Kamachina wasipi soldados sumaj willaykunata uyarinku
Kay 59 watapi, soldadosta kamachej Julio, saykʼusqa soldadosninwan khuska presochasqasta Romaman aparqanku. Paykunaqa Capena Punkunejta Roma llajtaman yaykorqanku. Palatino nisqa orqo qayllata rishaspataj jatun kamachej Neronpa kamachina wasinta rikorqanku, mayqenchus soldadoswan muyuykusqa kasharqa, pikunachus espadasniyoj sayasharqanku.a Presochasqasqa Roma foronejta pasaspa, Viminal nisqa orqonejta wicharerqanku. Chantá huerta kantunta rerqanku, maypichus romano diosespaj ashkha altares karqa. Chantataj, uj pationta pasarqanku, maypichus cuartelpi jina soldadosta wakichikoj.
Kamachina wasipi soldados ichapis Claudio ruwachisqan punkupi, 51 watapi
Chay presochasqasmanta ujnenqa apóstol Pablo karqa. Paymanqa aswan ñaupajta jatun qochapi sinchʼi wayra kashajtin, uj ángel kayta nerqa: “Jatun kamachej Cesarpaman chayanaykipuni tiyan”, nispa (Hech. 27:24). ¿Chay kutipiñachu chay nisqan juntʼakunman karqa? Pabloqa Roma llajtata rikuspa, Jesús imatachus Jerusalenpi Antonia nisqa cuartelpi nisqanta yuyarikorqa, Jesús nerqa: “Sonqochakuy Pablo. Imaynatachus kay Jerusalenpi noqamanta testigo jina willarqanki, kikillantataj Romapipis willanki”, nispa (Hech. 23:10, 11).
Pabloqa ichapis kamachina wasipi soldadospa cuartelninkuta qhawarerqa, mayqenchus Castra Praetoria sutikorqa. Chaytaj may jatun karqa, puka ladrillo jatun perqasniyoj, torresniyoj ima. Chaypeqa 12.000 kamachina wasipi llankʼaj soldados, may chhika waranqa soldadospiwan karqanku, pikunachus policía jina llankʼaj kanku. Chantapis caballospi purej soldados chaypi kallarqataj. Runasqa chay cuartelta rikuspa kuraj kamachej may atiyniyoj kasqanta yuyarikoj kanku. Kamachina wasipi soldadosqa Romaj japʼiyninpi kaj lugaresmanta presochasqasmantawan cargoyoj kaj kanku. Chayrayku, capitán Julioqa chay presochasqasta Romaman aparqa. Ashkha killasta risqankutawantaj chayman chayacherqa (Hech. 27:1-3, 43, 44).
PABLOTAQA WILLANANPAJ NI IMA JARKʼARQACHU
Romaman rishajtinkoqa t’ukuna imasta rikorqanku. Jatun qochapi sinchʼi para wayra kashajtin, Pabloqa barcolla phirikunanta, nitaj pipis wañunanta nerqa. Chantá Pablota uj katari khaniykuspa mana imanarqachu. Aswan qhepamantaj Malta nisqa churupi onqosqasta jamperqa, chayraykutaj wakin runas uj dios kasqanta nerqanku. Kamachina wasipi waj soldadospis chay ruwasqasninmanta uyarerqankuchá, chantapis chay imasmanta parlarinkumanchá karqa.
Pabloqa niraj Romaman yaykushaspa hermanoswan tinkorqa, pikunachus “ñanman taripaj llojsimorqanku Apio Forokama, wakintaj Kinsa Tabernas nisqaman” (Hech. 28:15). Pabloqa Romapi mayta willayta munarqa. Chaywanpis presochasqa kaspa, ¿imaynatataj willanman karqa? (Rom. 1:14, 15.) Wakenqa presochasqa kajkunata capitanmanraj apakusqanta ninku. Jina karqa chayqa kamachina wasipi soldadospa capitanninmanchá Pablota apankuman karqa, Sexto Afranio Burro sutiyoj runaman, pichus Romamanta jatun kamachej jinallataj atiyniyoj karqa.b Chantapis, mana soldadosta kamachejkunachu Pablomanta cuentayoj karqanku, manaqa kamachina wasimanta uj soldadolla. Astawanpis uj wasita japʼikunanta, chaypi payta watukunankuta, paykunaman willananta ima saqerqanku (Hech. 28:16, 30, 31).
