-
Jesús xux ri MesíasE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 74
Jesús xux ri Mesías
Juan uyaʼom chi ubʼixik: «Jun ri más nim uchuqʼabʼ chnuwach in petinaq naqaj». Are chiʼ weneʼ kʼo 30 ujunabʼ Jesús, xbʼe pa Galilea pa ri nimaʼ Jordán. Chilaʼ Juan tajin kubʼan kiqasanjaʼ ri winaq. Jesús kraj che Juan xuqujeʼ kubʼan ri uqasanjaʼ areʼ, are kʼu Juan xubʼij che: «In taqal ta chwe kinbʼan aqasanjaʼ. Rajawaxik che at kabʼan nuqasanjaʼ». Jesús xubʼij che: «Jehová kraj che at katbʼanow ri nuqasanjaʼ». Rumal laʼ xebʼe pa ri nimaʼ, rech Juan kuqasaj ri Jesús pa ri jaʼ.
Are chiʼ xel lo Jesús pa ri jaʼ, xubʼan uchʼawem che Jehová. Pa ri tiempo riʼ, xjaqataj ri kaj, ri uxlabʼixel xqaj lo pa uwiʼ junam rukʼ jun palomax. Tekʼuriʼ xchʼaw lo Jehová kʼa pa ri kaj, xubʼij: «At riʼ ri loqʼalaj Nukʼojol. Kinkikot awukʼ».
Jeʼ wariʼ Jehová xuya ri ruxlabʼal che Jesús, pa ri qʼij riʼ xux Cristo o Mesías. Kimik kkun chik kubʼan ri chak che xuya Jehová che rech kubʼan pa ri uwach Ulew.
Qas are chiʼ bʼantajinaq chi ri uqasanjaʼ, Jesús xbʼe pa ri chaqiʼj ulew 40 qʼij xkʼojiʼ chilaʼ. Are chiʼ xtzalij loq, xbʼe che rilik Juan. Are chiʼ Juan xrilo che tajin knaqajin Jesús xubʼij: «Are ri alaj uchij ri Dios waʼ che kresaj ri kimak konojel winaq». Xubʼij ri e tzij riʼ rech keʼutoʼ ri winaq rech kkilo che Jesús are ri Mesías. ¿La awetaʼm ri xukʼulmaj Jesús are chiʼ kʼo pa ri chaqiʼj ulew? Kqil na.
«Xtataj kʼu jun chʼabʼal chikaj ri xubʼij: ‹At riʼ ri loqʼalaj nuKʼojol, sibʼalaj kinkikot awukʼ›» (Marcos 1:11).
-
-
Ri Itzel kukoj pa kʼax ri JesúsE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 75
Ri Itzel kukoj pa kʼax ri Jesús
Are chiʼ ubʼanom chi uqasanjaʼ Jesús, ri uxlabʼixel xukʼam bʼi pa ri chaqiʼj ulew. Pa 40 qʼij kʼo ta xutijo rumal laʼ sibʼalaj knumik. Tekʼuriʼ xopan ri Itzel che utaqchiʼxik Jesús. Nabʼe mul: «We qastzij che at ukʼojol Dios, chabʼij che ri e abʼaj riʼ rech keʼux kaxlanwa». Are kʼu Jesús xutzalij uwach rukʼ ri Utzij ri Dios: «Tzʼibʼatalik che ri e winaq xaq xiw ta rukʼ wa kekʼasiʼ wi. Xuqujeʼ rajawaxik kkita ri kubʼij Jehová».
Ri Itzel xtzijon rukʼ Jesús chukamul xutaqchiʼj: «We qastzij che at ukʼojol Dios, chakʼaqaʼ awibʼ kʼa chikaj che ri rachoch Dios. Tzʼibʼatalik che Dios keʼutaq lo e uʼángeles rech katkikolo». Are kʼu jumul chik Jesús xubʼij ri e tzij re ri Utzij ri Dios: «Tzʼibʼatalik che kakʼambʼejej ta ri Jehová».
Kʼisbʼal re, Satanás xukʼut ronojel ri ajawbʼal re ri uwach Ulew rukʼ ronojel ri uqʼinomal xuqujeʼ ri ujuluwem, xubʼij: «Kinya ronojel ri e ajawinik riʼ chawe rukʼ ronojel ri ujuluwem we kinaqʼijilaj xa jumul». Are kʼu Jesús xubʼij: «¡Jat Satanás! Tzʼibʼatalik che xaq xiw kqʼijilax Jehová».
Rumal laʼ ri Itzel xbʼek, xepe jujun ángeles xuqujeʼ xkiya uwa Jesús. Are chiʼ qʼaxinaq waʼ, Jesús xumaj utzijoxik ri utzalaj taq tzij re ri Ajawbʼal. Are chak waʼ ri xuya Jehová che rech kubʼan pa ri uwach Ulew. Ri e winaq sibʼalaj utz kkita ri kutzijoj xuqujeʼ xkiterenej pa ronojel lugar.
«Are taq [ri Itzel] kubʼij bʼanoj tzij, are kutzijoj ri jastaq rech, rumal rech chi ri areʼ bʼanal tzij, xuqujeʼ ri areʼ utat ri bʼanoj tzij» (Juan 8:44).
-
-
Jesús kuchʼajchʼobʼisaj ri rachoch ri DiosE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 76
Jesús kuchʼajchʼobʼisaj ri rachoch ri Dios
Weneʼ pa ri ikʼ abril re ri junabʼ 30, Jesús xbʼe pa Jerusalén. Kʼi winaq xebʼe pa ri tinamit che rilik ri nimaqʼij rech ri Pascua. Jujun chke ri jastaq che kbʼan pa ri nimaqʼij, are uchixik ri tabʼal toqʼobʼ rech awaj pa ri rachoch ri Dios. E jujun kikʼamom bʼi ri e awaj, are kʼu jujun kkiloqʼ pa Jerusalén.
Are chiʼ Jesús xopan pa ri rachoch ri Dios, xeril jujun winaq che kkikʼayij awajibʼ chilaʼ. ¡Tajin kkibʼan kʼayij qas pa ri rachoch ri Dios re qʼijilanik! ¿Jas xubʼan ri Jesús? Xubʼan jun rapubʼal re kolobʼ rech xresaj lo ri e chij xuqujeʼ ri e wakax pa ri rachoch ri Dios. Xuqujeʼ xeʼukʼaq ri kimesas ri kkikʼex ri pwaq, ronojel ri pwaq xetzaq pa ri ulew. Jesús xubʼij chke ri tajin kekikʼayij palomax: «¡Chiwesaj bʼi ronojel waral! ¡Kibʼan ta ja rech kʼayij che ri rachoch ri nuTat!».
Ri winaq che e kʼo pa ri rachoch ri Dios sibʼalaj xkimay ri xubʼan ri Jesús. Ri ajtijoxelabʼ xnaʼtaj chke ri bʼim kan chrij ri Mesías: «Sibʼalaj nim kwil ri rachoch ri Jehová».
Qʼaxinaq chi ri tiempo, pa ri junabʼ 33, Jesús xuchʼajchʼobʼisaj ri rachoch ri Dios kebʼ mul chik rukʼ wariʼ. Xuya ta bʼe che nijun mat nim kril wi ri rachoch ri uTat.
«Kixkun ta che upatanixik ri Dios, xuqujeʼ che upatanixik ri qʼinomal» Lucas 16:13.
-
-
Jesús ktzijon rukʼ jun ixoq chuchiʼ jun kʼwaʼE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 77
Jesús ktzijon rukʼ jun ixoq chuchiʼ jun kʼwaʼ
Qʼaxinaq chi ri Pascua, Jesús rukʼ ri rajtijoxelabʼ xetzalij pa Galilea. Pa ri bʼe xeqʼax pa Samaria xuqujeʼ xekanaj kan chunaqaj ri tinamit Sicar, chuchiʼ ri ukʼwaʼ ri Jacob. Jesús xkanaj kan chilaʼ che uxlanem are taq ri rajtijoxelabʼ xebʼe che uloqʼik kiwa pa ri tinamit.
Xopan jun ixoq chuchiʼ ri kʼwaʼ che ukʼamik ujoron, Jesús xubʼij che: «Chayaʼ we ri joron». Ri ixoq xubʼij che: «¿Jasche kattzijon wukʼ, rumal che in samaritana? Ri e judíos ketzijon ta kukʼ ri samaritanos». Jesús xubʼij: «Wet awetaʼm in jachinoq, kataʼ ajoron riʼ chwe, in kinya ajoron riʼ re kʼaslemal». Ri ixoq xubʼij che: «¿Jas ri kawaj kabʼij? Kʼo ta jun akʼolbʼal rech kawesaj awe ri joron». Jesús xubʼij: «Ri kutij re ri joron che kinya in kʼo ta chi jumul kchaqiʼj uchiʼ». Ri ixoq xubʼij: «Chayaʼ we ri joron riʼ, wajaw».
