Ri Biblia xukʼex ri kikʼaslemal

«Kimik in utz achajil chik» (RIGOBERT HOUETO)

• XALAX PA RI JUNABʼ: 1941

• TINAMIT: BENÍN

• NIK’AJ CHIK: XEKʼOJIʼ E KʼI RIXOQIL E ITZEL XERIL RI TESTIGOS RECH JEHOVÁ

RI OJER NUKʼASLEMAL:

Xinalax pa ri tinamit Cotonou, jun nimalaj tinamit re Benín. Xinkʼiyisax pa ri kojonem católica, are kʼu amaqʼel ta xinbʼe pa misa. E kʼi católicos xekʼojiʼ kʼi kixoqil, rumal che kʼo ta kbʼix chke. Xuqujeʼ ri in xekʼojiʼ e kajibʼ wixoqil.

Pa ri junabʼ 1970 xkʼulmataj jun chʼoj pa Benín. Qas xinkubʼsaj nukʼuʼx y xinbʼij che wariʼ are utz che ri nutinamit, xinbʼan ronojel ri xinkun che ubʼanik xuqujeʼ xintobʼan pa ri política. Ri winaq itzel xekil ri testigos rech Jehová rumal che xetobʼan ta kukʼ xuqujeʼ in jun chkixoʼl che itzel xeqilo. Pa ri junabʼ 1976 chiʼ xeʼesax bʼi ri kimisioneros pa ri qatinamit xinchomaj che ketzalij ta chi uloq.

RI BIBLIA XUKʼEX RI NUKʼASLEMAL:

Xkʼis ri chʼoj pa ri junabʼ 1990, y sibʼalaj xinmayo che ri e misioneros xetzalij chi lo pa ri tinamit. Y xinchomaj che weneʼ ri Dios kʼo kukʼ ri testigos rech Jehová. Pa taq ri e qʼij riʼ xinkʼex ri nuchak. Jun chke ri wachiʼl are testigo rech Jehová, y xtzijon wukʼ chrij ri ukojonik. Xusikʼij versículos rech ri Biblia chnuwach jawijeʼ kubʼij wi che ri Jehová are jun Dios re loqʼoqʼebʼal y sukʼilal (Deuteronomio 32:4; 1 Juan 4:⁠8). Utz xinta wa taq bʼantajik riʼ, y xwaj xwetaʼmaj más, rumal laʼ xyaʼ etaʼmanik chwe chrij ri Biblia.

Xinmajij bʼenam pa taq ri e riqbʼal ibʼ kech ri testigos rech Jehová y sibʼalaj utz xwil ri loqʼoqʼenik che kkikʼutu: jalan ta kkil kibʼ. Are chiʼ más kenwachilaj, más kwilo che e areʼ ri qastzij utijoxelabʼ ri Jesús (Juan 13:35).

Xwetaʼmaj che we kwaj kinpatanij ri Jehová, rajawaxik kinya kan bʼenam pa ri Iglesia Católica. Kʼax xinbʼan kan che uyaʼik, rumal che xinchoman chrij ri kkibʼij chwe. Paneʼ je wariʼ, rukʼ ri utobʼanik ri Jehová xinkunik xinya kan bʼenam pa ri Iglesia.

Are kʼu kʼo na rajawaxik kinkʼex pa ri nukʼaslemal. Xwetaʼmaj pa ri Biblia che ri Dios utz ta krilo chiʼ jun achi e kʼo kʼi rixoqil (Génesis 2:​18-​24; Mateo 19:​4-6). Chuwach ri Dios, ri nabʼe ixoq are ri qas wixoqil, rumal laʼ xinkʼuliʼ pa ri qʼatbʼal tzij. Ri nikʼaj chi wixoqil xeʼel bʼik, are kʼu xinya ri kajwataj chke. Chiʼ xqʼax ri tiempo, e kebʼ chke xeʼux testigos rech Jehová.

RI TEWCHIBʼAL CHE NURIQOM:

Paneʼ ri wixoqil kʼa católica na, nim kril ri kinchaʼ ubʼanik che upatanexik ri Jehová, y krilo che kimik in utz achajil chik.

Ojer kanoq xinchomaj che rukʼ ri política kinkunik kinriq utzilal, are kʼu je ta xelik. Kimik wetaʼm chik che xaq xiw ri uQʼatbʼal tzij ri Dios kusukʼumaj ri itzelal cho ri uwach Ulew (Mateo 6:⁠9, 10). Kinmaltyoxij che ri Jehová inutoʼm che uriqik jun utzalaj kʼaslemal che qas kuya kikotemal chwe.

