Qhariwarmi kausayta sumajta sayachina, kusisqataj kausakuna

1-3. ¿Ima chʼampaykunapitaj casarasqa kajkuna rikukunku? (Patapi kaj dibujota qhawariy.)

UJ QOSA, pichus 38 watastaña warminwan kusisqa kausakun, kayta nerqa: “Qhariwarmi kausayninchej allin kananta munaspa, kallpachakusun chayqa Jehová yanapawasun”, nispa. Arí, casarasqa kajkunaqa kusisqa kausakunkuman, chʼampaykuna kajtintaj yanapanakunkuman (Pro. 18:22).

² Qhariwarmi kausaypeqa chʼampaykuna kanpuni, Bibliapis “llakiyniyoj kanqanku” nispa nin (1 Cor. 7:28). ¿Imaraykú? Sapa pʼunchay chʼampaykuna, llakiykuna ima kasqanrayku. Anchata llankʼajtinku, wawasta uywananku kajtin, qolqeta pisichikojtinku, onqoykojtinku, waj imaspiwan kajtin llakisqa kankuman. Chaykunaraykutaj mana tiempochakuyta atinkumanchu khuska karikunankupaj. Chantapis llakisqa, saykʼusqataj kankuman, juchasapa kasqankuraykutaj ichapis sonqota nanachinapaj jina parlarparinkuman, nitaj kʼachata parlarikunkumanchu, chayrayku phiñanakunkuman (Sant. 3:2, 5, 8). Pisimanta pisi niña munanakunkumanchu, niñataj jatunpajchu qhawanakunkuman. Chantapis tukuy casarasqa kajkuna waj chʼampaypiwan rikukunku. Biblia nin jina “aychaj ruwasqasnenqa” kaykuna kanku: khuchichakuy, millay puriy, chejninakuy, tumpanakuy, phiñanakuy, churanakuy ima (Gál. 5:19-21). Chaykunaqa sumaj sayasqa qhariwarmi kajkunatapis urmachinman.

³ Astawanpis, “manchay sajra pʼunchaykuna[pi]” kausakunchej, runasqa paykunallapaj imatapis munanku, nitaj Diosta jatunpajchu qhawanku, chaykunataj qhariwarmi kausaypaj mana allinchu (2 Tim. 3:1-4). Chantapis tukuy uj enemigoman sinchʼita sayaykunanchej tiyan, payqa casarasqa kajkunata tʼaqayta munan. Apóstol Pedro nerqa: “Enemigoykichej Kuraj Supayqa, phiña león jina qhaparirispa muyuykachasunkichej, mayqellantapis oqoykunampaj”, nispa (1 Ped. 5:8; Apo. 12:12).

4. ¿Imatá ruwasunman qhariwarmi kausay sumaj sayasqa kananpaj, kusiytataj tarinapaj?

⁴ Japonmanta uj hermano nin: “Qolqerayku llakisqa kasharqani, warmiywan pisita parlasqaykurayku paypis llakisqallataj kasharqa. Chantapis kunallanraj sinchʼita onqoykorqa. Wakin kuteqa may llakisqa kasqaykurayku churanakuyku”, nispa. Qhariwarmi kausaypeqa chʼampaykuna kanpuni, chaywanpis Jehovaj yanapayninwanqa atipayta atikun, jinallataj kʼachata, kusisqataj kausakuytapis (Salmo 127:1 leey). Kunanqa qhariwarmi kausayta sumajta sayachinapaj, khuskallapunitaj kausakunapaj phishqa ruwaykunamanta parlarina, mayqenkunachus wasita oqharinapaj ladrillos jina kanku. Chantá parlarisun munakuy kananpuni kasqanmanta, mayqenchus ladrillosta ujchanapaj cemento jina.

QHARIWARMI KAUSAYPI JEHOVAWAN YANAPACHIKUNA

5, 6. ¿Imaynatataj casarasqa kajkuna Jehovawan yanapachikunkuman?

