¿Jas kojutoʼ wi ri Biblia rech nim kqil ri jalajoj kibʼantajik y kichomanik ri winaq?
We nim kqil wi ri jalajoj kichomanik y kibʼantajik ri e nikʼaj chik «wariʼ kubʼano che kkʼojiʼ jamaril chqaxoʼl» (Ri xuya ubʼixik ri Unesco chrij ri nim ilik o Tolerancia, 1995).
We nim ta kqil ri jalajoj kichomanik ri e nikʼaj wariʼ kubʼano che itzel keqilo y kkʼojiʼ chʼoj chqaxoʼl. Xuqujeʼ kubʼano che itzel kojchʼaw chkij, jalan kqabʼan che kilik y kqabʼan kʼax chke.
Are kʼu ri winaq jalajoj ri kichomanik chrij ri kkibʼan che kilik ri e nikʼaj chik y ri kkibʼano. E jujun kkichomaj che we nim kawil ri e nikʼaj chik, rajawaxik kʼo ta kabʼij chrij ri kkibʼano y ri kibʼantajik, paneʼ utz taj. Are kʼu, e kʼo nikʼaj chik che kekil ri winaq junam rukʼ ri kubʼij ri Biblia: kkiqʼat ta tzij chrij jun chik rumal ri ukojonem o rumal ri kuchaʼ ubʼanik pa ri ukʼaslemal, xaneʼ nim kkil wi paneʼ junam ta ri uchomanik rukʼ.
¿La kkun ri Biblia che qatoʼik rech nim kqil ri kibʼantajik y ri kichomanik ri nikʼaj chik pa waʼ taq ri qaqʼij?
Ri kubʼij ri Biblia chrij ri kbʼan che kilik ri nikʼaj chik
Ri Biblia kuya pixabʼ rech nim keqil ri jalajoj kichomanik y kibʼantajik ri winaq. Kubʼij wariʼ: «Ri ichʼuchʼujil chetaʼmax kumal konojel ri winaq» (Filipenses 4:5). Xuqujeʼ kubʼij chqe che rajawaxik keqachʼabʼej ri e nikʼaj chik rukʼ utz taq tzij, kqabʼan ri utz chke xuqujeʼ kojchoman chrij ri kekunik y ri kekun taj kkibʼano. Rumal laʼ ri kkibʼan wajun pixabʼ riʼ, kkibʼij ta chke ri e nikʼaj chik ri rajawaxik kkibʼan pa ri kikʼaslemal xaneʼ nim kkilo paneʼ junam ta kechoman kukʼ.
Are kʼu, ri Dios uyaʼom kan pa ri Biblia ri rajawaxik kqabʼano. Kubʼij wariʼ: «Ri Ajawaxel ubʼim chik chawe [...], jachike riʼ ri utz» (Miqueas 6:8). Ri Dios kuyaʼ ubʼixik chqe pa ri Biblia ri rajawaxik kqabʼano rech qas kojkikot pa ri qakʼaslemal (Isaías 48:17, 18).
Ri Dios uyaʼom ta chqe che kqaqʼat tzij pa kiwiʼ ri e nikʼaj chik. Ri Biblia kubʼij wariʼ: «Xa jun ri kayoʼw ri pixabʼ [...]. ¿At jachinoq chi kaqʼat tzij puwiʼ jun chik?» (Santiago 4:12). Ri areʼ kuya bʼe chqe che kqachaʼ ri kqaj kqabʼan pa ri qakʼaslemal (Deuteronomio 30:19).
Ri kubʼij ri Biblia chrij ri nim ilik chbʼil taq qibʼ
Ri Biblia kubʼij, «nim cheʼiwilaʼ wi konojel» (1 Pedro 2:17). Rumal laʼ ri winaq che kkinimaj ri kubʼij ri Biblia nim kekil ri e nikʼaj chik, apastaneʼ ri kikojonik o ri ubʼanik ri kikʼaslemal (Lucas 6:31). Wariʼ kraj ta kubʼij che kqaj chqawach ri kkichomaj, ri kikojonik o kqaya ri qatobʼanik rukʼ ri kkichaʼ ubʼanik. Are kʼu, itzel ta kojchʼaw chkij ni kqabʼan ta kʼax chke, xaneʼ kqakoj qachuqʼabʼ che ubʼanik ri xubʼan ri Jesús.
Jun kʼutbʼal, pa jun qʼij kanoq ri Jesús xretaʼmaj uwach jun ixoq che kʼo jun ukojonem che kqaj ta chuwach ri areʼ. Xuqujeʼ, ri ixoq kʼulan ta rukʼ ri achiʼ che kʼo rukʼ, y ri Jesús utz ta kril wariʼ. Are kʼu wariʼ xubʼan taj che mat ne nim xril wi ri ixoq (Juan 4:9, 17-24).
