sutinmanta jinata nin: “Dios qurqa. Tetragrámaton nisqata, nisunman juk sutita, tawa letraspi. [...] Kay tukuy atiyniyuq Diospa santo sutinqa”, nispa. Nicolás de Cusa, jinata Diospa sutinmanta sutʼinchasqanqa, qallariypi imaynatachus Hebreo Qillqakunapi, Diospa sutin qillqakusqanta rikuchiwanchik (Éxo. 6:3, NM).
Códice Cusano nisqa qillqaqa, kay XV siglop qallariyninpi qillqakurqa, chantapis chay unay tiempopi Diospa sutin Iehoua tawa letraspi qillqasqan (Tetragrámaton) chay qillqapi tarikun. Chay qillqataq, unay tiempomantapacha Diospa sutinta achkha kutipi, Jehová nisqa riqchʼayniyuqman, tikrachikusqanta rikuchin.
[Sutʼinchaykunasnin]
a Nicolás de Cusataqa, Nicolaus Krebs, Nicolás Chrypffs, Nicolaus Cusanus, Nikolaus von Kues nisqa sutiswan riqsillarqankutaq. Kay Cusa (Kues) nisqataq, Alemaniapi mayqin llaqtapichus pay paqarikurqa chay llaqtap sutin karqa —Bonn (Alemania) llaqtamanta uraniqpi kachkan, nisunman, 130 kilometrosninman (80 millas)—, kunantaq chay llaqtaqa, Bernkastel-Kues nisqa, sutikun.
b Chay umallirichiywanqa, Dios, Jesús, espíritu santo ima, juklla kasqan yachachiyta astawan sutʼinchayta munarqa.
[16 paginapi dibujo/foto]
Cusamanta Biblioteca