KʼUTUNEM 34
Kʼo kʼi kqetaʼmaj chrij ri profecías re ri Biblia
«Ri ajnoʼjabʼ kkichʼobʼ na ronojel» (DAN. 12:10).
BʼIXONEM 98 Ri kʼo pa ri Biblia petinaq rukʼ ri Dios
RI KQETAʼMAJ NAa
1. ¿Jas kabʼano rech katkikot che kinikʼoxik ri kubʼij ri profecías re ri Biblia?
«SIBʼALAJ kinkikotik are chiʼ kinnikʼoj ri profecías re ri Biblia», kchaʼ jun ala ubʼiʼ Ben. ¿La je kanaʼ at? ¿O kachomaj che ri profecías kʼax uchʼobʼik y kuya saqʼoril chawe? We je kachomaj waʼ, weneʼ kkʼextaj ri achomanik are chiʼ kawetaʼmaj jasche xuya ri Jehová che xetzʼibʼax kan ri profecías pa ri Biblia.
2. ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?
2 Pa wajun kʼutunem riʼ, kqetaʼmaj na jasche rajawaxik kqachʼobʼ ri kkibʼij ri profecías re ri Biblia y kqil na jas kajwatajik rech kqachʼobʼ ri kubʼij. Tekʼuriʼ kqetaʼmaj na kebʼ profecías re ri wuj re Daniel y kqetaʼmaj na, jas kubʼan che qatoʼik kimik are chiʼ kqachʼobʼ ri kraj kubʼij.
¿JASCHE RAJAWAXIK KEQANIKʼOJ RI PROFECÍAS RE RI BIBLIA?
3. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kqachʼobʼ ri profecías re ri Biblia?
3 Rech kqachʼobʼ ri kraj kubʼij ri profecías re ri Biblia, rajawaxik kqatzukuj tobʼanik. Chachomajampeʼ che katbʼe pa jun lugar che kachʼobʼ taj, are kʼu teren jun awachiʼl chawij che qas kuchʼobʼ ri lugar. Ri awachiʼl retaʼm ronojel ri bʼe y retaʼm jawchiʼ ix kʼo wi. ¡Qas utz che wajun awachiʼl riʼ xbʼe awukʼ! Xa junam rukʼ, ri Jehová qas retaʼm ri qʼij che oj kʼo wi kimik y retaʼm ri kkʼulmataj na. Rumal laʼ, rech kqachʼobʼ ri profecías re ri Biblia, rajawaxik kojux machʼalik taq winaq y kqataʼ ri utobʼanik ri Jehová (Dan. 2:28; 2 Ped. 1:19, 20).
Unikʼoxik ri profecías kojutoʼo rech kqetaʼmaj ri kkʼulmataj na pa ri petinaq. (Chawilaʼ ri párrafo 4).
4. ¿Jasche xraj ri Jehová che xetzʼibʼax kan ri profecías pa ri Biblia? (Jeremías 29:11; xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).
4 Ri Jehová kjunamataj rukʼ jun tat, che kraj che ri e ralkʼwal kkiriq utzilal pa ri kikʼaslemal (chasikʼij uwach Jeremías 29:11).Are kʼu, ri Jehová kjunamataj ta kukʼ ri winaq cho ri uwach Ulew, rumal che ri areʼ kkunik kubʼij ri kqakʼulmaj na pa ri petinaq. Ri areʼ xubʼano che xetzʼibʼax kan ri profecías pa ri Biblia rech kqetaʼmaj ri kkʼulmataj na pa ri petinaq (Is. 46:10). Ri profecías are jun sipanik che uyaʼom kan ri Jehová pa ri uTzij. Are kʼu, ¿jasche qetaʼm che qas ketzʼaqat na ri profecías riʼ?
5. ¿Jas kketaʼmaj ri alabʼom alitomabʼ chrij ri ukʼutbʼal ri a Max?
