Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos
2-8 RE MAYO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 1 SAMUEL 27-29
«Ri David rukʼ nojibʼal xubʼan ri jastaq»
it-1 79
Akís
Are chiʼ ri David tajin kanimaj chuwach ri Saúl, kamul xukʼuʼ ribʼ pa ri utinamit ri qʼatal tzij Akís. Ri nabʼe mul are chiʼ ri filisteos xkichomaj che are kikʼulel, ri David xujaluj ribʼ che xchʼujarik, y ri Akís xuya bʼe che xbʼek (1Sa 21:10-15; Sl 34, 56). Ri ukamul, are chiʼ ri David xbʼe kukʼ ri 600 achijabʼ y ri kifamilias, xeʼopan rukʼ ri Akís y xyaʼ bʼe chke xekʼojiʼ pa ri tinamit Ziqlag. Ri David xekʼojiʼ jun junabʼ rukʼ kajibʼ ikʼ pa ri tinamit re Ziqlag, ri qʼatal tzij Akís xuchomaj che ri David y ri e rachiʼl tajin kkichʼak ri tinamit re Judá, are kʼu ri qastzij are che ri David y ri e rachiʼl tajin kkichʼak ri tinamit ke ri guesuritas, guirzitas y amalequitas (1Sa 27:1-12). Ri David qas xkun che usubʼik ri Akís, rumal che ri Akís xukoj ri David y ri e rachiʼl che uchajinelabʼ are chiʼ xechʼojin rukʼ ri Saúl, are kʼu rumal ri xkibʼij «ri e kinimal ri filisteos», xyaʼ ta chi bʼe che ri David y ri e rachiʼl che kebʼe pa chʼoj (1Sa 28:2; 29:1-11). Are chiʼ ri David xux qʼatal tzij y xchʼojin rukʼ ri tinamit re Gat, xukamisaj ta ri qʼatal tzij Akís, rumal che ri Biblia kubʼij che ri Akís kʼa kʼas na are chiʼ ri Salomón tajin kuqʼat tzij (1Re 2:39-41; chawilaʼ GAT).
w21.03 4 párr. 8
Alabʼom, ¿jas kibʼano rech kkikubʼsaj kikʼuʼx ri e nikʼaj chik chiwij?
8 Chqilaʼ chi jun kʼax che xukʼulmaj ri David. Are chiʼ chaʼom chik rech kux qʼatal tzij, xreyeʼj na kʼi junabʼ rech xumajij uqʼatik tzij (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4). ¿Jas xtoʼwik rech xreyeʼj na rukʼ paciencia? Xuqʼaluj ta uqʼabʼ che reyexik rukʼ bʼis, xaneʼ are xchoman chrij ri jastaq che kkunik kubʼano. Jun kʼutbʼal, are chiʼ animajinaq bʼik y kʼo pa ri kulew ri filisteos, xubʼan ri xkun che ubʼanik rech xchʼojin kukʼ ri kikʼulel ri israelitas. Jeriʼ xuchajij ri tinamit re Judá (1 Sam. 27:1-12).
it-2 368 párr. 6
Molom tzij
Paneʼ pa ri Biblia kubʼij che awas kbʼan molom tzij are kʼu kubʼij taj che awas we jun kubʼij ta jastaq che jun winaq che taqal ta che kretaʼmaj. Ri Jesús xubʼij: «Meʼiyaʼ ri tastalikalaj taq jastaq chke ri tzʼiʼ. Meʼikʼaq taq ri e iperl chkiwach ri aq. Ri e areʼ kʼut kekitakʼalej, ketzelej kʼu chiwij, kkibʼan chʼaqataq chiwe» (Mt 7:6). Jujun taq mul ri Jesús xuya ta información chrij jastaq o chrij jun pregunta che xbʼan che, rumal che we kubʼij weneʼ kubʼan kʼax chke nikʼaj chik (Mt 15:1-6; 21:23-27; Jn 7:3-10). Xuqujeʼ ri Abrahán, Isaac, Rahab y ri Eliseo xkibʼij ta jastaq o xkikʼex ri información chke ri winaq che kkipatanij ta ri Jehová (Gé 12:10-19; cap. 20; 26:1-10; Jos 2:1-6; Snt 2:25; 2Re 6:11-23).
Jeʼlalaj taq pixabʼ
w10 1/1 20 párrs. 5, 6
¿La kekun ri kaminaqibʼ kojkitoʼo?
Chojchoman chrij wariʼ. Junam rukʼ ri kubʼij ri Biblia, are chiʼ kekam ri winaq «ketzalij qas pa ri pukʼukʼ ulew, qas kʼu pa ri qʼij riʼ kekitanabʼaʼ kibʼanik ri e kibʼanoj» (Salmo 146:4). Xuqujeʼ ri Saúl y ri Samuel ketaʼm che ri Jehová utz ta krilo che jun winaq kubʼan qʼijinik. Xuqujeʼ are chiʼ ri Saúl xumaj uqʼatik tzij xusach kiwach ri ajqʼijabʼ (Levítico 19:31).
