UK'OLB'AL WUJ PA INTERNET Watchtower
Watchtower
UK'OLB'AL WUJ PA INTERNET
quiché
'
  • '
  • ä
  • Ä
  • BIBLIA
  • E WUJ
  • E RIQB'AL IB'
  • mwbr21 julio e uxaq 1-11
  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos

K'o ta video che wajun kʼutunem ri'.

Chakuyu' qamak, ri video ktziji' taj.

  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos
  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos (2021)
  • Subtítulo
  • 5-11 RE JULIO
  • 12-18 RE JULIO
  • 19-25 RE JULIO
  • 26 RE JULIO KOPAN 1 RE AGOSTO
  • 2-8 RE AGOSTO
  • 9-15 RE AGOSTO
  • 16-22 RE AGOSTO
  • 23-29 RE AGOSTO
  • 30 RE AGOSTO KOPAN 5 RE SEPTIEMBRE
Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos (2021)
mwbr21 julio e uxaq 1-11

Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos

5-11 RE JULIO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | DEUTERONOMIO 11, 12

«¿Jas kraj ri Jehová kbʼan che uqʼijilaxik?»

it-1 97 párr. 6

Animaʼ (alma)

1 Ubʼanik jun jastaq rukʼ ronojel qanimaʼ. Junam rukʼ ri qʼalajisam chik, ri tzij «animaʼ» kraj kubʼij ronojel ri ucuerpo jun winaq. Are kʼu kʼo nikʼaj chi kraj kubʼij rumal che ri uTzij ri Dios kojutaqo rech kqaloqʼoqʼej y kqapatanij ri Dios rukʼ «ronojel qanimaʼ (corazón) y rukʼ ronojel» qakʼaslemal (Dt 4:29; 11:13, 18). Deuteronomio 6:5 kubʼij: «Chaloqʼoqʼej ri [Jehová] ri aDios rukʼ ronojel awanimaʼ, rukʼ ronojel akʼaslibʼal xuqujeʼ rukʼ ronojel achuqʼabʼ». Ri Jesús xuqujeʼ xubʼij che rajawaxik kpatanix ri Dios rukʼ ronojel animaʼ, rukʼ ronojel chuqʼabʼ y «rukʼ ronojel [...] chomanik» (Mr 12:29, 30; Lu 10:27). Are kʼu, we ri tzij animaʼ kraj kubʼij ronojel ri ucuerpo jun winaq, ¿jasche kekoj ri e tzij; chomanik, chuqʼabʼ y nikʼaj chik? Kqachʼobʼ rukʼ wajun kʼutbʼal riʼ: jun winaq (alma) kukʼayij ribʼ che upatanixik jun chi winaq, ri ucuerpo, ri ukʼaslemal chuxeʼ utaqanik ri jun chi winaq kʼo wi. Are kʼu weneʼ rukʼ ta ronojel ranimaʼ, uchuqʼabʼ, uchomanik o rukʼ ta kikotemal kupatanij ri xukʼayij wi ribʼ (chajunamisaj rukʼ Ef 6:5; Col 3:22). Rumal laʼ, ri nikʼaj chi tzij weneʼ kkojik rech qas kqʼalajisaxik che rajawaxik ksach ta chqe ri kqabʼan che upatanixik ri Dios, rumal che pa uqʼabʼ oj kʼo wi y rech kqabʼan qe ri xubʼan ri uKʼojol, che xuya ri ukʼaslemal che utojik ri qamak. Ri upatanixik ri Dios rukʼ ronojel qanimaʼ kraj kubʼij che kqakoj ronojel ri qacuerpo, ri kojkun che ubʼanik o ri qarayibʼal (chajunamisaj rukʼ Mt 5:28-30; Lu 21:34-36; Ef 6:6-9; Flp 3:19; Col 3:23, 24).

it-1 104 párr. 5

Altar

Xbʼix chke ri israelitas che kkisach kiwach ri altares che kkoj che kiqʼijilaʼxik nikʼaj chi dioses xuqujeʼ ri e ab’aj y ri e kuta’m che e tastalik (Éx 34:13; Dt 7:5, 6; 12:1-3). Xuqujeʼ xbʼix chke che kekiporoj ta ri e kalkʼwal pa ri qʼaqʼ junam rukʼ ri kkibʼan ri cananeos (Dt 12:30, 31; 16:21). Y ri israelitas rajawaxik xa jun altar kkibʼano rech kkiya uqʼij ri Jehová, rumal che are ri qastzij Dios y rajawaxik che kʼo pa ri lugar ri ubʼim areʼ (Dt 12:2-6, 13, 14, 27; junam ta rukʼ Babilonia, jawiʼ kʼo wi 180 altares che kkoj che uqʼijilaʼxik ri diosa Istar). Nabʼe xbʼix chke che kkibʼan jun altar rukʼ ri abʼaj che kkiriqo are chiʼ kiqʼaxem chi ri jaʼ re Jordán (Dt 27:4-8), jun taqanik che xunimaj ri Josué are chiʼ xubʼan jun altar pa ri juyubʼ Ebal (Jos 8:30-32). Are chiʼ xkijach ri ulew che xya chke, ri tribus re Rubén, Gad y nikʼaj che ri tribu re Manasés xkibʼan jun altar chunaqaj ri Jordán, rukʼ wariʼ ri nikʼaj chi tribus xpe koyowal rumal che xkichomaj che xa xkiya kan uqʼijilaʼxik ri Dios, are kʼu xqʼalajin na che xkibʼan ri altar xa rumal che kkaj knaʼtajisax ri sukʼilal xkikʼut che ri Jehová Dios (Jos 22:10-34).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-1 1058 párr. 2

