¿Jas kubʼan ri Jehová che qatoʼik rech kqachʼij ri kʼax?

1. ¿Jasche (o suche) rajawaxik kqachʼij ri kʼax y jas kojutoʼ che uchʼijik? (1 Pedro 5:10).

RUMAL che oj kʼo pa kʼaxalaj taq qʼij, juntir kqariq kʼax. E jujun kiriqom jun kʼaxalaj yabʼil, nikʼaj chik kaminaq jun ki familia y e jujun chik kbʼan kʼax chke kumal ri ki familia o ri qʼatal taq tzij rumal che kkipatanij ri Dios (Mat. 10:18, 36, 37). Apastaneʼ ri kʼax che kqakʼulmaj qas kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri Jehová kojutoʼ che uchʼijik (chasikʼij 1 Pedro 5:10).

2. ¿Jasche ri cristianos kojkunik kqachʼij ri kʼax?

² Uchʼijik ri kʼax kraj kubʼij che kqaya ta kan upatanixik ri Jehová rukʼ kikotemal paneʼ kbʼan kʼax chqe o kojtaqchiʼx che ubʼanik itzel taq jastaq. ¿Jasche ri cristianos kojkunik kqachʼij ri kʼax? Rumal ta ri qachuqʼabʼ xaneʼ rumal ri nimalaj u poder ri Dios (2 Cor. 4:7). Pa wajun kʼutunem riʼ kqil na che ri Jehová uyaʼom kajibʼ tobʼanik chqe rech kojkunik kqachʼij ri kʼax y ri kqabʼan che ukojik waʼ taq tobʼanik riʼ.

RI ORACIÓN

3. ¿Jasche kqabʼij che sibʼalaj mayibʼal che kojkunik kqabʼan orar che ri Jehová?

³ Paneʼ oj ajmakibʼ are kʼu ri Jehová uyaʼom jun tobʼanik chqe y are ri oración (Heb. 4:16). Kojkunik kojtzijon rukʼ ri Jehová y kqabʼij juntir che pa apachike hora, chʼabʼal y lugar o paneʼ oj kʼo pa cárcel (Jon. 2:1, 2; Hech. 16:25, 26). Paneʼ qetaʼm taj jas modo kqabʼij che ri kqanaʼo rumal che sibʼalaj kojbʼisonik, pero ri areʼ retaʼm chik ri kqaj kqabʼij che (Rom. 8:26, 27). ¿La ma ta qastzij che sibʼalaj mayibʼal che kojkunik kqabʼan orar che ri Jehová?

4. ¿La utz kqataʼ tobʼanik che ri Jehová rech kqachʼij ri kʼax?

⁴ Ri Biblia kubʼij che we «ri kqatzʼonoj jas ri ubʼeyaʼl ri urayinik, kojutatabʼej» (1 Juan 5:14). Rumal laʼ, ¿la utz kqataʼ tobʼanik che ri Jehová rech kqachʼij ri kʼax? Jeʼ, rumal che utz krilo kqataʼ tobʼanik che are chiʼ tajin kqariq jun kʼax. Y ri Biblia kubʼij chik che are chiʼ kqachʼij ri kʼax tajin kojtobʼan rukʼ ri Jehová che ukʼutik che ri Satanás areʼ jun bʼanal tzij (Prov. 27:11). Xuqujeʼ kubʼij che qas kraj «kuya kichuqʼabʼ ri qas kkikubʼaʼ kikʼuʼx chrij areʼ» (2 Crón. 16:9). Rumal laʼ qas kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri Jehová qas kraj y kkunik kojutoʼ che uchʼijik ri kʼax (Is. 30:18; 41:10; Luc. 11:13).

5. ¿Jas kubʼan ri oración che qatoʼik rech más ta kojchoman chrij ri tajin kqakʼulmaj? (Isaías 26:3).

⁵ Ri Biblia kubʼij che kojkunik kqabʼan orar che ri Jehová y kqabʼij ronojel ri kqabʼisoj y ri areʼ kuya na «ri ujamaril [...], ri nim na chuwach ronojel noʼj» ri kuchajij na ri qanimaʼ y ri qachomanik (Filip. 4:7). ¡Sibʼalaj kqamaltyoxij che kojkunik kqabʼij che ri Jehová juntir ri kqabʼisoj! Ri winaq che kkipatanij ta ri Jehová kkikoj kichuqʼabʼ che ubʼanik apachike jastaq rech kebʼison taj y are ta más kechoman chrij ri kʼax che tajin kkiriqo. Paneʼ ri winaq kkinaʼ jubʼiqʼ jamaril are chiʼ kkibʼan wariʼ pero kajunamataj ta rukʼ ri jamaril che kuya ri Jehová chqe are chiʼ kqabʼan orar che. Y ri oj qas kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri Jehová kuchajij ri qachomanik y kuya nimalaj jamaril pa ri qanimaʼ (chasikʼij Isaías 26:3). Kubʼan wariʼ are chiʼ kojutoʼ che unaʼtajisaxik textos re ri Biblia jawiʼ kubʼij wi che sibʼalaj kojraj y kraj kojutoʼo (Sal. 62:1, 2).