«Kʼax xinbʼan che ukʼexik ri nukʼaslemal» (ALEX LEMOS SILVA)

• XALAX PA RI JUNABʼ: 1977

• TINAMIT: BRASIL

• NIKʼAJ CHIK: XUX PASTOR PENTECOSTAL

RI OJER NUKʼASLEMAL:

Xinalax pa jun alaj tinamit ubʼiʼ Itu —pa ri tinamit São Paulo⁠—, sibʼalaj etaʼmatal uwach rumal ri itzelal kbʼan chilaʼ.

Sibʼalaj xinmakun kukʼ ixoqibʼ y sibʼalaj xinbʼan itzelal, xuqujeʼ xinkʼayij drogas. Are kʼu xinchʼobʼo che weneʼ kopan na jun qʼij che kinkʼam bʼi pa cárcel o kinkamisaxik, rumal laʼ xinya kan ubʼanik ri jastaq riʼ. Y xa rumal wariʼ xinbʼe pa ri Iglesia Pentecostal, chilaʼ xinux wi pastor.

Xinchomaj che rumal ri Iglesia kinkunik kentoʼ ri winaq che e kʼo pa ri nutinamit, rumal laʼ xinmaj uyaʼik jun programa pa radio che kchʼaw chrij ri nukojonem y e kʼi winaq xketaʼmaj nuwach. Are kʼu nojimal chi nojimal xwilo che ri Iglesia kel ta ukʼuʼx chke ri uwinaq, y keniman ta che ri Dios. Ri más utz kkilo are che kkimulij kʼi pwaq. Rumal laʼ xinel lo pa wajun kojonem riʼ.

RI BIBLIA XUKʼEX RI NUKʼASLEMAL:

Are chiʼ xinmajij retaʼmaxik ri Biblia kukʼ ri testigos rech Jehová, xinwilo che ri e areʼ e junam ta kukʼ ri nikʼaj chi kojonem. Sibʼalaj utz xwil kebʼ jastaq chke. Nabʼe, ri e areʼ amaqʼel kechʼaw chrij ri uloqʼoqʼebʼal ri Dios y che kkiloqʼoqʼej ri kajil kitzʼaqat man xaq xiw ta kkibʼij xaneʼ xuqujeʼ kkikʼutu, y ri ukabʼ are che kkinim ta kibʼ pa política ni pa taq chʼoj (Isaías 2:⁠4). Rukʼ wariʼ xwetaʼmaj che xinriq ri qastzij kojonem: che kojutoʼ che uriqik ri kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik (Mateo 7:​13, 14).

Xinchʼobʼo che rech kinqaj chuwach ri Dios rajawaxik kinkʼex ri nukʼaslemal. Jun kʼutbʼal, rajawaxik más kinkʼut machʼachʼem y kinkʼojiʼ más tiempo rukʼ ri nufamilia. Kʼax xinbʼan che ukʼexik ri nukʼaslemal, are kʼu rukʼ ri utobʼanik ri Jehová xinkunik xinbʼano. Ri wixoqil —che are nabʼe xumaj retaʼmaxik chrij ri Biblia— sibʼalaj utz xril ri xretaʼmaj rumal laʼ aninaq xukʼex ri ukʼaslemal. Chiʼ qʼaxinaq chi jubʼiqʼ tiempo xojux testigos rech Jehová y junam xqabʼan qaqasanjaʼ.

RI TEWCHIBʼAL CHE NURIQOM:

In y ri wixoqil utz kqanaʼo che keqatoʼ ri oxibʼ qalkʼwal rech kkʼojiʼ jun utzalaj kachilanik rukʼ ri Jehová. Sibʼalaj kojkikot pa ri qafamilia. Kinmaltyoxij che ri Dios che xukʼut ri qastzij chnuwach che kʼo pa ri Biblia. Ri Biblia qas kukʼex ri kikʼaslemal ri winaq, rumal che xukʼex ri wech in.

«In kʼaslik in chʼajchʼoj, y nuriqom chi jamaril» (VICTORIA TONG)

• XALAX PA RI JUNABʼ: 1957

• TINAMIT: AUSTRALIA

• NIKʼAJ CHIK: XURIQ KʼAX PA RI UKʼASLEMAL ARE CHIʼ KʼA NITZʼ NA

RI OJER NUKʼASLEMAL:

In ri in nabʼeʼal chke ri e siete wachalal xinkʼiy pa Newcastle (Nueva Gales del Sur). Ri nutat sibʼalaj kʼaʼn y kqʼabʼarik. Xuqujeʼ ri nunan sibʼalaj kinuchʼayo y kubʼij itzel taq tzij chwe. Ronojel qʼij kubʼij chwe che in itzel winaq y che kinbʼe pa ri qʼaqʼ. Wariʼ sibʼalaj xubʼan chwe che xinxeʼj wibʼ.