Ri Juyubʼ Guerizim

Junam rukʼ ri taqanik xuya kan ri Moisés chke ri israelitas, xkimulij kibʼ ri tribus chunaqaj ri juyubʼ Guerizim y ri juyubʼ Ebal are chiʼ kʼamom bʼi kibʼe rumal ri Josué xuqujeʼ are chiʼ kʼate xkichʼak ri tinamit Hai. Chilaʼ xsikʼix wi ronojel ri utaqanik ri Dios chkiwach ri israelitas che kʼo ubʼanik rukʼ ri tewchibʼal kkiriqo we kenimanik, are kʼu we keniman taj kkiriq kʼaxkʼolil. Ri tribus re Simeón, Leví, Judá, Isacar, José y Benjamín xekʼojiʼ chuwach ri juyubʼ Guerizim y ri seis tribus chik xekʼojiʼ chuwach ri juyubʼ Ebal, are kʼu ri levitas kukʼaʼm bʼi ri arca del pacto xekʼojiʼ chkixoʼl ri e kebʼ juyubʼ riʼ (Dt 11:29, 30; 27:11-13; Jos 8:28-35). Wariʼ kukʼutu che ri tribus che xekʼojiʼ chuwach ri juyubʼ Guerizim xkinimaj ri xsikʼix chkiwach, rumal laʼ xkiriq kʼi tewchibʼal, are kʼu junam ta xkʼulmataj kukʼ ri tribus che xekʼojiʼ chuwach ri juyubʼ Ebal. Kbʼixik che ri juyubʼ Guerizim kʼo kʼi tewchibʼal xriqitaj chuwach rumal che kekʼiy kʼi jastaq y sibʼalaj jeʼlik, are kʼu chuwach ri juyubʼ Ebal kʼo ta jun jastaq kkʼiyik y sibʼalaj abʼaj kʼo chupam. Are kʼu ri Biblia kʼo ta más jastaq kuqʼalajisaj chrij wariʼ. Ri Josué rukʼ ko chʼabʼal xusikʼij ri e utaqanik ri Dios «chkiwach konojel ri israelitas, chi ixoqibʼ chi akʼalabʼ, xuqujeʼ ne ri man e kiwinaqil taj ri e jeqel chkixoʼl» (Jos 8:35). Konojel ri israelitas xekun riʼ xkita ri xsikʼix chkiwach pa taq ri lugares che e kʼo wi, weneʼ rumal che xxojlin ri uchʼabʼal ri Josué (chawilaʼ EBAL, MONTE).

12-18 RE JULIO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | DEUTERONOMIO 13-15

«Ri Taqanik xya che ri Moisés kukʼutu che ri Jehová qas kel ukʼuʼx chke ri e mebʼaʼ»

it-1 689 párr. 4

Diezmo

Weneʼ kʼo chi jun ukabʼ diezmo che ktas ronojel junabʼ che kkoj che nikʼaj chi jastaq y kyaʼ jubʼiqʼ chke ri levitas. Are kʼu ri más kekojowik are ri israelitas are chiʼ kopan ri nimaqʼij re ri tinamit. Ri winaq che más naj keʼel wi che Jerusalén kkikʼayij ri jastaq re ri diezmo rech xa pwaq kkikʼam bʼik, y ri pwaq riʼ kkoj che usukʼumaxik jujun jastaq pa Jerusalén y rech ri familias kewaʼ chuwach ri Jehová pa ri nimaqʼij (Dt 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27). Ri ukabʼ diezmo che kya chukʼisbʼalil ri urox junabʼ y ri uwaq junabʼ kkoj ta che ri kajwataj pa ri nimaqʼij, xaneʼ kkoj che kitoʼik ri levitas, ri e israelitas taj, ri malkanibʼ y ri e minoribʼ che e kʼo pa ri tinamit (Dt 14:28, 29; 26:12).

it-1 148

Ri junabʼ sabático

Ri junabʼ sabático kbʼix ri junabʼ re «kuybʼal kʼasaj» che [hasch·schemit·táh] (Dt 15:9; 31:10). Are chiʼ kopan ri junabʼ riʼ ri ulew ktik ta uwach kya bʼe che kuxlanik (Éx 23:11). Xuqujeʼ ri winaq che kʼo ukʼas kutoj ta chik. Are jun junabʼ re «kuybʼal kʼasaj che uyaʼik uqʼij ri Ajawaxel». E jujun winaq kkibʼij che qastzij taj kkuy kimak ri kʼo kikʼas rech kkitoj ta chik, rumal che xaq xiw ri israelitas kta ta chi ri kikʼas rumal che kʼo ta tikoʼn kbʼanik y kʼo ta kpe wi ri kirajil, are kʼu ri winaq re chi jun tinamit rajawaxik ktaʼ ri ukʼas (Dt 15:1-3). E jujun kʼamal bʼe judíos kkichomaj che ri pwaq kjal che kitoʼik ri mebʼaʼ ktoj ta chik, are kʼu ri kjalik rech kkoj che ri kʼayij are rajawaxik ktojik. Kbʼixik che ri achi Hillel ubʼiʼ re ri nabʼe siglo re ri qaqʼij xuya kan ubʼixik che ri winaq ri xuya ri kʼasaj kkunik kbʼe chuwach ri qʼatbʼal tzij rech kuta ri ukʼas ri xjalanik (The Pentateuch and Haftorahs, edición de J. Hertz, Londres, 1972, págs. 811, 812).

it-1 831

Loqʼom pataninel

Ri taqanik yaʼom pa kiwiʼ ri loqʼom pataninel y ri rajaw. Junam ta kbʼan che rilik jun loqʼom pataninel israelita rukʼ jun loqʼom pataninel re jun chi tinamit. Ri loqʼom pataninel che israelita taj amaqʼel kpatanin rukʼ ri rajaw y we kkam ri rajaw kpatanin chi kan kukʼ ri ralkʼwal ri rajaw (Le 25:44-46). Are kʼu ri loqʼom pataninel israelita ktzoqopix bʼik are chiʼ kopan ri uwuq junabʼ che pataninaq o are chiʼ kopan ri junabʼ re ri Tzoqopitajem. Pa ri tiempo che kpatanin ri loqʼom pataninel rajawaxik junam kil rukʼ jun ajchak che tojom uqʼij (Éx 21:2; Le 25:10; Dt 15:12). Ri israelita che xukʼayij ribʼ che upatanexik jun winaq israelita taj, kkunik kukʼayij ribʼ che upatanexik chi jun winaq pa apachike tiempo o we kkunik kuya kuloqʼ ribʼ rech kpatanin ta chik, rajawaxik taj kreyeʼj na ri junabʼ re ri Tzoqopitajem. Ri rajil jun loqʼom pataninel kʼo kril rukʼ ri junabʼ che kraj na ri junabʼ re ri Tzoqopitajem o ri uwuq junabʼ (Le 25:47-52; Dt 15:12). Are chiʼ kzoqopix bʼi jun loqʼom pataninel israelita, rajawaxik kʼo kya bʼi che rech kumajij chi bʼi jun kʼakʼ ukʼaslemal (Dt 15:13-15). We jun israelita kʼulan chik are chiʼ xukʼayij ribʼ che loqʼom pataninel kukʼam bʼi ri rixoqil are chiʼ ktzoqopix bʼik. Are kʼu, we are ri rajaw xyaʼow ri rixoqil, weneʼ are jun ixoq re jun chi tinamit, kbʼe ta rukʼ are chiʼ kopan ri junabʼ re ri utzoqopitajem. Ri rixoqil y ri e ralkʼwal kekanaj kan rukʼ ri rajaw. Are kʼu we ri israelita kraj taj kuya kan ri ufamilia y ri rajaw, rajawaxik kateqʼux ri uxikin rech kukʼutu che kuya ta kan upatanexik ri rajaw pa ronojel ri ukʼaslemal (Éx 21:2-6; Dt 15:16, 17).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w06 1/4 31

Kipreguntas ri sikʼinelabʼ

¿Jas kukʼut ri taqanik chqawach che kʼo pa Éxodo 23:19, che kubʼij: «Meʼitzak ri alaj taq kʼisikʼ chupam ri utuʼ ri kinan»?

