UK'OLB'AL WUJ PA INTERNET Watchtower
Watchtower
UK'OLB'AL WUJ PA INTERNET
quiché
'
  • '
  • ä
  • Ä
  • BIBLIA
  • E WUJ
  • E RIQB'AL IB'
  • mwbr21 septiembre e uxaq 1-9
  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos

K'o ta video che wajun kʼutunem ri'.

Chakuyu' qamak, ri video ktziji' taj.

  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos
  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos (2021)
  • Subtítulo
  • 6-12 RE SEPTIEMBRE
  • 13-19 RE SEPTIEMBRE
  • 20-26 RE SEPTIEMBRE
  • 27 RE SEPTIEMBRE KOPAN 3 RE OCTUBRE
  • 4-10 RE OCTUBRE
  • 11-17 RE OCTUBRE
  • 18-24 RE OCTUBRE
  • 25-31 RE OCTUBRE
Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos (2021)
mwbr21 septiembre e uxaq 1-9

Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos

6-12 RE SEPTIEMBRE

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | DEUTERONOMIO 33, 34

«Chojkʼol chuxeʼ ri ‹junalik ukuʼinem› ri Jehová»

it-2 99

Jesurún

Are jun bʼiʼaj nim ubʼanik che xkoj che ri tinamit Israel. Pa ri Versión de los Setenta re ri chʼabʼal griego, ri tzij «Jesurún» kraj kubʼij «loqʼalaj». Are chiʼ ri israelitas kkita ri bʼiʼaj «Jesurún», rajawaxik riʼ knaʼtaj chke ri kachilanik rukʼ ri Jehová y che rajawaxik keʼux sukʼ chuwach (Dt 33:5, 26; Isa 44:2). Pa Deuteronomio 32:15 xbʼix «Jesurún» che ri tinamit Israel xa ta rumal che kloqʼoqʼexik, xaneʼ rumal che tajin kkʼaq chupalaj che xunimaj ta chi ri Yaʼol ukʼaslemal y ri Toʼl re, xuxutuj kanoq y xnaʼtaj ta chi che.

rr 120, recuadro

Jehová kuya qachuqʼabʼ rech kojwalij chi jumul

Chnaʼtaj chqe che kʼi junabʼ kanoq chiʼ majaʼ kpe ri Ezequiel, ri qʼaxal tzij Moisés xubʼij che Jehová kkunik y kraj keʼutoʼ ri upatanelabʼ. Ri Moisés xutzʼibʼaj ri e tzij riʼ: «Ri junalik Dios are toʼbʼal awibʼ, ri junalik ukuʼinem are katoʼbʼej awibʼ» (Deut. 33:27). Rumal laʼ, qas qetaʼm che we kqatzukuj ri utobʼanik ri Jehová are chiʼ kojriqitaj pa kʼax, ri areʼ kojuchajij rukʼ loqʼoqʼebʼal y kuya qachuqʼabʼ rech kojwalij chi jumul (Ezeq. 37:10).

w11 15/9 19 párr. 16

Chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech kqariq ri kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik

16 Junam rukʼ Abrahán, ri Moisés xril taj are chiʼ xbʼan ri xtzujux che. Are chiʼ xa jubʼiqʼ chi kraj che ri israelitas keʼok pa ri ulew che xtzujux chke, ri Jehová xubʼij che ri Moisés: «Chinaj kakaʼyej wi apan ri ulew ri kinya na chke taq ri kamaqʼ ri aj israelibʼ, man kʼu katok ta na chupam». ¿Jasche jeriʼ xubʼan che ukʼajisaxik kiwach ri Moisés y ri Aarón? Rumal che are chiʼ petinaq koyowal kumal ri israelitas, nim ta xkil wi ri Jehová. Rumal laʼ, ri Jehová xubʼij wariʼ chke: «Ix kebʼ ix man jik ta xixbʼin chnuwach chkiwach ri aj israelibʼ, are taq ix kʼo chuchiʼ ri jaʼ re Merib-cades» (Deu. 32:51, 52). ¿La sibʼalaj xbʼison ri Moisés o xpe royowal? Je taj. Are chiʼ xuta tewchibʼal pa uwiʼ ri tinamit Israel, xubʼij ri e tzij riʼ: «Utz awech at Israel. ¿Jachin ta ri kujunamaj ribʼ awukʼ? Qas are ri Ajawaxel at toʼtajisan[aq]; are [at chajinaq], katutoʼ kʼut, ¡are ri achʼichʼ re chʼoʼj chʼakanel!» (Deu. 33:29).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-2 418 párr. 1

Moisés

Ciento veinte ujunabʼ ri Moisés are chiʼ xkamik. Ri Biblia kuya ubʼixik wariʼ chrij ri ucuerpo: «Man xemoyir ta kʼut ri e ubʼaqʼwach xuqujeʼ man kʼo ta yabʼil che are taq xkamik. Xmuq rumal ri Jehová pa jun kʼolbʼal che kʼo ta jun winaq etaʼmanaq» (Dt 34:5-7). Weneʼ ri Jehová xubʼan wariʼ rech ri israelitas kkiqʼijilaj ta ri umuqbʼal. Y ri Itzel weneʼ xuqujeʼ xraj xukoj ri ucuerpo ri Moisés rech kqʼijilaxik, rumal che ri Judas, ri rachalal ri Jesús, xutzʼibʼaj: «Ri Miguel, ri kʼamal kibʼe ri taqoʼnibʼ, are taq xchʼojin rukʼ ri Itzel xuqujeʼ xkichomalaʼ rij ri ucuerpo ri Moisés, xuxeʼj ribʼ che uyakik mak chrij ri Itzel rukʼ kʼaxalaj taq tzij, xaneʼ xubʼij: ‹Ri Ajawaxel chatyajowoq›» (Jud 9). Are chiʼ majaʼ keʼok ri israelitas pa Canaán, treinta qʼij xebʼisonik y xkoqʼej ri Moisés (Dt 34:8).

