KʼUTUNEM 18
BʼIXONEM 65 Chatkʼiy pa ri akojonik
Qachalal alabʼom, chibʼanaʼ iwe ri xubʼan ri Marcos y ri Timoteo
«Chatzukuj uloq ri Marcos, chakʼamaʼ uloq awukʼ. Qas kajwataj kʼu chwe» (2 TIM. 4:11).
KYAʼ UBʼIXIK
¿Jas kubʼan ri ki ejemplo ri Marcos y ri Timoteo che kitoʼik ri alabʼom rech kkʼojiʼ utz taq kibʼantajik, kkipatanij más ri Jehová y kekitoʼ ri qachalal?
1, 2. ¿Jas xeʼuqʼatej ta ri Marcos y ri Timoteo che upatanixik más ri Jehová?
WE KʼA at ala na, weneʼ kawaj kapatanij más ri Jehová y kaya ri atobʼanik pa ri congregación. Sibʼalaj kojkikotik che e kʼo kʼi alabʼom che kkaj kekitoʼ ri nikʼaj chik (Sal. 110:3). Pero jujun taq mul kʼax ubʼanik wariʼ. Weneʼ kaxiʼj awibʼ che ubʼanik jun jastaq che kʼo ta jumul abʼanom. Weneʼ xyaʼ jun eqeleʼn chawe y xaxutuj rumal che xachomaj che katkun ta che ubʼanik. Kaxiʼj ta awibʼ, rumal che xaq xiw ta at anaʼom wariʼ.
2 Ri Marcos y ri Timoteo xuqujeʼ xkikʼulmaj wariʼ, pero xkiya ta bʼe che ri xibʼin ibʼ y uchomaxik che kʼo ta más ketaʼmabʼal xeʼuqʼatej che kipatanexik ri nikʼaj chik. Weneʼ ri Marcos kʼo rukʼ ri unan pa jun jeʼlalaj ja are chiʼ ri apóstol Pablo y ri Bernabé xkibʼan invitar rech kbʼe kukʼ pa ri nabʼe viaje misionero (Hech. 12:12, 13, 25). Ri Marcos xuya kan ri rachoch rech kupatanij más ri Jehová. Nabʼe xbʼe pa Antioquía tekʼuriʼ xbʼe rukʼ ri Pablo y ri Bernabé pa nikʼaj chi lugares (Hech. 13:1-5). Xuqujeʼ weneʼ ri Timoteo kʼo na kukʼ ri utat unan are chiʼ ri Pablo xubʼan invitar che ubʼanik predicar. Ri Timoteo xkun ta riʼ xuchomaj che kʼa ala na y che kʼo ta más retaʼmabʼal che ubʼanik predicar (chajunamisaj rukʼ 1 Corintios 16:10, 11 y 1 Timoteo 4:12). Pero ri areʼ xbʼe rukʼ ri Pablo y xuriq kʼi tewchibʼal (Hech. 16:3-5).
3. a) ¿Jasche qetaʼm che ri Pablo nim xeril wi ri Marcos y ri Timoteo? (2 Timoteo 4:6, 9, 11; xuqujeʼ chawilaʼ ri e wachbʼal). b) ¿Jas preguntas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?
3 Are chiʼ ri Marcos y ri Timoteo e alabʼom na xketaʼmaj ubʼanik kʼi taq eqeleʼn pa ri congregación. Ri apóstol Pablo sibʼalaj nim xril wi ri chak che xkibʼano, rumal laʼ are chiʼ xa jubʼiqʼ kraj kkamik xraj che xekʼojiʼ rukʼ (chasikʼij 2 Timoteo 4:6, 9, 11). ¿Jas utz taq kibʼantajik ri Marcos y ri Timoteo xubʼano che ri Pablo nim xeril wi? ¿Jas kkibʼan ri alabʼom kamik che ubʼanik ke ri xkibʼan ri Marcos y ri Timoteo? ¿Y jas pixabʼ re ri apóstol Pablo kkunik keʼutoʼo?