Wajun pixabʼ re ri Taqanik xya che ri Moisés che xa oxibʼ mul kriqitaj pa ri Biblia, kojutoʼ che uchʼobʼik che ri Jehová sibʼalaj kel ukʼuʼx y sibʼalaj kloqʼoqʼenik. Xuqujeʼ kukʼutu che sibʼalaj itzel kril ri qʼijilanik re ri qastzij taj kojonem (Éxodo 34:26; Deuteronomio 14:21).

Ri Jehová utz ta krilo che ktzak jun alaj kʼisikʼ o jun chi alaj chikop pa ri uleche ri unan. Ri Jehová xubʼano che ri uleche jun chikop kuya che ukʼiyisaxik ri alaj ral. Rumal laʼ, we jun israelita kunimaj ta ri taqanik riʼ, «xa nim ta kril wi ri achilanik uyaʼom ri Dios chkixoʼl ri e kebʼ chikop; ri nan y ri ral» xcha jun achi kʼo nim retaʼmabʼal.

Xuqujeʼ e jujun winaq kkibʼij che utzakik ri alaj chikop pa ri uleche ri unan kʼo ubʼanik rukʼ ri kiqʼijilaxik dioses, rumal che ri winaq kkibʼan wariʼ rech kpe ri jabʼ. We qastzij ri kkibʼij ri winaq, ri taqanik che xuya ri Jehová chke ri israelitas keʼutoʼ rech kkibʼan ta ke ri kkibʼan ri e nikʼaj chi tinamit che e kʼo chkinaqaj, rumal che utz ta ri kkibʼano (Levítico 20:23).

Kʼisbʼal re, wajun taqanik riʼ kukʼutu che ri Jehová sibʼalaj kutoqʼobʼisaj wachaj. Rumal laʼ, ri Taqanik xya che ri Moisés kukʼutu che rajawaxik kbʼan ta kʼax chke ri chikop y kraj taj che utz ta kbʼan che kikojik. Jun kʼutbʼal, ri Taqanik kubʼij che awas keya ri alaj taq chikop che tabʼal toqʼobʼ che majaʼ ktzʼaqat jun kisemana, awas junam qʼij kkamisax ri atiʼt chikop rukʼ ri alaj ral y awas kkʼam bʼi ri chikop xuqujeʼ ri usaqmoʼl o ri e ral (Levítico 22:27, 28; Deuteronomio 22:6, 7).

Qas kqʼalajinik che ri Taqanik xya che ri Moisés kʼax ta unimaxik y xaq xiw ta kubʼij jastaq che utz taj kbʼanik, xaneʼ kukʼut ri jeʼlalaj taq ubʼantajik ri Jehová (Salmo 19:7-11).

19-25 RE JULIO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | DEUTERONOMIO 16-18

«Ri kraj ri Jehová kbʼan che uqʼatik tzij»

it-1 454 párr. 2

Moy o potzʼ

Wajun tzij xkoj che uqʼalajisaxik ri subʼunik che kbʼan pa ri qʼatbʼal tzij. Pa ri taqanik che xyaʼ che ri Moisés xbʼixik che utz ta ri e jastaq junam rukʼ ri utojik jun winaq che ubʼanik subʼunik, uyaʼik sipanik o uqʼatik tzij rukʼ itzelal pa uwiʼ jun winaq rumal ri ubʼantajik, ri utinamit o nikʼaj chi jastaq, rumal che wariʼ kubʼano che jun qʼatal tzij kuchʼobʼ ta chi ri kubʼan che uqʼatik tzij rukʼ sukʼilal. «Ri upa qʼabʼaj kubʼano chi ri qʼatal taq tzij kkibʼan ri man sukʼ taj» (Éx 23:8). «Ri upa qʼabʼaj kubʼan moy chke ri kʼo kinoʼj» (Dt 16:19). Paneʼ sukʼ y kʼo uchomanik jun qʼatal tzij, we kukoj ta unoʼj weneʼ ksubʼ rukʼ jun sipanik che kyaʼ che rumal jun winaq rech kuqʼat tzij. Ri Dios kubʼij che utz taj kkʼam sipanik re subʼunik che uqʼatik tzij rukʼ itzelal pa uwiʼ jun winaq, paneʼ kʼo ta umak o che jun qʼatal tzij kutoʼ uwiʼ jun ajmak, kubʼij: «Mawi matoʼ uwiʼ ri tuqar, makʼayij awibʼ pa uqʼabʼ ri kʼo ukunem» (Le 19:15). Rumal laʼ, ri qʼatal tzij rajawaxik kuqʼat ta tzij rukʼ itzelal pa uwiʼ jun qʼinom winaq xa rumal che kraj utz kilitaj kumal ri nikʼaj chi winaq (Éx 23:2, 3).

it-2 507

Número

Kebʼ. Ri número 2 amaqʼel kkoj pa ri qʼatbʼal taq tzij. We kuriq ribʼ ri kkibʼij e kebʼ winaq kukʼutu che qastzij ri xkʼulmatajik. Rajawaxik kebʼ o weneʼ oxibʼ winaq xeʼilow ri xkʼulmatajik rech ri e qʼatal taq tzij kkimaj ubʼanik ri qʼatoj tzij. Wajun chomanik riʼ xuqujeʼ kbʼan pa ri congregación cristiana (Dt 17:6; 19:15; Mt 18:16; 2Co 13:1; 1Ti 5:19; Heb 10:28). Xuqujeʼ ri Dios xubʼan wariʼ are chiʼ xuqʼalajisaj che ri ukʼojol are ri tojol kimak ri winaq. Ri Jesús xubʼij: «Pa ri iPixabʼ tzʼibʼatal wi chi qastzij ri kiqʼalajisanik kebʼ winaq. Ri in kinqʼalajisaj wibʼ chbʼil wibʼ ri jun chik ri kuya qʼalajisanik chwij are ri xintaqow uloq, ri Tataxel» (Jn 8:17, 18).