We ta ri ruxlabʼal ri Samuel kʼa kʼasal na, ¿la xa xukoj jun ajqʼij riʼ ri areʼ rech xtzijon rukʼ ri Saúl? Xuqujeʼ we ri Jehová kraj taj kutatabʼej ri uchʼawem ri Saúl, ¿la kkun jun ajqʼij kubʼij che ri Dios che ktzijon rukʼ ri Saúl rumal ri Samuel? Kkun taj. Qas kqʼalajinik che ri «Samuel» che xril ri Saúl are ta ri qʼaxal utzij ri Dios. Xaneʼ are jun itzel uxlabʼal o demonio che xujaluj ribʼ che are ri Samuel.
9-15 RE MAYO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 1 SAMUEL 30, 31
«Chataʼ atobʼanik che ri Jehová rech kkʼojiʼ achuqʼabʼ»
w06 1/8 28 párr. 12
Kojkikotik we kqaxiʼj qibʼ chuwach ri Jehová
12 Junam rukʼ ri qilom, rumal che ri David nim kril ri Jehová xutoʼo rech xmakun taj. Are kʼu xutoʼ chi pa nikʼaj jastaq: xutoʼo rech utz ri xuchaʼ ubʼanik are chiʼ kʼo pa kʼax. Are chiʼ tajin keʼanimaj chuwach ri Saúl, ri David y ri e rachiʼl xeʼopan pa ri tinamit Ziqlag pa ri kulew ri filisteos y xekʼojiʼ jun junabʼ rukʼ kajibʼ ikʼ chilaʼ (1 Samuel 27:5-7). Jumul are chiʼ ri David y ri e rachiʼl e kʼo ta pa ri tinamit Ziqlag xeʼopan ri amalequitas che ubʼanik kʼax che ri tinamit, y xekikʼam bʼi ri ixoqibʼ, ri akʼalabʼ y ri awaj. Are chiʼ xetzalij loq y xkil ri xkʼulmatajik, xkitzoqopij oqʼej. Rumal che ri achijabʼ sibʼalaj xpe koyowal xkibʼij che kkaj kkikamisaj ri David che abʼaj. Paneʼ sibʼalaj kbʼisonik, ri David xsach ta ukʼuʼx chuwach ri tajin kukʼulmaj (Proverbios 24:10). Rumal che kraj taj kubʼan jun jastaq che utz ta kril ri Dios, «xujikibʼaʼ kʼu ukʼuʼx [...] chrij ri Ajawaxel ri uDios». Rumal ri utobʼanik ri Dios, ri areʼ y ri e rachiʼl xekiriqa ri amalequitas y xekikʼam lo ri ixoqibʼ, ri akʼalabʼ y ri awaj (1 Samuel 30:1-20).
w12 15/4 30 párr. 14
Ri Jehová kojuchajij
14 Ri David xuriq kʼi taq kʼax pa ri ukʼaslemal (1 Sam. 30:3-6). Ri e tzij che xutzʼibʼaj ri David kukʼutu che ri Jehová retaʼm ri tajin kukʼulmaj (chasikʼij uwach Salmo 34:18 y 56:8). Y rukʼ wariʼ, kqachʼobʼo che ri areʼ xuqujeʼ retaʼm ri kqakʼulmaj. Are chiʼ kojbʼisonik y kqariq kʼaxkʼolil, ri areʼ amaqʼel kkʼojiʼ qukʼ. Wariʼ kukubʼsaj qakʼuʼx, junam rukʼ ri xubʼij ri David pa jun chke ri ubʼixonem: «Ri loqʼoqʼebʼal kʼuʼx la kukʼam uloq kikotemal pa wanimaʼ. Ilom la ri nubʼis, etaʼm la ri nukʼaxkʼolil» (Sal. 31:7). Are kʼu ri Dios xaq xiw ta retaʼm ronojel ri kʼax che kqariqo, xaneʼ xuqujeʼ kuyaʼ qachuqʼabʼ y kojutoʼo. Y jun chke ri tobʼanik kukojo are ri e riqbʼal ibʼ.
Jeʼlalaj taq pixabʼ
w05 15/3 24 párr. 8
Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj Primero de Samuel
30:23, 24. Ri xchaʼ ubʼanik esam pa Números 31:27, kukʼutu che ri Jehová nim kril wi ri tobʼanik che kyaʼ pa ri congregación. Rumal laʼ «apachike ri kibʼano, chibʼanaʼ rukʼ ronojel iwanimaʼ, jetaneʼ are kipatanij ri Ajawaxel, man are ta ri winaq» (Colosenses 3:23).