Rumal che ri nunan amaqʼel kubʼan kʼax chwe kinkun taj kinbʼe pa ri escuela. Chiʼ 11 nujunabʼ, ri qʼatal taq tzij xinkesaj pa kiqʼabʼ ri nutat nunan. Tekʼuriʼ xinkikʼam bʼi pa jun convento, chiʼ xtzʼaqat 14 nujunabʼ xinanimaj lo chilaʼ. Rumal che kwaj taj kintzalij cho wachoch, xaq pa taq ri bʼe xinkanaj wi kanoq (pa jun barrio re Sydney).

Rumal che xaq pa taq ri bʼe kinkʼojiʼ wi, xinmaj utijik drogas, xinqʼabʼarik, xwil pornografía y xinqaj pa prostitución. Kʼo jumul sibʼalaj xinxeʼj wibʼ, xinkanaj kan pa ri rachoch jun achi che kʼo jun uclub nocturno, pa jun chaqʼabʼ xeʼopan kebʼ achijabʼ rukʼ. Xinutaq bʼi pa jun cuarto, are kʼu xinta ronojel ri xkibʼij. Kraj kinukʼayij bʼi chke ri kebʼ achijabʼ, che kinkikʼam bʼi pa jun barco che kbʼe pa Japón rech kinchakun pa jun bar. Sibʼalaj xinxeʼj wibʼ, xinkʼaq lo wibʼ pa jun balcón y xintzukuj tobʼanik.

Xinriq jun achi che tajin kusolij ri tinamit y xinbʼij che ri tajin kinkʼulmaj, rech kuya nurajil are kʼu xuya taj. Xaneʼ xubʼij chwe, che kinbʼe rukʼ jawiʼ tajin kwar wi kanoq rech kinatinik y kintij nuwa. Xinbʼe rukʼ, chiʼ qʼaxinaq chi jun junabʼ xojkʼuliʼk.

RI BIBLIA XUKʼEX RI NUKʼASLEMAL:

Are chiʼ xinmajij retaʼmaxik chrij ri Biblia kukʼ ri testigos rech Jehová, jujun taq mul xinmay jujun taq jastaq y xinbʼisonik. Sibʼalaj xpe woyowal are chiʼ xwetaʼmaj che are ri Satanás ajmak che ri itzelal; amaqʼel bʼim chwe che are ri Dios kbʼanow chqe che kqariq kʼax. Xuqujeʼ sibʼalaj xinkikotik chiʼ xwetaʼmaj che ri Dios kojuya ta pa qʼaqʼ, xaneʼ are waʼ ri bʼim chwe chiʼ kʼa in nitzʼ na.

Sibʼalaj xinmayo che ri testigos rech Jehová kkiyaʼo che ri Biblia kukʼam kibʼe pa ri kikʼaslemal. Sibʼalaj kʼax nuchʼabʼexik, are kʼu are ta xkil ri xinbʼij o ri xinbʼano, xaneʼ nim xinkil wi y xinkiloqʼoqʼej.

Ri kʼax xinbʼan kan che uyaʼik are ri itzel taq nuchomanik. Xinnaʼo che kʼo ta nupatan xuqujeʼ itzel xwil ri nukʼaslemal. Wa taq chomanik riʼ xubʼan na kʼax chwe chiʼ nubʼanom chi nuqasanjaʼ. Sibʼalaj kinloqʼoqʼej ri Dios, are kʼu xuqujeʼ xinchomaj che ri areʼ kinraj taj rumal ri jastaq che xinbʼan nabʼe kanoq.

Chiʼ qʼaxinaq chi quince junabʼ che nubʼanom nuqasanjaʼ ronojel xkʼextajik. Pa jun riqbʼal ibʼ che xbʼan pa jun Ja rech Ajawbʼal kech ri testigos rech Jehová, ri ajyaʼol chʼabʼal xusikʼij Santiago 1:​23 y 24. Ri versículos riʼ kujunamaj ri uTzij ri Dios rukʼ jun espejo jawchiʼ kqil wi qibʼ. Xintaʼ chbʼil wibʼ, ¿la nim kinwil wi ri nukʼaslemal junam rukʼ ri Jehová? Kʼax xinbʼan che uchʼobʼik wariʼ, rumal che xinchomaj che taqal ta ri uloqʼoqʼenik ri Dios chwe.