13-19 RE SEPTIEMBRE

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | JOSUÉ 1, 2

«¿Jas kqabʼano rech utz kojel pa ri qakʼaslemal?»

w13 15/1 8 párr. 7

Chkʼol achuqʼabʼ, ri Jehová kʼo awukʼ

7 We kqaj che kʼo ukowil qakʼuʼx rech kqabʼan ri urayibʼal ri Dios, rajawaxik kqasikʼij uwach ri Biblia y kqanimaj ri kukʼutu. Are riʼ ri pixabʼ xuya ri Jehová che ri Josué are chiʼ kaminaq chi ri Moisés: «Chachajij animaʼ xuqujeʼ ko chattakʼaloq, chatzʼaqatisaj kʼu ronojel ri kubʼij ri pixabʼ ri xuya ri Moisés ri pataninel wech chawe. [...] Amaqʼel chatzelelaʼ ubʼixik ri kubʼij ri wuj ri tzʼibʼatal wi ri upixabʼ ri Dios, chachomaj ri kubʼij chi pa qʼij chi chaqʼabʼ, rech amaqʼel kabʼan ri ktaqan wi waʼ. Jeriʼ ronojel ri kabʼano utz kel na» (Jos. 1:7, 8). Ri Josué xubʼan ri xbʼix che y utz xel ronojel ri xubʼano. We je kqabʼan oj, kkʼojiʼ ukowil qakʼuʼx y utz kel ri qachak che ri Jehová.

w13 15/1 11 párr. 20

Chkʼol achuqʼabʼ, ri Jehová kʼo awukʼ

20 Kʼax unimaxik ri Dios, rumal che ri uwach Ulew nojinaq che itzelal. Are kʼu xaq ta qatukel oj kʼolik: e kʼo ri Jehová y ri uKʼojol qukʼ. Xuqujeʼ pa ronojel ri uwach Ulew e kʼo más che siete millones testigos rech Jehová. Rumal laʼ, junam chqakʼutuʼ che kʼo qakojonik y chqatzijoj ri utzalaj taq tzij y chojchoman chrij ri texto rech ri junabʼ 2013, kubʼij: «Chachajij animaʼ xuqujeʼ ko chattakʼaloq [...], ri Awajawaxel xuqujeʼ aDios, kinkʼojiʼ na awukʼ» (Jos. 1:9).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w04 1/12 9 párr. 1

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj Josué

Josué 2:4, 5. ¿Jasche ri Rahab xeʼukʼut ta ri alwachinelabʼ chkiwach ri achijabʼ e taqom bʼi rumal ri qʼatal tzij? Rumal che ri Rahab kʼo ukojonik chrij ri Jehová xuya pa kʼax ri ukʼaslemal are chiʼ xeʼukʼuʼ ri alwachinelabʼ israelitas chkiwach ri e utaqoʼn ri qʼatal tzij re Jericó. Rajawaxik taj kubʼij jawiʼ e kʼo wi, rumal che ri e utaqoʼn ri qʼatal tzij xa kkaj kkibʼan kʼax che ri utinamit ri Dios (Mateo 7:6; 21:23-27; Juan 7:3-10). Rumal laʼ, Rahab «xqʼalajisaxik che sukʼ rumal ri xubʼano» y jun chke ri xubʼano are che xeʼutaq bʼi ri achijabʼ rech ri qʼatal tzij pa jun chi bʼe (Santiago 2:24-26).

20-26 RE SEPTIEMBRE

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | JOSUÉ 3-5

«Ri Jehová keʼutewchij ri kkikʼutu che kʼo kikojonik»

it-2 121

Jordán

Ri nimaʼ Jordán che kʼo ikim che ri mar re Galilea weneʼ oxibʼ metros qajinaq bʼi ri uxeʼ y weneʼ treinta metros ri uwach, are kʼu chiʼ kʼo jabʼ sibʼalaj knimarik (Jos 3:15). Are chiʼ knimarik sibʼalaj xibʼibʼal chke ri israelitas we keqʼax bʼi chupam, rumal che xaq xiw ta achijabʼ e kʼolik xaneʼ e kʼo ixoqibʼ y akʼalabʼ. Y más na we keqʼax bʼi chupam ri jaʼ re ri Jordán che kokʼow chunaqaj ri tinamit Jericó, rumal che sibʼalaj kʼo uchuqʼabʼ chilaʼ. Xuqujeʼ pa taq ri qaqʼij e kʼo kʼi winaq ri kekibʼanaʼ katin e uchararem bʼik. Are kʼu, ri Jehová xubʼan jun nimalaj mayibʼal rumal che xuqʼatej ri joron, jeriʼ ri israelitas xeqʼax bʼik y xechʼaqiʼ taj (Jos 3:14-17). Are chiʼ qʼaxinaq chi kʼi junabʼ xuqujeʼ xujach ribʼ ri jaʼ chuwach ri Elías rachiʼl bʼi ri Eliseo, y pa jun chi mul xujach ribʼ ri jaʼ chuwach ri Eliseo (2Re 2:7, 8, 13, 14).