Tekʼuriʼ Jesús xubʼij: «Chabʼij che ri awachajil che kpetik». Are kʼu areʼ xubʼij che: «Kʼo ta wachajil». Jesús xubʼij che: «Qastzij, rumal che jobʼ mul at kʼulanaq kimik at kʼo rukʼ jun achi, are kʼu at kʼulan ta rukʼ». Ri ixoq xubʼij: «Kwilo che at jun ajqʼaxal tzij. Ri nutinamit kkibʼij che kqaqʼijilaj ri Dios pa wajun juyubʼ riʼ, are kʼu ri judíos kkibʼij che xaq xiw pa Jerusalén kqʼijilax wi ri Dios. In kinkojo che are chiʼ kul ri Mesías, areʼ kukʼut ri kqabʼan che uqʼijilaxik ri Dios». Tekʼuriʼ Jesús xubʼij jun tzij che kʼo ta ubʼim wi: «In riʼ ri Mesías».
Ri ixoq panim xbʼe pa ri utinamit rech xubʼij chke ri samaritanos: «In kinchomaj che xinriq ri Mesías. Ronojel retaʼm chrij ri nukʼaslemal. Chixpetoq chiwilaʼ». Rumal laʼ xepe rukʼ chuchiʼ ri kʼwaʼ rech kkitatabʼej ri utijonik ri Jesús.
Tekʼuriʼ, ri samaritanos xkibʼij che Jesús che kkanaj kan kukʼ. Kebʼ qʼij xkʼojiʼ pa ri tinamit riʼ xuqujeʼ xukʼut kʼi jastaq chkiwach, e kʼi chke xekojon chrij. Kʼisbʼal re, xkibʼij che ri ixoq samaritana: «Rumal che qatom chi ri utzij ri achi riʼ, qas qetaʼm che areʼ ri kpe che ukolik ri uwach Ulew».
«‹¡Tasaj!› Apachin ri kachaqiʼj uchiʼ, chpetoq. Apachin ri karaj, chukʼamaʼ re ri jaʼ rech kʼaslemal ri xaq kasipaxik» (Apocalipsis 22:17).
-
-
Jesús kuya ubʼixik ri AjawbʼalE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 78
Jesús kuya ubʼixik ri Ajawbʼal
Chiʼ qʼaxinaq chi jubʼiqʼ tiempo che ri uqasanjaʼ, ri Jesús xumaj utzijoxik ri utzalaj taq tzij: «Ri Rajawbʼal ri Dios naqaj chi kʼo wi». Ri e rajtijoxelabʼ xebʼe rukʼ pa ronojel Galilea xuqujeʼ Judea. Are chiʼ ri Jesús xtzalij pa ri utinamit, Nazaret, xbʼe pa ri sinagoga, xujaq ri rollo re Isaías xuqujeʼ ko xusikʼij uwach: «Jehová uyaʼom uxlabʼixel chwe rech kinya ubʼixik ri utzalaj taq tzij». ¿Jas xraj xubʼij? Ri e winaq kkaj kkil ri milagros kubʼan ri Jesús. Are kʼu areʼ xyaʼ ta uxlabʼixel che xaq xiw rumal wariʼ. Ri más nim ubʼanik are utzijoxik ri utzalaj taq tzij re ri Ajawbʼal. Kʼisbʼal re xubʼij chke ri tajin ketatabʼenik: «Kimik ktzʼaqat wajun bʼim kanoq riʼ».
Tekʼuriʼ, Jesús xbʼe pa ri mar re Galilea. Chilaʼ xeril kajibʼ chke ri rajtijoxelabʼ che e ajchapal kar xubʼij chke: «Chixpet wukʼ, kinbʼan ajchapal winaq chiwe». Ri kibʼiʼ ri achijabʼ are Pedro, Andrés, Santiago xuqujeʼ Juan. Chanim xkiya kan ri kichak rech ajchapal kar tekʼuriʼ xebʼe rukʼ. Xebʼe pa ronojel Galilea xkitzijoj ri Rajawbʼal ri Jehová. Xkitzijoj ri utz ri Dios pa taq sinagogas, kʼaybʼal xuqujeʼ ri e bʼe. E kʼi winaq keteriʼ bʼi chkij apachiʼ ta neʼ kebʼe wi. Ri kbʼix chrij ri Jesús xjabʼun pa ronojel taq lugar, xuqujeʼ pa Siria che naj kʼo wi.
Chiʼ xqʼax ri tiempo, Jesús xuya chuqʼabʼ chke ri rajtijoxelabʼ rech xekikunaj yawabʼibʼ xuqujeʼ xkesaj itzel taq uxlabʼal chke. Nikʼaj chik kebʼe rukʼ kkitzijoj ri utzij ri Dios pa ri e nimaʼq tinamit xuqujeʼ pa ri alaj taq tinamit. Xuqujeʼ e bʼenaq rukʼ jun jupuq ixoqibʼ che e sukʼ xkitoʼ ri Jesús xuqujeʼ ri e rajtijoxelabʼ. Chkixoʼl kʼo María Magdalena, Juana, Susana xuqujeʼ nikʼaj chik.
Are chiʼ e utijom chi ri e utijoxelabʼ, Jesús xeʼutaq bʼi che utzijoxik ri utzij ri Dios. Are chiʼ e bʼenaq pa ri bʼe re Galilea, e kʼi xkibʼan utijoxelabʼ ri Jesús xuqujeʼ xkibʼan ri kiqasanjaʼ. E kʼo kʼi winaq che kkaj keteriʼ chrij ri Jesús, rumal laʼ xujunamisaj rukʼ jun tikoʼn che xopan ri uqʼijol ri qʼatoj. Areʼ xubʼij: «Chibʼanaʼ chʼawem che ri Jehová, rech keʼutaq lo ajchakibʼ re ri qʼatoj». Qʼaxinaq chi ri qʼij, xeʼuchaʼ 70 chke ri rajtijoxelabʼ xuqujeʼ xeʼutaq bʼi pa kakabʼ che utzijoxik ri utzij ri Dios pa ronojel ri tinamit re Judea. Xetzijon kukʼ konojel winaq chrij ri Ajawbʼal. Are chiʼ xetzalij loq, sibʼalaj kkaj kkitzijoj che ri Jesús ri xel ri kichak. Ri Itzel kkun taj kuqʼatej ri utzijoxik ri utzij ri Dios.
Jesús xusukʼumaj kan ronojel rech ri rajtijoxelabʼ kkiya ta kan ubʼanik ri chak che sibʼalaj nim ubʼanik are chiʼ are ktzalij pa ri kaj. Xubʼij chke: «Chitzijoj ri utz taq tzij re ri Ajawbʼal cho ronojel ri uwach Ulew. Chikʼutuʼ ri Utzij ri Dios chkiwach ri winaq xuqujeʼ chibʼanaʼ kiqasanjaʼ».
«Rajawaxik chi xuqujeʼ kinbʼe pa taq nikʼaj tinimit chik, kintzijoj ri utzalaj taq tzij re ri rajawbʼal ri Dios chke ri winaq chilaʼ, che kʼu waʼ in taqom wi uloq» (Lucas 4:43).
-
-
Jesús xubʼan kʼiʼalaj milagrosE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 79
Jesús xubʼan kʼiʼalaj milagros
Jesús xpe cho ri uwach Ulew rech kutzijoj ri utzalaj taq tzij re ri Rajawbʼal ri Dios. Xuqujeʼ, Jehová xuya uxlabʼixel che rech kubʼan milagros rech kukʼut ri kubʼan na are chiʼ kux Ajawinel. Jun kʼutbʼal, Jesús kkunik kukunaj apachike yabʼil. Apachiʼ ta kbʼe wi, ri e yawabʼibʼ kkitaʼ toqʼobʼ che, ri areʼ keʼukunaj konojel. Ri e moyabʼ kekun chik kekaʼyik, ri kkita taj, kkita chik xuqujeʼ ri kaminaq kibʼaqil, kebʼin chik. Xaq xiw kkichap ri uchiʼ ri ratzʼyaq ri Jesús kekunik kekunatajik. Jesús xuqujeʼ keresaj ri itzel taq uxlabʼal. Ri e winaq kkiternej pa ronojel lugar, areʼ kʼo ta jun kuxutuj, xuqujeʼ are chiʼ kraj kkʼojiʼ utukel.
Jun qʼij, xkʼam lo jun winaq che kaminaq ubʼaqil pa ri ja che kʼo wi Jesús. Are kʼu rumal che e kʼo kʼi winaq xekun taj keʼok bʼik, rumal laʼ xkitor ri uwiʼ ri ja rech xeqaj bʼi rukʼ ri Jesús. Tekʼuriʼ, Jesús xubʼij che ri kaminaq ubʼaqil: «Chatwalijoq chatbʼinoq». Are chiʼ xumajij bʼinem, ri e winaq sibʼalaj xkimayo.