6. ¿Jas katkunik kataʼ che ri Jehová? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

⁶ Qas utz chqabʼanaʼ che ukojik wajun tobʼanik riʼ. Are chiʼ tajin kqariq jun kʼax chqabʼij che ri Jehová juntir ri kqanaʼo, chqataʼ jamaril che y nojibʼal rech kqetaʼmaj jas rajawaxik kqabʼano (Sal. 55:22; Prov. 2:10, 11). Pero xaq xiw ta kqataʼ tobʼanik che xaneʼ chqamaltyoxij ri kubʼan che qatoʼik (Filip. 4:6). Qas chqilaʼ ri kubʼan che qatoʼik are chiʼ tajin kqariq kʼax y chqamaltyoxij che. Maqayaʼ bʼe che ri tajin kqakʼulmaj kusach ri qachomanik y kqil ta chi ri kubʼan che qatoʼik (Sal. 16:5, 6).

RI BIBLIA

7. ¿Jas kubʼan ri Biblia che qatoʼik rech kqachʼij ri kʼax?

⁷ Ri Jehová kukoj ri Biblia che qatoʼik are chiʼ kqariq jun kʼax. Kqariq kʼi textos chupam jawiʼ kubʼij wi che kraj kojutoʼo. Jun chke wariʼ are ri kubʼij Mateo 6:8 che kubʼij: «Ri Itat retaʼm chik jas ri rajawaxik chiwe paneʼ kʼa majaʼ kitaʼ che». Are ri Jesús xbʼin ri e tzij riʼ y ri areʼ qas retaʼm uwach ri Jehová. Rumal laʼ qas kqakubʼsaj qakʼuʼx che are chiʼ tajin kqariq jun kʼax ri Jehová retaʼm ri rajawaxik chqe y kraj kojutoʼo. Kʼo kʼi textos pa ri Biblia jawiʼ kubʼij wi che ri Jehová kuya na qachuqʼabʼ rech kqachʼij ri kʼax (Sal. 94:19).

8. a) Chatchʼaw chrij jun pixabʼ re ri Biblia che kojutoʼ che uchʼijik ri kʼax. b) ¿Jas kojutoʼo rech knaʼtaj textos re ri Biblia chqe are chiʼ kajwatajik?

⁸ Pa ri Biblia e kʼo pixabʼ che kojutoʼ che uchʼijik ri kʼax. Waʼ taq pixabʼ riʼ kuya qanojibʼal rech utz ri kqachaʼ ubʼanik pa ri qakʼaslemal (Prov. 2:6, 7). Jun ejemplo, ri Biblia kubʼij che utz taj che are más kojchoman chrij ri majaʼ kqakʼulmaj, xaneʼ kubʼij che xaq xiw chojok il che ri kqakʼulmaj pa jun qʼij (Mat. 6:34). We ronojel taq qʼij kqasikʼij ri Biblia y kojchoman chrij, knaʼtaj riʼ ri textos re ri Biblia chqe che kojkitoʼo are chiʼ tajin kqariq kʼax.

9. ¿Jas kojutoʼ wi uchomaxik rij ri ejemplos che e kʼo pa ri Biblia?

⁹ Ri Biblia kchʼaw chkij winaq che xkikubʼsaj kikʼuʼx chrij ri Jehová y che xetoʼ rumal (Heb. 11:32-34; Sant. 5:17). Are chiʼ kojchoman chrij ri xubʼan ri Jehová che kitoʼik, kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová xuqujeʼ qetaʼm che are ri «toʼl qech pa taq ri joqʼotaj re kʼaxkʼolil» (Sal. 46:1). Are chiʼ kojchoman chrij ri kikojonik ri upatanelabʼ ri Jehová re ojer y ri xkibʼan che uchʼijik ri kʼax kojutoʼ che resaxik kiwach (Sant. 5:10, 11).

10. ¿Jas kojkunik kqabʼano rech qas kojutoʼ ri Biblia?