it-2 892 párr. 4

Kojol tabʼal toqʼobʼ

Ri e kojol tabʼal toqʼobʼ are ri winaq che yaʼom ri eqeleʼn chke rech kkiqʼalajisaj ri kubʼij ri e utaqanik ri Dios y kkiqʼat tzij pa kiwiʼ ri israelitas. Kkiqʼat tzij pa kiwiʼ ri tinamit che yaʼom chuxeʼ ri kitaqanik xuqujeʼ ketobʼan kukʼ ri e kʼamal taq bʼe re ri alaj taq tinamit rech kkil ri kbʼan che uqʼatik tzij pa uwiʼ jun winaq che xubʼan jun nimalaj mak (Dt 17:8, 9). Ri e kojol tabʼal toqʼobʼ rajawaxik kekachilaj ri e kʼamal taq bʼe re ri tinamit rech kkilo jas kbʼan che uqʼatik tzij pa uwiʼ jun winaq che xubʼan jun kamisanik che majaʼ kel chi saq. Xuqujeʼ kkilo che kʼo ta jun winaq mat kutoj ri umak (Dt 21:1, 2, 5). We kʼo jun achi kuchomaj che ri rixoqil xmakun rukʼ jun chi achi, rajawaxik kukʼam bʼi chuwach ri rachoch ri Dios, chilaʼ ri kojol tabʼal toqʼobʼ kril ri kbʼanik rech kta toqʼobʼ che ri Jehová y ketaʼmaxik jas kuchomaj chrij ri ixoq we qastzij ajmak y jeriʼ jetaneʼ are qas ri Jehová ri kuqʼat tzij pa uwiʼ (Nú 5:11-31). Pa ronojel taq ri jastaq rajawaxik nim kil wi ri qʼatoj tzij kkibʼan ri kojol tabʼal toqʼobʼ y ri e kʼamal taq bʼe che e kojom rumal ri Jehová. We kʼo jun winaq nim ta kril ri kkibʼano o chubʼanik kubʼano keʼunimaj taj rajawaxik kkamisaxik (Nú 15:30; Dt 17:10-13).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-1 900

Kʼajisabʼal wachaj

Rech jewaʼ kbʼan che ukʼajisaxik uwach jun winaq, rajawaxik kta kitzij e kebʼ winaq rech kukʼutu che qas jeʼ xkʼulmatajik (Dt 19:15), ri xeyaʼow ubʼixik ri xkʼulmatajik are nabʼe kekʼaqow abʼaj chrij ri ajmak (Dt 17:7), wariʼ kukʼutu che qas nim kkil ri utaqanik ri Dios y ri chʼajchʼojil pa ri tinamit Israel. Xuqujeʼ ri winaq che kkiya ubʼixik ri kkʼulmatajik rajawaxik qas kkichomaj na ri kkibʼij rech kkibʼan ta jun molom tzij.

26 RE JULIO KOPAN 1 RE AGOSTO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | DEUTERONOMIO 19-21

«Ri Jehová sibʼalaj nim kril ri kikʼaslemal ri e winaq»

w17.11 14 párr. 4

Chqesaj uwach ri usukʼilal y ri utoqʼobʼisal wachaj ri Jehová

4 Ri Jehová xeʼutoʼ ri winaq che chubʼanik taj xkikamisaj kan jun winaq rech kʼax ta kkiriqo keʼopan pa jun chke ri seis tinamit re tobʼal ibʼ. Xuya ri taqanik rech kbʼan ox ox tinamit re tobʼal ibʼ pa uxukut ri nimalaj jaʼ Jordán. Jeriʼ ri kamisanel aninaq kopan pa jun chke ri tinamit riʼ y kuriq ta kʼax (Núm. 35:11-14). Ri israelitas rajawaxik amaqʼel kkisukʼumaj ri bʼe che keʼopan kʼa pa ri tinamit re tobʼal ibʼ (Deut. 19:3). Xuqujeʼ jujun taq wuj ke ri judíos kuya ubʼixik che ktzʼibʼax jujun taq tzij chuwach jun tzʼalam che kukʼut bʼi ri kibʼe ri keʼanimaj bʼik. Rumal che bʼanom ri tinamit re tobʼal ibʼ, ri winaq che chubʼanik taj xubʼan jun kamisanik kbʼe ta pa jun chi tinamit ri keqʼijilax wi nikʼaj chi dioses.

w17.11 15 párr. 9

Chqesaj uwach ri usukʼilal y ri utoqʼobʼisal wachaj ri Jehová

9 Ri tinamit re toʼbʼal ibʼ keʼutoʼ ri israelitas che chubʼanik taj xkibʼan kan jun kamisanik rech kkiriq ta kʼax (Deut. 19:10). Ri Jehová nim kril wi ri kʼaslemal xuqujeʼ itzel kril «ri qʼabʼaj ri keʼukamisaj winaq ri man kʼo ta kimak» (Prov. 6:16, 17). Rumal che ri Dios sibʼalaj sukʼ y chʼajchʼoj, nim kril wi ri ukʼaslemal jun winaq che xkamik paneʼ chubʼanik ta xbʼan che. Qastzij che ktoqʼobʼisax uwach jun winaq che chubʼanik taj xubʼan jun kamisanik, are kʼu rajawaxik kuqʼalajisaj chkiwach ri e kʼamal taq bʼe. Y, we kqʼalajin chkiwach ri e kʼamal taq bʼe re ri tinamit che chubʼanik ta xubʼano, kkʼojiʼ kan pa ri tinamit re toʼbʼal ibʼ, y kʼateʼ ktzalij bʼik are chiʼ kkam ri kojol tabʼal toqʼobʼ, wariʼ kraj kubʼij che weneʼ pa ronojel ri ukʼaslemal kkʼojiʼ chilaʼ. Rukʼ wariʼ, ri Jehová xeʼutoʼ ri israelitas rech kkichʼobʼo che nim ubʼanik ri kʼaslemal chuwach. Rumal che ri israelitas nim kkil wi ri Dios ri yaʼowinaq ri kʼaslemal, rajawaxik kkil na ri kkibʼano rech kkibʼan ta kʼax che ri kikʼaslemal e nikʼaj chik.

it-2 930

Kikʼ

Kojkikotik rumal che ri Dios uyaʼom qakʼaslemal, are kʼu we jun winaq kojukamisaj kux ajmak chuwach ri Dios. Wariʼ xqʼalajinik are chiʼ ri Dios xubʼij wariʼ che ri Caín: «Ri ukikʼel ri achaqʼ ri xatix cho ri ulew, kuraq uchiʼ kuta chwe chi kinkʼajisaj awach» (Gé 4:10). Paneʼ ri winaq xaq xiw itzel kril ri rachalal y kubʼan molom tzij chrij rumal che kraj kkamik xuqujeʼ wariʼ kjunamataj rukʼ jun kamisanik (Le 19:16; Dt 19:18-21; 1Jn 3:15).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-2 1157 párr. 8