Jun qʼij chik, Jesús tajin kopan pa jun alaj tinamit, e 10 achijabʼ che kʼo lepra chke naj e kʼo wi xkiraq kichiʼ: «¡Jesús, chojatoʼ!». Pa taq ri tiempo riʼ, utz taj che ri kʼo lepra chke keqebʼ kukʼ ri winaq. Xuqujeʼ, ri Utaqanik Jehová kubʼij che rajawaxik che ri leprosos kebʼe pa ri rachoch Dios are chiʼ e kunatajinaq chik. Rumal laʼ Jesús xubʼij chke che kebʼe chilaʼ. Are chiʼ e bʼenaq pa ri bʼe che keʼopan pa rachoch Dios, ri leprosos xekunatajik. Are chiʼ jun chke xrilo che xkunatajik, xtzalij che umaltyoxixik che Jesús xuqujeʼ kuqʼijilaj Dios. Chke ri 10 leprosos, xa jun xmaltyoxin che Jesús.
Kʼo jun ixoq che 12 junabʼ chik yawabʼ kraj che kkunatajik rumal che kuchʼij ta chik. Rumal laʼ xbʼe chkixoʼl ri winaq chrij ri Jesús rech kuchap ri uchiʼ ri ratzʼyaq. Pa ri hora riʼ, xkunatajik. Tekʼuriʼ Jesús xubʼij: «¿Jachin xinchapowik?». Ri ixoq uxibʼim ribʼ, are kʼu xqebʼ rukʼ xuqujeʼ xubʼij che ronojel. Jesús xuyaj taj xubʼij che: «Numiʼal, jat pa jamaril».
Jun ajqʼatal tzij ubʼiʼ Jairo xutaʼ toqʼobʼ che Jesús: «Chatpet pa wachoch. Ri numiʼal sibʼalaj yawabʼ». Are kʼu majaʼ kopan Jesús pa rachoch Jairo, ri akʼal xkamik. Are chiʼ xopanik, Jesús xrilo che e kʼo kʼi winaq tajin keʼoqʼ rukʼ ri familia. Jesús xubʼij chke: «Kixoqʼ taj, xa tajin kwarik». Tekʼuriʼ xuchap ri ali che ri uqʼabʼ xubʼij: «Ali, ¡chatwalijoq!». Ri ali chanim xwalijik, Jesús xubʼij chke ri utat unan che kkiya uwa. ¡Chachomaj ri xkinaʼ ri utat unan!
«Dios xunojisaj ri Jesús [...] che kuʼinem xuqujeʼ che ri Ruxlabʼal ri Dios, xuqujeʼ chi ri Jesús xebʼubʼan utzil xuqujeʼ xebʼukunaj konojel ri kiriqom kʼax pa uqʼabʼ ri itzel. Xkuʼin kʼu waʼ che ubʼanik rumal rech chi kʼo ri Dios rukʼ» (Hechos 10:38).
-
-
Jesús xeʼuchaʼ ri e 12 apóstolesE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 80
Jesús xeʼuchaʼ ri e 12 apóstoles
Are chiʼ Jesús weneʼ jun junabʼ rukʼ nikʼaj tajin chi kutzijoj ri utzij ri Dios, rajawaxik xuchaʼ ubʼanik jun jastaq che nim ubʼanik. ¿E jachin keʼuchaʼ rech kebʼe rukʼ areʼ xuqujeʼ kkikʼam ubʼe ri congregación cristiana? Are chiʼ majaʼ kubʼan waʼ, Jesús xutaʼ ri utobʼanik Jehová. Rumal laʼ xbʼe pa jun juyubʼ utukel rech ronojel ri chaqʼabʼ xubʼan uchʼawem. Chukabʼ qʼij, Jesús xeʼumulij jujun chke ri rajtijoxelabʼ chkixoʼl xeʼuchaʼ ri 12 apóstoles. ¿La awetaʼm kibʼiʼ jujun chke? Ri kibʼiʼ Pedro, Andrés, Santiago, Juan, Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo, Santiago ukʼojol Alfeo, Tadeo, Simón xuqujeʼ Judas Iscariote.
Andrés, Pedro, Felipe, Santiago
Ri e 12 xebʼin rukʼ Jesús. Areʼ xukʼut chkiwach ri kkibʼan che utzijoxik ri utzij ri Dios, kʼisbʼal re xeʼutaq bʼik kitukel. Xuqujeʼ, Jehová xuya kuʼinem chke rech kekesaj itzel taq uxlabʼal xuqujeʼ kekikunaj yawabʼibʼ.
Juan, Mateo, Bartholomé, Tomás
Chuwach Jesús, ri e 12 apóstoles are e rachiʼl, xuqujeʼ xukubʼsaj ukʼuʼx chkij. Ri e fariseos kkichomaj che ri apóstoles e achijabʼ che kʼo ta kipatan xuqujeʼ kʼo ta ketaʼm. Are kʼu Jesús jeʼ ta xuchomaj. Areʼ e utijon chik rech qas utz kkibʼan che ri kichak. E areʼ kekʼojiʼ rukʼ Jesús pa taq ri qʼij che nim kibʼanik pa ri ukʼaslemal. Jun kʼutbʼal, kekʼojiʼ rukʼ are chiʼ majaʼ kkamisaxik xuqujeʼ are chiʼ kʼastajisam chik. Kʼi chke ajGalilea, junam rukʼ Jesús. Jujun chke e kʼulan chik.
Santiago ukʼojol Alfeo, Judas Iscariote, Tadeo, Simón
Ri e apóstoles e ajmakibʼ, rumal laʼ jujun mul xesachik. Jujun mul xkichomaj ta na ri xkibʼij, jujun mul chik utz ta ri xkichaʼ ubʼanik. Amaqʼel taj xkʼojiʼ kipaciencia. Kʼo jujun mul xechʼojin chrij jachin chke ri más nim ubʼanik. Are kʼu e utz taq winaq che kkiloqʼoqʼej Jehová. E areʼ ri xemajin ri congregación cristiana are chiʼ kʼo Jesús pa ri uwach Ulew.
«Kinbʼij wachiʼl chiwe. Konojel kʼu ri jastaq ri nutom rukʼ ri nuTat nubʼim chiwe rech kiwetaʼmaj» (Juan 15:15).
-
-
Ri Sermón del MonteE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 81
Ri Sermón del Monte
Are chiʼ e uchaʼom chi ri 12 rapóstoles, Jesús xqaj lo pa ri juyubʼ tekʼuriʼ xbʼe jachiʼ kimulim wi kibʼ e kʼi winaq. E winaq rech Galilea, Judea, Tiro, Sidón, Siria xuqujeʼ ri kepe che ri jun chi uchiʼ ri nimaʼ Jordán. Xkikʼam lo winaq che e yawabʼ o kiriqom kʼax kumal ri itzel taq uxlabʼal, konojel xeʼukunaj ri Jesús. Xkubʼe che unaqaj ri juyubʼ tekʼuriʼ xumaj tzijonem kukʼ ri winaq. Xubʼij chke ri rajawaxik kqabʼano rech kojux rachiʼl ri Dios. Rajawaxik kqilo che kajwataj ri Jehová chqe xuqujeʼ che kqetaʼmaj uloqʼoqʼexik. Are kʼu kojkun taj kqaloqʼoqʼej we keqaloqʼoqʼej ta ri nikʼaj chik winaq. Rajawaxik che kqabʼan ri utzilal xuqujeʼ ri sukʼilal chke konojel, xuqujeʼ kukʼ ri e qakʼulel.
Jesús xubʼij: «Xaq xiw ta kaloqʼoqʼej ri e awachiʼl, rajawaxik che xuqujeʼ keʼaloqʼoqʼej ri e akʼulel xuqujeʼ che kakuy kimak rukʼ ronojel awanimaʼ. We kʼo jun winaq kpe royowal chawe, chanim jat chataʼ sachbʼal amak che. Chabʼanaʼ chke ri nikʼaj chik che kawaj che kbʼan chawe at».
Jesús xuqujeʼ xuya utz taq pixabʼ chrij ri jastaq qe. Xubʼij: «Más nim ubʼanik che kojux rachiʼl ri Jehová chuwach kkʼojiʼ kʼi pwaq qukʼ. Rumal che jun elaqʼom kkunik krelaqʼaj ri pwaq, are kʼu kʼo ta nijun kkunik krelaqʼaj ri awachilanik rukʼ ri Jehová. Rumal laʼ katbʼison ta che ri wa, ri ukʼiʼa o ri atzʼyaq. Chatchoman chkij ri alaj taq chikop ajuwokaj. Ri Dios amaqʼel keʼuchajij rech kʼo kʼi kiwa. Pa neʼ sibʼalaj katbʼisonik, katkʼasiʼ ta más tiempo. Chnaʼtaj chawe: Jehová amaqʼel retaʼm ri kajwataj chawe».
Ri winaq kitom ta jun winaq che junam kchʼaw rukʼ ri Jesús. Ri e ajkʼamal taq bʼe rech ri e kojonem kikʼutum ta ri e jastaq riʼ chkiwach. ¿Jasche ri Jesús are jun utzalaj ajtij? Rumal che ronojel ri xukʼutu petinaq rukʼ ri Jehová.
«Chikʼamowaj ri weqaʼbʼal ri kinya chiwij, chiwetaʼmaj iwe wukʼ, chi in kochʼonel xuqujeʼ machʼal ri wanimaʼ; kiriq kʼu na uxlanem che ri iwanimaʼ» (Mateo 11:29).