⁵ Qhariwarmi kajkuna, Jehovaman cheqa sonqo kajtinku, kasukojtinku ima sumajta kausakonqanku, imaraykuchus Paymin qhariwarmi kausayta rikhuricherqa (Eclesiastés 4:12 leey). ¿Imaynatá Jehovawan yanapachikunkuman? Yuyaychaykunasninta, kamachiykunasninta ima kasukuspa. Ñaupa tiempo Israelman kayta nerqa: “Kay palabrasta nishajta uyarinkichej: Kaymin cheqan ñanqa; chayninta riychej, amataj pantaychejchu pañaman, nitaj lloqʼemampis”, nispa (Isa. 30:20, 21). Kunanpis casarasqa kajkunaqa Palabranta khuska leespa, Jehovaj nisqanta uyarinku (Sal. 1:1-3). Chantapis Familiapi Diosta Yupaychanapaj tantakuyninku sumaj kanan tiyan, kallpachasqa kanankupaj jina. Sapa pʼunchay Diosmanta khuska mañakojtinkutaj, Satanaspa pachanman sinchʼita sayaykonqanku.

⁶ Alemaniamanta Gerhard sutiyoj hermano kayta nin: “Ima chʼampaypi rikukojtiykupis chayri imamantapis phiñanakojtiyku Bibliaj yuyaychaykunasnin yanapawayku pacienciakunaykupaj, perdonanakunaykupaj ima. Chayta ruwaspaqa qhariwarmi sumajta kausakunchej”, nispa. Jehovawan yanapachikunankupaj qhariwarmi mayta kallpachakojtinku, Diosta yupaychanapaj ruwanasta khuska ruwajtinku ima, Jehovaman astawan qayllaykonqanku, aswan ujchasqataj kanqanku.

QOSAS MUNAKUYTA RIKUCHIYCHEJ

7. ¿Imaynataj qosas kananku tiyan?

⁷ Uj qosa ruwayninta allinta juntʼajtenqa qhariwarmi sumajta, kusisqataj kausakonqanku. Biblia nin: “Cristoqa sapa qharipajqa kamachej uma jina kasqanta, qharitaj warmimpajqa kamachej uman jina”, nispa (1 Cor. 11:3). Pabloqa chayta nispa sutʼincharqa, imaynachus Cristo yachachisqasninwan karqa, ajina qosas kananku kasqanta. Jesusqa ni jaykʼaj sajrachu karqa. Astawanqa tukuy imapi kʼacha, munakuyniyoj, llampʼu sonqo, allin yuyayniyoj ima karqa (Mat. 11:28-30).

8. ¿Imatataj qosa ruwanan tiyan warmin munakunanpaj, jatunpaj qhawananpaj ima?

⁸ Jesús jina ruwaj qosaqa, mana ninanchu tiyan warminman sapa kuti “jatunpaj qhawaway” nispa. Astawanqa “warmi kasqampi yuyaspa” khuyakun, entiendentaj. Chantapis warminta “sumajpaj qhawa[n], pʼakikoj vaso jina” kasqanrayku (1 Ped. 3:7). Sapallankupi, runa chaupipipis jatunpaj qhawaspa parlapayan, khuyakuntaj. Nisqanwan, ruwasqanwan ima may valorniyojpaj qhawasqanta rikuchin (Pro. 31:28). Qosa ajina kʼacha kajtenqa warminwan munachikun, allinpajtaj qhawachikun, Jehovapis bendecin.

WARMIS LLAMPʼU SONQO, KʼUMUYKUKOJTAJ KAYCHEJ

9. ¿Imaynatataj warmi kʼumuykukoj sonqo kasqanta rikuchin?

⁹ “Atiyniyoj Diospa makimpi kaspa” kʼumuykukunapajqa payta, yuyaychaykunasnintapis tukuy sonqo munakunanchej tiyan (1 Ped. 5:6). ¿Imaynatá warmis rikuchinkuman Jehovaj kamachiyninta jatunpaj qhawasqankuta? Qosankuta yanapaspa, kasukuspa ima. Biblia nin: “Qosayoj warmis, sapa ujpis qosaykichejwan kʼumuykukoj sonqo kaychej, imaraykuchus chaymin allin Señorpi kajkunapajqa”, nispa (Col. 3:18). Ichapis qosanpa nisqasnenqa mana allinpunichu rijchʼanqa. Chaywanpis Diospa kamachiykunasninman mana churanakojtenqa kasukun (1 Ped. 3:1).

10. ¿Imajtintaj warmi kʼumuykukoj sonqo kanan tiyan?

¹⁰ Warmeqa qhariwarmi kausaypi sumajpaj qhawasqa. Qosanpa “compañera[n]” (Mal. 2:14, Qheshwa Biblia). Imatachus ruwanankuta ajllashajtinku warmeqa imatachus yuyasqanta kʼachamanta nin, nitaj munasqantapuni ruwakunanta munanchu. Allin qosaqa imatachus nisqanta sumajta uyarin (Pro. 31:10-31). Warmi kʼumuykukoj sonqo kajtenqa familian kusisqa, sonqo tiyasqataj kausakun, qhariwarmitaj sonqo juntʼasqa kanku Jehovaj nisqasninta juntʼashasqankuta yachaspa (Efe. 5:22).