16-22 RE MAYO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 SAMUEL 1-3
«¿Jas kqetaʼmaj chrij ri bʼixonem che xubʼan David chke ri Saúl y ri Jonatán are chiʼ xekamik?»
w00 15/6 13 párr. 9
Nim cheqilaʼ wi ri keyaʼow taqanik pa qawiʼ
9 ¿La sibʼalaj kʼax xunaʼ ri David rumal ri xbʼan che? Ri areʼ xubʼij che ri Jehová: «E [kʼo] chʼujabʼ kiyakom kibʼ chwij kkaj kinkikamisaj» (Salmo 54:3). Tekʼuriʼ xubʼij che ronojel ri kunaʼo: «NuDios, chintoʼtajisaj la rech man kinqaj ta pa kiqʼabʼ ri e nukʼulel [...]. E kʼo kʼu kowilaj taq achijabʼ ri keyem ri joqʼotaj che nukamisaxik. Ajawaxel, man in uxinaq ta ma ta in chʼabʼetalik mawi in makuninaq taj; man kʼo ta lawaloyil nubʼanom, paneʼ kʼu jewaʼ, areʼ kkitij kiqʼij che nuqasaxik pa kiqʼabʼ. ¡Chkʼastaj la! ¡Saʼj la che nukʼulaxik! ¡Kaʼy kʼu la!» (Salmo 59:1-4). ¿La kʼo jumul qanaʼom ri xunaʼ ri David are chiʼ jun winaq che kʼo taqanik pa uqʼabʼ kubʼan kʼax chqe are kʼu kʼo ta qabʼanom oj che? Ri David amaqʼel nim xril wi ri Saúl. Are chiʼ xkam ri Saúl ri areʼ xkikot taj, xaneʼ xubʼan wajun jeʼlalaj bʼixonem riʼ: «Ri Saúl xuqujeʼ ri Jonatán, ri sibʼalaj keʼajwaxik [...]. ¡Ri e kʼo na ri kirapinik chkiwach ri kot! ¡Ri kʼo na ri kichuqʼabʼ chkiwach ri koj! ¡Miʼalaxelabʼ taq aj Israel, chiwoqʼej ri Saul[!]» (2 Samuel 1:23, 24). ¡Qas are jun utzalaj kʼutbʼal rumal che nim xril wi ri uchaʼom ri Jehová paneʼ xbʼan kʼax che!
w12 15/4 10 párr. 8
Kimik, kʼax kqabʼan che kiriqik utz taq achilanik
8 Ri Biblia kchʼaw chkij winaq che xkiya ta kan ri kachiʼl. Chqilampeʼ kebʼ kʼutbʼal. Chqamajij rukʼ jun achi che xuya ta kan rachilaxik ri David: ri Jonatán. Rumal che are utat ri qʼatal tzij Saúl, yaʼtal che che are kux na qʼatal tzij pa Israel. Are kʼu ri Jehová are xuchaʼ ri David rech kux qʼatal tzij. Ri Jonatán itzel ta xril ri David xaneʼ xunimaj ri xuchaʼ ubʼanik ri Jehová, xubʼan ta ukʼulel che xaneʼ «sibʼalaj xbʼe ranimaʼ rukʼ ri David» xuqujeʼ xutzujuj che kuya ta kanoq. Y xusipaj kan jujun ratzʼyaq che, xusipaj ri respada, ri arco che rukʼam y ri ximbʼal uxeʼ upam, che kraj kubʼij che yaʼtal che che are kux ri qʼatal tzij (1 Sam. 18:1-4). Xuqujeʼ xubʼan ronojel ri kʼo pa uqʼabʼ «che ukowirisaxik ri ujikibʼam kʼuxaj chrij ri Dios», y xuya ri ukʼaslemal pa kʼax rech kutoʼ uwiʼ ri David. Ri Jonatán xuya uchuqʼabʼ ri rachiʼl rukʼ wa taq tzij riʼ: «At katux na rajawinel ri Israel, are kʼu ri in, in ri ukabʼ nim uqʼij» (1 Sam. 20:30-34; 23:16, 17). Rumal laʼ are chiʼ ri Jonatán xkamik, ri David xubʼan jun bʼixonem che rumal che sibʼalaj kubʼisoj y kuloqʼoqʼej (2 Sam. 1:17, 26).