Junam rukʼ ri xubʼan ri Jesús, ri cristianos kkiya ubʼixik chrij ri kikojonem chke apachike winaq che kkaj kkitatabʼej, are kʼu rukʼ utz taq tzij kkiya ubʼixik (1 Pedro 3:15). Xuqujeʼ, ri Biblia kubʼij chke ri cristianos che utz taj kkitaqchij nikʼaj chik che kekojon chrij ri kikojonem. Ri cristiano rajawaxik taj «kchʼojinik, xaneʼ rajawaxik chi are utz chke konojel», xuqujeʼ kukʼ ri winaq che jalan kechomanik (2 Timoteo 2:24).
Ri kubʼij ri Biblia chrij ri oyowal
Ri Biblia kubʼij «chikojoʼ ri chuqʼabʼ che ri kʼolem pa jamaril kukʼ konojel» (Hebreos 12:14). Ri winaq aj jamaril kuxutuj ri oyowal y kukoj uchuqʼabʼ rech kʼo jamaril kukʼ ri e nikʼaj chik. Are kʼu wariʼ kraj ta kubʼij che kubʼan jastaq che utz taj (Mateo 5:9). Ri Biblia kuya ubʼixik chke ri cristianos che rajawaxik kkiloqʼoqʼej ri kikʼulel. Wariʼ kraj kubʼij che rajawaxik utz kkibʼan che kichʼabʼexik ri kebʼanow kʼax chke (Mateo 5:44).
Ri Biblia kubʼij che ri Dios sibʼalaj itzel krilo che kqabʼan jastaq che kubʼan kʼax chke nikʼaj chik o kubʼano che nim ta keqil wi (Proverbios 6:16-19). Are kʼu ri Biblia kuqʼalajisaj chqawach che ri Dios are ta keʼuxutuj ri winaq xaneʼ are kuxutuj ri itzel taq jastaq che kkibʼano. Ri Biblia kubʼij che ri Dios kraj kukuy qamak y kraj keʼutoʼ konojel ri kkaj kkikʼex ri kikʼaslemal y kkaj kkinimaj ri utaqanik (Isaías 55:7).
Textos re ri Biblia che kojutoʼ rech nim keqil ri e nikʼaj chik
Tito 3:2: «E bʼanal taq utzil [o kʼo kinoʼj], [...] e machʼol rukʼ kanimaʼ chke konojel».
Jun winaq che kubʼan ri utz y che kʼo unoʼj aninaq ta kpe royowal are chiʼ kuta ri kkibʼij ri e nikʼaj chik paneʼ junam ta rukʼ ri kuchomaj ri areʼ y amaqʼel kubʼano che kʼo jamaril chkixoʼl.
Mateo 7:12: «Ronojel ri kiwaj chi kkibʼan ri winaq chiwe, jeriʼ xuqujeʼ chibʼanaʼ ix chke».
Qonojel kqaj che nim kojilik, xuqujeʼ nim kil wi ri kqachomaj y ri kqanaʼo. Rech kawetaʼmaj más chrij wajun pixabʼ riʼ che xukʼut kan ri Jesús, chawilaʼ ri kʼutunem «¿Qué es la Regla de Oro?».
Josué 24:15: «Chichaʼ bʼaʼ kimik jachin ri kipatanij».
Kʼo jamaril chqaxoʼl are chiʼ nim kqil wi ri kkichaʼ ubʼanik ri e nikʼaj chik y xa ta keqataqchiʼj che ubʼanik ri kqaj oj.
Hechos 10:34: «Ri Dios man jalan ta keril wi taq ri winaq».
Ri Dios jalan ta kubʼan che kilik ri winaq rumal ri kicultura, rumal che achi o ixoq, ri tinamit che kepe wi, ri kiqʼaxem pa ri kikʼaslemal o rukʼ ri keriqitaj wi kimik. Ri kkaj kkesaj uwach ri ukʼutbʼal ri Dios rajawaxik nim kekil wi konojel ri winaq.
Habacuc 1:12, 13: «Sibʼalaj lal [Dios] chʼajchʼoj [...] che ukaʼyexik ri etzelal ri kqaj ta chwach».
Are kʼu ri Dios xaq ta kkaʼy chke ri winaq che kkibʼan ri utz taj. Y ri areʼ kuya ta bʼe che amaqʼel kkibʼan ri itzelal. Rech kawetaʼmaj más, chawilaʼ ri video ¿Jasche uyaʼom ri Dios che kʼo kʼaxkʼolil?
Romanos 12:19: «Chiyaʼ kan che ri royowal ri Dios. Tzʼibʼatal kʼut ‹Wech in ri tojow kʼexel, in kintojow na, kacha ri Ajawaxel [Jehová]›».a
Ri Jehová uyaʼom ta bʼe chqe che kqatzalij ukʼaxel ri itzelal. Areʼ ya uchaʼom chi ri qʼij che kuqʼat na tzij. Rech kawetaʼmaj más, chawilaʼ ri kʼutunem «¿La kopan na jun qʼij che kbʼan ri sukʼilal cho ri uwach Ulew?».
a Jehová are ri ubʼiʼ ri Dios (Salmo 83:18). Chawilaʼ ri kʼutunem «¿Jachin laʼ ri Jehová?».