PERDONANAPAJ WAKICHISQA KANA

11. ¿Imajtintaj qhariwarmi kajkuna perdonanakunanku tiyan?

¹¹ Qhariwarmi kausay sumaj sayasqa kananpajqa perdonayta yachananku tiyan. Allinta apanakunankupaj, perdonanakunankupaj ima iskayninku kallpachakojtinku, aswan sumajta kausakonqanku (Col. 3:13). Pantasqasninkuta yuyarikuspa phiñanakunkuman chayqa, qhariwarmi kausayninku llakiylla kanqa. Imaynatachus perqa lajrakojtin niña sinchʼi sayasqachu, ajinallatataj sonqo nanasqallapuni, phiñasqallapuni qhepakojtinkoqa qhariwarmi kausayninku niña sumaj sayasqachu, nitaj perdonanakuyta atinkuñachu. Chaywanpis Jehová jina iskayninku perdonayta yachajtinku, astawan ujchasqa kanku (Miq. 7:18, 19).

12. ¿Imaraykutaj ninchej “munakoyqa ashkha juchata” pʼampasqanta?

¹² Munakuyniyoj runaqa mana “yuyarikullampunichu paypa contranta ima sajrata ruwasqankumantapis”, “imaraykuchus munakoyqa ashkha juchata pʼampan” (1 Cor. 13:4-6; 1 Pedro 4:8 leey). May chhikatachus perdonasqanta mana yupanchu. Pedro Jesusta taporqa mashkha kutitachus pitapis perdonanan kasqanta. Jesustaj nerqa: “Qanchis chunka kuti qanchiskamaraj”, nispa (Mat. 18:21, 22). Chaywantaj nisharqa cristianosqa contranchejpi mashkha kutita pantajtinkupis perdonana kasqanta (Pro. 10:12).a

13. ¿Imatá ruwasunman mana perdonayta atispa?

¹³ Annette sutiyoj hermana kayta nin: “Qhariwarmi mana perdonanakojtinkoqa phiñasqallapuni kankuman, niñataj atienekunkumanchu, chaytaj qhariwarmi kausaypaj veneno jina. Perdonayta yachanku chayqa aswan ujchasqa kanku”, nispa. ¿Imatá ruwasunman mana perdonayta atispa? Allin kajtapuni yuyana. Imastachus allinta ruwasqanpi tʼukurina, allinta ruwasqantataj nina (Col. 3:15). Chayta ruwajtinchejqa, sonqo tiyasqa, aswan ujchasqataj kasun, Jehovapis bendeciwasun (Rom. 14:19).

JESUSPA YUYAYCHASQANMAN JINA RUWANA

14, 15. 1) ¿Imatataj Jesús yuyaycharqa? 2) ¿Imaraykutaj Jesuspa yuyaychasqan qhariwarmi kausaypi mayta yanapakun?

¹⁴ Tukuy munanchej wajkuna jatunpaj qhawanawanchejta, entiendenawanchejta, khuyakunawanchejta ima. Ichá uyarerqanchej “kunanmá yachawanqaqa” nispa nejta. Noqanchejpis chayta niyta munasunman, chaywanpis Biblia niwanchej: “Ama niychu: Imaynatachus ruwawarqa, kikillantataj ruwasaj; ruwawasqanman jina kutichisaj, nispaqa” (Pro. 24:29). Jesusqa pipis sonqonchejta nanachiwajtinchej imatachus ruwanata yachachiwarqanchej. Pay kayta yuyaycharqa: “Imaynatachus munankichej runas qankunapaj ruwanankuta, ajinallatataj qankunapis paykunapaj ruwaychej”, nispa (Luc. 6:31). Chaywanqa niyta munarqa imaynachus noqanchejwan wajkuna kanankuta munanchej, ajinallataj noqanchejpis paykunawan kananchej kasqanta, mana sajrallawantaj kutichinatachu. Qhariwarmi kausayninchejpi imatachus tariyta munanchej, chayta noqanchejpis ruwananchej tiyan.

¹⁵ Qhariwarmi khuyakonqanku chayqa aswan ujchasqas kanqanku. Sudafricamanta uj hermano nerqa: “Jesuspa yuyaychasqanman jina ruwanaykupaj kallpachakuyku. Wakin kuteqa phiñarpakuyku, chaywanpis jatunpaj qhawasqa kayta munayku chayqa, chayta sapa uj ruwanaykupaj kallpachakuyku”, nispa.