-
-
Jesús xukʼut chkiwach ri rajtijoxelabʼ ri kkibʼan che ubʼanik kichʼawemE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 82
Jesús xukʼut chkiwach ri rajtijoxelabʼ ri kkibʼan che ubʼanik kichʼawem
Ronojel ri kkibʼan ri fariseos are che keʼil kumal ri winaq. We kkibʼan ri utz, are che konojel kkilo. Jun kʼutbʼal, kkibʼan kichʼawem chkiwach kʼi winaq rech keʼilitajik. Kkikoj kichuqʼabʼ rech kkanaj kan ri e nimaʼq taq chʼawem pa kijolom, kʼi mul kkibʼan pa taq ri sinagogas xuqujeʼ pa taq ri bʼe rech ketatajik. Rumal laʼ ri winaq xkimayo are chiʼ Jesús xubʼij: «Kibʼan ta ichʼawem junam kukʼ ri fariseos. E areʼ kkichomaj che kkiriq ri utoqʼobʼ Dios rumal ri kʼiʼalaj tzij kkikojo, are kʼu qastzij taj. Ri chʼawem xaq xiw Jehová xuqujeʼ at kixetaʼmanik. Amaqʼel xaq ta junam ri kabʼij. Jehová kraj che kabʼij ri qas kanaʼo».
Jesús xubʼij más chrij ri chʼawem: «Qatat ri at kʼo pa ri kaj, chbʼan saq che ri abʼiʼ. Chpet ri aWajawbʼal. Chbʼan ri arayibʼal, junam rukʼ pa ri kaj, xuqujeʼ pa ri uwach Ulew». Jesús xuqujeʼ xubʼij che kkitaʼ ri kiwa xuqujeʼ sachbʼal kimak pa chʼawem, xuqujeʼ nikʼaj chi jastaq re ri kʼaslemal.
Jesús xuqujeʼ xubʼij: «Kaya ta kan ubʼanik achʼawem. Amaqʼel chataʼ ri utz taq jastaq che ri aTat, Jehová. Konojel tat nan kkaj kiya utz taq jastaq chke ri e kalkʼwal. We ri awalkʼwal kutaʼ kaxlanwa chawe, ¿la kaya jun abʼaj che? We kutaʼ jun kar chawe, ¿la kaya jun kumatz che?».
Tekʼuriʼ Jesús xubʼij ri kqetaʼmaj chrij ri kʼateʼ xubʼij: «We kixkunik kiya utz taq sipanik chke ri iwalkʼwal, ¡más na ri iTat, Jehová, kuya ri uxlabʼixel chiwe! Ri rajawaxik kabʼano are kataʼ che». ¿La kabʼan ri xubʼij Jesús? ¿Jas kataʼ at che Jehová are chiʼ kabʼan achʼawem?
«Chixtzʼononoq, kayataj kʼu na chiwe; chixtzukunoq, kixriqon kʼu na; chixkʼorkʼot chuchiʼ ri okibʼal, kajaqtaj kʼu na chiwach» (Mateo 7:7).
-
-
Jesús xeʼutzuq sibʼalaj kʼi winaqE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 83
Jesús xeʼutzuq sibʼalaj kʼi winaq
Jubʼiqʼ kraj ri Pascua re ri junabʼ 32, ri apóstoles xetzalij lo che utzijoxik ri utzij ri Dios. E kosinaq, rumal laʼ Jesús xeʼukʼam bʼi pa jun barca pa Betsaida rech keʼuxlanik. Are kʼu are chiʼ tajin keʼopan chuchiʼ ri jaʼ, Jesús xrilo che sibʼalaj kʼi winaq e bʼenaq che kitzukuxik kʼa chilaʼ. Areʼ kraj kkʼojiʼ kukʼ ri apóstoles kitukel, are kʼu rukʼ utzilal xeril ri winaq. Xeʼukunaj yawabʼibʼ xuqujeʼ xumaj ukʼutik kʼi taq jastaq. Ronojel ri qʼij xtzijon kukʼ chrij ri Rajawbʼal ri Dios. Pa ri bʼenaq qʼij, ri apóstoles xkibʼij che: «Qas qetaʼm che ri e winaq kenumik. Chabʼij chke che kebʼe che utzukuxik kiwa».
Are kʼu Jesús xubʼij: «Rajawaxik taj che kebʼek. Chiya kiwa ix waral». Ri apóstoles xkibʼij: «¿La kabʼij che kojbʼe che uloqʼik kiwa?». Felipe, jun chke ri apóstoles, xubʼij: «Pa neʼ ta neʼ kʼo kʼi qarajil, kojkun taj kqaloqʼ kiwa e kʼiʼalaj winaq».
Jesús xubʼij chke: «¿Jampaʼ wa kʼolik?». Andrés xubʼij che: «Kʼo jobʼ kaxlanwa xuqujeʼ kebʼ alaj taq kar. Are kʼu xa jubʼiqʼ rumal che sibʼalaj e kʼi ri winaq». Jesús xubʼij: «Chikʼamaʼ lo ri e kaxlanwa xuqujeʼ ri kar». Tekʼuriʼ, xubʼij chke ri winaq che ketʼuyiʼ pa uwiʼ ri qʼayes pa taq jupuq re 50 xuqujeʼ 100. Tekʼuriʼ xukʼam ri kaxlanwa xuqujeʼ ri alaj taq kar, xkaʼy chikaj xubʼan uchʼawem. Tekʼuriʼ xuya ri kaxlanwa chke ri apóstoles rech kkijach chkiwach konojel ri winaq. Ri e 5.000 achijabʼ che e kʼo chilaʼ, xuqujeʼ ri ixoqibʼ kukʼ ri akʼalabʼ, xewaʼik kʼa xenoj na. Chukʼisbʼal, ri apóstoles xkimulij ri xkanaj kanoq rech kʼo ta ktzaq kanoq. ¡Xkinojisaj 12 chakach! ¿La qas kachʼobʼo che are jun nimalaj milagro?
Konojel sibʼalaj xkimayo kkaj che Jesús kux ajawinel. Are kʼu Jehová kraj taj che kux ajawinel rumal che majaʼ na kopan ri qʼij, xuqujeʼ Jesús retaʼm. Rumal laʼ Jesús xubʼij chke ri winaq che kebʼek xuqujeʼ chke ri apóstoles xubʼij che kebʼe che ri jun chi uchiʼ ri mar re Galilea. E areʼ xebʼe pa ri barca, are kʼu Jesús xpaqiʼ pa jun juyubʼ utukel. ¿Jasche? Rumal che kraj kuriq tiempo rech kubʼan uchʼawem che ri uTat. Jesús amaqʼel xutzukuj tiempo rech kubʼan uchʼawem pa neʼ latzʼ uwach.
«Mixok il che uriqik ri wa ri kasach uwach, xaneʼ che uriqik ri wa ri kajeqik ri kuyaʼ junalik kʼaslemal chiwe, are wa ri kuyaʼ ri Rijaʼl Winaq chiwe» (Juan 6:27).
-
-
Jesús xbʼin pa uwiʼ ri jaʼE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 84
Jesús xbʼin pa uwiʼ ri jaʼ
Jesús xkunik xeʼukunaj e yawabʼibʼ xuqujeʼ xeʼuwalajisaj kaminaqibʼ. Xuqujeʼ, xkunik xtaqan pa uwiʼ ri kaqiqʼ xuqujeʼ ri jabʼ. Are chiʼ ubʼanom chi ri uchʼawem pa ri juyubʼ, Jesús xkaʼy ikim pa ri mar re Galilea xuqujeʼ xril jun nimalaj jabʼ. Ri rapóstoles e kʼo pa jun jukubʼ rukʼ ronojel kichuqʼabʼ tajin kkibʼinisaj ri jukubʼ rumal che sibʼalaj kʼo kaqiqʼ. Rumal laʼ ri Jesús xqaj pa ri jaʼ xumaj bʼinem pa uwiʼ rech kopan jachiʼ kʼo wi ri jukubʼ. Are chiʼ ri apóstoles xkilo che kʼo tajin kbʼin pa uwiʼ ri jaʼ, sibʼalaj xkixibʼij kibʼ. Are kʼu ri Jesús xubʼij chke: «In waʼ. Kixibʼij ta iwibʼ».
Pedro xubʼij: «Wajaw, we at riʼ, chabʼij chwe che kinbʼe awukʼ». Jesús xubʼij che: «¡Chatpetoq!». Rumal laʼ Pedro xel lo pa ri jukubʼ tekʼuriʼ xbʼin pa uwiʼ ri jaʼ rech kopan rukʼ ri Jesús. Are kʼu chiʼ Pedro tajin kqebʼ rukʼ ri Jesús, xril ri nimalaj kaqiqʼ jabʼ, sibʼalaj xuxibʼij ribʼ. Xunaʼ che tajin kqaj bʼi pa ri jaʼ, xuraq uchiʼ. «¡Wajaw, chinakoloʼ!». Jesús xuchap che ri uqʼabʼ tekʼuriʼ xubʼij che: «¿Jasche xubʼan kebʼ ukʼuʼx? ¿La xa kʼo ta akojonik?».