Jeʼlalaj taq pixabʼ
it-1 1122, párr. 2
Qachalal achi, qachalal ixoq
Waʼ taq tzij riʼ kkojik are chiʼ e kebʼ winaq junam ri kkaj kkibʼano. Jun kʼutbʼal, ri qʼatal tzij re Tiro xubʼij wachalal che ri Salomón, xaq xiw ta rumal che junam keqelen xaneʼ rumal che junam ri kkaj kkibʼano y rumal che ri qʼatal tzij xusipaj cheʼ o tzʼalam che uyakik ri templo (1Re 9:13; 5:1-12). «¡Chiwilaʼ chi sibʼalaj utz xuqujeʼ jeʼlik chi ri achalaxik kejeqiʼ junam!», are waʼ xutzʼibʼaj ri David, rech xukʼutu che xaq xiw ta chkixoʼl ri qas kachalal kibʼ kʼo jamaril y utz achilanik (Sl 133:1). Ri xbʼanow che David che xubʼij wachalal che ri Jonatán are taj che junam kitat kinan xaneʼ rumal che junam ri kkaj kkibʼano y kʼo utz achilanik chkixoʼl (2Sa 1:26). Xuqujeʼ kkibʼij kachalal chbʼil kibʼ e kebʼ winaq che junam ri kkaj kkibʼano o junam ri kibʼantajik (Pr 18:9). Ri tzij qachalal ixoq kkojik are chiʼ e jujun taq ixoqibʼ xaq junam tinamit keʼel wi (Nú 25:17, 18). Y jujun taq mul kchʼaw chkij tinamit che kʼo utz achilanik chkixoʼl rumal che junam ri tzʼil taq mak kkibʼano (Jer 3:7-10; Eze 16:46, 48, 49, 55; 23:32, 33).
23-29 RE MAYO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 SAMUEL 4-6
«Amaqʼel chqachajij qibʼ rech kqabʼan ta jun jastaq che utz ta kril ri Jehová»
w05 15/5 17 párr. 7
Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj Segundo de Samuel
6:1-7. Paneʼ ri David xuchomaj ta ubʼanik jun itzel jastaq, are kʼu ri Jehová ubʼim taj che kkʼam bʼi ri arca del pacto pa jun carruaje, rumal laʼ xkʼulmataj jun kʼax (Éxodo 25:13, 14; Números 4:15, 19; 7:7-9). Are chiʼ ri Uzah xuchap ri Arca xuqujeʼ xukʼutu che ri utz che kqachomaj oj che kqabʼano kukʼex ta ri utaqanik ri Dios.
w05 1/2 27 párr. 20
Ri Jehová amaqʼel kubʼan ri utz
20 Chnaʼtaj chqe che ri Uzah retaʼm ri kubʼij ri utaqanik ri Dios. Ri Arca kukʼutu che kʼo ri Jehová chilaʼ. Pa ri Taqanik che xyaʼ che ri Moisés kubʼij che we jun winaq taqal ta che kuchap ri Arca kkamisaxik (Números 4:18-20; 7:89). Rumal laʼ, ukʼamik bʼi ri arca del pacto are jun chak che sibʼalaj nim ubʼanik. Ri Uzah kojol tabʼal toqʼobʼ taj, xaneʼ are jun levita, are kʼu retaʼm ri kubʼij ri utaqanik ri Dios. Kebʼ oxibʼ junabʼ kanoq xkʼam bʼi ri Arca pa ri rachoch ri utat rech kkʼojiʼ pa jun utzalaj lugar (1 Samuel 6:20–7:1). Setenta junabʼ xkʼojiʼ kukʼ, kʼa are chiʼ ri David xtaqan che ukʼamik. Rumal laʼ ri Uzah are chiʼ kʼa nitzʼ na retaʼm ri taqanik uyaʼom ri Jehová chrij ri Arca.
w05 1/2 27 párr. 21
Ri Jehová amaqʼel kubʼan ri utz
21 Junam rukʼ ri qilom chik, ri Jehová kril ri kʼo pa qanimaʼ. Ri uTzij kubʼij che ri Uzah nim ta xril wi ri Jehová, y weneʼ ri Jehová xril pa ranimaʼ ri Uzah jun itzel bʼantajik che kyaʼ ta ubʼixik. Weneʼ are jun achi che sibʼalaj kubʼan nim che ribʼ y kubʼan kʼax chke nikʼaj chik (Proverbios 11:2). Weneʼ xunaʼo che sibʼalaj nim ubʼanik rumal che kʼi junabʼ xkʼojiʼ ri arca del pacto rukʼ ri ufamilia (Proverbios 8:13). O weneʼ xa kʼo ta ukojonik y xuchomaj che ri Jehová kkun ta che uchajixik o uchapik ri Arca rech ktzaq ta kanoq. Apastaneʼ ri ubʼanik wajun achi riʼ, ri qas qetaʼm are che ri Jehová amaqʼel kubʼan ri utzilal. Weneʼ xa kʼo xril pa ranimaʼ ri Uzah rumal laʼ aninaq xukamisaj (Proverbios 21:2).
Jeʼlalaj taq pixabʼ
w96 1/4 29 párr. 1
Ronojel ri kabʼisoj chayaʼ pa uqʼabʼ ri Jehová
Umak rech ri David ri xkʼulmatajik, rumal che are ri qʼatal tzij. Wariʼ kukʼut chqawach che paneʼ jun winaq kʼo jun utzalaj rachilanik rukʼ ri Jehová weneʼ jujun taq mul kubʼan jastaq che utz taj. Ri David nabʼe xpe royowal tekʼuriʼ xuxeʼj ribʼ chuwach ri Jehová (2 Samuel 6:8, 9). Chilaʼ qas xqʼalajin wi we qas kukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Jehová. Are kʼu pa wajun mul riʼ ri David xukubʼsaj ta ukʼuʼx chrij ri Jehová y xeʼunimaj ta ri Utaqanik. ¿La je kqabʼan oj jujun taq mul? ¿La kqaqʼabʼaj chrij ri Jehová ronojel ri kʼax che kqariqo xa rumal che xqanimaj ta ri utaqanik? (Proverbios 19:3).