w13 15/9 16 párr. 17

Ri upixabʼ ri Jehová kuya kikotemal chqe

17 ¿Jas kubʼan ri kubʼsal qakʼuʼx chrij ri Jehová are chiʼ kqakʼut ri qakojonik rukʼ ri kqabʼano? Chojchoman chrij ri xkikʼulmaj ri israelitas are chiʼ xeʼok pa ri Ulew Tzujum chke. Ri Jehová ubʼim chke ri kojol tabʼal toqʼobʼ che kkeqaj bʼi ri kaxa re ri pacto, keʼopan kʼa chuchiʼ ri Jordán y kkokisaj ri kaqan chupam ri jaʼ. Tekʼuriʼ, are chiʼ xeʼopan chuchiʼ ri jaʼ, ri israelitas xkilo che sibʼalaj nimarinaq uwach. ¿Jas xkibʼano? ¿La xetʼuyiʼ chuchiʼ ri jaʼ y xkeyej na kʼi qʼij rech kqaj uwach? Je taj, xkikubʼsaj kikʼuʼx chrij ri Jehová y xkibʼan ri taqanik uyaʼom. Are kʼu, ¿jas utzilal xkiriqo? Ri uTzij ri Dios kubʼij: «Xaq xuwi kʼu xeʼok ri e kojol tabʼal toqʼobʼ chupam [...] ri jaʼ ri petinaq ajsik xutanabʼa bʼinem [...]. Ronojel ri tinamit xokʼow chupam ri Jordán pa chaqiʼjal» (Jos. 3:12-17). ¡Sibʼalaj xuya kikotemal riʼ chke are chiʼ xkilo che xtakʼiʼ ri jaʼ! ¡Sibʼalaj xukowirisaj riʼ ri kikojonik! Sibʼalaj utz che xkikubʼsaj kikʼuʼx chrij ri Jehová.

w13 15/9 16 párr. 18

Ri upixabʼ ri Jehová kuya kikotemal chqe

18 Kimik, ri Jehová kubʼan ta chi ri e mayibʼal riʼ, are kʼu kutewchij ri chuqʼabʼ kqakojo rech kqakʼut rukʼ ri kqabʼano che kʼo qakojonik. Rukʼ ri ruxlabʼixel kojutijoj rech kqatzijoj ri uQʼatbʼal tzij chke ri e winaq pa ronojel uwach Ulew. Y ri Jesús, ri xmajin kan utzijoxik ri utzij ri Dios, xubʼij chke ri utijoxelabʼ che keʼutoʼ na che ubʼanik wariʼ, are chiʼ kʼastajinaq chik xubʼij chke: «Jix, chibʼanaʼ tijoxelabʼ chke ri winaq pa konojel ri tinimit cho ri uwach ulew [...]. Chiwilampeʼ, in kʼo iwukʼ ronojel qʼij kʼa pa ri ukʼistajik» (Mateo 28:19, 20). E kʼi qachalal che qas ta kechʼawik kilom jas tobʼanik uyaʼom ri uxlabʼixel chke rech kekunik kkitzijoj ri utzij ri Dios chke e winaq che ketaʼm ta kiwach (chasikʼij uwach Salmo 119:46 y 2 Corintios 4:7).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w04 1/12 9 párr. 2

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj Josué

Josué 5:14, 15. ¿Jachin ri «kʼamal kibʼe ri rajchʼoʼjabʼ ri Ajawaxel»? Ri kʼamal kibʼe ri rajchʼoʼjabʼ ri Jehová che xyaʼow uchuqʼabʼ ri Josué, are chiʼ ya keʼok pa ri Ulew Tzujum chke, weneʼ are ri «Tzij». Kraj kubʼij, ri Jesús are chiʼ majaʼ kpe pa ri uwach Ulew (Juan 1:1; Daniel 10:13). ¡Sibʼalaj kuya qachuqʼabʼ che ri Jesucristo tajin keʼutoʼ konojel ri Testigos kimik!

27 RE SEPTIEMBRE KOPAN 3 RE OCTUBRE

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | JOSUÉ 6, 7

«Chqatasaʼ qibʼ che ri jastaq che kʼo ta upatan»

w10 15/4 20 párr. 5

Maqarayij kiwach jastaq che kʼo ta kipatan

5 Are chiʼ qʼaxinaq chi kʼi junabʼ, jun achi Acán ubʼi xuqujeʼ xmakun rukʼ ri ubʼaqʼwach. Ri israelitas xbʼix chke rumal ri Jehová che kʼo ta kkikʼam bʼi che ri jastaq pa ri tinamit Jericó are chiʼ kkichʼako, xaq xiw jujun che ubʼim ri Jehová ri rajawaxik kkʼam bʼik. Ri Jehová ubʼim chi wariʼ chke: «Chichajij iwibʼ chi kʼo jas mimajij mawi kʼo jas michapo chke ri jastaq ri e kʼo pa ri tinimit utasom kʼut ri Ajawaxel che usachisaxik uwach». Are kʼu ri Acán xunimaj ta ri xbʼixik rumal che xukʼam bʼi jalajoj taq jastaq che paqal rajil, wariʼ xubʼano che ri israelitas xechʼak pa ri chʼoʼj rumal ri tinamit Hai. Kʼate xqʼalajinik jasche xechʼakik are chiʼ ri Acán xuqʼalajisaj ri umak. Xubʼij: «Chkixoʼl ri jastaq ri xeqamajij pa Jericó, xtaqiʼ nuwach che [...]. Xeqaj we jastaq riʼ chnuwach». Ri urayibʼal ri ubʼaqʼwach ri Acán xukʼam bʼi che urayixik uwach kʼi jastaq ri ubʼim ri Dios che utz taj kkikʼamo y xuriq kʼax rumal ri xubʼano xuqujeʼ xubʼan kʼax chke konojel ri e «kʼo rukʼ» (Jos. 6:18, 19; 7:1-26).

w97 15/8 28 párr. 2

¿Jasche rajawaxik kelesax bʼi ri ajmak?