5 Pa ri escuela, e kʼo testigos rech Jehová alabʼom alitomabʼ che e kʼo chkixoʼl winaq che nim ta kkil ri Biblia. Weneʼ ri kkibʼij ri winaq riʼ, kubʼano che ri alabʼom alitomabʼ kubʼan kebʼ kikʼuʼx chrij ri kikojonik. Chojchoman chrij ri xukʼulmaj ri a Max. Ri areʼ kubʼij: «Are chiʼ in ala na, xinchoman chrij we are ri qastzij kojonem in kʼo wi y we qas are ri uTzij ri Dios ri kʼo pa ri Biblia». ¿Jas xkibʼan ri unan utat ri a Max? Ri are kubʼij: «Wetaʼm che ri nunan nutat kebʼisonik, are kʼu xubʼan ta kebʼ kikʼuʼx che nutoʼik». Ri unan utat ri a Max xkikoj ri Biblia che uyaʼik kirespuestas ri preguntas che kchoman chkij y ri a Max kʼo xubʼano. Ri areʼ kubʼij: «Xinnikʼoj ri kubʼij ri profecías re ri Biblia, y kinbʼij chke ri alabʼom alitomabʼ pa ri congregación ri tajin kwetaʼmaj». ¿Jas utzilal xuriqo? Ri a Max kubʼij: «Are chiʼ xinbʼan wariʼ, xwilo che ri Biblia qas rukʼ ri Dios petinaq wi».
6. ¿Jas kqabʼano we kʼo kqachʼobʼ taj y jasche?
6 ¿Y we kubʼan kebʼ akʼuʼx chrij ri kubʼij ri Biblia junam rukʼ ri xubʼan ri a Max? Matbʼisonik xaneʼ are chawilaʼ ri katkunik kabʼano. Are chiʼ jun winaq kubʼan kebʼ ukʼuʼx, kjunamataj rukʼ ri óxido, rumal che kubʼan kʼax. Are chiʼ jun jastaq kʼo óxido che y kʼo ta kqabʼan che resaxik, kʼo ta chi upatan riʼ. ¿Jas kabʼano we kubʼan kebʼ akʼuʼx chrij ri qastzij? Nabʼe chatchoman chrij wariʼ: «¿La qas kinkoj ri kubʼij ri Biblia chrij ri petinaq?». We qas ta kakojo, rajawaxik che qas kanikʼoj ri profecías che e tzʼaqatinaq chik. ¿Jas kattoʼwik are chiʼ kabʼan wariʼ?
¿JAS KAJWATAJ CHQE RECH KEQANIKʼOJ RI PROFECÍAS RE RI BIBLIA?
Rech kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová junam rukʼ ri xubʼan ri Daniel, rajawaxik kqanikʼoj ri profecías rukʼ machʼachʼem, kojchoman chrij ri kqanikʼoj y kkʼojiʼ jun utz qachomanik. (Chawilaʼ ri párrafo 7).
7. ¿Jas xtoʼw ri Daniel che uchʼobʼik ri kubʼij ri profecías? (Daniel 12:10; xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).
7 Rech kqachʼobʼ ri kubʼij ri profecías utz che kojchoman chrij ri xubʼan ri Daniel. Ri areʼ xunikʼoj ri profecías rukʼ jun utz chomanik: kraj kretaʼmaj ri qastzij. Y rukʼ waʼ xux jun machʼalik achi. Qas retaʼm che ri Jehová kuya kinojibʼal ri winaq che kkichʼobʼ uwach y keniman che ri sukʼalaj taq utaqanik (Dan. 2:27, 28; chasikʼij uwach Daniel 12:10). Daniel xukʼutu che kumachʼ ribʼ are chiʼ xutzukuj ri utobʼanik ri Jehová (Dan. 2:18). Ri Daniel xuqujeʼ xuya utiempo che unikʼoxik ri uTzij ri Dios. Xunikʼoj chrij ronojel ri taqanik che xeya pa taq ri uqʼij (Jer. 25:11, 12; Dan. 9:2). ¿Jas kqabʼan che resaxik uwach ri Daniel?
8. ¿Jasche kkinikʼoj ri profecías re ri Biblia e jujun winaq, are kʼu jas rajawaxik kqabʼan oj?