16. ¿Imatataj ni jaykʼaj qhariwarmi kajkuna ruwanankuchu tiyan?

¹⁶ Ni jaykʼaj qosanchejpa chayri warminchejpa pantasqasninta wajkunawan willaranachu, ni chanzallapipis. Qhariwarmi kausayqa mana atipanaku jinachu, mana pichus astawan qhaparisqanta chayri pichus astawan sonqota nanachisqanta yachanapajchu. Ichapis wakin kuteqa qosanchej chayri warminchej phiñakunapaj jina imatapis ruwanman, imajtinchus tukuy juchasapas kanchej. Chaywanpis, ¿chayraykuchu pisipaj qhawachisun, pʼenqaypi rikhurichisun, tanqarparisun chayri maqasun? Mana, ni jaykʼaj chayta ruwanachu (Proverbios 17:27; 31:26 leey).

17. ¿Imaynatataj qosas Jesuspa yuyaychasqanman jina ruwankuman?

¹⁷ Wakin lugarespeqa qosa warminta maqajtin qhari kasqanta ninku. Mana chayman jinataj Biblia kayta nin: “Wapu kanamantaqa aswan allin llampʼu sonqo kana; ashkha llajtasta atipanamanta nisqaqa aswan allinraj pay kikinta atipakunan”, nispa (Pro. 16:32). Mayta kallpachakuna Jesucristo jina sonqo tiyasqallapuni kanapaj. Sonqota nanachinapaj jina parlaj chayri maqaj qosaqa mana qharichu, nitaj Jehovawan masichakuyta atinmanchu. Salmista Davidqa kallpayoj, mana manchachikoj runa karqa, jinapis kayta nerqa: “Manchachikuychej, amataj juchallikuychejñachu. Puñoj siriykuspa sonqoykichejta tapurikuychej, chʼintaj kakuychej”, nispa (Sal. 4:4).

“MUNAKUYWAN PʼACHAWAN JINA PʼACHALLIKUYCHEJ”

18. ¿Imaraykutaj munakuyniyoj kananchej tiyan?

¹⁸ (1 Corintios 13:4-7 leey.) Casarasqasqa munanakunankupuni tiyan. “Chayrayku kay imaswan pʼachawan jina pʼachallikuychej: Khuyakuywan, kʼacha kaywan, llampʼu sonqo kaywan, mana phiñakoj kaywan, pacienciawan ima. Astawanqa, munakuywan pʼachawan jina pʼachallikuychej, imaraykuchus munakoyqa chay tukuyninta ujllaman sumajta tukuchin” (Col. 3:12, 14). Tukuypis Jesús jina munakuyniyoj kananchej tiyan. Munakoyqa ladrillosta ujchaj cemento jina, qhariwarmi kausayta sumajta sayachin. Munakuy kajtenqa ima chʼampaytapis atipayta atikun, qolqemanta pisichikojtinchej, onqoykojtinchej, imapi pantajtinchej chayri mayqenpatapis familianpi ima chʼampay kajtin.

19, 20. 1) ¿Imaynatá qhariwarmi kausayninkuta sumajta sayachinkuman, kusisqataj kankuman? 2) ¿Imatá qhepan yachaqanapi yachakusun?

¹⁹ Qhariwarmi jina kʼachata kausakunapajqa munakuyniyoj, cheqa sonqos kana, kallpachakunataj. Ima chʼampay kajtinpis allinta kausakunapaj kallpakunallapuni. Qhariwarmi munanakunku, Jehovatapis munakunku chayqa chʼampaykunasninkuta allinchanku, imajtinchus “munakoyqa mana jaykʼajpis tukukonqachu” (1 Cor. 13:8; Mat. 19:5, 6; Heb. 13:4).

²⁰ “Manchay sajra pʼunchaykuna” kasqanrayku mana atikullanchu qhariwarmi kausayta sumajta sayachiy, kusisqataj kausakuy (2 Tim. 3:1). Jinapis Jehovaj yanapayninwanqa atikun. Casarasqa kajkunaqa waj chʼampaypiwan rikukunku: kay pacha runasqa khuchichakuyllapi yuyanku. Qhepan yachaqanapeqa yachakusun imatachus qhariwarmi ruwananku kasqanta, sumaj sayasqa kanankupaj.