Ri Marcos y ri Timoteo xeloqʼoqʼex rumal ri Pablo rumal che xkibʼan kʼi chak pa ri congregación are chiʼ e alabʼom na. (Chawilaʼ ri párrafo 3).b
CHEʼATOʼ RI QACHALAL JACHAʼ XUBʼAN RI MARCOS
4, 5. ¿Jas xubʼan ri Marcos che ukʼutik che qas kraj keʼutoʼ ri cristianos?
4 Jun wuj kubʼij che kitoʼik o kipatanexik ri nikʼaj chik kraj kubʼij che «rajawaxik amaqʼel kbʼanik» y kajwataj chuqʼabʼ che ubʼanik wariʼ. Y are waʼ ri xubʼan ri Marcos. Are chiʼ ri Pablo xbʼe pa ri ukabʼ viaje xraj taj xukʼam bʼi ri Marcos rukʼ y weneʼ wariʼ xubʼano che ri Marcos xbʼisonik y kʼax xunaʼo (Hech. 15:37, 38). ¿La rumal wariʼ xraj ta chik xeʼutoʼ ri cristianos? ¡Je taj!
5 Ri Marcos xrachilaj bʼi ri Bernabé, che are u primo y xebʼe che kitoʼik nikʼaj chi cristianos re jun chi tinamit. Are chiʼ weneʼ qʼaxinaq chi 11 junabʼ, ri Marcos xuya ri utobʼanik che ri apóstol Pablo are chiʼ kʼo pa cárcel pa Roma (Filem. 23, 24). Y ri apóstol Pablo sibʼalaj nim xril wi ri tobʼanik che xuya ri Marcos che, rumal laʼ xubʼij che xkubʼsax ukʼuʼx rumal (Col. 4:10, 11).
6. ¿Jas tobʼanik xuya che ri Marcos rumal che xerachilaj cristianos che kʼo jun nim kikojonik? (Chawilaʼ ri nota).
6 Ri xtoʼw ri Marcos are che junam xchakun kukʼ cristianos che kʼo jun nim kikojonik. Are chiʼ xtzalij lo rukʼ ri Pablo che kʼo pa Roma, xbʼe rukʼ ri Pedro che kʼo pa Babilonia. Y xeʼux utz taq amigos rukʼ ri Pedro, rumal laʼ ri areʼ xubʼij «nukʼojol» che (1 Ped. 5:13). Y ri Marcos xkunik xutzʼibʼaj kan kʼi taq jastaq chrij ri ukʼaslemal ri Jesús pa ri Evangelioa che xutzʼibʼaj rumal che weneʼ ri Pedro xutzijoj che chrij ri xubʼan ri Jesús are chiʼ xkʼojiʼ cho ri uwach Ulew.
7. ¿Jas xubʼan jun qachalal ala rech xubʼan re jachaʼ xubʼan ri Marcos? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).
7 Kʼi chak xubʼan ri Marcos pa ri utinamit ri Jehová y xerachilaj cristianos che kʼo jun nim kikojonik. ¿Jas kabʼano rech kabʼan awe ri xubʼan ri Marcos? Weneʼ majaʼ kyaʼ jun eqeleʼn chawe pa ri congregación che at kawaj kyaʼ chawe, chkʼol a paciencia, chayaʼ ri atobʼanik chke ri qachalal y chapatanij más ri Jehová. Chawilampeʼ ri xubʼan ri qachalal Seung-Woo, che kamik are jun kʼamal bʼe. Are chiʼ kʼa ala na, ri areʼ kujunamaj ribʼ kukʼ ri nikʼaj chi qachalal che xaq junam ri ujunabʼ kukʼ. Y are chiʼ xrilo che xaq xiw chke ri nikʼaj chi alabʼom kyaʼ wi eqeleʼn y kyaʼ ta che ri areʼ, xunaʼo che nim ta kil wi. Rumal laʼ xtzijon kukʼ ri kʼamal taq bʼe y xubʼij chke ri kunaʼo, jun chke xubʼij che che utz keʼutoʼ ri qachalal paneʼ qas ta kilitaj ri tajin kubʼano. Rumal laʼ xumajij kitoʼik ri qachalal che nim chi kijunabʼ y keʼukʼam bʼi ri qachalal che kajwataj kikʼamik bʼi pa ri riqbʼal ibʼ. Are chiʼ knaʼtaj che ri xubʼano, ri qachalal kubʼij: «Xinchʼobʼo ri kraj kubʼij kitoʼik ri nikʼaj chik y wariʼ xubʼano che sibʼalaj xinkikotik».