Ri kqʼat wi tzij

Chuchiʼ ri tinamit kʼo wi ri kʼolbʼal jachiʼ kkiqʼat wi tzij ri e kʼamal taq bʼe (Dt 16:18; 21:19; 22:15, 24; 25:7; Rut 4:1). Ri kbʼan wi ri qʼatoj tzij tajin kchʼaw chrij jun lugar che kʼo pa ri okibʼal re ri tinamit. Chuchiʼ taq ri tinamit ksikʼix wi uwach ri Taqanik xya che ri Moisés chkiwach ri e winaq ri e kʼo pa ri tinamit y chilaʼ kya wi ubʼixik ri kraj ri Dios kbʼan che uqʼatik tzij (Ne 8:1-3). Chuchiʼ ri tinamit e kʼi winaq keʼel bʼik y keʼok bʼik rumal laʼ kʼax ta kuriq jun winaq che utzukuxik utestigos are chiʼ kukʼayij jun jastaq re, weneʼ jun rulew o nikʼaj chi jastaq, xuqujeʼ rumal che ri kqʼat wi tzij kʼo chkinaqaj e kʼi winaq, kubʼano che ri e qʼatal taq tzij qas kkichomaj na y utz kkibʼan che uqʼatik tzij. Xuqujeʼ sibʼalaj utz wajun kʼolbʼal rumal che ri e qʼatal taq tzij utz kitʼuyulem kkibʼano rech kkiqʼat tzij (Job 29:7). Ri Samuel xbʼe pa taq ri tinamit re Betel, pa Guilgal y pa Mizpá, «che kitoʼik ri israelitas pa konojel taq we e kʼolbʼal riʼ. [...] qas chilaʼ kʼu xkʼojiʼ wi che uqʼatik tzij pa uwiʼ Israel» junam rukʼ ri xubʼan pa Ramá, jachiʼ kʼo wi ri rachoch (1Sa 7:16, 17).

2-8 RE AGOSTO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | DEUTERONOMIO 22, 23

«Ri Taqanik xya che ri Moisés kukʼutuʼ che ri Jehová nim keril wi ri chikop»

it-1 428 párr. 2

Eqaʼn

Ojer, ri winaq kekikoj ri chikop rech kkʼam bʼi ri keqaʼn kumal. Xbʼix chke ri israelitas che we kkil ri ubʼur ri kikʼulel che xtzaq chuxeʼ ri reqaʼn rajawaxik aninaq kkitoʼo (Éx 23:5). Ri ukʼiyal ri jastaq che kuchʼij ri chikop kbʼix jun eqaʼn che, junam rukʼ «ri keqaʼn e kebʼ bʼur» (2Re 5:17, RI TYOXLAJ WUJ).

it-1 673 párr. 1

Wuj re Deuteronomio

Xuqujeʼ rajawaxik nim keʼil wi ri e chikop. Ri Taqanik kubʼij che utz taj kkʼam bʼi jun chikop che jupul pa kiwiʼ ri ral, kʼax ta kbʼan che uchapik rumal che tajin keʼuchajij ri alaj taq ral. Ri israelitas rajawaxik kkitzoqopij bʼi ri unan ri chikop xaq xiw kekʼojiʼ kan rukʼ ri ral, jeriʼ ri chikop kkunik kekʼojiʼ chi nikʼaj ral (Dt 22:6, 7). Utz taj kxim jun bʼur rukʼ jun amaʼ wakax che utajixik ri ulew, rumal che ri chikop che kʼo ta uchuqʼabʼ kuriq kʼax (Dt 22:10). Utz taj kxim uchiʼ ri wakax are taq tajin ktobʼan che resaxik ri triko pa ri rij, rech kuriq ta numik rumal che tajin kchakunik (Dt 25:4).

w03 15/10 32 párrs. 1, 2

Eqabʼal che junam taj

JUNAM che kqil pa ri wachbʼal, ri kamey y ri wakax che tajin kechakunik tajin kkiriq kʼax. Ri cheʼ che kojom chkij are kech e chikop che junam kichuqʼabʼ y kinimal, rumal laʼ tajin kkiriq kʼax. Ri Dios nim keril wi ri e chikop rumal laʼ xuya wajun taqanik chke ri israelitas: «Mikoj jun wakax rachilam jun bʼur che uchakuxik ri iwulew» (Deuteronomio 22:10).

Paneʼ ri winaq kkibʼan ta wariʼ chke ri kichikop, are kʼu we kʼo ta kebʼ kiwakax weneʼ kkichomaj kkikoj e kebʼ chikop e junam taj. Junam che kqil pa ri wachbʼal, jun achi re ri siglo XIX jelaʼ xubʼan chke ri uchikop. Rumal che ri chikop junam ta ri kinimal, ri nitzʼ rajawaxik kukoj uchuqʼabʼ rech kkunik kateriʼ chrij ri rachiʼl, tekʼuriʼ ri más nim xuqujeʼ rajawaxik kukoj más uchuqʼabʼ rumal che más nim ri eqaʼn kujekʼo.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-1 669

Kʼasaj, ajkʼas

We jun winaq kʼo ukʼas rajawaxik kutoj rukʼ pwaq o rukʼ jastaq. Ri israelitas kkinim kibʼ pa kʼasaj rumal che jujun tiempo utz kel ri kʼayij y jujun chi tiempo utz taj. Kkiriq jujun taq kʼax are chiʼ kkijal pwaq rumal che keʼok rajchak ri xyaʼow ri kʼasaj (Pr 22:7). Rumal laʼ, ri Dios xubʼij chke ri israelitas che rajawaxik kkitoqʼobʼisaj kiwach ri kʼo kikʼas kukʼ y kkita ta ral ri pwaq chke (Éx 22:25; Dt 15:7, 8; Sl 37:26; 112:5). Are kʼu, kekunik kkitaʼ ral ri pwaq chke ri e winaq che e israelitas taj (Dt 23:20). E jujun judíos kkibʼij che ktaʼ ral ri pwaq are chiʼ kkikoj ri pwaq che unimarisaxik ri kikʼay y xa ta rumal che kajwataj chke. Xuqujeʼ, rumal che ri winaq re jun chi tinamit kʼo pa Israel rumal ri ukʼay y xa jubʼiqʼ tiempo kkanaj chilaʼ, rajawaxik kkitoj ral ri pwaq y weneʼ ri e areʼ kkita ral ri pwaq chke ri e nikʼaj chik.

