KʼUTUNEM 13
BʼIXONEM 4 Jehová are ri wajyuqʼ
Ri Jehová kʼo u poder che qatoʼik
«¿La areʼ pa akʼuʼx chi sibʼalaj chʼutin ri nukuʼinem?» (NÚM. 11:23).
KYAʼ UBʼIXIK
Wajun kʼutunem riʼ kojutoʼo rech kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri Jehová amaqʼel kuya ri kajwataj chqe.
1. ¿Jas xubʼan ri Moisés che ukʼutik che xukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Jehová are chiʼ xeresaj lo ri israelitas pa Egipto?
RI WUJ re Hebreos kchʼaw chkij winaq che xkikubʼsaj kikʼuʼx chrij ri Jehová. Jun chke are ri Moisés, che xuya kan jun utz ejemplo chqawach (Heb. 3:2-5; 11:23-25). Xukʼut wariʼ are chiʼ xeresaj ri israelitas pa Egipto. Xuxiʼj ta ribʼ chuwach ri faraón y ri rajchʼojabʼ. Qas xukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Jehová y xukʼam kibʼe ri israelitas pa ri mar Rojo y pa ri desierto (Heb. 11:27-29). Kʼi chke ri israelitas xkikubʼsaj ta kikʼuʼx che ri Jehová keʼuchajij na, pero ri Moisés xuya ta kan ukubʼsaxik ukʼuʼx chrij ri Jehová. Y ri Jehová xuya ri kiwa y kijoron rech kekam ta pa ri desierto (Éx. 15:22-25; Sal. 78:23-25).a
2. ¿Jasche ri Jehová xubʼan ri pregunta che ri Moisés che kʼo pa Números 11:21-23?
2 Weneʼ jun junabʼ chik qʼaxinaq che ri Jehová xeresaj ri israelitas pa Egipto, xubʼij chke che kuya na tiʼj chke. Paneʼ ri Moisés kukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Jehová, pero qas ta xukojo are chiʼ ri Jehová xubʼij che kuya na tiʼj chke, rumal che pa ri desierto e kʼo wi y sibʼalaj e kʼi ri israelitas. Rumal laʼ ri Jehová xutaʼ che ri Moisés: «¿La areʼ pa akʼuʼx chi sibʼalaj chʼutin ri nukuʼinem?» (chasikʼij Números 11:21-23). Ri tzij «kuʼinem» are kchʼaw chrij ri u poder ri Dios, kraj kubʼij ri u espíritu santo. Jetaneʼ ri Jehová tajin kubʼij wariʼ che: «¿La kachomaj che kinkun ta che ubʼanik ri xinbʼij chawe?».
3. ¿Jasche utz che kojchoman chrij ri xkibʼan ri Moisés y ri israelitas?
3 Y ri at, ¿la kʼo jumul achomam we ri Jehová kkunik kuya ri kajwataj chawe y ri a familia? Achomam o achomam ta wariʼ, kqil na ri xkibʼan ri Moisés y ri israelitas, che xkikubʼsaj ta kikʼuʼx che ri Jehová kuya na ri kajwataj chke. Y kqil na jujun textos re ri Biblia che kuqʼalajisaj che ri Jehová kʼo u poder che qatoʼik.
¿JAS KQETAʼMAJ CHRIJ RI XKIBʼAN RI MOISÉS Y RI ISRAELITAS?
4. ¿Jasche kʼi chke ri israelitas xkikubʼsaj ta kikʼuʼx che ri Jehová kuya na ri kajwataj chke?
4 ¿Jasche kʼi chke ri israelitas xkikubʼsaj ta kikʼuʼx che ri Jehová kuya na ri kajwataj chke? Are chiʼ ri israelitas xeʼl bʼi pa Egipto, e kʼi winaq che e israelitas taj xebʼe kukʼ y naj tiempo chik tajin kebʼin pa ri desierto rech keʼopan pa ri Tzujum Ulew (Éx. 12:38; Deut. 8:15). Ri israelitas taj xkʼistaj kikʼuʼx che utijik maná y xaq kechʼachʼat chik, rumal laʼ kʼi chke ri israelitas xkibʼan ke (Núm. 11:4-6). Xaq are kechoman chrij ri xkitij pa Egipto. Y rumal wariʼ ri Moisés xunaʼo che rajawaxik kuya tiʼj chke (Núm. 11:13, 14).
5, 6. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xkibʼan ri israelitas rumal che xkibʼan ke ri xkibʼan ri israelitas taj?