¿Jasche utz che ri alabʼom kkesaj ki tiempo rech kekʼojiʼ kukʼ ri qachalal che naj chi tiempo tajin kkipatanij ri Jehová? (Chawilaʼ ri párrafo 7).
CHEL AKʼUʼX CHKE RI NIKʼAJ CHIK JUNAM RUKʼ RI XUBʼAN RI TIMOTEO
8. ¿Jasche ri apóstol Pablo xraj che kbʼe ri Timoteo rukʼ pa taq ri u viajes? (Filipenses 2:19-22).
8 Are chiʼ ri apóstol Pablo xtzalij pa taq ri tinamit jawiʼ xbʼan wi kʼax che, xajwatajik che kebʼe qachalal rukʼ che kkixiʼj ta kibʼ y che kkikochʼo kebʼe rukʼ. Nabʼe, xuchaʼ ri Silas, che kʼi chi tiempo umajim upatanixik ri Jehová (Hech. 15:22, 40). Tekʼuriʼ xuchaʼ ri Timoteo. ¿Jasche xraj che xbʼe ri Timoteo rukʼ? Jun chke, are rumal che kʼo utz taq ubʼantajik (Hech. 16:1, 2). Y jun chi rumal, are che ri Pablo retaʼm che ri Timoteo qas kel ukʼuʼx chke ri cristianos (chasikʼij Filipenses 2:19-22).
9. ¿Jas xubʼan ri Timoteo che ukʼutik che qas kel ukʼuʼx chke ri cristianos?
9 Are chiʼ ri Timoteo xumaj upatanixik ri Jehová rukʼ ri Pablo, xukʼutu che kel ukʼuʼx chke ri nikʼaj chik y are ta xchoman chrij ri kajwataj che ri areʼ. Rumal laʼ ri Pablo xraj che kkanaj kan ri Timoteo pa Berea rech keʼutoʼ ri cristianos, rumal che qas kukubʼsaj ukʼuʼx che kubʼan jun utz chak (Hech. 17:13, 14). Y pa ri tiempo riʼ weneʼ ri Timoteo sibʼalaj kʼi xretaʼmaj chrij ri Silas rumal che xuqujeʼ ri areʼ kʼo pa ri tinamit. Pero are chiʼ xqʼax ri tiempo, ri Pablo xutaq bʼi ri Timoteo utukel pa ri tinamit Tesalónica rech kukowirisaj ri kikojonik ri cristianos (1 Tes. 3:2, nota). Y ri Biblia kubʼij che paneʼ kʼi chi junabʼ qʼaxinaq, ri Timoteo amaqʼel xoqʼ kukʼ ri keʼoqʼik (Rom. 12:15; 2 Tim. 1:4). Xretaʼmaj ri kkinaʼ ri tajin kkiriq kʼax. ¿Jas kkibʼan ri qachalal alabʼom kamik che resaxik uwach ri xubʼan ri Timoteo?
10. ¿Jas xubʼan che retaʼmaxik jun qachalal ala che rajawaxik kel ukʼuʼx chke ri nikʼaj chik?