¹⁰ Qas utz chqabʼanaʼ che ukojik wajun tobʼanik riʼ. Chqasikʼij ri Biblia ronojel taq qʼij y chqatzʼibʼaj ri textos che kojkitoʼo. E kʼi qachalal kkisikʼij ri texto diario aqʼabʼil rumal che kkinaʼo che wariʼ kuya kichuqʼabʼ pa ri qʼij. Y are laʼ ri xutoʼ ri qachalal ubʼiʼ Marie.a Ri unan utat xkiriq cáncer pa ri mismo tiempo y rajawaxik xeʼuchajij na. Ri qachalal Marie kubʼij ri xtoʼw chuwach wajun kʼax riʼ, ri areʼ kubʼij: «Ronojel taq aqʼabʼ o bʼajchiʼ kinsikʼij ri texto diario y kinchoman chrij ri kinsikʼij. Wariʼ sibʼalaj xinutoʼo rech are ta más kinchoman chrij ri tajin kinkʼulmaj xaneʼ are kinchoman chrij ri kubʼij ri Jehová chqe pa ri Biblia» (Sal. 61:2).

RI E QACHALAL

11. ¿Jasche kuya qachuqʼabʼ retaʼmaxik che ri qachalal kichʼijom ri kʼax?

¹¹ Ri Jehová keʼukoj ri qachalal rech kojkitoʼ che uchʼijik ri kʼax. Retaʼmaxik che «xa junam ri kʼaxkʼolil kepe pa kiwiʼ ri [q]achalal pa ronojel ri uwach ulew» kojutoʼ che uchʼijik ri kʼax (1 Ped. 5:9). ¿Jasche? Rumal che we tajin kkichʼij jun kʼax che kjunamataj rukʼ ri tajin kqakʼulmaj oj, kukʼut chqawach che xuqujeʼ kojkunik kqachʼijo (Hech. 14:22).

12. ¿Jas kojkunik kqabʼan che qatoʼik qibʼ? (2 Corintios 1:3, 4).

¹² Kʼo kʼi kkibʼan ri qachalal kamik che qatoʼik. Y are laʼ ri xril ri apóstol Pablo. Are chiʼ tzʼapim pa rachoch, jalajoj ri xkibʼan e kʼi qachalal che utoʼik y rumal laʼ xutzʼibʼaj ri kibʼiʼ pa ri u carta y xumaltyoxij ri tobʼanik che xkiya che (Filip. 2:25, 29, 30; Col. 4:10, 11). Kamik ri e qachalal xuqujeʼ jalajoj ri kkibʼan che qatoʼik rech kqachʼij ri kʼax y ri oj xuqujeʼ kojkunik keqatoʼo (chasikʼij 2 Corintios 1:3, 4).

13. ¿Jas xtoʼw ri qachalal Maya che uchʼijik ri kʼax?

¹³ Chqilaʼ ri xukʼulmaj ri qachalal Maya che kel pa Rusia. Pa ri 2020 xeʼok ri policías pa ri rachoch y xkimajij ubʼanik registrar. Tekʼuriʼ xkikʼam bʼi pa ri qʼatbʼal tzij rumal che kutzijoj ri utzij ri Dios chke nikʼaj chik. ¿Jas xkibʼan ri e qachalal che utoʼik? Ri areʼ kubʼij: «Knaʼtaj chwe che are chiʼ kinchʼij ta chi ri kʼax ri e qachalal xinkichʼabʼej, xkitaq mensajes chwe, xkitaq cartas y xkibʼij chwe che sibʼalaj kinkaj». Y kubʼij chik: «Amaqʼel wetaʼm che in kʼo pa jun familia che sibʼalaj kinkaj, pero rukʼ ri xinkʼulmaj pa ri 2020 más xinwilo che qastzij wariʼ, rumal che ri qachalal xkikʼut ri kiloqʼoqʼebʼal chwe».

14. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kojkitoʼ ri qachalal? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

¹⁴ Qas utz chqabʼanaʼ che ukojik wajun tobʼanik riʼ. Are chiʼ kqariq kʼax amaqʼel chojkʼol kukʼ ri qachalal. Y chnaʼtaj chqe che kojkunik kqataʼ tobʼanik chke ri kʼamal taq bʼe rumal che kejunamataj rukʼ «jun toʼbʼal ibʼ chuwach ri kaqiqʼ, xuqujeʼ jun panibʼal chuwach ri kaqiqʼ jabʼ» (Is. 32:2). Y masach chqe che ri e qachalal xuqujeʼ kkiriq kʼax. Are chiʼ keqatoʼ ri nikʼaj chik wariʼ kubʼano che kojkikotik y kojutoʼ che uchʼijik ri kʼax che tajin kqariqo (Hech. 20:35).

RI UBʼIM RI JEHOVÁ CHE KUBʼAN NA

15. ¿Jas tobʼanik xuya che ri Jesús retaʼmaxik ri kubʼan na ri Jehová y jas kojutoʼ wi oj? (Hebreos 12:2).