Jun rumal che kelesax bʼi ri ajmak are che rajawaxik chʼajchʼoj ri congregación. Ri Jehová are jun Dios chʼajchʼoj y tastalik. Kraj che ri keqʼijilan che chʼajchʼoj ri kikʼaslemal y ri kikojonik. Ri utzij kubʼij wariʼ: «Chibʼanaʼ jas ri alkʼwalaxelabʼ ri kenimanik. Mibʼan chik ri ojer taq irayibʼal ri xekʼojiʼ kan iwukʼ are taq man kʼo ta iwetaʼm. Xaneʼ jas ri Dios ri xixusikʼij, areʼ Tastalik, xuqujeʼ ri ix chixux tastalikalaj taq winaq pa ronojel ri kibʼano. Tzʼibʼatal kʼut kubʼij: ‹Chixux tastalikalaj taq winaq chrij ri etzelal rumal rech chi ri in in tastalikalaj Dios chrij ri etzelal›» (1 Pedro 1:14-16). Ri e winaq che kkibʼan tzʼil taq makaj o nikʼaj chi uwach itzelal, kkitzʼilobʼisaj ri congregación y wariʼ kubʼano che ri Jehová utz ta chi keril konojel. Are kʼu, keqaj chuwach ri e kʼo pa ri congregación we kkesaj bʼi ri ajmak o ri kubʼan tzʼil taq makaj (chajunamisaj rukʼ Josué, capítulo 7).

w10 15/4 21 párr. 8

Maqarayij kiwach jastaq che kʼo ta kipatan

8 Kʼo ta jun cristiano mat kurayij uwach jastaq rukʼ ri ubʼaqʼwach o rukʼ ri ubʼaqil. Rumal laʼ, ri uTzij ri Dios kubʼij chqe che rajawaxik kqajikʼ qibʼ o kqachajij qibʼ rukʼ ri kqilo y ri kqarayij uwach (1 Cor. 9:25, 27; chasikʼij uwach 1 Juan 2:15-17). Ri Job qas xuchʼobʼ ri ubʼanik ri qabʼaqʼwach rukʼ ri qarayibʼal, rumal laʼ xubʼij: «In nuyoʼm nutzij chi mawi ne meʼenkaqrayij ri qʼapojibʼ» (Job 31:1). Ri Job mawi ta jubʼiqʼ xuchomaj kuchap jun ixoq rech kmakun rukʼ. ¡Ni ta jubʼiqʼ xraj xuchomaj wariʼ! Are chiʼ qʼaxinaq chi kʼi junabʼ, ri Jesús xuqujeʼ xuqʼalajisaj che nim ubʼanik kqachʼajchʼobʼej ri qachomanik che itzel taq jastaq, xubʼij: «Ri in kʼut kinbʼij chiwe, chi ronojel jachin kukaʼyej jun ixoq che urayixik uwach, xqaj riʼ pa mak rukʼ pa ranimaʼ» (Mat. 5:28).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w15 15/11 13 párrs. 2, 3

Kipreguntas ri sikʼinelabʼ

Ojer, rech ri ajchʼoʼjabʼ kkichʼak jun tinamit rajawaxik kkisutij rij, kkiya ta bʼe chke ri winaq keʼel bʼik o keʼok bʼi pa ri tinamit. Rumal laʼ, ri e winaq xaq xiw kekunik kkitij ri jastaq che kikʼolom kanoq. Are chiʼ ri tinamit kchʼak kumal ri ukʼulel, ri ajchʼoʼjabʼ kkikʼam bʼi ronojel uwach qʼinomal xuqujeʼ ri jastaq ktijowik che kʼa kʼo na. Are kʼu, ri arqueólogos xkiriq kʼi jastaq ktijowik chuxeʼ ri ulew pa ri ojer tinamit Jericó, are chiʼ xkikʼoto. Ri wuj Biblical Archaeology Review kubʼij: «Xriqitaj uxeʼr taq tʼuy o xaʼr, are kʼu ri más xriqitajik are ri jastaq ktijowik». Wariʼ sibʼalaj nim ubʼanik. ¿Jasche? Ri wuj kutaqej ubʼixik: «Ri arqueólogos kʼo ta jun jastaq kiriqom junam rukʼ wariʼ pa Palestina. Xaq jujun mul kkiriq jun o kebʼ tʼuy o xaʼr ri kʼo jastaq rech ktijowik chupam. Are kʼu, ri xqariq waral [pa Jericó] are jun jastaq che kʼo ta kjunamataj wi».

Ri Biblia kuqʼalajisaj che ri israelitas kʼo kʼi rumal che utz taj kkikʼam bʼi ri jastaq ktijowik rech ri tinamit Jericó, are ri Jehová xetaqowik che kkikʼam ta bʼik (Jos. 6:17, 18). Xuqujeʼ kubʼij che ri israelitas xkisutij rij ri tinamit Jericó are chiʼ kʼate xyakataj uwach taq ri tikoʼn (pa ri ikʼ marzo o abril), sibʼalaj kʼo kʼi ktijowik (Jos. 3:15-17; 5:10). Ri kʼiʼalaj jastaq ktijowik che xriqik are chiʼ xkʼot ri uchaʼqapil ri tinamit Jericó, kukʼut chqawach che xa pa kebʼ oxibʼ qʼij xsutix rij junam rukʼ ri kubʼij ri Biblia.