Jesús xuqujeʼ Pedro xepaqiʼ pa ri jukubʼ, ri kaqiqʼ chanim xtaneʼik. ¿La kachomaj ri xkinaʼ ri apóstoles? Xkibʼij: «Qastzij, at ri Ukʼojol ri Dios».
Xaq xiw ta che wajun mul riʼ che Jesús xtaqan pa uwiʼ ri kaqiqʼ jabʼ. Jun qʼij chik, are chiʼ ri Jesús xuqujeʼ ri apóstoles e bʼenaq pa ri jukubʼ che ri jun chi uchiʼ ri mar, Jesús xwar pa jun lugar che kʼo chrij ri jukubʼ. Are chiʼ tajin kwarik, xumaj jun nimalaj kaqiqʼ jabʼ. Ri ureqbʼla kepukʼin chrij ri jukubʼ, rumal laʼ ri jukubʼ xnoj che jaʼ. Ri apóstoles xkikʼasuj ri Jesús xkiraq kichiʼ che: «¡Ajtij, kojkamik! ¡Chojatoʼ!». Jesús xwalijik xubʼij che ri mar: «¡Chatuxlanoq! ¡Xa jun chatkʼol wi!». Pa ri hora riʼ, ri kaqiqʼ xuqujeʼ ri mar xtaneʼik. Tekʼuriʼ Jesús xutaʼ chke ri apóstoles: «¿La xa kʼo ta ikojonik?». E are xkibʼij chbʼil kibʼ: «¡Xuqujeʼ ri kaqiqʼ xuqujeʼ ri mar keniman che!». Ri apóstoles xketaʼmaj che we kkikubʼsaj ronojel kikʼuʼx chrij ri Jesús, kʼo ta jasche kkixibʼij wi kibʼ.
«Ri in kuʼl nukʼuʼx chi kinwil na ri rutzil ri Ajawaxel pa ri ubʼeytajik we nukʼaslemal riʼ» (Salmos 27:13).
-
-
Jesús xubʼan kunanik pa sábadoE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 85
Jesús xubʼan kunanik pa sábado
Ri fariseos itzel kkil Jesús, kkitzukuj jun rumal rech kkichapo. Kkibʼij che utz taj che Jesús keʼukunaj yawabʼibʼ pa sábado rumal che are jun qʼij re uxlanem. Jun sábado, Jesús xril jun moy achi tajin kutaʼ ulimosna pa ri bʼe. Jesús xubʼij chke ri rajtijoxelabʼ: «Chiwilaʼ ri kubʼan ri ruxlabʼal ri Dios che utoʼik wajun achi riʼ». Tekʼuriʼ Jesús xuyuj uchubʼ rukʼ ulew rech xubʼan xaqʼoʼl che. Tekʼuriʼ xukoj jubʼiqʼ che ri ubʼaqʼwach ri achi, xubʼij che: «Jat tekʼuriʼ chachʼajaʼ ri abʼaqʼwach pa ri jaʼ re Siloam». Ri achi xubʼan ri xubʼij Jesús che, nabʼe mul pa ri ukʼaslemal xkaʼyik.
Ri e winaq sibʼalaj xkimayo xkibʼij: «Are achi waʼ ri kutaʼ ulimosna, ¿paʼ? ¿O xa kjunamataj rukʼ?». Areʼ kubʼij chke: «In riʼ ri xinalax moy». Ri e winaq kkitaʼ che: «¿Jasche at moy ta chik?». Areʼ xubʼij chke ri xukʼulmaj. Tekʼuriʼ xkikʼam bʼik rech kubʼij chke ri fariseos.
Ri achi xubʼij chke ri fariseos: «Jesús xukoj xaqʼoʼl che ri nubʼaqʼwach tekʼuriʼ xubʼij che kinchʼajo. In xinbʼano kimik kwil chik». Ri e fariseos xkibʼij: «We Jesús kkunan pa sábado, ri ukunem rukʼ ta Dios petinaq wi». Are kʼu nikʼaj chik kkibʼij: «We ri ukunem rukʼ ta Dios petinaq wi, ¿jas kʼu che kkunik keʼukunaj ri e yawabʼibʼ?».
Ri e fariseos xekisikʼij ri e utat unan ri achi xkitaʼ chke: «¿Jasche kkun chi ri iwalkʼwal kkaʼyik?». Ri e utat unan kkixibʼij kibʼ rumal che ri e fariseos kekesaj bʼi pa ri sinagoga ri kekojon chrij ri Jesús. Rumal laʼ xkibʼij: «Qetaʼm taj. Chitaʼ che areʼ». Ri e fariseos xkibʼan chi nikʼaj preguntas che ri achi, areʼ xubʼij chke: «Nubʼim chi chiwe ronojel ri wetaʼm. ¿Jasche kitaʼ chi jumul chwe?». Ri e fariseos xpe koyowal xkesaj bʼi chkiwach.
Qʼaxinaq chi wariʼ, Jesús xbʼe che rilik ri achi tekʼuriʼ xutaʼ che: «¿La katkojon chrij ri Mesías?». Ri achi xubʼij che: «Wet wetaʼm jachinoq, kinkojon riʼ chrij». Jesús xubʼij che: «In riʼ ri Mesías». ¿La kawilo che utz ri Jesús rukʼ ri moy achi? Xukunaj xuqujeʼ xutoʼ rech kkʼojiʼ ukojonik.
«Ri ix ix sachinaq rumal rech chi man iwetaʼm ta ri Tzʼibʼatalik, mawi ri ukuʼinem ri Dios» (Mateo 22:29).
-
-
Jesús xukʼastajisaj LázaroE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 86
Jesús xukʼastajisaj Lázaro
Jesús e kʼo oxibʼ rachiʼl che e kʼo pa Betania. Ri kibʼiʼ are Lázaro, María xuqujeʼ Marta, ri e oxibʼ kachalal kibʼ. Jun qʼij, Jesús kʼo che ri jun chi uchiʼ ri nimaʼ Jordán, María rukʼ Marta xkitaq bʼi ubʼixik che: «Lázaro sibʼalaj yawabʼ. Chabʼanaʼ toqʼobʼ, chanim chatpetoq». Are kʼu Jesús xpe ta pa ri qʼij riʼ. Xreyej na kebʼ qʼij tekʼuriʼ xubʼij chke ri rajtijoxelabʼ: «Joʼ pa Betania. Lázaro tajin kwarik, in kinbʼe che ukʼasuxik». Ri e apóstoles xkibʼij che: «We Lázaro tajin kwarik, kutzir bʼaʼ riʼ». Rumal laʼ Jesús xuqʼalajisaj chke xubʼij: «Lázaro xkamik».
Are chi Jesús xopan pa Betania, Lázaro kajibʼ qʼij chik muqum pa ri jul. E kʼi winaq xeʼopan che ukubʼsaxik kikʼuʼx Marta xuqujeʼ María. Marta xretaʼmaj che Jesús xopan pa ri tinamit panim xpe che utzukuxik. Xubʼij che: «Wajaw, wet at kʼo waral, mat xkam riʼ ri nuxibʼal». Jesús xubʼij che: «Ri axibʼal kkʼastaj na. ¿La kakojo, Marta?». Marta xubʼij: «In kinkojo che kwalij na pa ri kʼastajibʼal». Tekʼuriʼ, Jesús xubʼij che: «In riʼ ri kʼastajibʼal xuqujeʼ ri kʼaslemal».
Tekʼuriʼ Marta xbʼe che ubʼixik che María: «Jesús kʼo waral». María panim xbʼe jachiʼ kʼo wi Jesús, ri e kʼiʼalaj winaq xebʼe rukʼ. Are chiʼ xopan rukʼ, Marta xutzaq ribʼ chuwach sibʼalaj koqʼik. Xubʼij che: «Wajaw, wet at kʼo waral, mat xkam riʼ ri nuxibʼal». Jesús xrilo che sibʼalaj tajin kuriq kʼax, areʼ xuqujeʼ xoqʼik. Ri e winaq xkilo che xoqʼ Jesús xkibʼij: «Qastzij che Jesús sibʼalaj kraj Lázaro». Are kʼu kʼo jujun kkibʼij: «¿Jasche xukunaj ta ri rachiʼl?». ¿Jas kubʼan Jesús chanim?
Jesús xbʼe chuchiʼ ri jul kojom jun abʼaj chuchiʼ. Areʼ xubʼij: «Chiwesaj ri abʼaj». Marta xubʼij: «Chu chi riʼ rumal che kajibʼ qʼij chik kaminaq». Are kʼu, xkesaj ri abʼaj, Jesús xubʼan uchʼawem, xubʼij: «Tat, kinmaltyoxij chawe che kinnatatabʼej. In wetaʼm che amaqʼel kinnatatabʼej, are kʼu ko kinchʼawik rech ri e winaq kketaʼmaj che at xinnataq loq». Tekʼuriʼ rukʼ chuqʼabʼ xubʼij: «¡Lázaro, chateloq!». Tekʼuriʼ, xkʼulmataj jun jastaq che ilom taj: Lázaro xel lo pa ri jul, kʼa pisom na pa atzʼyaq. Jesús xubʼij: «Chiwesaj ri pisbʼal re tekʼuriʼ chiya bʼe che kbʼek».