8 Chachomaj ri rumal che kabʼano. ¿Jasche kawaj kawetaʼmaj chrij ri profecías re ri Biblia? ¿La rumal che kawaj kawetaʼmaj chrij ri qastzij? We are laʼ ri kawaj, ri Jehová katutoʼo (Juan 4:23, 24; 14:16, 17). E kʼo winaq che kkinikʼoj ri profecías re ri Biblia, are kʼu rumal taj che xa kkaj kketaʼmaj chrij ri qastzij. Are kkaj kkiriqo jas kkibʼij are chiʼ kbʼix chke che ri profecías re ri Biblia rukʼ ri Dios kpe wi. Y are kkaj kkiriqo jas kkibʼij are chiʼ kbʼix chke che utz ta ri tajin kkibʼano, rumal che are kkibʼan ri kkaj e areʼ. Are kʼu ri oj, kqaj kqanikʼoj ri profecías, rumal che kqaj kqetaʼmaj ri qastzij. Y rech kqetaʼmaj, kajwataj jun bʼantajik chqe che nim ubʼanik.
9. ¿Jas bʼantajik kajwataj chqe rech kqachʼobʼ ri kubʼij ri profecías re ri Biblia y jasche?
9 Chakʼutuʼ machʼachʼem. Ri Jehová keʼutoʼ ri winaq che kemachʼachʼik (Sant. 4:6). Rumal laʼ, we kqaj kqachʼobʼ ri kubʼij ri profecías re ri Biblia, rajawaxik kqabʼan qachʼawem che ri Jehová rech kojutoʼo. We kqakʼut machʼachʼem, are kqabʼan riʼ ri kubʼij ri jikalaj pataninel, che are tajin kukoj ri Jehová che uyaʼik ri kajwataj chqe pa ri qakojonik (Luc. 12:42). Ri Jehová kubʼan ri jastaq pa cholajil, rumal laʼ xaq xiw kukoj ri jikalaj pataninel rech kqachʼobʼ ri kubʼij ri Biblia (1 Cor. 14:33; Efes. 4:4-6).
10. ¿Jas kawetaʼmaj chrij ri ukʼutbʼal ri Esther?
10 Qas chatchoman chrij ri kanikʼoj pa ri Biblia. Chatzukuj jun profecía che utz kawilo y chanikʼoj. Are waʼ ri xubʼan ri qachalal Esther. Ri areʼ utz kril ri profecías che kchʼaw chrij ri upetibʼal ri Mesías. Ri areʼ kubʼij: «Are chiʼ 15 nujunabʼ, xwaj xwetaʼmaj we ri profecías riʼ xetzʼibʼaxik are chiʼ majaʼ kpe ri Jesús cho ri uwach Ulew». Rumal laʼ, ¿jas xubʼano? Xeʼusikʼij ri Rollos del mar Muerto, y ri xretaʼmaj chupam xrilo che qastzij ri kubʼij ri profecías. Ri Esther kubʼij: «Ri kubʼij jun chke ri rollos riʼ xetzʼibʼaxik are chiʼ majaʼ kalax ri Jesús. Xwilo che ri profecías rukʼ ri Dios petinaq wi». Are kʼu ri Esther kubʼij: «Kʼi taq mul xinsikʼij jujun taq rollos rech qas kinchʼobʼ ri kubʼij». Paneʼ je wariʼ, xrilo che qas nim ubʼanik ri xretaʼmaj. Ri areʼ kubʼij ri xunaʼo are chiʼ xunikʼoj ri profecías re ri Biblia: «Qas xwilo che ri kubʼij ri Biblia are ri qastzij».
11. ¿Jas utzilal kqariqo are chiʼ kqetaʼmaj che ri Biblia kubʼij ri qastzij?
11 Are chiʼ kqetaʼmaj che e tzʼaqatinaq chi jujun profecías che kubʼij ri Biblia, más kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri kubʼij ri Jehová chqe y ri jikalaj pataninel. Y ri profecías re ri Biblia kukubʼsaj qakʼuʼx y kubʼano che kojkikotik paneʼ kqariq kʼax. Chqilampeʼ kebʼ profecías re ri wuj re Daniel che tajin ketzʼaqat kimik. Are chiʼ kqachʼobʼ ri kraj kubʼij kojutoʼo rech utz ri kqachaʼ ubʼanik pa ri qakʼaslemal.