4-10 RE OCTUBRE

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | JOSUÉ 8, 9

«¿Jas kqetaʼmaj chkij ri e winaq re ri tinamit Gabaón?»

it-1 977 párr. 1

Gabaón

Achilanik rukʼ ri Josué. Pa taq uqʼij ri Josué, pa ri tinamit Gabaón e kʼo ri heveos, Gabaón are jun chke ri siete tinamit cananeas che rajawaxik ksachisax kiwach (Dt 7:1, 2; Jos 9:3-7). Ri e winaq re ri tinamit Gabaón xuqujeʼ kbʼix amorreos chke, rumal che weneʼ wajun bʼiʼaj riʼ jujun taq mul kbʼix chke konojel ri winaq cananeos (2Sa 21:2; chajunamisaj rukʼ Gé 10:15-18; 15:16). Ri e winaq re Gabaón junam ta ri kichomanik kukʼ ri nikʼaj chi cananeos, rumal che xkichʼobʼo che paneʼ kʼo kʼi kajchʼoʼjabʼ y nim ri kitinamit, kechʼakan ta riʼ we kechʼojin kukʼ ri israelitas rumal che are ri Jehová ketoʼwik. Rumal laʼ, are chi e chʼakom chi ri tinamit Jericó y Hai, ri e winaq re Gabaón (e kachiʼl ri oxibʼ tinamit; Kefirá, Beerot y Quiryat-jearim, tinamit heveas) xekitaq bʼi jun jupuq achijabʼ pa Guilgal rech kekitzukuj jamaril rukʼ ri Josué (Jos 9:17). Ri jupuq achijabʼ re ri tinamit Gabaón, xkikoj bʼi qʼeʼl taq katzʼyaq, qʼeʼl taq kixajabʼ, xkikʼam bʼi qʼeʼl taq odres, e koxtar che e raqarobʼinaq chik y uxer taq kaxlanwa che e chaqiʼj chik, xekibʼij chke ri israelitas che jetaneʼ sibʼalaj naj keʼel wi. Xkichʼobʼo che ri Jehová sibʼalaj nim uchuqʼabʼ rumal ri xubʼan che ri tinamit Egipto y chke ri e qʼatal taq tzij amorreos, ri Sehón y ri Og. Are kʼu, rukʼ nojibʼal xechʼaw ta chrij ri xukʼulmaj ri tinamit Jericó y ri Hai, rumal che wet xkibʼij che ketaʼm ri xkikʼulmaj, xetaʼmax ta riʼ che naqaj keʼel wi. Ri e kʼamal taq bʼe re Israel xkinikʼoj y xkinimaj ri xbʼix chke, rumal laʼ xkibʼij chke che kekamisax taj (Jos 9:3-15).

w11 15/11 8 párr. 14

Makubʼsaj akʼuʼx chrij ri awetaʼmabʼal

14 Rumal che xa oj ajmakibʼ rajawaxik kqatzukuj ri nojibʼal che kpe rukʼ ri Jehová are chi kqachaʼ ubʼanik jun jastaq, wariʼ xuqujeʼ are ri kkibʼan ri e kʼamal taq bʼe. Chojchoman chrij ri xkibʼan ri Josué y ri e nikʼaj chi kʼamal bʼe re Israel, xeʼopan jujun achijabʼ re ri tinamit Gabaón kukʼ y xkibʼij che xa tajin kkitzukuj jamaril kukʼ ri israelitas. Ri achijabʼ re Gabaón xkijaluj kibʼ che jetaneʼ e petinaq pa jun tinamit che sibʼalaj naj kʼo wi. Ri Josué y ri e rachiʼl xkita ta na che ri Jehová y xkibʼan ri kʼamoj ibʼ kukʼ ri e winaq re Gabaón. Paneʼ ri Jehová kʼo ta chi xubʼij chke rumal ri xkibʼano, are kʼu xraj che xtzʼibʼax kan pa ri uTzij wajun bʼantajik rech amaqʼel kqatzukuj ri unojibʼal y kqaya bʼe che rech kukʼam qabʼe (Jos. 9:3-6, 14, 15).

w04 15/10 18 párr. 14

Jat pa jalajoj taq tinamit rech ri uwach ulew

14 Ri achijabʼ re Gabaón xkibʼij: «Sibʼalaj naj uj elinaq wi uloq, rumal rech ri utzijol ri Ajawaxel ri iDios» (Josué 9:3-9). Ri katzʼyaq y ri jastaq kukʼaʼm bʼik xqʼalajinik che jetaneʼ naj kepe wi, are kʼu ri qastzij, ri tinamit Gabaón xa pa 30 kilómetros kʼo wi che Guilgal [19]. Ri Josué y ri e nikʼaj chi kʼamal bʼe xkinimaj ri xbʼix chke, rumal laʼ xkibʼan ri kʼamoj ibʼ kukʼ ri e winaq re Gabaón y ri e tinamit che e kʼo chkinaqaj. Ri e winaq re Gabaón xenaw che ubʼixik ri jastaq chke ri israelitas. ¿La xaq xiw rumal che kkaj taj kekamisaxik? Je taj, ri xkibʼano xukʼutu che kkaj keqebʼ rukʼ ri Dios re Israel. Ri Jehová «xeʼukoj kʼu che bʼanal taq siʼ xuqujeʼ che e erel taq jaʼ che ri tinimit, xuqujeʼ che ri porobʼal ri rech ri Ajawaxel», rumal laʼ e areʼ keʼeren ri siʼ che kkoj pa uwiʼ ri altar re ri tabʼal taq toqʼobʼ (Josué 9:11-27). Ri e winaq re tinamit Gabaón xkiya ta kan ukʼutik ri utz taq kibʼantajik rumal che xkaj amaqʼel kkibʼan ri chak che qas ta nim ubʼanik xya chke rumal ri Jehová. Weneʼ kʼo jujun chke e areʼ xekʼojiʼ chkixoʼl ri netineos che xetzalij lo pa Babilonia y xepatanin pa ri templo che xsukʼumaxik (Esdras 2:1, 2, 43-54; 8:20). Chqesaj kiwach che utzukuxik más ri Dios pa ri qakʼaslemal y chqabʼanaʼ ronojel uwach chak pa ri utinamit ri Jehová paneʼ kqʼalajinik che qas ta nim ubʼanik.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-1 506