Kʼi chke ri xeʼilowik xekojon chrij ri Jesús, are kʼu jujun xebʼe che ubʼixik chke ri e fariseos. Pa ri qʼij riʼ, ri e fariseos xkimaj utzukuxik ri kkibʼan che ukamisaxik Lázaro xuqujeʼ Jesús. Jun chke ri doce apóstoles, Judas Iscariote, pa kʼuyal xbʼe che utaʼik chke ri e fariseos: «¿Jampaʼ kiya chwe we kixintoʼ che uriqik Jesús?». Xkitzujuj 30 raqan saq pwaq che, Judas utz xuto xutzukuj ri kubʼan che ujachik Jesús pa kiqʼabʼ.
«Ri qaDios, are jun Dios ri kakolonik, ri xuqujeʼ kakuʼinik kujresaj pa uqʼabʼ ri kamikal» (Salmo 68:20).
-
-
Ri kʼisbʼal uwaʼim JesúsE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 87
Ri kʼisbʼal uwaʼim Jesús
Ri e judíos kkibʼan ri Pascua ronojel taq junabʼ pa ri qʼij 14 re ri ikʼ nisán. Rukʼ wariʼ kkinaʼtasaj che Jehová xeresaj pa ri kʼaxalaj chak pa Egipto tekʼuriʼ xeʼukʼam bʼi pa ri Ulew che Utzujum chke. Pa ri junabʼ 33, Jesús kukʼ ri e rapóstoles xkibʼan ri Pascua pa ukabʼ nivel re jun ja pa Jerusalén. Are chiʼ xkʼis ri waʼim, Jesús xubʼij chke: «Jun chiwe kinukʼayij na». Ri e apóstoles xkixibʼij kibʼ, xkibʼij: «¿Jachin riʼ?». Jesús xubʼij: «Are ri achi ri kinya wi wajun chʼaqap kaxlanwa». Tekʼuriʼ xuya ri chʼaqap kaxlanwa che Judas Iscariote. Chanim, Judas xwalijik xel bʼik.
Tekʼuriʼ Jesús xubʼan uchʼawem, xupir ri kaxlanwa tekʼuriʼ xujach chke ri apóstoles ri xekanaj kan rukʼ. Xubʼij chke: «Chitijaʼ ri kaxlanwa riʼ. Jun etal re ri nucuerpo, che kinjach rumal iwech». Tekʼuriʼ, xubʼan uchʼawem pa uwiʼ ri vino, xuqʼaxej chkiwach ri apóstoles, xubʼij: «Chiqumuj ri vino riʼ. Jun etal re ri nukikʼel, che kinya rech ksachitaj ri imak». Xubʼij chke keʼux na ajawinelabʼ rukʼ pa ri kaj. «Chibʼanaʼ waʼ ronojel taq junabʼ rech kinnaʼtaj chiwe». Ri e terneʼl rech Jesús kʼa kkimulij na kibʼ ronojel taq junabʼ pa wajun fecha riʼ pa ri rokibʼal aqʼabʼ. Wajun riqbʼal ibʼ riʼ kbʼix Uwaʼim Jesús che.
Are chiʼ kitijom chi kiwa, ri e apóstoles xkimaj ubʼixik jachin ri más nim uqʼij chkixoʼl. Are kʼu Jesús xubʼij chke: «Ri más nim ubʼanik chixoʼl rajawaxik kux ri más nitzʼ o nim ta uqʼij».
Jesús xuqujeʼ xubʼij chke: «Ix riʼ ri ix wachiʼl. Rumal laʼ kinbʼij chiwe ronojel ri kraj ri nuTat kinbʼij chiwe. Kintzalij pa ri kaj rukʼ ri nuTat. Are kʼu ix kixkanaj kan waral, are kʼu ri winaq kkilo che ix ri nutijoxelabʼ rumal che kiloqʼoqʼej iwibʼ».
Kʼisbʼal re, Jesús xubʼan jun uchʼawem che Jehová rech kutaʼ che, che keʼuchajij ri rajtijoxelabʼ rech junam kechakunik xuqujeʼ kʼo jamaril chkixoʼl. Xuqujeʼ xubʼan uchʼawem rech kbʼan chʼajchʼoj che ri ubʼiʼ Jehová. Tekʼuriʼ, Jesús xuqujeʼ ri e apóstoles xebʼixon che Jehová tekʼuriʼ xeʼel bʼik. Nim ta chi kraj che kchap bʼi Jesús.
«Mixeʼj iwibʼ, chʼutinalaj jumulaj nuchij. Kaqaj kʼu chuwach ri iTat ri uyaʼik ri rajawibʼal chiwe» (Lucas 12:32).
-
-
Kchap JesúsE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 88
Kchap Jesús
Jesús xuqujeʼ ri e apóstoles xebʼe pa ri juyubʼ re Olivos xeqʼax pa ri ulew re Cedrón. Qʼaxinaq chi nikʼaj aqʼabʼ, nojinaq ri ikʼ. Are chiʼ xeʼopan pa ri jardín re Getsemaní, Jesús xubʼij chke: «Chixkʼol kan waral xuqujeʼ chixkʼaskʼatoq». Tekʼuriʼ, Jesús xqebʼ apan jubʼiqʼ tekʼuriʼ xxukiʼk. Sibʼalaj kbʼisonik xubʼan uchʼawem che Jehová, xubʼij: «Are chbʼan ri arayibʼal». Tekʼuriʼ Jehová xutaq lo jun ángel rech xuya uchuqʼabʼ. Tekʼuriʼ, Jesús xtzalij kukʼ ri e oxibʼ apóstoles xeʼuriqaʼ tajin kewarik. Rumal laʼ xubʼij chke: «¡Chixkʼastajoq! Are ta hora re waram. Xopan ri hora rech kinjach pa kiqʼabʼ ri e nukʼulel».
Tekʼuriʼ xopan Judas e rachilam jun jupuq winaq che kukʼam bʼi espadas xuqujeʼ cheʼ. Retaʼm jachiʼ kuriq wi Jesús rumal che kʼi mul e bʼenaq chilaʼ kukʼ ri apóstoles. Judas ubʼim chi chke ri soldados che kukʼut chkiwach jachin ri Jesús. Sukʼ xbʼe rukʼ Jesús xubʼij che: «Jachaʼ, Ajtij», xutzʼumaj kʼut. Jesús xubʼij che: «Judas, ¿rukʼ jun tzʼumanik kinakʼayij?».
Jesús xbʼin jubʼiqʼ chuwach xubʼij chke ri winaq: «¿Jachin kitzukuj?». E areʼ xkibʼij: «Are Jesús Ajnazaret». Areʼ xubʼij chke: «In riʼ». E areʼ xetzalij chkij xetzaq chuwach ulew. Jesús jumul chik xutaʼ chke: «¿Jachin kitzukuj?». Jumul chik xkibʼij: «Are Jesús Ajnazaret». Jesús xubʼij chke: «Xinbʼij chiwe che in riʼ. Rumal laʼ chiya che kebʼe ri e achijabʼ riʼ».
Are chiʼ Pedro xril ri tajin kkʼulmatajik, xresaj jun espada xresaj ri uxikin jun achi ubʼiʼ Malco, are ri rajchak ri kinimal ri kojol tabʼal toqʼobʼ. Are kʼu Jesús xuchap ri uxikin ri achi xukunaj. Tekʼuriʼ xubʼij che Pedro: «Chakʼoloʼ ri aʼespada. Rumal che ri kkikoj ri espada, rukʼ espada kekamisax wi». Ri e soldados xkichap Jesús xkixim ri e uqʼabʼ, ri apóstoles xeʼanimajik. Tekʼuriʼ, ri kʼiʼalaj winaq xkikʼam bʼi Jesús rech kkikʼam cho ri nimalaj kojol tabʼal toqʼobʼ ubʼiʼ Anás. Ri achi riʼ xubʼan preguntas che Jesús tekʼuriʼ xutaq bʼi rukʼ ri kinimal ri kojol tabʼal toqʼobʼ, Caifás. Are kʼu ¿jas xkʼulmataj kukʼ ri apóstoles?
«Xaʼ jubʼiqʼ karaj man kiniwil ta chik, kokʼow kʼu na jubʼiqʼ kiniwil chi na» (Juan 16:33).
-
-
Pedro xubʼij che retaʼm ta uwach ri JesúsE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 89
Pedro xubʼij che retaʼm ta uwach Jesús
Are chiʼ Jesús kʼa kʼo na kukʼ ri e rapóstoles pa ri ja che xkibʼan wi ri kʼisbʼal waʼim, xubʼij chke: «Iwonojel ix kiniya na kan pa wajun chaqʼabʼ riʼ». Pedro xubʼij che: «In katinya ta kanoq. Pa neʼ konojel katkiya kanoq, in katinya ta kanoq». Are kʼu Jesús xubʼij che Pedro: «Are chiʼ majaʼ koqʼ ri amaʼ akʼ, oxmul kabʼij na che awetaʼm ta nuwach».