Chiʼ qʼaxinaq chi kebʼ oxibʼ qʼij xinsikʼij jujun textos re ri Biblia che xinutoʼ pa ri nukʼaslemal. Are Isaías 1:​18, che kubʼij wa taq tzij riʼ: «Tisaj qachomaj we jasach riʼ. Puneʼ taneʼ sibʼalaj kaq roqroj ri imak, kinbʼan na che jachaʼ ri saq tew». Je taneʼ chwe in tajin kubʼij wi ri Jehová: «Tisaj Vicky, chqasukʼumaj ri e jastaq. Wetaʼm awach, wetaʼm ri kʼo pa awanimaʼ, wetaʼm ri e amak are kʼu katwaj».

Jun aqʼabʼ xok ta nuwaram. Qas ta kinkojo che ri Dios qas kinuloqʼoqʼej, are kʼu xinmajij uchomaxik ri rumal che xkam ri Jesús. Xinchʼobʼo che ri Jehová sibʼalaj xkʼojiʼ upaciecia wukʼ y xinchʼobʼo che jalajoj ubʼanom che ukʼutik loqʼoqʼenik chwe. Rumal la’ jetaneʼ tajin kinbʼij che: «Sibʼalaj nim ri aloqʼoqʼenik. Rukʼ ta ri ukamikal ri aKʼojol kkuyutaj ri numak». Nim ta xwil wi ri tojbʼal mak. Are kʼu kimik, are chiʼ kinchoman chrij ri sipanik che xuya ri Jehová, xinmajij unaʼik che sibʼalaj kinraj.

RI TEWCHIBʼAL CHE NURIQOM:

In kʼaslik in chʼajchʼoj, y nuriqom chi jamaril. Sibʼalaj utz nuriqom pa ri nukʼulanem, kinkikotik che kinkunik kentoʼ nikʼaj chik rumal ri xinkʼulmaj nabʼe kanoq. Ronojel taq qʼij kinnaʼo che más tajin kinnaqajin che ri Jehová.

«Xtzalix uwach ri nuchʼawem» (SERGEY BOTANKIN)

• XALAX PA RI JUNABʼ: 1974

• TINAMIT: RUSIA

• NIKʼAJ CHIK: UTZ XUTA HEAVY METAL

RI OJER NUKʼASLEMAL:

Xinalax pa jun familia che sibʼalaj mebʼaʼ pa ri tinamit rech Vótkinsk, chilaʼ xalax wi jun compositor ubʼiʼ Piotr Ilič Chaikovski. Ri nutat sibʼalaj utz ri ubʼantajik, are kʼu kqʼabʼarik, y wariʼ kubʼano che kʼo chʼoj pa ri qafamilia.

Qas ta utz xinbʼe pa ri escuela, are chiʼ xqʼax ri junabʼ qas ta nim ri wetaʼmabʼal. Sibʼalaj kinkʼixik kinchʼawik y kinkubʼsaj ta nukʼuʼx chkij ri winaq, rumal laʼ sibʼalaj kʼax kinnaʼo kinbʼe pa ri escuela. Jun kʼutbʼal, are chiʼ kinbʼan jun chak pa ri clase, kinaʼo che kinkun taj kinya ubʼixik ri kraj kubʼij jujun taq jastaq. Are chiʼ xinkʼis jun junabʼ, xtzʼibʼax bʼi pa ri nulibreta ri e tzij riʼ: «Qas ta nim retaʼmabʼal kkun taj ktzijonik; y kubʼij ta ri kuchomaj». Ri e tzij riʼ sibʼalaj xubʼan kʼax chwe y xinnaʼo che kʼo ta nupatan. Rumal laʼ xinchoman chrij jasche in kʼaslik.

Xinmaj utijik tzam are chiʼ in ala chik. Xinnaʼo che kuya kikotemal chwe, are kʼu chiʼ kinya uwiʼ ri kintijo, kubʼan kʼax che ri nuchomanik. Xinnaʼ ta kikotemal pa ri nukʼaslemal. Sibʼalaj xinbʼisonik, y jujun taq qʼij kintzʼapij wibʼ pa ri wachoch. Y xinchomaj ukamisaxik wibʼ.

Are chiʼ xtzʼaqat 20 nujunabʼ, xinriq jun tobʼanik: ri heavy metal. Xinnaʼo che wajun música riʼ sibʼalaj kuya nuchuqʼabʼ, rumal laʼ xenwachilaj nikʼaj chi roqueros, xinnimarisaj ri nuwiʼ, y xinteqʼuj ri nuxikin y xinkoj atzʼyaq junam kukʼ ri winaq riʼ. Nojimal chi nojimal xinmaj ubʼanik itzel taq jastaq y xinux jun kʼanalaj winaq che xubʼano che xaq kojchʼojin chi pa ri qafamilia.