10 Ri qachalal Woo Jae xkunik xretaʼmaj che rajawaxik kel ukʼuʼx chke ri nikʼaj chik. Are chiʼ kʼa ala na qas ta kkunik kumaj tzijonem kukʼ ri qachalal che nim chi kijunabʼ. Rumal laʼ, are chiʼ keʼuriq pa ri Ja rech Ajawbʼal xaq xiw kuya rutzil kiwach. Jun kʼamal bʼe xubʼij che che utz riʼ we kubʼij chke ri qachalal jas kibʼantajik utz krilo rech kkunik ktzijon más kukʼ. Xuqujeʼ xubʼij che che utz riʼ we ktzijon chrij jastaq che utz kkil ri qachalal. Ri qachalal Woo Jae xubʼan ri xbʼix che. Kamik kʼamal bʼe chik, rumal laʼ kubʼij: «Kamik kʼax ta kinbʼano rech kintzijon kukʼ ri qachalal apastaneʼ ri kijunabʼ y wariʼ kinutoʼo rech kinchʼobʼ ri kʼax che tajin kkiriqo y kinya ri tobʼanik che kajwataj chke».
11. ¿Jas kkibʼan ri alabʼom rech qas kel kikʼuʼx chke ri qachalal pa ri congregación? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).
11 Ala, at katkunik kakʼutu che qas kel akʼuʼx chke ri qachalal. Are chiʼ katbʼe pa ri riqbʼal ibʼ chakojoʼ achuqʼabʼ rech kattzijon kukʼ apastaneʼ ri kijunabʼ. Chataʼ chke la utz kiwach y qas chatatabʼej ri kkibʼij chawe. Wariʼ katutoʼo rech kachʼobʼo jas tobʼanik katkunik kaya chke. Weneʼ kawilo che kajwataj tobʼanik che jun kʼulaj nim chi kijunabʼ rukʼ ri aplicación JW Library® o kajwataj kachiʼl pa ri predicación. ¿La katkunik kaya ri atobʼanik chke rech kketaʼmaj ukojik ri ki tablet, ri ki teléfono o keʼawachilaj pa ri predicación? We amaqʼel kaya ri atobʼanik chke ri qachalal qas kaya jun utz kʼutbʼal riʼ chuwach ri congregación.
Ri e qachalal alabʼom kʼi kekunik kkibʼan che kitoʼik ri nikʼaj chik pa ri congregación. (Chawilaʼ ri párrafo 11).
KARIQ TOBʼANIK RUKʼ RI PIXABʼ CHE XUYA RI PABLO
12. ¿Jas kkibʼan ri alabʼom che uriqik utzilal rukʼ ri pixabʼ che xuya ri Pablo che ri Timoteo?
12 Ri Pablo xril ri Timoteo jachaʼ ukʼojol, rumal laʼ xuya pixabʼ che rech kuriq utzilal pa ri ukʼaslemal y utz kubʼan che ubʼanik predicar (1 Tim. 1:18; 2 Tim. 4:5). ¿Jas rajawaxik kabʼano rech kariq utzilal rukʼ ri pixabʼ che xuya ri Pablo che ri Timoteo? Chasikʼij ri kebʼ cartas che xutaq ri Pablo che ri Timoteo jetaneʼ chawe at xutaq wi y chakojoʼ achuqʼabʼ rech kawilo jas kabʼan che ukojik pa ri akʼaslemal ri pixabʼ che kʼo chupam. Chqilaʼ jas kabʼan che.
13. ¿Jas kattoʼwik rech kaya ta kan upatanixik ri Jehová?
13 «Chakojoʼ achuqʼabʼ che upatanixik ri Dios» (1 Tim. 4:7b). Rech kaya ta kan upatanixik ri Jehová rajawaxik kakoj achuqʼabʼ che ubʼanik ri utz kril areʼ. ¿Jas kabʼan che ubʼanik? Ri Pablo xubʼij: «Chakojoʼ achuqʼabʼ». Wajun tzij riʼ pa ri chʼabʼal griego, are ktzijon chrij ronojel ri chuqʼabʼ kukoj jun winaq che kutij anim (atleta) rech kutijoj ribʼ che uchʼakik jun competencia. Rumal laʼ rajawaxik kuchajij ri kutijo y ri kubʼano rech kkunik kchʼakanik. Xuqujeʼ oj, rajawaxik kqachajij qibʼ y kqakoj qachuqʼabʼ che ukowirisaxik ri qachilanik rukʼ ri Jehová.