30 RE MAYO KOPAN 5 RE JUNIO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 SAMUEL 7, 8
«Ri Jehová xubʼan jun pacto rukʼ ri David»
w10 1/4 20 párr. 3
Jun qʼatbʼal tzij che ksachisax ta uwach
Ri Jehová nim xril wiʼ ri xraj xubʼan ri David. Rumal che ri David nim kril wi ri Jehová y che kraj kubʼan ri kqaj chuwach, ri Jehová xubʼan jun tzujunik che: ri Jehová xutzujuj che pa ri ufamilia ri David kpe wi ri kuqʼat tzij chbʼe qʼij saq. Ri Natán xubʼij che ri David ri utzujunik ri Dios: «Ri awijaʼlil xuqujeʼ ri awajawinik kekanaj jik chuxeʼ ri nutobʼanik, xuqujeʼ ri atem re ajawibʼal kjeqebʼax kan chbʼe qʼij saq» (versículo 16). ¿Jachin riʼ ri kuqʼat na tzij chbʼe qʼij saq? (Salmo 89:20, 29, 34-36).
w10 1/4 20 párr. 4
Jun qʼatbʼal tzij che ksachisax ta uwach
Ri Jesús aj Nazaret, pa ri familia re ri David xpe wi. Rumal laʼ, chiʼ majaʼ kalaxik, jun ángel xubʼij: «Ri Ajawaxel Dios kuya na ri utem ri ajawinel David ri umam che. Ktaqan na puwiʼ ri nim tinamit Israel chbʼe qʼij saq. Ri utaqanik kʼut man kʼo ta ukʼistajik» (Lucas 1:32, 33). Rumal laʼ, wariʼ kuqʼalajisaj che ri xutzujuj ri Jehová che ri David xtzʼaqat rukʼ ri Jesús. Are ta ri winaq xechow ri Jesús che qʼatal tzij, xaneʼ are ri Dios ubʼim kanoq che kuqʼat na tzij chbʼe qʼij saq. Ksach ta chqe che ri kutzujuj ri Dios, qas kbʼantajik (Isaías 55:10, 11).
w14 15/10 10 párr. 14
Qas chatkojon chrij ri uQʼatbʼal tzij ri Dios
14 Tajin kojchʼaw chrij ri pacto che xubʼan ri Dios rukʼ ri David (chasikʼij uwach 2 Samuel 7:12, 16). Ri Jehová xutzujuj che ri qʼatal tzij re Israel che pa ri ufamilia kpe wi ri Mesías (Luc. 1:30-33). Chilaʼ qas xukʼut wi pa jas familia kpe wi ri ijaʼlil o qʼatal tzij. Xuya ubʼixik che jun chke ri ufamilia ri David kux qʼatal tzij re ri uQʼatbʼal tzij ri Dios (Ezeq. 21:25-27). Rumal ri Jesús, ri uqʼatbʼal tzij ri David «amaqʼel ko kjeqiʼ na». Rumal laʼ, «keʼajawin na chupam ri ukʼolbʼal, jachaʼ ri ubʼeytajem ri qʼij» (Sal. 89:34-37). Sibʼalaj utz ri uqʼatbʼal tzij ri Jesús rumal che ronojel ri kubʼan na ksach ta uwach.
Jeʼlalaj taq pixabʼ
it-2 1168 párr. 1
Kʼisbʼal taq qʼij
Ri profecía re Balaam. Are chiʼ majaʼ keʼok ri israelitas pa ri Tzujum Ulew, ri qʼaxal tzij Balaam xubʼij wariʼ che ri Balac, ri qʼatal tzij re Moab: «Kinbʼij kʼu na kanoq chawe ri kubʼan na we tinamit riʼ pa taq ri qʼij ri kepe na rukʼ ri atinamit [...]: jun chʼumil ri keʼel che ri Jacob, jun ajawinel ri kwalij pa Israel. Kuxaqʼalej na ri ujolom ri Moab, keʼuxaqʼalej na ri e rijaʼlil ri Set» (Nú 24:14-17). Ri «chʼumil» che kubʼij ri profecía are tajin kchʼaw chrij ri qʼatal tzij David, che xtaqan pa kiwiʼ ri moabitas (2Sa 8:2). Rumal laʼ ri «kʼisbʼal taq qʼij» che kubʼij pa ri profecía riʼ, xumajij are chiʼ xux qʼatal tzij ri David, y xa rumal che ri xubʼan ri David kajunamataj jubʼiqʼ rukʼ ri xubʼan ri Jesús, ri profecía re ri Balaam xuqujeʼ kchʼaw chrij ri tiempo are chiʼ ri Jesús ktaqan na pa kiwiʼ ri e ukʼulel (Isa 9:7; Sl 2:8, 9).