5 Ri israelitas xkibʼan ke jachaʼ ri israelitas taj che xkimaltyoxij ta che ri Jehová ri xuya chke. We man kqachajij qibʼ weneʼ kqabʼan qe ri kkibʼan ri winaq che kemaltyoxin taj y rumal laʼ kojkikot ta rukʼ ri kuya ri Jehová chqe. Weneʼ kqabʼisoj ri xqaya kanoq y kqarayij ri kʼo kukʼ ri nikʼaj chik. Pero más kojkikot riʼ we kqarayij ta más jastaq.
6 Utz riʼ we ta ri israelitas xnaʼtaj chke ri xubʼij ri Jehová che kuya na chke. Ri areʼ xubʼij che kuya na utz taq jastaq chke are chiʼ koʼpan pa ri Tzujum Ulew, are taj are chiʼ e kʼo na pa ri desierto. Rumal laʼ utz taj che kojchoman chrij ri kʼo ta qukʼ, xaneʼ are chojchoman chrij ri kuya na ri Jehová chqe pa ri kʼakʼ uwach Ulew. Kojkunik kojchoman chrij jujun textos re ri Biblia rech kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová.
7. ¿Jasche qetaʼm che ri u poder ri Jehová kʼo ta ukʼisik?
7 Weneʼ kqachomaj jasche xutaʼ wariʼ ri Jehová che ri Moisés: «¿La areʼ pa akʼuʼx chi sibʼalaj chʼutin ri nukuʼinem?». Weneʼ ri kraj are che ri Moisés kuchʼobʼo che ri areʼ kʼo u poder che kichajixik apastaneʼ ri lugar che e kʼo wi. Rumal laʼ, paneʼ ri israelitas e kʼo pa ri desierto, ri Jehová qas kkunik kuya tiʼj chke. Xukʼut chkiwach che kʼo u poder (Éx. 6:6). Rumal laʼ, are chiʼ tajin kqariq jun kʼax, qas kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri Jehová kkun che qatoʼik apastaneʼ ri lugar ri oj kʼo wi (Sal. 138:6, 7).
8. ¿Jas kojkunik kqabʼano rech kqabʼan ta qe ri xkibʼan ri israelitas? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).
8 Ri Jehová qas xubʼan ri xubʼij chke ri israelitas, xuya kʼi saqkoʼr (codornices) chke rech kkitijo. Pero ri israelitas xkimaltyoxij ta wariʼ che ri Jehová. Kʼi chke xkubʼiʼ ta kikʼuʼx xa rukʼ kebʼ oxibʼ, xaneʼ xekimulij kʼi y xkibʼan wariʼ chi paqʼij chi chaqʼabʼ. Ri Jehová xpe royowal chkij ri «xaq xiw kkichomaj» waʼim y xukʼajisaj kiwach (Núm. 11:31-34). ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Che rajawaxik kqachajij qibʼ rech are ta kqarayij más kʼi jastaq. Paneʼ kʼo qapwaq o kʼo taj, ri más nim ubʼanik pa ri qakʼaslemal are kqamulij qʼinomal pa ri kaj y kqabʼan wariʼ are chiʼ kqanimarisaj ri qachilanik rukʼ ri Jehová y ri Jesús (Mat. 6:19, 20; Luc. 16:9). We kqabʼan wariʼ, qas kqakubʼsaj qakʼuʼx riʼ che ri Jehová kuya na ri kajwataj chqe.
¿Jas xkibʼan kʼi chke ri israelitas pa ri desierto y jas kqetaʼmaj chrij ri xkibʼano? (Chawilaʼ ri párrafo 8).
9. ¿Jas ri qas qetaʼm?
9 Kamik, ri Jehová qas kraj keʼutoʼ ri upatanelabʼ. Are kʼu wariʼ kraj ta kubʼij che mat kʼo chi kajwataj chqe.b Pero kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri Jehová amaqʼel kojuchajij na. Kuya qachuqʼabʼ rech kqachʼij apachike kʼax. Chqilaʼ kebʼ ejemplo, jawiʼ kqakʼut wi che kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri Jehová kojuchajij na: 1) are chiʼ kʼo ta más qapwaq y 2) are chiʼ kqachomaj jas kqabʼan che uriqik ri pwaq are chiʼ oj rijabʼ chik.
ARE CHIʼ KʼO TA MÁS QAPWAQ
10. ¿Jas weneʼ kbʼanowik che kʼo ta más qapwaq?