Uxekebʼaxik jun winaq

Pa ri taqanik che xuya ri Jehová che ri tinamit Israel, xbʼixik che ri elaqʼomabʼ, ri kamisanelabʼ rajawaxik kekamisax chuwach jun cheʼ, keʼux «kʼoqotajinaq [o itzeletajinaq] rumal ri Dios» y jeriʼ kqʼalajisax chkiwach konojel ri winaq che makibʼan ke e areʼ ri xubʼan ri xxekebʼaxik. Are kʼu, rajawaxik kqasaxik y kmuqik are chi majaʼ kok aqʼabʼ, rumal che we kxekiʼ kan chuwach ri cheʼ chaqʼabʼ, kutzʼilobʼisaj riʼ ri ulew che ri Dios xuya chke ri israelitas (Dt 21:22, 23). Ri israelitas xkinimaj ri taqanik che keqasax ri xekam chuwach ri cheʼ paneʼ e israelitas taj (Jos 8:29; 10:26, 27).

11-17 RE OCTUBRE

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | JOSUÉ 10, 11

«Jehová xutoʼ ri tinamit Israel»

it-1 55

Adoni-zédeq

Are ri qʼatal tzij re Jerusalén are chiʼ ri israelitas xeʼok pa ri Ulew Tzujum chke. Adoni-zédeq xeʼumulij ri qʼatal taq tzij re ri alaj taq tinamit che e kʼo pa ri Oeste che ri Jordán, rumal che kkaj kechʼojin rukʼ ri Josué (Jos 9:1-3). Are kʼu, ri e winaq re ri tinamit Gabaón xkitzukuj jamaril rukʼ ri Josué. Are chiʼ ri Adoni-zédeq xril wariʼ, xpe royowal y xeʼumulij ri rajchʼoʼjabʼ kukʼ ri kajchʼoʼjabʼ ri kajibʼ qʼatal taq tzij amorreos, xusutij rij ri tinamit Gabaón y xchʼojin rukʼ. Ri Josué y ri israelitas xekitoʼ ri e winaq re ri tinamit Gabaón y xekichʼak ri e jobʼ qʼatal taq tzij. Ri e jobʼ qʼatal taq tzij xeʼanimaj bʼi kʼa pa Maquedá, chilaʼ xeʼechap wi lo pa jun pek (cueva). Ri Adoni-zédeq y ri e kajibʼ qʼatal taq tzij chkiwach ri e kajchʼoʼjabʼ xexekebʼax cho taq cheʼ y xekamisax rumal ri Josué. Chukʼisbʼal, xeʼekʼaq kan pa ri pek ri xeriqitaj wi y chilaʼ xok kimuqbʼal (Jos 10:1-27).

it-1 1038

Saqbʼach

Ri xkoj rumal ri Jehová. Jujun taq mul ri saqbʼach are ri jastaq che ukojom ri Jehová rech kubʼan ri ubʼim y kuqʼalajisaj ri uchuqʼabʼ (Sl 148:1, 8; Isa 30:30). Ri nabʼe mul xukoj ri saqbʼach are pa ri uwuq (séptima) kʼax che xutaq bʼi pa kiwiʼ ri e winaq re Egipto, rukʼ wariʼ xusachisaj kiwach ri tikoʼn, xeʼujaqʼapuj taq ri cheʼ, xeʼukamisaj taq ri e winaq xuqujeʼ ri e chikop che e kʼo cho ri saq. Are kʼu xubʼan ta kʼax chke ri israelitas che e kʼo pa Gosén (Éx 9:18-26; Sl 78:47, 48; 105:32, 33). Are chiʼ ri israelitas e opanaq chi pa ri Ulew che Tzujum chke, xuqujeʼ are chiʼ ri Josué xraj xeʼutoʼ ri winaq re ri tinamit Gabaón chkiwach e jobʼ qʼatal taq tzij amorreos, ri Jehová xutaq lo nimaʼq taq saqbʼach che je kepe abʼaj. Pa ri qʼij riʼ sibʼalaj e kʼi amorreos xekam rumal ri saqbʼach (Jos 10:3-7, 11).

w04 1/12 11 párr. 1

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj Josué

Josué 10:13. ¿La qastzij riʼ che xtakʼiʼ ri qʼij? «¿La kʼo ta kʼu lo jun jasach ri ma ta kkuʼin ri Ajawaxel che ubʼanik?» (Génesis 18:14). We kraj kubʼano, ri areʼ kkunik kukʼex ri kubʼan ri uwach Ulew are chiʼ ksilabʼik y wariʼ weneʼ jun winaq krilo che ktakʼiʼ ri Qʼij y ri Ikʼ. O kkunik xuqujeʼ kuyaʼ bʼe che ri uwach Ulew y ri Ikʼ kesilabʼik, are kʼu kukʼex bʼi ri ubʼe o kukoj jun jastaq rech kuqʼatej uwach ri saqil kuya ri Qʼij y ri Ikʼ. Apastaneʼ ri xubʼano rech xilitajik che xtakʼiʼ ri Qʼij, «kʼulmatajinaq ta jun qʼij jachaʼ ri qʼij riʼ» (Josué 10:14).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w09 15/3 32 párr. 5

Kipreguntas ri sikʼinelabʼ

We kriqitaj ri kibʼiʼ jujun taq wuj pa ri Biblia y kbʼixik che kʼo xekoj wi, kraj taj kubʼij che rukʼ ri Dios petinaq wi ronojel uwach wuj. Are kʼu, qas qetaʼm che yaʼom ronojel «ri uTzij ri qaDios» chqe, che kkʼextaj taj «xaq je wi amaqʼel» (Isa. 40:8). Qastzij wi, ri Jehová xraj taj xsach uwach ri uTzij y ronojel ri 66 alaj taq wuj che kʼo chupam are ri rajawaxik chqe rech kqabʼan «ronojel uwach utzalaj taq chak» (2 Tim. 3:16, 17).