6-12 RE JUNIO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 SAMUEL 9, 10
«Ri David xukʼut nimalaj loqʼoqʼebʼal»
w06 15/6 14 párr. 6
Kbʼan uriqik ri kikotemal
Ri David xutzʼibʼaj: «Utz rech ri kchoman chrij ri tuqar xuqujeʼ ri mebʼaʼ», xuqujeʼ xubʼij: «Ktoʼ kʼu na rumal ri Ajawaxel pa taq uqʼijol ri kʼax. Ri Ajawaxel are kuchʼuqu, kuyaʼ ukʼaslemal xuqujeʼ rutzil uwach» (Salmo 41:1, 2). Ri xubʼan ri David che uloqʼoqʼexik y ukʼutik utzilal che ri Mefibóset, ri ukʼojol kan ri Jonatán, are jun utzalaj kʼutbʼal che kojkunik kqesaj uwach rech nim keqil ri qas ta nim keʼil wi (2 Samuel 9:1-13).
w05 15/5 17 párr. 11
Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj Segundo de Samuel
9:1, 6, 7. Ri David xubʼan ri xutzujuj che ri Jonatán. Oj xuqujeʼ rajawaxik kqakoj qachuqʼabʼ rech qas kqabʼan ri kqabʼij.
w02 15/2 14 párr. 10
Xkitolaʼ kibʼ chuwach taq ri kʼax xkiriqo
10 Are chiʼ qʼaxinaq chi jujun taq junabʼ, ri qʼatal tzij David xubʼan utzilal che ri Mefibóset, ukʼojol kan ri Jonatán, rumal che xloqʼoqʼex rumal ri Jonatán ojer kanoq. ¿Jas xubʼan che ukʼutik? Xujach ronojel ri rulew ri Saúl che ri Mefibóset y xukoj ri Zibá rech kuchajij waʼ ri ulew xuqujeʼ xubʼij wariʼ che ri Mefibóset: «Katwaʼ kʼu na wukʼ amaqʼel» (2 Samuel 9:6-10). Qastzij riʼ che ri uloqʼoqʼebʼal ri David xuya uchuqʼabʼ ri Mefibóset y xutoʼo rech qas ta xuriq kʼi kʼax rumal che qʼajnaq ri raqan. Wariʼ are jun nimalaj kʼutbʼal chqawach, kqetaʼmaj che rajawaxik keqaloqʼoqʼej y kqakʼut utzilal chke ri tajin kkiriq jun kʼax pa kikʼaslemal.
Jeʼlalaj taq pixabʼ
it-1 284
Ismachiʼ
Ojer kanoq pa taq ri tinamit re ri Oriente, jun ri tinamit Israel chkixoʼl, kkibʼij che ri ismachiʼ are jun kʼutbʼal che nim ubʼanik ri achi. Ri utaqanik ri Dios che xuya chke ri israelitas xubʼij che utz taj kkichetij «ri utzaʼm ri [k]ismachiʼ», kraj kubʼij ri kismal che kkʼiy la che ri utzalaj ri kipalaj y kkʼiy lo che ri kikakateʼ (Le 19:27; 21:5). ¿Jasche ri Dios kraj taj kkiqopij? Rumal che pa jujun taq tinamit wariʼ kʼo ubʼanik rukʼ ri qastzij taj kojonem.
13-19 RE JUNIO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 SAMUEL 11, 12
«Mayaʼ bʼe che ri itzel rayinik ktaqan pa awiʼ»
w21.06 17 párr. 10
Kojkunik kojel pa uqʼabʼ ri Satanás
10 Chqilaʼ ri ukʼutbʼal ri David. Ri Jehová uyaʼom kʼi jastaq che ri qʼatal tzij David, uyaʼom uqʼinomal, nim kil kumal ri winaq y utoʼom rech xchʼakan pa kiwiʼ e kʼi ukʼulel. Ri David sibʼalaj kmaltyoxinik rumal ri e jastaq riʼ xuqujeʼ xubʼij che yaʼom kʼi jastaq che rumal ri Dios, más kʼo na chuwach ri xuchomaj (Sal. 40:5). Are kʼu xopan jun tiempo che xraj más jastaq y xsach che ronojel ri uyaʼom ri Jehová che. Xraj más jastaq. Paneʼ e kʼo kʼi rixoqil are kʼu xurayij uwach ri rixoqil chi jun achi, are jun jastaq che ri Jehová itzel krilo. Ri ixoq Bat-Seba ubʼiʼ y ri rachajil ri ixoq are jun hitita Urías ubʼiʼ. Ri David xaq xiw xchoman chbʼil ribʼ areʼ, xmakun rukʼ ri ixoq rumal laʼ xkanaj yawabʼ ixoq rumal. Y xaq xiw ta wariʼ xubʼano, xaneʼ xutaq ukamisaxik ri Urías (2 Sam. 11:2-15). ¿Jas tajin kuchomaj? ¿La xa xuchomaj che kil ta rumal ri Jehová? Xuchajij ta ribʼ xurayij más jastaq y xaq xiw xchoman chbʼil ribʼ, rumal laʼ nim xutoj wi ri umak xubʼano. Are kʼu ri utz xubʼano are che xuya ubʼixik ri umak y xuya kan ubʼanik. ¡Sibʼalaj xmaltyoxinik che xkuy umak rumal ri Jehová! (2 Sam. 12:7-13).