PABLOQA WAJCHAKUNAMAN ATIYNIYOJKUNAMANPIS WILLARQA
Soldadosqa Pablo cartasta qhelqachisqanta uyarerqanku
Capitán Sexto Afranioqa niraj kamachej Neronman Pablota apashaspa, chay cuartelpi chayri kamachina wasipi tapurinmanchá karqa. Pablotaj payman willarerqa jatun atiyniyoj kajtinpis (Hech. 26:19-23). ¿Chay capitán yuyanmanchu karqa Pablo juchayojchus manachus kasqanta? Mana yachanchejchu. Chaywanpis mana chay cuartelpi presocharqachu.c
Pabloqa “kurajkuna judiosta”, wajkunatawan wasinman wajyacherqa, paykunaman willarinanpaj. Kamachina wasipi soldadospis sumaj willaykunata uyarerqanku. Imajtinchus Pabloqa Jesusmanta, Diospa reinonmanta ima judiosman yachachej, “paqarinmantapacha chʼisiyanankama” (Hech. 28:17, 23).
Castra Praetoria nisqaj perqasnin
Kamachina wasitaqa mana sapa pʼunchaychu kikin soldados qhawaj kanku. Pablotapis iskay watata presochasqa kashajtin nichá sapa pʼunchaychu kikin soldado qhawaj. Chayrayku, ashkha soldados sumaj willayta uyarerqanku. Paykunaqa Efesomanta, Filiposmanta, Colosasmanta cristianosman, hebreo cristianosmanpis cartasninta qhelqachisqanta uyarerqanku, Filemonman uj cartata qhelqasqanta ima. Pabloqa presochasqa kashaspa Onesimota yanaparqa, pichus kamachi kashaspa ayqekamusqa. Onesimoqa Pablopaj wawan jina karqa, chaywanpis aswan qhepaman patronninman kachaporqa (File. 9, 10). Pabloqa payta qhawaj soldadosmanpis willarerqachá (1 Cor. 9:22). Chantapis, maqanakuna pʼachankumanta ujnin soldadowan parlarerqachá, imaraykuchus chaymanta ujnin rijchʼanachinanpi parlarqa (Efe. 6:13-17).
“DIOSPA NISQANTA WILLANKU MANA MANCHACHIKUSPA”
Kamachina wasipi soldadosqa Roma suyoj tukuy lugaresninmanta runaswan tinkoj kanku, chantapis jatun kamachejwan, familiaresninkuwan, kamachisninwan, wata runasninwan ima. Chayrayku, mana kamachina wasipi soldadosllachu sumaj willaykunata uyarerqanku, manaqa may chhika runaspiwan. Chaykunamanta wakintaj cristianosman tukorqanku (Fili. 1:12, 13; 4:22). Pabloj ruwasqanqa Romapi hermanosta kallpacharqa Diospa nisqanta “mana manchachikuspa” willanankupaj (Fili. 1:14).
Imaynapi rikukuspapis tinkusqanchej runasman willayta atisunman
Pabloj ruwasqanqa ima ratollapis willanapaj yanapawanchej (2 Tim. 4:2). Sutʼincharinapaj, machu runasta qhawana wasipi, hospitalpi chayri creeyninchejrayku carcelpi kajtinchejqa tinkusqanchej runasman willasunman. Ajinata ruwanapaj kallpachakojtinchejqa sumaj willaykunata willanapaj ni ima jarkʼawasqanchejta rikuchisun (2 Tim. 2:8, 9).
a “Neronpa tiemponpi kamachina wasipi soldados” nisqata leeriy.
b “Sexto Afranio Burro” nisqata leeriy.
c Herodes Agripataqa Tiberio César chay cuartelpi presocharqa 36 watamanta 37 watakama, Calígula nisqa runa jatun kamachej jina yaykunanta nisqanrayku. Caligulataj jatun kamachej kasqantawan Herodesta tʼinkarqa, Judeapi kamachejta jina churaspa (Hech. 12:1).