9-15 RE AGOSTO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | DEUTERONOMIO 24-26

«Ri Taqanik xya che ri Moisés kukʼutu che ri Jehová nim keril ri ixoqibʼ»

it-2 432 párr. 1

Ixoq

Ri taqanik che xuya ri Dios che kʼo ubʼanik rukʼ ri bʼenam pa chʼoʼj kubʼij che we kʼo jun achi kʼate xkʼuliʼk kbʼe ta pa chʼoʼj, wariʼ kuya utzilal che ri ixoq y ri rachajil. Rukʼ waʼ kekunik kkʼojiʼ jun kalkʼwaʼl rech ri ixoq kubʼisoj ta ri rachajil che kʼo ta rukʼ y más na we kkam kan ri rachajil pa ri chʼoʼj (Dt 20:7; 24:5).

it-2 792

Umolik ri kʼisbʼal uwach tikoʼn

Ri Jehová xubʼij chke ri israelitas che rajawaxik kkiya kan jujun uwach ri kitikoʼn are chiʼ kkʼis umolik, y kukʼutu che are jun utzalaj Dios rumal che ksipanik, keʼuloqʼoqʼej konojel y kubʼano che ri winaq kkikubʼsaj kikʼuʼx che ketewchix rumal, are kʼu wariʼ kraj taj kubʼij che kuya bʼe chke ri winaq che xaq kesaqʼorinik. Are waʼ ri kukʼut ri utzij ri David: «Mawi kʼu jumul xinwil jun utzalaj winaq ri wonobʼam ta kanoq mawi xeʼenwil ta ri ralkʼwal chi xa ta kkitzʼonoj kochinik» (Sl 37:25). Ri Taqanik xya che ri Moisés xeʼutoʼ ri e mebʼaʼ rumal che paneʼ sibʼalaj kechakunik kʼo ta jun mul kenumik, kʼo ta jun chke ri kalkʼwal o ri e kachalaxik kkita kiwa pa taq bʼe o chuchiʼ taq ja.

w11 1/3 23

¿La awetaʼm?

Pa ri ojer Israel, are chiʼ jun achi kkamik y kʼo ta kan ralkʼwal rajawaxik che ri rachalal kkʼuliʼ rukʼ ri malkaʼn, rech kekʼojiʼ kalkʼwal y kasach ta ri ubʼiʼ ri kifamilia (Génesis 38:8). Are chiʼ xqʼax ri tiempo, wariʼ xkoj pa ri Taqanik xya che ri Moisés y kbʼix kʼulanem rukʼ ri rachalal ri xkamik che (Deuteronomio 25:5, 6). We ri achajil che xkamik kʼo ta chi jun rachalal kʼaslik, jun chi achi re ri ufamilia kkʼuliʼ rukʼ ri xkanaj kan malkaʼn, junam rukʼ ri kʼutbʼal che kariqitaj pa ri wuj re Rut chrij ri Boaz (Rut 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6).

Pa Marcos 12:20-22 kubʼij che jujun saduceos xechʼaw chrij ri kʼulanem re ri jun malkaʼn rukʼ ri rachalal ri rachajil che xkamik, wariʼ kukʼutu che are chiʼ kʼo ri Jesús cho ri uwach Ulew ri winaq kkibʼan na wariʼ. ¿Jas rumal che xbʼan wariʼ? Jun achi judío re ri nabʼe siglo ubʼiʼ Flavio Josefo kubʼij che kbʼan wariʼ rech ksach ta ri ubʼiʼ ri familia, ri jastaq ke o ri kulew xuqujeʼ rech kuriq ta kʼax ri malkaʼn. Pa ri tiempo riʼ, ri ixoq che xkam ri rachajil kkun taj krechbʼej ri jastaq re kan ri rachajil, are kʼu we xkʼojiʼ jun ral rukʼ ri rachalal ri rachajil che xkamik kkunik krechbʼej ri jastaq re.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-1 712

Jachoj ibʼ

Wuj re jachoj ibʼ. Deuteronomio 24:1 kubʼij che jun achi utz kutzʼibʼaj jun wuj re jachanik rech kuya kʼu bʼi che ri rixoqil y kubʼij che che kel bʼi pa ri rachoch, wariʼ kraj ta kubʼij che ri Taqanik xya che ri Moisés xa xuya bʼe che jun achi kujach bʼi ri rixoqil rumal jastaq che nim ta ubʼanik. Ri israelitas xa más xkiyaʼ uwiʼ ri xkibʼano, paneʼ ri uTzij ri Dios qas ta kuqʼalajisaj kʼi jastaq chrij ri kbʼan che utzʼibʼaxik jun wuj re jachanik. Qastzij riʼ che rajawaxik ketaʼ na ri kkibʼij ri achijabʼ che kojom rumal ri Dios che kitoʼik ri kʼulaj rech kkijach ta kibʼ. Ri tiempo che kukʼam bʼi ubʼanik jun wuj re jachoj ibʼ kuya bʼe che ri achi rech qas kuchomaj na ri tajin kuchaʼ ubʼanik. Rumal che ri Taqanik xya che ri Moisés kubʼij che kbʼan taj kjach bʼi jun ixoq xa rumal jun jastaq nim ta ubʼanik. Ktobʼanik rech aninaq ta kajach bʼi ri ixoq xuqujeʼ wariʼ kukʼutu che nim kil wi ri uderechos ri ixoq. Ri uTzij ri Dios kʼo ta jun jastaq kukʼut chrij ri kʼo pa ri «wuj re jachoj ibʼ».

16-22 RE AGOSTO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | DEUTERONOMIO 27, 28

«Kepe kʼu na konojel we tewchibʼal riʼ pa awiʼ»

w10 15/12 19 párr. 18

Ri tewchibʼal che kuya na ri Jesús pa qawiʼ rukʼ ri utobʼanik ri uTat

18 Utatabʼexik ri Jehová kraj kubʼij che nim kqil ri uTzij y ronojel ri kuya ri jikalaj pataninel chqe (Mat. 24:45). Xuqujeʼ kraj kubʼij kqanimaj ri uKʼojol. Ri Jesús xubʼij wariʼ: «Man ronojel taj ri kbʼin chwe: Wajaw, Wajawʼ, kok ta na pa ri rajawbʼal ri Dios, xaneʼ xuwi ri kebʼanow ri urayibʼal ri nuTat ri kʼo pa ri kaj» (Mat. 7:21). Utatabʼexik ri Dios xuqujeʼ kraj kubʼij kinimaxik ri e kʼamal bʼe pa ri congregación che are jun sipanik uyaʼom ri Dios chqe (Efe. 4:8).

w01 15/9 10 párr. 2

¿La katkiriq na ri utewchibʼal ri Jehová?