w19.09 17 párr. 15
Chqanimaj ri Jehová
15 Ri Jehová xaq xiw ta xukoj ri David che kʼamal bʼe pa ri ufamilia, xaneʼ xuqujeʼ kʼamal bʼe pa uwiʼ ri tinamit Israel. Rumal che are ri qʼatal tzij, kʼo nim taqanik pa uqʼabʼ. Are kʼu jujun taq mul utz ta xubʼan che ukojik ri taqanik kʼo pa uqʼabʼ y xubʼan jastaq che utz taj (2 Sam. 11:14, 15). Paneʼ je xubʼan wariʼ xunimaj ri Jehová y xukʼam ri pixabʼ che xyaʼ che rumal. Xujaq ri ranimaʼ chuwach y xukoj uchuqʼabʼ rech kuya bʼe che kkʼam ubʼe rumal (Sal. 51:1-4). Xuqujeʼ xukʼutu che qas xumachʼ ribʼ rumal che xukʼam ri pixabʼ che xyaʼ che kumal achijabʼ xuqujeʼ ixoqibʼ (1 Sam. 19:11, 12; 25:32, 33). Kʼo xretaʼmaj chrij ri utz taj xubʼano y xukoj más ri ukʼaslemal che upatanexik ri Jehová.
w18.06 17 párr. 7
Chqakojoʼ ri utaqanik y ri upixabʼ ri Jehová rech kqatijoj ri retaʼmabʼal qakʼuʼx
7 Rajawaxik ta na kojmakunik rech kqilo che utz taj kqanimaj ta ri Jehová. Kojkunik kʼo kqetaʼmaj chkij ri winaq che kuya ubʼixik ri Biblia che xemakunik. Proverbios 1:5 kubʼij: «Ri kʼo unoʼj xuqujeʼ ukʼoxomanik keʼutatabʼej» ri pixabʼ. Ri pixabʼ petinaq rukʼ ri Dios rumal laʼ are ri más utz kʼolik. Jun kʼutbʼal, chojchoman chrij ri kʼax xuriq ri David rumal che xunimaj ta ri Jehová y xmakun rukʼ ri Bat-seba (2 Sam. 12:7-14). Are chiʼ kqasikʼij waʼ kʼutunem riʼ utz che kojchoman chrij waʼ taq preguntas: «¿Jas ta rajawaxik xubʼan riʼ ri David rech mat xuriq kʼax? ¿Jas kinbʼan riʼ we kinkʼulmaj jun jastaq junam rukʼ wariʼ? ¿La kinanimaj bʼik junam rukʼ ri José o kinqaj pa ri mak junam rukʼ ri David?» (Gén. 39:11-15). We kojchoman chrij ri kʼaxkʼolil kqariqo we kojmakunik, kojutoʼ rech más itzel kqil ri itzel taq jastaq.
Jeʼlalaj taq pixabʼ
it-1 639 párr. 3
David
Are kʼu ri Jehová xril ri tajin kubʼan ri David, rumal laʼ xuqʼalajisaj chuwach che utz ta ri xubʼano. We ta xqʼat tzij pa kiwiʼ junam che kubʼij ri taqanik re ri Moisés, xekamisax ta riʼ ri David, ri Bat-seba y ri neʼ che kʼa majaʼ kalaxik (Dt 5:18; 22:22). Are kʼu are ri Jehová xilowik jas kubʼan che uqʼatik tzij pa kiwiʼ y rumal ri pacto re ri uQʼatbʼal tzij che ubʼanom, xutoqʼobʼisaj uwach ri David (2Sa 7:11-16), y xtobʼan ri ubʼanom ri David che utoqʼobʼisaxik kiwach ri e nikʼaj chik (1Sa 24:4-7; chajunamisaj rukʼ Snt 2:13) xuqujeʼ ri David y ri Bat-seba xkitaʼ sachbʼal kimak che ri Jehová (Sl 51:1-4). Are kʼu xkʼajisax kiwach; ri Jehová xukoj ri Natán che ubʼixik wariʼ che ri David: «Kinbʼan na chi pa ri awachoch kkʼiy wi na uloq ri etzelal ri kaqajbʼej» (2Sa 12:1-12).