Are chiʼ ri e soldados xkikʼam bʼi Jesús chuwach Caifás, kʼi chke ri apóstoles e animajinaq chik. Are kʼu e kebʼ chke xekiterneʼj ri winaq. Jun chke are Pedro. Areʼ xok bʼi chuwach ri rachoch Caifás xqebʼ chunaqaj jun qʼaqʼ rech kumiqʼ ribʼ. Rukʼ ri uwach ri qʼaqʼ, jun chke ri ajchakibʼ xril upalaj Pedro, xubʼij che: «¡In wetaʼm awach! ¡At xawachilaj Jesús!».
Pedro xubʼij: «Qastzij taj. Qastzij taj. Wetaʼm ta ri kabʼij», tekʼuriʼ xel chuchiʼ ri ja. Jun chi ixoq xrilo xubʼij chke ri winaq: «¡Wajun achi riʼ xrachilaj Jesús!». Pedro xubʼij: «¡Wetaʼm taj jachin riʼ Jesús!». Xuqujeʼ jun achi xubʼij: «At jun chke. Qʼalaj chawe, junam katchʼaw kukʼ ri ajGalilea, junam rukʼ Jesús». Are kʼu Pedro xubʼij: «¡Wetaʼm ta uwach!».
Pa ri hora riʼ, jun amaʼ akʼ xoqʼik. Pedro xrilo che Jesús tajin kkaʼy che xnaʼtaj ri tzij che ubʼim Jesús che. Rumal laʼ xel bʼik xuqujeʼ sibʼalaj xoqʼik.
Are kʼu, ri Sanedrín kimulim kibʼ cho rachoch Caifás rech kkiqʼat tzij pa uwiʼ Jesús. Ri Sanedrín are jupuq ajqʼatal taq tzij re ri kojonem. Kichomam chik che kkikamisaj are tajin kkil ri kkibʼij rech kekunik kkikamisaj. Are kʼu kʼo ta jun rumal che kkikamisaj. Kʼisbʼal re, Caifás xutaʼ che Jesús: «¿La at ukʼojol ri Dios?». Jesús xubʼij che: «Jeʼ, qastzij». Tekʼuriʼ Caifás xubʼij: «Rajawaxik ta chik che kqatzukuj jun rumal. ¡Wariʼ are retzelaxik Dios!». Konojel ri qʼatal taq tzij junam xkichomaj, xkibʼij: «Wajun achi riʼ taqal che kkamik». Xkiya qʼabʼ chupalaj, xkichubʼaj uwach, xkichʼuq ri ubʼaqʼwach, xkichʼayo, xkibʼij: «¡We qastzij che at qʼaxal tzij, chabʼij jachin xatchʼayowik!».
Are chiʼ xsaqarik, xkikʼam bʼi Jesús chuwach ri Sanedrín jumul chik xkitaʼ che: «¿La at ukʼojol ri Dios?». Jesús xubʼij chke: Jeʼ. Ix kixbʼinik che in ukʼojol Dios». Xkibʼij che kretzelaj uwach Dios xkikʼam bʼi chuwach ri qʼatal tzij romano ubʼiʼ Poncio Pilato. ¿Jas chi xkʼulmatajik? Chqilaʼ.
«Kape ri joqʼotaj [...] aretaq ri ix kitukij na iwibʼ, chijujunal kixbʼe pa taq ri ikʼolbʼal, kiniyaʼ na kan nutukel. Man xaʼ ta kʼu nutukel in kʼolik, kʼo ri Tataxel wukʼ» (Juan 16:32).
-
-
Jesús xkam pa ri GólgotaE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 90
Jesús xkam pa ri Gólgota
Ri e kinimaqil ri ajkojol taq tabʼal toqʼobʼ xkikʼam bʼi Jesús pa ri palacio re ri gobernador. Chilaʼ Pilato xutaʼ chke: «¿Jas umak wajun achi riʼ?». E areʼ xkibʼij: «¡Kubʼij che are ajawinel!». Pilato xutaʼ che Jesús: «¿La at ri ajawinel kech ri judíos?». Jesús xubʼij che: «Ri wajawinik rech ta wajun uwach Ulew riʼ».
Tekʼuriʼ Pilato xutaq bʼi Jesús chuwach Herodes, ri gobernador re Galilea, rech krilo we kʼo kuriq chrij rech kuqʼat tzij pa uwiʼ. Herodes xrilo che kʼo ta jun itzelal ubʼanom Jesús, jumul chik xutaq bʼi rukʼ Pilato. Tekʼuriʼ Pilato xubʼij chke ri winaq: «Herodes xuqujeʼ in kqariq ta jun itzelal chrij wajun achi riʼ. Rumal laʼ kintzoqopij bʼik». Are kʼu ri winaq kkiraq kichiʼ kkibʼij: «¡Chakamisaj! ¡Chakamisaj!». Ri e soldados xkirapuj, xkichubʼaj uwach xuqujeʼ xkichʼayo. Xkikoj jun kʼixalaj corona pa ujolom tekʼuriʼ xetzeʼn chrij kkibʼij: «¡Saqarik, ajawinel kech ri judíos!». Pilato jumul chik xubʼij chke ri winaq: «In kwilo che kʼo ta jun itzelal ubʼanom». Are kʼu kkiraq kichiʼ: «¡Chabʼajij cho jun cheʼ!». Rumal laʼ Pilato xujach Jesús pa kiqʼabʼ rech kkikamisaj.
Tekʼuriʼ, xkikʼam bʼi Jesús pa jun lugar ubʼiʼ Gólgota. Xkibʼajij cho jun cheʼ tekʼuriʼ xkitzeyebʼaʼ kan chilaʼ. Jesús xubʼan uchʼawem che Jehová: «Tat, chasachaʼ kimak xa ketaʼm ta ri kkibʼano». Ri e winaq ketzeʼn chrij Jesús kkibʼij che: «¡We at Ukʼojol Dios, chaqasaj awibʼ cho ri cheʼ xuqujeʼ chakoloʼ awibʼ!».
Jun chke ri kamisanelabʼ che tzeyebʼam chuxukut Jesús xubʼij che: «Chinnataj chawe are chiʼ kamaj ri Awajawinik». Jesús xutzujuj che: «Katkʼojiʼ na wukʼ pa ri Utzalaj Ulew». Pa ri bʼenaqʼij, xubʼan jun nimalaj qʼequʼm che xuchʼij oxibʼ horas. Jujun chke ri ajtijoxelabʼ xekanaj kan chunaqaj ri cheʼ, xuqujeʼ María, ri unan Jesús. Jesús xubʼij che Juan che kuchajij María jeʼ taneʼ che are unan.
Chukʼisbʼal, Jesús xubʼij: «¡Xtzʼaqatik!». Xuqasaj ri upalaj xkamik. Pa ri hora riʼ, xubʼan jun nimalaj kabʼraqan. Ri nimalaj cortina re ri rachoch Dios che kʼo chuxoʼl ri Santo rukʼ ri Santísimo xubʼan kebʼ. Jun chke ri kinimal ri soldados xubʼij: «Qastzij bʼaʼ che are Ukʼojol Dios».
«Konojel ri jastaq ri ubʼim ri Dios chi kuyaʼ chqe, keyataj chqe rumal ri Jesucristo» (2 Corintios 1:20).
-
-
Ri ukʼastajibʼal JesúsE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 91
Ri ukʼastajibʼal Jesús
Are chiʼ xkam Jesús, jun qʼinom achi ubʼiʼ José xutaʼ che Pilato we kkunik kuqasaj ri ubʼaqil Jesús cho ri cheʼ. José xupis ri ucuerpo Jesús pa atzʼyaq re lino che paqal rajil, xukoj kunabʼal chrij, xuqujeʼ xuya pa jun kʼakʼ jul. Xuqujeʼ xtaqanik rech kkʼam lo jun nimalaj abʼaj rech ktzʼapix uchiʼ ri jul. Ri e kinimal ri e kojol tabʼal toqʼobʼ xkibʼij che Pilato: «Kqaxibʼij qibʼ che ri rajtijoxelabʼ ri Jesús kkesaj bʼi ri ucuerpo tekʼuriʼ kkibʼij che xkʼastajik». Rumal laʼ Pilato xubʼij chke: «Chitzʼapij ri uchiʼ xuqujeʼ cheʼikojoʼ chajinelabʼ».
Qʼaxinaq chi oxibʼ qʼij, jujun ixoqibʼ xebʼe chuchiʼ ri jul aqʼabʼil. Xkilo che silabʼam chi ri abʼaj chuchiʼ ri jul, ri jul jaqal chik. Chupam ri jul kʼo jun ángel, che xubʼij chke: «Kixibʼij ta iwibʼ Jesús xkʼastajisaxik. Chibʼij chke ri utijoxelabʼ che kebʼe pa Galilea rech kkiriq kibʼ rukʼ».
María Magdalena panim xbʼe che utzukuxik Pedro xuqujeʼ Juan. Xubʼij chke: «Jachin xkʼamow bʼi ri ucuerpo ri Jesús». Pedro xuqujeʼ Juan panim xebʼe chuchiʼ ri jul. Are chiʼ xkilo che kʼo ta chi ri ucuerpo pa ri jul, xetzalij pa kachoch.