¿JASCHE RAJAWAXIK KAWETAʼMAJ CHRIJ RI E RAQAN RI NIMALAJ WACHBʼAL O TZʼAQ?
12. ¿Jas kraj kubʼij ri e raqan ri nimalaj wachbʼal re «rax chʼichʼ yujtal rukʼ tʼak»? (Daniel 2:41-43).
12 (Chasikʼij uwach Daniel 2:41-43). Ri qʼatal tzij Nabucodonosor xrachikʼaj jun nimalaj wachbʼal che ri e raqan e «rax chʼichʼ yujtal rukʼ tʼak». Are chiʼ kqajunamaj wajun profecía riʼ kukʼ nikʼaj chik re ri wuj Daniel y Apocalipsis, kqilo che ri e raqan ri wachbʼal are kchʼaw chrij ri Estados Unidos y Reino Unido, che are ri kʼo nim kichuqʼabʼ kimik. Are chiʼ ri Daniel xubʼij che ri Nabucodonosor ri kraj kubʼij ri rachikʼ, xubʼij wariʼ: «Ri ajawibʼal ko xuqujeʼ tuqaʼr». ¿Jasche xubʼij che tuqaʼr? Rumal che ri e winaq che kukʼutunisaj ri tʼak, kkiya taj che ri rax chʼichʼ kukoj ri uchuqʼabʼ.b
13. ¿Jas kojtoʼwik rech qas kqachʼobʼ ri kubʼij wajun profecía riʼ?
13 Ri xubʼij ri Daniel chkij ri raqan wajun wachbʼal riʼ kojutoʼo rech kqetaʼmaj kʼi jastaq che nim ubʼanik. Nabʼe, ri potencia che nim uchuqʼabʼ che kʼo cho ronojel uwach Ulew are Estados Unidos y Reino Unido. Jun kʼutbʼal, wajun potencia riʼ xtobʼan rukʼ ri xchʼakan pa ri Primera y Segunda Guerra Mundial. Are kʼu wajun potencia riʼ tajin kqaj uchuqʼabʼ y kqaj na más rumal ri kkibʼan ri winaq che e kʼo chuxeʼ ri utaqanik. Ukabʼ, are waʼ ri kʼisbʼal potencia che kʼolik are chiʼ ri uQʼatbʼal tzij ri Dios kusachisaj na kiwach konojel ri qʼatal taq tzij che e kʼo cho ri uwach Ulew. Paneʼ kekʼojiʼ na jujun taq tinamit che kkaj ketaqan puwiʼ, are kʼu kekun taj. Kqabʼij wariʼ rumal che «ri abʼaj» —kraj kubʼij, ri uQʼatbʼal tzij ri Dios— kusachisaj na kiwach ri raqan ri nimalaj wachbʼal (Dan. 2:34, 35, 44, 45).
14. ¿Jasche uchʼobʼik ri profecía re ri raqan ri nimalaj wachbʼal kojutoʼo rech utz ri kqachaʼ ubʼanik pa ri qakʼaslemal?
14 ¿La qas kakoj at che qastzij ri xubʼij ri Daniel chkij ri raqan ri wachbʼal? We qas kakojo, kqʼalajin riʼ rukʼ ri kachaʼ ubʼanik pa ri akʼaslemal. Kakʼut riʼ are chiʼ katzukuj ta ri qʼinomal che kʼo pa wajun uwach Ulew riʼ, che xa jubʼiqʼ chi kraj che ksachisax uwach (Luc. 12:16-21; 1 Juan 2:15-17). Xuqujeʼ, are chiʼ kqetaʼmaj ri kraj kubʼij wajun profecía riʼ más kqakoj qachuqʼabʼ riʼ che utzijoxik ri utzij ri Dios (Mat. 6:33; 28:18-20). Rumal che qetaʼm chi ri kraj kubʼij wajun profecía riʼ, utz che kqachomaj: «¿La kukʼut ri kinchaʼ ubʼanik pa ri nukʼaslemal che qas kinkojo che ri uQʼatbʼal tzij ri Dios kusachisaj na kiwach ri qʼatbʼal taq tzij re wajun uwach Ulew riʼ?».