14. ¿Jas ri rumal che kqasikʼij ri Biblia? Chakojoʼ jun ejemplo.
14 Jun chke ri rajawaxik kqabʼano rech kqachajij qibʼ y kqakowirisaj ri qachilanik rukʼ ri Jehová are usikʼixik ri Biblia ronojel taq qʼij. Chachomajampeʼ che tajin kasikʼij pa ri Biblia ri tzijonem che xubʼan ri Jesús rukʼ jun ala che nim ubʼanik y sibʼalaj qʼinom (Mar. 10:17-22). Wajun ala riʼ qas kukojo che ri Jesús are ri Mesías che taqom loq, pero xraj taj xux u discípulo ri Jesús. Y ri Biblia kubʼij che paneʼ je waʼ xkʼulmataj rukʼ ri ala, ri Jesús xel ukʼuʼx che. Weneʼ kamayo che ri Jesús rukʼ loqʼoqʼebʼal xtzijon rukʼ ri ala. Ri Jesús kraj che ri ala kuchaʼ ri utz pa ri ukʼaslemal. ¿Jas kukʼut wariʼ chawach chrij ri Jehová? Rukʼ ri xubʼan ri Jesús che uchʼabʼexik ri ala qas xukʼut ri nimalaj loqʼoqʼebʼal che kunaʼ ri Jehová che ri ala (Juan 14:9). Are chiʼ kasikʼij wariʼ chatchoman chrij ri tajin kabʼano y chachomaj: «¿Jas rajawaxik kinbʼano rech kinnimarisaj ri wachilanik rukʼ ri Jehová y kentoʼ ri qachalal?».
15. ¿Jasche ri alabʼom rajawaxik kkikoj kichuqʼabʼ rech kkiya jun utz ejemplo chuwach ri congregación? (1 Timoteo 4:12, 13).
15 «Chatux jun kʼutbʼal pa ronojel chkiwach ri kojonelabʼ» (chasikʼij 1 Timoteo 4:12, 13). Ri Pablo xubʼij che ri Timoteo che rajawaxik kretaʼmaj kusikʼij uwach wuj y kux jun utz maestro. Xuqujeʼ xubʼij che che rajawaxik kukʼut utz taq bʼantajik junam rukʼ ri loqʼoqʼebʼal, kukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Dios y kux chʼajchʼoj pa ri ukʼaslemal. ¿Jasche xutaʼ wariʼ che? Rumal che are más kʼo upatan ri kqabʼano chuwach ri kqabʼij. Chachomajampeʼ che kbʼix chawe che kaya jun chʼabʼal che kchʼaw chrij ri predicación. Qas katkowin riʼ kattzijon chrij we tajin kakoj achuqʼabʼ che ubʼanik predicar. Y ri qachalal che tajin kkitatabʼej ri chʼabʼal, qas kkaj riʼ kkibʼan ke jachaʼ ri tajin kabʼan at (1 Tim. 3:13).
16. a) ¿Jas cinco bʼantajik rajawaxik kkikʼut ri alabʼom? b) ¿Jas rajawaxik kubʼan jun ala rech kuchomaj na ri kubʼij?
16 Pa 1 Timoteo 4:12, ri Pablo xubʼij cinco bʼantajik che rajawaxik kkikʼut ri alabʼom. Utz riʼ we kawil ri e bʼantajik riʼ pa ri a estudio personal. Chqachomajampeʼ che rajawaxik kakoj achuqʼabʼ che ubʼanik wariʼ: «che kachomaj na ri kabʼij». Chachomaj jas tzij kuya kichuqʼabʼ ri qachalal. We at kʼo na kukʼ ri atat anan, amaqʼel chamaltyoxij chke ronojel ri kibʼanom che atoʼik. Pa ri e riqbʼal ibʼ utz che kakoj achuqʼabʼ rech xa ta kasikʼij ri a comentarios kayaʼo. Y are chiʼ kkʼis ri riqbʼal ibʼ, utz riʼ che kabʼij che jun qachalal jas ri más utz xata che ri xubʼij pa ri riqbʼal ibʼ. We amaqʼel kachomaj na ri kabʼij, konojel ri qachalal kkil riʼ che tajin knimar ri akojonik (1 Tim. 4:15).