Tekʼuriʼ María xtzalij chuchiʼ ri jul. Chupam ri jul xeril kebʼ ángeles xubʼij chke: «Wetaʼm taj jawiʼ xkʼam wi bʼi ri Wajaw». Tekʼuriʼ xril jun achi xuchomaj che are ri kilow ri e kotzʼiʼj. Xutaʼ che: «Tat, chabʼanaʼ toqʼobʼ, chabʼij chwe jawiʼ xaya wi». Are chiʼ ri achi xubʼij: «¡María!», areʼ xuchʼobʼo che are Jesús. Xubʼij che: «¡Wajtij!», tekʼuriʼ xuchapo. Jesús xubʼij che: «Chabʼij chke ri e wachalal che xinawilo». Aninaq, María xbʼe che ubʼixik chke ri ajtijoxelabʼ che xril uwach Jesús.
Bʼenaq chi ri qʼij, pa ri qʼij riʼ, kebʼ chke ri ajtijoxelabʼ e bʼenaq pa Emaús. Jun achi xeʼuriq pa ri bʼe xbʼin kukʼ xuqujeʼ xutaʼ chke chrij ri tajin kkitzijoj. E areʼ xkibʼij che: «¿La atom taj? Oxibʼ qʼij kanoq, ri e kinimal ri kojol tabʼal toqʼobʼ xkikamisaj Jesús. Are kʼu jujun ixoqibʼ kkibʼij che Jesús kʼaslik». Ri achi xutaʼ chke: «¿La kikoj ta ri kibʼim kan ri e qʼaxal taq tzij? E areʼ xkibʼij che ri Cristo rajawaxik che kkamik tekʼuriʼ kkʼastajisax uwach». Tekʼuriʼ xuqʼalajisaj más chrij ri Tzʼibʼatalik. Are chiʼ xeʼopan pa Emaús, ri e ajtijoxelabʼ xkibʼij che, che kkanaj kan kukʼ. Are chiʼ tajin kewaʼik, xubʼan jun chʼawem pa uwiʼ ri kaxlanwa, ri ajtijoxelabʼ xkichʼobʼo che ri achi riʼ are Jesús. Tekʼuriʼ xsach chkiwach.
Ri e ajtijoxelabʼ chanim xebʼe pa Jerusalén. Xeʼopan pa ri ja ri kimulim wi kibʼ ri apóstoles, xkibʼij chke ri xkʼulmatajik. Are chiʼ e kʼo chilaʼ pa ri ja, Jesús xukʼut ribʼ chkiwach. Nabʼe, ri apóstoles kkikoj taj che are Jesús. Are kʼu areʼ xubʼij chke: «Chiwilaʼ ri nuqʼabʼ, chinichapaʼ. Tzʼibʼatalik che ri Cristo kkʼastajisax chkixoʼl ri kaminaqibʼ».
«In riʼ ri bʼe, ri qastzij, ri kʼaslemal. Man kʼo ta jun kopan rukʼ ri Tataxel, we ta ma ta wumal in» (Juan 14:6).
-
-
Jesús xukʼut ribʼ chkiwach ri e chapal taq karE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 92
Jesús xukʼut ribʼ chkiwach ri e chapal taq kar
Are chiʼ Jesús ukʼutum chi ribʼ chkiwach ri apóstoles, Pedro xbʼe che uchapik kar pa ri mar re Galilea. Tomás, Santiago, Juan kukʼ nikʼaj chik ajtijoxelabʼ xeʼbʼe rukʼ. Ronojel ri chaqʼabʼ xekitzukuj kar, are kʼu kʼo ta xekichapo.
Chukabʼ qʼij, aqʼabʼil, xkil jun achi takʼal chuchiʼ ri jaʼ. Kʼo chuchiʼ ri jaʼ xubʼij chke: «¿La kʼo kar xeʼichapo?». E areʼ xkibʼij che: «Kʼo taj». Ri achi xubʼij chke: «Chikʼaqaʼ ri ikʼat pa ri uwikiqʼabʼ ri barca». Are chiʼ xkikʼaqo, ri kʼat xnoj chke kar che kekun ta chik kekipaqabʼa pa ri barca. Xaq kʼateʼ, Juan xrilo che ri achi are Jesús, xubʼij: «¡Are ri Qajaw!». Pedro xukʼaq ribʼ pa ri jaʼ xmuxan kʼa chuchiʼ ri jaʼ. Ri e nikʼaj chik ajtijoxelabʼ xkiterenej bʼi pa ri barca.
Are chiʼ xeʼopan chuchiʼ ri jaʼ, xkil jun qʼaqʼ. Kʼo kar pa uwiʼ ri qʼaqʼ, xuqujeʼ kaxlanwa. Jesús xubʼij chke che kkikʼam lo nikʼaj chi kar che kʼateʼ xeʼuchapo rech kkiya pa uwiʼ ri qʼaqʼ xuqujeʼ. Tekʼuriʼ xubʼij chke: «Chixpetoq chixwaʼoq».
Are chiʼ xtijtaj ri kiwa, Jesús xutaʼ che Pedro: «¿La kinaloqʼoqʼej más chkiwach ri e kar riʼ?». Pedro xubʼij che: «Jeʼ, Wajaw, at awetaʼm che katwaj». Jesús xubʼij che: «Chayaʼ bʼaʼ ri kajwataj chke ri alaj taq nuchij». Jumul chik, Jesús xutaʼ che: «Pedro, ¿la kinaloqʼoqʼej?». Pedro xubʼij che: «Wajaw, at awetaʼm che katwaj». Jesús xubʼij che: «Cheʼayuqʼuj ri e alaj taq nuchij». Jesús xutaʼ chi che pa urox mul. Pedro sibʼalaj xbʼisonik, xubʼij: «Wajaw, at awetaʼm ronojel. Awetaʼm che katwaj». Jesús xubʼij che: «Chayaʼ bʼaʼ ri kajwataj chke ri alaj taq nuchij». Tekʼuriʼ xubʼij: «Kaya ta kan nuterenexik».
«Xubʼij chke: ‹Tisaj wukʼ, kinbʼan kʼu na chi kixux karal taq winaq›. Chanim xekiyaʼ kanoq ri kikʼat, xkiterenej» (Mateo 4:19, 20).
-
-
Jesús xtzalij pa ri kajE kʼutunem che kwetaʼmaj pa ri Biblia
-
-
KʼUTUNEM 93
Jesús xtzalij pa ri kaj
Jesús xkimulij kibʼ kukʼ ri utijoxelabʼ pa Galilea. Xuya jun taqanik chke che nim ubʼanik, xubʼij: «Jix chibʼanaʼ ajtijoxelabʼ che ri winaq rech konojel ri e tinamit. Chikʼutuʼ chkiwach ronojel ri xinkʼut in chiwach xuqujeʼ chibʼanaʼ kiqasanjaʼ». Tekʼuriʼ xutzujuj chke: «Chnaʼtaj chiwe, in kinkʼojiʼ na iwukʼ amaqʼel».
Chrij ri ukʼastajibʼal, Jesús xukʼut ribʼ pa 40 qʼij chkiwach e kʼiʼalaj ajtijoxelabʼ pa Galilea xuqujeʼ pa Jerusalén. Xuya utz taq tijonik xuqujeʼ xubʼan kʼi milagros. Pa kʼisbʼal re, xkʼojiʼ kukʼ ri apóstoles pa ri juyubʼ re Olivos. Jesús ubʼim chi chke: «Kixel ta bʼi pa Jerusalén. Chiweyej na ri utzujum ri Tataxel chiwe».
Ri apóstoles kichʼobʼom ta ri ubʼim Jesús chke, rumal laʼ xkitaʼ che: «¿La katux ri ajawinel re Israel?». Jesús xubʼij chke: «Jehová kraj taj che in kinux ajawinel kimik. Are kʼu ix pa kebʼ oxibʼ qʼij kqaj ri uxlabʼixel pa iwiʼ che kuya ichuqʼabʼ, ix kixux nutestigos. Rumal laʼ jix che utzijoxik ri utzij ri Dios pa Jerusalén, pa Judea, pa Samaria xuqujeʼ kʼa pa ri e tinamit che naj e kʼo wi cho ri uwach Ulew».
Tekʼuriʼ Jesús xpaqiʼ pa ri kaj, jun sutzʼ xuchʼuqu. Ri e rajtijoxelabʼ xekaʼy cho ri kaj, xkilo are chiʼ xsachik.
Ri e ajtijoxelabʼ xebʼe pa ri juyubʼ re Olivos xuqujeʼ xetzalij pa Jerusalén. Chilaʼ amaqʼel kkimulij wi kibʼ xuqujeʼ kkibʼan chʼawem pa jun ukabʼ nivel rech jun ja. Xkeyej che Jesús kubʼij más chke ri kkibʼano.
«We utzalaj taq tzij riʼ re ri rajawibʼal ri Dios katzijox na pa ronojel ri uwach Ulew. Jeriʼ kaqʼalajisax ri utzalaj taq tzij chkiwach konojel nimaʼq taq tinimit ri kʼo cho ronojel ri uwach Ulew. Kʼate riʼ, kape ri kʼisbʼal» (Mateo 24:14).
-