RI KEBʼ QʼATBʼAL TZIJ CHE KIKʼULEL KIBʼ Y RI AT
15. ¿Jachin riʼ ri qʼatal tzij re ri norte y qʼatal tzij re ri sur kimik? (Daniel 11:40).
15 (Chasikʼij uwach Daniel 11:40). Ri capítulo 11 re Daniel kchʼaw chkij ri kebʼ qʼatal taq tzij che kechʼojin chbʼil kibʼ, rumal che kkaj ketaqan puwiʼ ri uwach Ulew. Wajun profecía riʼ y nikʼaj chik, kukʼutu che ri qʼatal tzij re ri norte are Rusia y ri ketobʼan rukʼ, y che ri qʼatal tzij re ri sur are Estados Unidos y Reino Unido.c
Kojbʼison ta riʼ y ri qakojonik más kkowir riʼ we qetaʼm che ri kʼax kkibʼan ri qʼatal tzij re ri norte y ri qʼatal tzij re ri sur are ri kubʼij ri profecías re ri Biblia. (Chawilaʼ ri párrafos 16 kopan 18).
16. ¿Jas taq kʼax kkiriq ri upatanelabʼ ri Dios che e kʼo pa ri tinamit ri ktaqan wi ri qʼatal tzij re ri norte?
16 Ri qʼatal tzij re ri norte tajin kubʼan kʼax chke ri upatanelabʼ ri Jehová che e kʼo pa ri tinamit che ktaqan pa kiwiʼ. E jujun Testigos e chʼayom y e kʼamom bʼi pa cárcel rumal ri kikojonik. Are kʼu ri e qachalal kkixiʼj ta kibʼ che ri kubʼan ri qʼatal tzij re ri norte chke. Xaneʼ más kkowir ri kikojonik. ¿Jasche? Rumal che ketaʼm che ri kʼax che tajin kbʼan chke tzʼibʼatal kan pa ri wuj re Daniel (Dan. 11:41).d Retaʼmaxik wajun profecía riʼ kojutoʼo rech kojux sukʼ che ri Jehová Dios y amaqʼel kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij.
17. ¿Jas taq kʼax kkiriq ri upatanelabʼ ri Dios che e kʼo pa ri tinamit ri ktaqan wi ri qʼatal tzij re ri sur?
17 Ojer kanoq, ri qʼatal tzij re ri sur xuqujeʼ xubʼan kʼax chke ri upatanelabʼ ri Jehová. Pa unikʼajil ri siglo veinte e kʼi qachalal xetzʼapix pa cárcel y e kʼi akʼalabʼ xeʼesax lo pa ri escuelas rumal che xaq xiw xkitoʼ uwiʼ ri uQʼatbʼal tzij ri Jehová. Are kʼu pa ri kʼisbʼal taq junabʼ, rumal che ri testigos rech Jehová kkitoʼ uwiʼ ri uQʼatbʼal tzij ri Dios kiriqom nikʼaj chi kʼax. Chojchoman chrij are chiʼ ri winaq kkichaʼ jun qʼatal tzij. Paneʼ ri cristiano kbʼe ta pa votaciones, are kʼu weneʼ pa ranimaʼ kraj che kchʼakan jun chke. Rech xaq xiw kqatoʼ uwiʼ ri uQʼatbʼal tzij ri Dios, rajawaxik kojchoman chrij ri kqanaʼo, ri kqabʼano y ri kqachomaj rech kqatoʼ ta kiwiʼ ri qʼatal taq tzij re wajun uwach Ulew riʼ (Juan 15:18, 19; 18:36).
18. ¿Jas kqanaʼo are chiʼ ri kebʼ qʼatal taq tzij riʼ kechʼojinik? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri e wachbʼal).