10 Are chiʼ más kojnaqajin che ri kʼisbʼal taq qʼij, weneʼ más kʼax kqabʼan che uriqik ri pwaq. Weneʼ kojesax pa ri qachak, ksach uwach ri jastaq qe o ri qachoch kumal ri qʼatal taq tzij, ri chʼoj, ri desastre natural o jun chi pandemia. Weneʼ kqatzukuj jun qachak pa ri lugar che kojel wi o kqachomaj rukʼ ri qa familia che rajawaxik kojbʼe pa jun chi lugar jawiʼ kqariq ri kajwataj chqe. ¿Jas kojutoʼo rech ri kqachaʼ ubʼanik kuqʼalajisaj che kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová?
11. ¿Jas kojtoʼwik are chiʼ kʼo ta más qapwaq? (Lucas 12:29-31).
11 Ri kojtoʼwik are ubʼixik che ri Jehová ri kqabʼisoj (Prov. 16:3). Chqataʼ ri unojibʼal rech utz ri kqachaʼ ubʼanik y chqataʼ che che kuya jamaril pa ri qanimaʼ rech más ta kbʼe qakʼuʼx che utzukuxik más jastaq (chasikʼij Lucas 12:29-31). Chqataʼ ri utobʼanik rech kojkikot rukʼ ri kʼo qukʼ (1 Tim. 6:7, 8). Chqatzukuj tobʼanik pa ri e qawuj rech qetaʼm ri kqabʼano are chiʼ kʼax kqabʼan che uriqik ri pwaq. E kʼi e utoʼm ri videos y e kʼutunem che e kʼo pa jw.org che kchʼaw chrij wariʼ.
12. ¿Jas preguntas rajawaxik kchoman na jun cristiano chrij are chiʼ kʼo kuchaʼ ubʼanik?
12 E kʼi kikʼamom jun chak che naj kʼo wi che ri ki familia, pero kilom che utz ta ri xkibʼano. Are chiʼ kqachomaj ukʼamik jun chak, xaq xiw ta kojchoman chrij ri pwaq che kqachʼako, xaneʼ xuqujeʼ kojchoman chrij ri kʼax che kuya che ri qakojonik (Luc. 14:28). Chachomaj: «¿Jas kkʼulmataj riʼ rukʼ ri nukʼulanem we naj in kʼo wi che ri nukʼulaj? ¿La kinkunik kinbʼe pa taq ri e riqbʼal ibʼ, kintzijoj ri utzij ri Dios y kinkʼojiʼ kukʼ ri qachalal?». We e kʼo awalkʼwal, utz che kachomaj wariʼ: «¿Jas kinbʼan che kikʼiyisaxik ri walkʼwal junam rukʼ ri kubʼij ri Biblia we man kinkʼojiʼ kukʼ?» (Efes. 6:4). Are chiʼ kʼo kachaʼ ubʼanik pa ri akʼaslemal, are chachomaj jas ri kraj ri Dios y are ta kabʼan ri kkibʼij ri a familia o ri awamigos che kkipatanij ta ri Jehová.c Ri qachalal Tony, che kel pa Asia occidental, xchiʼx kʼi chak che pa jun chi tinamit jawiʼ kuchʼak wi nim pwaq. Pero, xubʼan orar y xtzijon rukʼ ri rixoqil, xrilo che ri más utz are che kukʼam ta ri e chak riʼ xaneʼ xkikoj kichuqʼabʼ rukʼ rixoqil rech kkisach ta más pwaq. ¿Jas kubʼij ri qachalal Tony chrij ri xuchaʼ ubʼanik? Ri areʼ kubʼij: «E nutoʼom kʼi winaq rech kketaʼmaj uwach ri Jehová y ri qalkʼwal tajin kkipatanij ri Jehová. Qilom che we kqabʼan ri kubʼij Mateo 6:33, ri Jehová amaqʼel kojuchajij na».
ARE CHIʼ KOJRIJOBʼIK
13. ¿Jas kojkunik kqabʼan kamik rech kʼo ri kajwataj chqe pa ri petinaq?
13 Weneʼ más kʼax kqabʼan che ukubʼsaxik qakʼuʼx chrij ri Jehová are chiʼ kojrijobʼik. Ri Biblia kubʼij chqe che rajawaxik qas kojchakunik rech kʼo ri kajwataj chqe pa ri petinaq (Prov. 6:6-11). Utz we kojkunik kqakʼol jubʼiqʼ qapwaq, rech kqakoj pa ri petinaq. Qastzij wi che ri pwaq nim kojutoʼ wi, pero kqaj taj che más kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij (Ecl. 7:12).
14. ¿Jas kubʼan che qatoʼik ri kubʼij Hebreos 13:5 are chiʼ kojchoman chrij ri kqabʼano are chiʼ kojrijobʼik?