2 Pa Deuteronomio 28:2 kubʼij: «Unimaxik ri Ajawaxel ri aDios», ri tzij hebreo che xkoj waral kchʼaw chrij che amaqʼel knimaxik. Ri upatanelabʼ ri Jehová xaq xiw ta kkitatabʼej are chiʼ kekunik xaneʼ rajawaxik amaqʼel kkitatabʼej ri kubʼij chke. Jeriʼ kkiriq ri utewchibʼal. Ri tzij hebreo «katkiriq kʼu na» kkojik are chiʼ kchap jun chikop, kraj kubʼij «kriqik» o «kbʼan opanem rukʼ».

w10 15/9 7 párr. 4

Chqakojoʼ qachuqʼabʼ che uriqik ri utewchibʼal ri Jehová

4 Ri e taqanik che xuya ri Jehová chke ri israelitas kubʼij che rajawaxik kkinimaj rukʼ kikotemal xuqujeʼ rukʼ ronojel kanimaʼ, rumal che we je ta kkibʼano keqaj ta riʼ chuwach (chasikʼij uwach Deuteronomio 28:45-47). Ri Jehová kraj taj che xaq xiw kqabʼan ri ktaqan wi xaneʼ rajawaxik kqanimaj rukʼ ronojel qanimaʼ, rumal che ri e chikop xuqujeʼ ri itzel taq uxlabʼal kkibʼan ri ketaq wi are kʼu keniman ta rukʼ ronojel kanimaʼ (Mar. 1:27; Sant. 3:3). Ri keniman che ri Dios rajawaxik kkibʼan rukʼ ronojel kanimaʼ y rukʼ kikotemal, xuqujeʼ rajawaxik kkichʼobʼo che ri utaqanik ri Dios kʼax ta unimaxik y «kuya tojbʼal ke ri winaq ri kkitzukuj ri areʼ» (Heb. 11:6; 1 Juan 5:3).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-1 1160

Kʼulbʼaʼt

Ri taqanik ri xuya ri Jehová che ri Moisés kubʼij che utz taj kkʼex kikʼolbʼal ri kʼulbʼaʼt (Dt 19:14; xuqujeʼ chawilaʼ Pr 22:28). Ri kukʼex ri ukʼulbʼaʼt ri ukʼulja are kok jun elaqʼom (Dt 27:17). Ri ajchaqʼe ri ulew kuchʼak ri urajil chrij ri tikoʼn, rumal laʼ are chiʼ jun winaq kusilabʼaj ri ukʼulbʼaʼt jetaneʼ tajin krelaqʼaj ri jastaq re. Jelaʼ ubʼanik chkiwach ri winaq re ojer (Job 24:2). Xuqujeʼ ojer e kʼo winaq che maj kikʼixbʼal che kkibʼan waʼ taq jastaq riʼ, pa taq uqʼij ri profeta Oseas ri e kʼamal taq bʼe re Judá xejunamax kukʼ ri winaq ri kkikʼex ri taq ukʼulbʼaʼtil ri ulew (Os 5:10).

23-29 RE AGOSTO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | DEUTERONOMIO 29, 30

«Kʼax ta upatanexik ri Jehová»

w09 1/11 31 párr. 2

Ri Jehová kuya bʼe chqe rech kqachaʼ ri kqabʼano

Weneʼ kʼo jumul qachomam che kʼax unimaxik ri Dios y kqachʼobʼ taj jas ri kraj kqabʼano. Chqilampe ri kubʼij ri Jehová: «We taqomal riʼ ri kinya chiwe kimik man sibʼalaj kʼax taj, ri ma ta kixkun che ubʼanik, mawi ma ta kixkun che uriqik» (Deut. 30:11). Junam che kqilo ri Jehová kuta ta jastaq chqe che kojkun ta che ubʼanik. Xaneʼ ri utaqanik kʼax ta kinimaxik y kkiya utzilal pa ri qakʼaslemal. Xuqujeʼ, qonojel kojkunik kqachʼobʼ ri kuta chqe. Rajawaxik taj kojpaqiʼ pa ri kaj o kqaxalqʼatij ri mar che retaʼmaxik (Deut. 30: 12, 13). Ri Biblia kuya ubʼixik chqe ri rajawaxik kqabʼano (Miqueas 6:8).

w09 1/11 31 párr. 1

Ri Jehová kuya bʼe chqe rech kqachaʼ ri kqabʼano

Rumal ri xukʼulmaj jun qachalal ixoq pa ri ukʼaslemal are chiʼ kʼa nitzʼ na, xubʼij wariʼ: «Sibʼalaj kinxibʼij wibʼ che weneʼ kinbʼan jun jastaq che kqaj ta chuwach ri Jehová». Are kʼu, ¿jasche kuchomaj wariʼ? ¿La are ri qakʼulmam pa ri qakʼaslemal kbʼanowik che kqanimaj ta ri Dios? Are taj. Ri Dios uyaʼom chqe che kqachaʼ ri kqabʼan pa ri qakʼaslemal. Kraj che utz ri kqachaʼ ubʼanik, rumal laʼ pa ri uTzij kubʼij chqe jas kqabʼan che ubʼanik. Chqilampe ri xutzʼibʼaj kan ri Moisés pa ri capítulo 30 re Deuteronomio.

w09 1/11 31 párr. 4

Ri Jehová kuya bʼe chqe rech kqachaʼ ri kqabʼano

¿La qas kraj ri Jehová che utz ri kqachaʼ ubʼanik? Kraj. Rukʼ ri utobʼanik ri Jehová ri Moisés xubʼij wariʼ: «Are bʼaʼ chichaʼ ri kʼaslemal» (Deut. 30:19). Are kʼu, ¿jas kbʼan che ubʼanik wariʼ? Ri Moisés xutzelej ubʼixik: «Chiloqʼoqʼej bʼaʼ ri Ajawaxel ri iDios, chixniman che, chixux jik chuwach» (Deut. 30: 20). ¿Jas kojtoʼwik rech kqanimaj y kqaya ta kan ri Jehová? Are ri qaloqʼoqʼebʼal che. Rukʼ wariʼ kqakʼutu che are kqachaʼ ri utzalaj qakʼaslemal kimik y ri qakʼaslemal pa ri kʼakʼ uwach Ulew (2 Pedro 3:11-13; 1 Juan 5:3).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-2 527

Xkinaj

Jehová xubʼij ko kixikin chke ri israelitas che xeniman taj (Jer 6:10; Hch 7:51). Kraj kubʼij che tzʼapital ri kixikin rech kkita taj. Rumal laʼ, xetoʼ ta rumal ri Jehová, rumal che Areʼ xaq xiw keʼutoʼ ri qas kkaj kkichʼobʼ ri utaqanik y kkinimaj, are kʼu ri keniman taj kkita na jastaq che kuya na qʼoxom che ri kixikin (Dt 29:4; Ro 11:8). Ri apóstol Pablo xubʼij che e kʼo jujun cristianos che kkiya kan ri qastzij kojonem y kkaj ta chik kkitatabʼej ri kubʼij ri uTzij ri Dios, xaneʼ are kkaj kbʼix chke ri kkaj kkito, rumal laʼ are kkaj kkitatabʼej ri winaq che kkibʼij ta ri qastzij (2Ti 4:3, 4; 1Ti 4:1). Ri kixikin ri winaq riʼ kqʼoxow na, rumal che kbʼix chke che kpe na kʼaxkʼolil pa kiwiʼ (1Sa 3:11; 2Re 21:12; Jer 19:3).