18 Ri winaq che kekojon ta chrij ri profecías che kʼo pa ri Biblia weneʼ kkixiʼj kibʼ are chiʼ kkitoʼ che ri qʼatal tzij re ri sur tajin kechʼojin rukʼ ri qʼatal tzij re ri norte (Dan. 11:40). Ri nimaʼq taq chʼojibʼal che kʼo kukʼ ri kebʼ qʼatal taq tzij riʼ, weneʼ kkisachisaj kiwach ri winaq cho ri uwach Ulew. Are kʼu ri Jehová kuya ta bʼe che kkibʼan wariʼ (Is. 45:18). Kqaxiʼj ta qibʼ. Xaneʼ más kkowir ri qakojonik are chiʼ kqato che ri qʼatal tzij re ri sur y ri qʼatal tzij re ri norte kechʼojinik, rumal che wariʼ kukʼut chqawach che naqaj chi kʼo wi ri ukʼisbʼalil wajun uwach Ulew riʼ.
AMAQʼEL CHQILAʼ ARE CHIʼ KETZʼAQAT RI PROFECÍAS
19. ¿Jas rajawaxik kqetaʼmaj chrij ri profecías re ri Biblia?
19 Qetaʼm taj jas kbʼan che kitzʼaqatisaxik ri profecías riʼ. Ri Daniel xuqujeʼ xuchʼobʼ ta ronojel ri kraj kubʼij ri profecías che xutzʼibʼaj (Dan. 12:8, 9). Paneʼ qetaʼm taj jas kbʼan che kitzʼaqatisaxik jujun profecías, wariʼ kraj ta kubʼij che mat ketzʼaqatik. Qas qetaʼm che ri Jehová kuqʼalajisaj na chqawach ri kraj kubʼij ri profecías, junam rukʼ ri xubʼan ojer kanoq (Amós 3:7).
20. ¿Jas profecías ketzʼaqat na y jas rajawaxik kqaya ta kan ubʼanik?
20 Ri winaq kkibʼij na «Utz uj kʼolik, man kʼo ta kqakʼulmaj» (1 Tes. 5:3). Tekʼuriʼ ri qʼatal taq tzij re wajun uwach Ulew riʼ, kkimajij ubʼanik kʼax chke ri kojonem che e qastzij taj y kkisachisaj na kiwach (Apoc. 17:16, 17). Tekʼuriʼ kkimaj chi ubʼanik kʼax che ri utinamit ri Dios (Ezeq. 38:18, 19). Y kumajij ri Armagedón (Apoc. 16:14, 16). Qetaʼm che wariʼ naj ta chi kraj rech kkʼulmatajik. Rumal laʼ kqaya ta kan ukʼutik maltyoxinik che ri Jehová, amaqʼel kqilo are chiʼ ketzʼaqat ri profecías re ri Biblia y keqatoʼ nikʼaj chik rech je kkibʼano.
BʼIXONEM 95 Qas qʼalaj chi ri etaʼmanik
a Paneʼ kʼi kʼax tajin kkʼulmataj cho ri uwach Ulew kimik, are kʼu qetaʼm che pa ri petinaq ksukʼumataj na. ¿Jasche je wa kqabʼij? Rumal ri profecías che e kʼo pa ri Biblia. Pa wajun kʼutunem riʼ kqetaʼmaj na jasche rajawaxik keqanikʼoj na ri profecías che e kʼo pa Biblia. Y kqetaʼmaj na kebʼ profecías re ri wuj re Daniel y kqil na ri utzilal che kuya chqe are chiʼ qas kqachʼobʼ ri kraj kubʼij.
b Chawilaʼ ri párrafos 7 kopan 9 re ri kʼutunem «Jehová revela ‹las cosas que tienen que suceder dentro de poco›», re La Atalaya 15 re junio 2012.
c Chawilaʼ ri párrafos 3 y 4 re ri kʼutunem ¿Jachin riʼ ri qʼatal tzij re ri norte kimik?, re Ri Chajinel re mayo 2020.
d Chawilaʼ ri párrafos 7 kopan 9 re ri kʼutunem ¿Jachin riʼ ri qʼatal tzij re ri norte kimik?, re Ri Chajinel re mayo 2020.