18-24 RE OCTUBRE

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | JOSUÉ 12-14

«Chqapatanij ri Jehová rukʼ ronojel qanimaʼ»

w04 1/12 12 párr. 2

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj Josué

Josué 14:10-13. Paneʼ 85 chi ujunabʼ ri Caleb, xubʼij che ri Jehová che kraj keresaj bʼi ri e takʼataq taq achijabʼ anaquim cho ri ulew re Hebrón. Rukʼ ri utobʼanik ri Jehová wajun ajchʼoʼj nim retaʼmabʼal xeʼuchʼak ri anaquim, y ri ulew Hebrón xux jun chke ri tinamit re tobʼal ibʼ (Josué 15:13-19; 21:11-13). Ri ukʼutbʼal ri Caleb kukʼut chqawach che rajawaxik kqaxiʼj ta qibʼ are chiʼ kʼo jun nimalaj eqelen chqawach.

w06 1/10 18 párr. 11

Ri qakojonik y ri qaloqʼoqʼebʼal che ri Dios kuya qachuqʼabʼ

11 Ri qas kojonik ktakʼiʼ taj, xaneʼ kkʼiyik are chiʼ jun winaq kubʼan pa ukʼaslemal ri kukʼut ri Biblia, krilo che ri Jehová qas kuya ri kuta che y kuchʼobʼo che jalajoj kbʼan che ukʼamik ubʼe rumal (Salmo 34:8; 1 Juan 5:14, 15). Qetaʼm che ri kikojonik ri Josué y ri Caleb sibʼalaj xubʼan ko are chiʼ qas xkil ri rutzilal ri Dios (Josué 23:14). Xaq xiw chojchoman chrij wariʼ: ri Dios xubʼij che rajawaxik kkiqʼaxej cuarenta junabʼ pa ri desierto y e areʼ rukʼ sukʼilal xkiqʼaxej (Números 14:27-30; 32:11, 12). Tekʼuriʼ, seis junabʼ xechʼoʼjin che kichʼakik taq ri ulew re Canaán. Are chiʼ bʼantajinaq chi wariʼ xkiriq kʼi tewchibʼal, naj kekʼasiʼk, keyawaj ta chi más y kʼo chi kulew che qas kech e areʼ. ¡Sibʼalaj kel ukʼuʼx ri Jehová chke ri upatanelabʼ ri kʼo ukowil kikʼuʼx y e sukʼ! (Josué 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-1 1054

Guebal, Guebalitas

Pa taq ri uqʼij ri Josué, ri Jehová xuqujeʼ xubʼij chke ri israelitas che rajawaxik kkichʼak ri kulew ri guebalitas (Jos 13:1-5). E jujun winaq kkibʼij che wariʼ qastzij taj, rumal che ri tinamit Guebal kriqitaj kʼa pa ri Norte che ri tinamit Israel (weneʼ 100 Km pa ri Norte che ri alaj tinamit Dan) y ri qʼalajinaq are che ri kulew ri guebalitas xux ta kech ri israelitas. Y e nikʼaj chi winaq kkibʼij che pa wajun versículo riʼ weneʼ xa tzʼaqat ta xbʼan che utzʼibʼaxik ri texto hebreo y che ri qas kubʼij ri relato are wariʼ: «Ri ulew chunaqaj ri Líbano» o ‹kʼa pa ri kʼulbʼaʼt re ri kulew ri guebalitas›. Are kʼu, rajawaxik kojchoman chrij ri xutzujuj ri Jehová pa Josué 13:2-7, are ta jun jastaq che qas xujikibʼaʼ ubʼanik. Rumal che kʼo ubʼanik rukʼ ri kkibʼan ri israelitas; we kenimanik, kux kech ri ulew, we keniman taj kux ta kech (chajunamisaj rukʼ Jos 23:12, 13).

25-31 RE OCTUBRE

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | JOSUÉ 15-17

«Chqachajij ri jeʼlalaj qechebʼal»

it-1 1112

Hebrón

Pa ri chʼoʼj che xbʼan pa ri Sur re ri tinamit Canaán, ri tinamit Israel xusach kiwach ri e winaq re ri tinamit Hebrón y ri qʼatal tzij (weneʼ are ri xkanaj kan pa ukʼexwach ri Hoham), (Jos 10:36, 37). Are kʼu, paneʼ ri israelitas che kʼamom bʼi kibʼe rumal ri Josué más e kʼi ri kajchʼoʼjabʼ chkiwach ri cananeos, e kʼo ta chajinelabʼ xekiya kan pa taq ri e tinamit ri kichʼakom chik. Are chiʼ ri israelitas tajin kechʼojin pa jun chi tinamit, ri e winaq re ri tinamit Anac xebʼe chi jumul pa Hebrón, rumal laʼ ri Caleb (o ri e winaq re ri tribu re Judá che kʼamom kibʼe rumal ri Caleb) rajawaxik xchʼojin chi na kukʼ rech kok chi ri Hebrón pa kiqʼabʼ (Jos 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Jue 1:10). Pa ubʼiʼ ri Caleb xya wi kan ri Hebrón; are chiʼ qʼaxinaq chi ri tiempo xux jun tinamit re toʼbʼal ibʼ, tekʼuriʼ xbʼix tastalik tinamit che. Xuqujeʼ chilaʼ xekʼojiʼ wi ri e kojol tabʼal toqʼobʼ. Are kʼu, ri ulew y ri alaj taq tinamit che e kʼo chunaqaj Hebrón are ri xrechebʼej kan ri Caleb (Jos 14:13, 14; 20:7; 21:9-13).