Xkʼextaj ri nukʼaslemal. Xinchomaj che utaʼik wa taq música riʼ kuya kikotemal chwe, are kʼu je ta xkʼulmatajik. Y xinta jujun jastaq che utz taj kkibʼan ri artistas, xinnaʼo che xinkibʼan traicionar.

Jumul chik xinchomaj che kinkamisaj wibʼ, are kʼu chanim qastzij kwaj kinbʼano. Ri xbʼanow chwe che xinbʼan taj, are che xinchoman chrij ri nunan, che sibʼalaj kinuloqʼoqʼej y che sibʼalaj inutoʼm. Are kʼu wariʼ más xubʼan kʼax chwe; kwaj ta chik kinkʼasiʼk, are kʼu kinkun taj kinkamisaj wibʼ.

Rech kinchomaj ta chi wariʼ, xinmajij usikʼixik obras clásicas re taq literatura rusa. Ri protagonista are jun kʼamal bʼe re jun kojonem. Rumal laʼ xinnaʼo che rajawaxik kwetaʼmaj uwach ri Dios y kentoʼ ri nikʼaj chik. Xinjaq ri wanimaʼ che ri Dios —jun jastaq che ni jumul nubʼanom— y xintaʼ che, che kinutoʼ che uriqik kikotemal pa ri nukʼaslemal. Are chiʼ xinbʼij wariʼ che ri Dios, qastzij che xinnaʼ jamaril pa ri wanimaʼ. Are más xinmay ri xkʼulmatajik are chiʼ qʼaxinaq chi kebʼ horas: jun testigo rech Jehová xchʼaw chuchiʼ ri wachoch xutzujuj jun etaʼmanik re ri Biblia chwe. Are ri urespuesta ri nuchʼawem. Pa wajun qʼij riʼ xinmaj unaʼik kikotemal pa ri nukʼaslemal.

RI BIBLIA XUKʼEX RI NUKʼASLEMAL:

Paneʼ kʼax xinbʼan che ubʼanik, are kʼu xinkʼaq bʼi ronojel ri jastaq che kʼo ubʼanik rukʼ ri heavy metal. Paneʼ je wariʼ xinbʼano, are kʼu ri música naj tiempo xkanaj kan pa ri nujolom. Chiʼ kinqʼax pa jun lugar che kinta wi ri heavy metal, knaʼtaj jastaq chwe che utz taj. Kwaj taj che kubʼan kʼax che ri jastaq che tajin kinmajij uyaʼik pa ri wanimaʼ xuqujeʼ pa ri nuchomanik, rumal laʼ kinkʼex ri nubʼe. Xuqujeʼ, chiʼ knaʼtaj ri jastaq chwe che xinbʼan kan ojer, kinbʼan nuchʼawem che ri Jehová. Je wariʼ xinnaʼ «ri ujamaril ri Dios, ri nim na chuwach ronojel noʼj, kchajin na ri wanimaʼ xuqujeʼ ri [nu]chʼobʼobʼal» (Filipenses 4:⁠7).

Pa ri wetaʼmanik chrij ri Biblia xwetaʼmaj che ri cristianos rajawaxik kkiya ubʼixik ri tajin kketaʼmaj chke nikʼaj chik (Mateo 28:​19, 20). In xinchomaj che kinkun taj kinbʼan wariʼ, are kʼu chiʼ más tajin kwetaʼmaj sibʼalaj xuya kikotemal chwe. Qas wetaʼm che nikʼaj chik winaq xuqujeʼ rajawaxik kketaʼmaj ri qastzij. Rumal laʼ paneʼ sibʼalaj kinxeʼj wibʼ, xinkoj nuchuqʼabʼ rech xinchʼaw kukʼ nikʼaj chik chrij ri tajin kwetaʼmaj. Xinmayo chiʼ xinwilo, che wariʼ xinutoʼ che ukowirisaxik más ri nukojonik xuqujeʼ ri qastzij qas xopan pa wanimaʼ.

RI TEWCHIBʼAL CHE NURIQOM:

Kimik in kʼulan chik xuqujeʼ e nutoʼm kʼi winaq che retaʼmaxik ri qastzij, junam rukʼ ri wachalal y ri nunan. Upatanexik ri Dios xuqujeʼ kitoʼik nikʼaj chik che retaʼmaxik ri Biblia uyaʼom qastzij kikotemal pa ri nukʼaslemal.