¹⁵ Ri Jehová kukubʼsaj qakʼuʼx are chiʼ kubʼij chqe ri kubʼan na pa ri petinaq y wariʼ kojutoʼ che uchʼijik ri kʼax (Rom. 15:13). Chnaʼtaj chqe che ri Jesús xuchʼij ri kʼax rumal che xchoman chrij ri kubʼan na ri Jehová rukʼ (chasikʼij Hebreos 12:2). Ri areʼ retaʼm che we kuyaʼ ta kan upatanixik ri Jehová ktobʼanik rech kchʼajchʼobʼisax ri ubʼiʼ ri Utat. Xuqujeʼ ya kraj kbʼe pa ri kaj rech kkʼojiʼ chi jumul rukʼ ri Utat y kuqʼat tzij pa ri kaj kukʼ ri e chaʼtalik (ungidos). Ri oj xuqujeʼ kqachʼij ri kʼax che kbʼan chqe kamik we kojchoman chrij ri kubʼan na ri Jehová pa ri petinaq.

16. ¿Jas xubʼan che utoʼik jun qachalal uchomaxik ri kubʼan na ri Jehová pa ri petinaq y jas kawetaʼmaj at?

¹⁶ Uchomaxik ri kubʼan na ri Jehová pa ri kʼakʼ uwach Ulew xutoʼ jun qachalal ubʼiʼ Alla che kel pa Rusia. Are chiʼ xchap ri rachajil xqʼat tzij pa uwiʼ rech kilik jas kbʼan rukʼ. Ri qachalal Alla kubʼij: «Ri kinutoʼo rech kubʼan ta kebʼ nukʼuʼx are che kinbʼan orar che ri Jehová y kinchoman chrij ri kubʼan na pa ri petinaq. Wetaʼm che ri kʼax che tajin kqariq kamik xaq jubʼiqʼ tiempo kuchʼijo rumal che ksachisax na uwach».

17. ¿Jas kqabʼan che ukʼutik che nim kqil wi ri kubʼan na ri Jehová pa ri petinaq? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

¹⁷ Qas utz chqabʼanaʼ che ukojik wajun tobʼanik riʼ. Chqayaʼ qa tiempo rech kojchoman chrij ri ubʼim ri Jehová che kubʼan na. Chqachomajampeʼ che oj kʼo chiʼ pa ri kʼakʼ uwach Ulew y tajin chiʼ kqabʼan disfrutar ri tewchibʼal che kuyaʼ na ri Jehová chqe. Are chiʼ kqabʼan wariʼ kojutoʼ che uchʼobʼik che ri kʼax che tajin kqariq kamik naj ta tiempo kuchʼijo (2 Cor. 4:17). Y chqatzijoj ri utzij ri Dios chke ri winaq, ri e areʼ xuqujeʼ kkiriq kʼax are kʼu ketaʼm ta ri kubʼan na ri Jehová pa ri petinaq. Rumal laʼ rajawaxik kqakʼut chkiwach rech kqakubʼsaj kikʼuʼx. Kojkunik kqamajij tzijonem rukʼ jun winaq chrij wariʼ y weneʼ kraj kretaʼmaj más chrij ri kubʼan na ri Jehová.

18. ¿Jasche kojkunik kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri kubʼan na ri Jehová?

¹⁸ Are chiʼ ri Job uchʼijom chi kʼi kʼax, xubʼij wariʼ che ri Jehová: «In wetaʼm chi ronojel kakuʼin la che ubʼanik man kʼo ta kʼu jun jasach ri ma ta kakuʼin la che ubʼanik» (Job 42:1). Ri Job xuchʼobʼo che kʼo ta kqʼaten ri Jehová che ubʼanik ri kraj. Retaʼmaxik wariʼ kojutoʼ che uchʼijik ri kʼax. Rech kqachʼobʼ más wariʼ chojchoman chrij jun ixoq che sibʼalaj yawabʼ y sibʼalaj kbʼisonik rumal che bʼenaq kukʼ kʼi doctores pero nijun ubʼim che jas yabʼil kʼo che. Tekʼuriʼ xuriq jun doctor che retaʼm jas yabʼil kʼo che y kuyaʼ ukunabʼal rech kutzirik. Paneʼ majaʼ kutzirik pero kbʼison ta chik rumal che retaʼm che ktoʼ na rumal ri doctor y che kutzir na. Xaq junam rukʼ, retaʼmaxik ri kubʼan na ri Jehová pa ri kʼakʼ uwach Ulew kojutoʼ che uchʼijik ri kʼax.

19. ¿Jas kojutoʼ che uchʼijik ri kʼax?

¹⁹ Junam rukʼ ri qilom chik, rech kqachʼij ri kʼax ri Jehová uyaʼom ri oración, ri Biblia, ri e qachalal y ubʼim chqe ri kubʼan na. We kqabʼan aprovechar waʼ taq sipanik riʼ ri Jehová kojutoʼ na che uchʼijik apachike uwach kʼax che kqariq kamik (Filip. 4:13).