30 RE AGOSTO KOPAN 5 RE SEPTIEMBRE

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | DEUTERONOMIO 31, 32

«Ri kqetaʼmaj chrij ri kʼutbʼal kʼo pa jun bʼixonem che xbʼan che ri Dios»

w20.06 10 párrs. 8, 9

«Chbʼana la chi ri wanimaʼ nim kril ri bʼiʼ la»

8 Are chiʼ ri israelitas majaʼ keʼok pa ri Tzujum Ulew, Jehová xukʼut ri letra re jun bʼixonem chuwach ri Moisés xuqujeʼ xubʼij che, che kukʼut chkiwach ri israelitas (Deut. 31:19). Are chiʼ kojchoman chrij ri kubʼij ri letra re ri bʼixonem, qas kqilo che ri Jehová kraj taj che kqakʼol ri ubʼiʼ o kqachomaj che awas kbʼixik (chasikʼij uwach Deuteronomio 32:2, 3). Kraj che konojel ri winaq kketaʼmaj ri ubʼiʼ. Qastzij riʼ che ri israelitas sibʼalaj nim xkilo are chiʼ Moisés xukʼut chkiwach chrij ri Jehová xuqujeʼ chrij ri loqʼalaj ubʼiʼ. Ri xketaʼmaj xubʼano che xkinaʼ jamaril xuqujeʼ kubʼsal kʼuʼx, junam rukʼ ri jabʼ chiʼ kujaʼj ri tikoʼn. ¿Jas kojkunik kqabʼano rech ri kqakʼut chkiwach ri winaq kuya jamaril xuqujeʼ kubʼsal kʼuʼx chke?

9 Are chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios cho taq ja o pa taq ri bʼe, chqakojoʼ ri Biblia rech kqakʼut ri ubʼiʼ ri Dios chkiwach ri winaq. Kojkunik kqakoj ri e chakubʼal che kkiya uqʼij ri Jehová, junam rukʼ ri e qawuj, ri videos xuqujeʼ ri qakʼolbʼal pa Internet. Paneʼ oj kʼo pa ri chak, pa ri tijobʼal o pa jun viaje, chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech kojchʼaw chrij ri qaDios xuqujeʼ chrij ri ubʼantajik. Chqayaʼ ubʼixik chke ri winaq ri kraj ri Dios chqe xuqujeʼ che ri uwach Ulew. Are chiʼ ri winaq kkita wariʼ weneʼ kʼateʼ nabʼe mul riʼ kkilo che Jehová sibʼalaj kojuloqʼoqʼej. Are chiʼ kqakʼut ri qastzij chrij ri loqʼalaj qaTat, kojtobʼan che uchʼajchʼobʼisaxik ri ubʼiʼ xuqujeʼ kqakʼutu che jujun chke ri jastaq che kbʼix chrij xa molom taq tzij. Xaq xiw ri kukʼut ri Biblia kuya jororibʼal chke ri winaq (Is. 65:13, 14).

w09 1/5 14 párr. 4

Pa ri Biblia kkoj kʼutbʼal y kʼambʼal taq noʼj ¿la kawaj kachʼobʼ ri kraj kubʼij?

Ri Biblia kujunamaj ri Jehová rukʼ jastaq che kʼo ta kikʼaslemal, jun kʼutbʼal, kubʼij che are «ri Abʼaj rech ri Israel», jun «nimalaj abʼaj» xuqujeʼ «ri nukʼolbʼal che panem» (2 Samuel 23:3, RI TYOXLAJ WUJ; Salmo 18:2; Deuteronomio 32:4). ¿Jas kraj kubʼij wariʼ? Che ri Dios kajunamataj rukʼ jun nimalaj abʼaj y ko kʼolik ri kqatoʼ wi qibʼ.

w01 1/10 9 párr. 7

Chqesaj uwach ri Jehová are chiʼ keqatijoj ri qalkʼwaʼl

7 Chojchoman chrij ri xubʼan ri Jehová che kiloqʼoqʼexik ri israelitas. Ri Moisés xukoj jun kʼutbʼal che uqʼalajisaxik ri loqʼoqʼebʼal xunaʼ chke, xubʼij: «Jachaʼ ri kot ri karapap puwiʼ ri usok keʼutaqchiʼj ri ral che rapapem, je xubʼan ri Ajawaxel xeʼulikʼ ri uxikʼ, xeʼukʼamo xeresaj bʼik. Ri Ajawaxel are xkʼamow kibʼe [xukʼam ubʼe ri Jacob]» (Deuteronomio 32:9, 11, 12). Rumal che ri xik kraj che ri alaj taq ral kerapapik rumal laʼ krapan puwiʼ ri usok rech keʼutijoj. Are chiʼ jun alaj xik kukʼaq lo ribʼ cho ri siwan rech krapapik kateriʼ ri unan chrij, we krilo che kkun taj krapanik aninaq kok chuxeʼ ri alaj xik y kreqaj bʼik. Are junam xubʼan ri Jehová che kichajixik ri israelitas. Rumal laʼ, xukoj ri Moisés che uyaʼik ri uTaqanik chke (Salmo 78:5-7) y amaqʼel xeʼutoʼ y xeʼuchajij are chiʼ tajin kkiriq kʼax.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w04 15/9 27 párr. 11

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj Deuteronomio

31:12. Ri e kʼa majaʼ na rajawaxik kekʼojiʼ kukʼ ri e qachalal che nim chi kijunabʼ pa taq ri riqbʼal ibʼ y rajawaxik qas kkitatabʼej ri kbʼixik.

    E wuj pa quiché (1993-2025)
    Uk'isik sesión
    Umajixik sesión
    • quiché
    • Chataqa b'ik
    • Ri qas utz kawilo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ri kta' chawe rech kakojo
    • Keta'max ta ri xatz'ib'aj
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Umajixik sesión
    Chataqa b'ik