17. ¿Jas ketoʼw ri alabʼom rech kkibʼan ri ki metas che kichomam? (2 Timoteo 2:22).
17 «Chatanimaj chkiwach ri e itzelalaj taq rayinik ajkʼojolal, are chatereneʼj ri sukʼil» (chasikʼij 2 Timoteo 2:22). Ri Pablo xubʼij che ri Timoteo che rajawaxik kuchajij ribʼ chuwach ri itzel taq rayinik rech kuya ta kan ri u metas y kuya ta kan upatanixik ri Jehová. Weneʼ kachomaj che kʼo ta kubʼan chawe ri jujun jastaq che tajin kabʼano, pero kuya ta tiempo chawe rech katbʼe pa ri e riqbʼal ibʼ, kabʼan predicar, kasikʼij ri Biblia y kabʼan ri a estudio personal. Jun chke wariʼ are ri tiempo kakoj che ubʼanik etzʼanem, ri ukojik ri internet o are chiʼ katetzʼan che videojuegos. ¿La katkunik kakoj wajun tiempo rech kapatanij más ri Jehová y keʼatoʼ ri qachalal? Utz riʼ we kaya a tiempo rech kattobʼan che usukʼumaxik ri Ja rech Ajawbʼal o katel pa ri predicación pública. Wariʼ katutoʼo rech kariq utz taq awamigos che katkitoʼ che ubʼanik ri a metas che achomam.
RI UTZILAL CHE KQARIQO RUMAL CHE KEQATOʼ RI NIKʼAJ CHIK
18. ¿Jasche qas kqabʼij che ri Marcos y ri Timoteo qas xkiriq ri kikotemal pa ri kikʼaslemal?
18 Ri Marcos y ri Timoteo qas xkikoj kichuqʼabʼ che kitoʼik ri nikʼaj chik y wariʼ xubʼano che qas xekikotik (Hech. 20:35). Rumal che ri Marcos xupatanij ri Jehová y xeʼutoʼ ri cristianos xkunik xbʼe pa kʼi taq tinamit. Xuqujeʼ xkunik xutzʼibʼaj chrij ri ukʼaslemal ri Jesús. Y ri Timoteo xutoʼ ri Pablo rech e kʼo más congregaciones y xekitoʼ ri cristianos. Qastzij riʼ che ri Jehová qas xkikot rukʼ ri chuqʼabʼ che xkikoj ri Marcos y ri Timoteo che upatanixik.
19. ¿Jasche sibʼalaj utz che ri alabʼom kkibʼan pa ri kikʼaslemal ri xubʼij kan ri Pablo y jas utzilal kkiriqo?
19 ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri kebʼ cartas che xutaq ri Pablo che ri Timoteo rukʼ ri utobʼanik ri Jehová? Jun chke ri kqetaʼmaj are che ri Pablo kuloqʼoqʼej ri utzalaj ramigo. Y jun chik, are che xuqujeʼ ri Jehová sibʼalaj katuloqʼoqʼej y kraj che kariq utzilal pa ri akʼaslemal. Rumal laʼ nim upatan che kabʼan pa ri akʼaslemal ronojel ri xubʼij ri Pablo y che keʼatoʼ ri qachalal. We qas kabʼan wariʼ, qas kariq riʼ ri qastzij kikotemal kamik y pa ri petinaq «ri qastzij kʼaslemal» (1 Tim. 6:18, 19).
BʼIXONEM 80 Chanaʼ ri rutzilal ri Jehová
b RI KUKʼUT RI WACHBʼAL: Ri Marcos are kril ri kajwataj chke ri Pablo y ri Bernabé are chiʼ xebʼe pa nikʼaj chi tinamit. Ri Timoteo xusolij jun congregación rech xuya kichuqʼabʼ ri cristianos.