14 Ri Jesús xubʼij che kʼo ta upatan che jun winaq kqʼinomarik we man qʼinom chuwach ri Dios (Luc. 12:16-21). Qetaʼm ta ri kqakʼulmaj chweʼq (Prov. 23:4, 5; Sant. 4:13-15). Y ri Jesús xubʼij che ri kkaj kkipatanij ri Dios rajawaxik kkiya kan utzukuxik jujun jastaq ke (Luc. 14:33, nota). Pa ri nabʼe siglo, ri cristianos re Judea xkibʼan wariʼ rukʼ kikotemal (Heb. 10:34). Kamik e kʼi qachalal kʼo ta kʼi jastaq ke y e esam pa ri kichak rumal che kkaj taj kkiya ri kitobʼanik pa ri política (Apoc. 13:16, 17). Qas kikʼutum che kkikubʼsaj kikʼuʼx chrij ri ubʼim ri Jehová: «Man katintzoqopij ta kanoq mawi katinyaʼ kanoq» (chasikʼij Hebreos 13:5). Kqakoj qachuqʼabʼ rech kʼo ri kajwataj chqe are chiʼ kojrijobʼik, pero kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri Jehová kojutoʼ na chuwach apachike kʼax che weneʼ kqakʼulmaj.
15. ¿Jas utz taj kkichomaj ri kkaj kekʼojiʼ kalkʼwal? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).
15 Pa jujun taq lugar, ri winaq kkaj kekʼojiʼ kalkʼwal xaq xiw rumal che kkaj kyaʼ kipwaq kumal are chiʼ kerijobʼik. Pero ri Biblia kubʼij che are ri e tat nan ri rajawaxik kkiya ri kajwataj chke ri kalkʼwal (2 Cor. 12:14). Are kʼu are chiʼ kerijobʼik, weneʼ rajawaxik o kajwatajik che ri kalkʼwal kekichajij y kkiya ri kajwataj chke y e kʼi rukʼ ronojel kanimaʼ kkibʼan wariʼ (1 Tim. 5:4). Are kʼu, ri kuya más kikotemal chke ri tat nan are che ri kalkʼwal kkipatanij más ri Jehová are taj che kechajix kumal are chiʼ kerijobʼik (3 Juan 4).
Ri e kʼulaj kechoman chrij ri kubʼij ri Biblia are chiʼ kʼo kkichaʼ ubʼanik. (Chawilaʼ ri párrafo 15).d
16. ¿Jas kkibʼan ri tat nan che kitoʼik ri kalkʼwal rech kʼo ri kajwataj chke pa ri petinaq? (Efesios 4:28).
16 Tat nan, chiyaʼ jun utz kʼutbʼal chke ri iwalkʼwal are chiʼ kiʼtoʼo rech kkiriq ri kajwataj chke pa ri petinaq y che kkikubʼsaj kikʼuʼx chrij ri Dios. Chikʼutuʼ chkiwach are chiʼ e nitzʼ na che rajawaxik kketaʼmaj ubʼanik jun chak (Prov. 29:21; chasikʼij Efesios 4:28). Are chiʼ tajin kekʼiyik chiʼtoʼo rech kkikoj kichuqʼabʼ pa ri escuela. Chitzukuj información pa ri e qawuj che kchʼaw chrij we rajawaxik kebʼe pa ri universidad. Ri rajawaxik kibʼano are che kiʼtoʼ che uriqik jun kichak rech kʼo ri rajawaxik chke, kekunik kkitzijoj ri utzij ri Dios o kkibʼan ri precursorado.
17. ¿Jas ri qas qetaʼm?
17 Ri oj cristianos qas qetaʼm che ri Jehová kraj y kkunik kuya ri kajwataj chqe. Are chiʼ más kojnaqajin che ri kʼisbʼal taq qʼij, más rajawaxik kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Dios. Apastaneʼ ri kqakʼulmaj na, qas chqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová che kuya na ri kajwataj chqe. Qas qetaʼm che ri u poder kʼo ta ukʼisik y kojutoʼo apastaneʼ ri lugar che oj kʼo wi.
BʼIXONEM 150 ¡Jehová are qakolonel!
a Chawilaʼ ri sección «Kipreguntas ri sikʼinelabʼ» re Ri Chajinel re octubre 2023.
b Chawilaʼ ri sección «Kipreguntas ri sikʼinelabʼ» re La Atalaya 15 re septiembre 2014.
c Chawilaʼ ri kʼutunem «Nadie puede servir a dos amos», re La Atalaya 15 re abril 2014.
d RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Jun kʼulaj amaqʼel ketzijon rukʼ ri kalkʼwal che tajin kchakun pa construcción rukʼ ri rachajil.