it-2 1148

Kʼaxalaj chak che tojom taj

Ojer kanoq ri e winaq re ri tinamit che kchʼak rumal jun chi tinamit kekoj che ubʼanik kʼaxalaj chak «ri man ketoj taj» (heb. mas), (Dt 20:11; Jos 16:10; 17:13; Est 10:1; Isa 31:8; Lam 1:1). Are chiʼ ri israelitas e kʼo pa Egipto, xbʼan kʼax chke kumal ri ketaqanik, rumal che xekoj che ubʼanik kʼaxalaj chak che tojom taj y xekunik xkiwok ri kebʼ kʼolbʼal taq jastaq ri kbʼix Pitom y Raamsés che (Éx 1:11-14). Are chiʼ ri israelitas e okinaq chi pa ri Ulew Tzujum chke rumal ri Jehová, xkisach ta kiwach ri cananeos che bʼim chke che rajawaxik kekikamisaj, xaneʼ xekikoj che ubʼanik kʼaxalaj chak che tojom taj. Ri xkibʼano, xuya kʼax pa kikʼaslemal rumal che xkesaj uwach ri xkibʼan ri cananeos y xkimaj kiqʼijilaxik nikʼaj chi tyox (Jos 16:10; Jue 1:28; 2:3, 11, 12). Ri qʼatal tzij Salomón xutaqej kikojik ri cananeos (ri amorreos, ri hititas, ri perizitas, ri heveos y ri jebuseos) che kibʼanik kʼaxalaj chak che tojom taj (1Re 9:20, 21).

it-1 408 párr. 4

Canaán

Paneʼ kʼi chke ri cananeos xekʼasiʼ kanoq y xbʼan ta kʼax chke, kojkunik kqabʼij che ri Jehová qas xuya «chke ri aj israelibʼ ri ulew [ri xutzujuj] chke ri e kimam», «xuya kʼu jamaril chke pa ronojel ri ulew» y «mawi ta ne xa ta jun tzij xkanajik ri ma ta xtzʼaqatik chke konojel ri utzalaj taq chiʼnik ri xeʼuchiʼj [...] chke» (Jos 21:43-45). Ri xibʼin ibʼ xubʼano che konojel ri tinamit kʼo ta xkibʼan chke ri israelitas, rumal laʼ ri israelitas xkixiʼj ta kibʼ che kkiriq kʼax. Ri Dios xubʼij che nojimal chi nojimal kusachisaj kiwach ri cananeos, rumal che we xa jumul kusach kiwach konojel ri winaq re taq ri tinamit kekʼiyar riʼ ri e chikop (Éx 23:29, 30; Dt 7:22). Paneʼ kʼo jujun mul ri israelitas xechʼakan ta pa taq ri chʼoj kukʼ ri kikʼulel, kraj ta kubʼij che ri Jehová xubʼan ta ri xutzujuj chke (Jos 17:16-18; Jue 4:13). Xaneʼ ri jujun taq mul che ri israelitas xechʼakan taj, are rumal che xeniman ta che ri Jehová (Nú 14:44, 45; Jos 7:1-12).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w15 15/7 32

¿La awetaʼm?

¿Jasche qetaʼm che sibʼalaj kʼo cheʼ pa Israel ojer?

RI BIBLIA kubʼij che pa ri Ulew xtzujux chke ri israelitas sibʼalaj kʼi ri cheʼ e kʼolik (1 Rey. 10:27; Jos. 17:15, 18). Are kʼu kimik xsach kiwach, rumal laʼ e kʼo winaq kkibʼij che weneʼ qastzij ta ri kubʼij ri Biblia.

Ri wuj Life in Biblical Israel (Ri kʼaslemal pa ri ojer Israel) kuqʼalajisaj che pa ri ojer Israel sibʼalaj e nimaʼq ri kʼachelaj, are kʼu kimik je ta chik. Ojer kekʼiy cheʼ pa taq ri kʼachelaj, junam rukʼ ri pino re Alepo (Pinus halepensis), ri coscoja re Palestina (Quercus calliprinos) y ri terebinto (Pistacia palaestina). Y pa ri liʼanik ulew chuxoʼl taq ri juyubʼ rukʼ ri mar mediterráneo sibʼalaj kʼi sicómoros kʼolik (Ficus sycomorus).

Ri wuj Plants of the Bible (Tikoʼn che kchʼaw ri Biblia chkij) kubʼij che pa jujun taq tinamit re Israel kʼo ta chi cheʼ. ¿Jas rumal? Ri wuj kubʼij che nojimal tajin kekʼis ri cheʼ: «Ri e winaq tajin kkiqasaj ri cheʼ rumal che kkaj kʼo ulew rech tikoʼn o kkikoj che uwokik jalajoj taq jastaq y rech kkibʼan kisiʼ che».

    E wuj pa quiché (1993-2025)
    Uk'isik sesión
    Umajixik sesión
    • quiché
    • Chataqa b'ik
    • Ri qas utz kawilo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ri kta' chawe rech kakojo
    • Keta'max ta ri xatz'ib'aj
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Umajixik sesión
    Chataqa b'ik