20-26 RE JUNIO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 SAMUEL 13, 14
«Xukʼam lo kʼi kʼaxkʼolil ri xubʼan ri Amnón»
it-1 34
Absalón
Are chiʼ xkamisax ri Amnón. Ri Tamar ranabʼ ri Absalón, are jun ali che sibʼalaj jeʼl kkaʼyik. Ri Amnón, ri nabʼeʼal che ri rachalal ri Absalón, sibʼalaj utz xril ri Tamar. Xaq xubʼano che xyawajik y xtaqanik che kpe ri Tamar rech kubʼan urikil, tekʼuriʼ xubʼan violar. Ri Amnón qas ta xraj ri Tamar rumal che are chiʼ xbʼan taj violar rumal itzel xrilo y xresaj bʼi pa ri rachoch. Tekʼuriʼ xriqitaj ri Tamar rumal ri uxibʼal Absalón, ri Tamar ujopim chaj pa ujolom y ujisim chi ri ratzʼyaq, jun atzʼyaq che kkikoj ri e qʼapojibʼ kimiʼal ri e qʼatal taq tzij. Ri Absalón xuchʼobʼ ri xkʼulmatajik y xuchomaj che are ri Amnón xbʼanowik. Wariʼ kukʼutu che ojer chik ri Absalón retaʼm ri urayinik ri Amnón. Tekʼuriʼ xubʼij che ri ranabʼ che kʼo ta kubʼij wi ri xkʼulmatajik y xukʼam bʼi pa rachoch rech kkʼojiʼ ri Tamar chilaʼ (2Sa 13:1-20).
w17.09 5 párr. 11
Chqetaʼmaj ujikʼik qibʼ
11 Pa ri Biblia kʼo kʼutbʼal kech winaq che utz ta xkibʼano rumal che xkijikʼ ta kibʼ chuwach ri itzel kirayibʼal xuqujeʼ kubʼij ri kʼax xkiriqo rumal ri xkibʼano. We kʼo jun winaq kukʼulmaj junam rukʼ ri xukʼulmaj ri a Kim, utz che kchoman chrij ri ubʼantajik ri ala che kubʼij pa Proverbios 7, che xukʼutu che kʼo ta unoʼj. Xuqujeʼ utz che kchoman chrij ri kʼaxalaj taq jastaq che xuriq ri Amnón rumal ri xubʼano (2 Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32). Ri e tat nan xuqujeʼ kekunik kkikʼut waʼ taq bʼantajik riʼ chkiwach ri e kalkʼwal pa ri kiqʼijilanik re ri familia rech kketaʼmaj ujikʼik kibʼ y rech kkichaʼ ubʼanik utz taq jastaq are chiʼ keriqitaj chuwach ri e bʼantajik riʼ.
it-1 34
Absalón
Xqʼax kebʼ junabʼ. Xopan ri tiempo che kesax kij ri e chij y are chiʼ kbʼan wariʼ kbʼan nimaqʼij. Rumal laʼ ri Absalón xubʼan jun nimalaj waʼim pa Baal-hazor, weneʼ 22 Km. kʼo wi che ri Jerusalén xuqujeʼ xusikʼij ri David y ri e ralkʼwal. Are chiʼ ri David xubʼij che kkun taj kbʼek, ri Absalón xubʼij che kutaq bʼi ri Amnón ri nabʼeʼal (Pr 10:18). Are chiʼ e kʼo chi pa ri nimaqʼij y ri Amnón «paqalinaq chik ri uwaʼl uva pa ujolom», ri Absalón xtaqanik che kkamisaxik. Y ri e nikʼaj chik ralkʼwal ri David xetzalij bʼi pa Jerusalén y ri Absalón xanimaj bʼik xbʼe pa Guesur, naqaj che ri mar re Galilea, jawiʼ tajin kuqʼat wi tzij ri umam sirio (2Sa 13:23-38). Rukʼ wariʼ xmajtaj lo ri kʼax pa ri rachoch ri David che xuya kan ubʼixik ri qʼaxal tzij Natán (2Sa 12:10).
Jeʼlalaj taq pixabʼ
g04 22/12 8, 9
¿Jas riʼ ri jeʼlikal ri más nim ubʼanik?
Chqanikʼoj jun chke ri ralkʼwal ri David: Absalón. Paneʼ jeʼl kkaʼyik are kʼu are jun itzel winaq. Ri Biblia kubʼij wariʼ chrij ri Absalón: «Pa ronojel ri Israel man kʼo ta jun achi ri sibʼalaj ta jeʼl ukaʼyebʼal jachaʼ ri Absalón, sibʼalaj kʼu nim kil wi rumal waʼ. Man kʼo ta jun uyabʼ ronojel ri ucuerpo» (2 Samuel 14:25). Are kʼu ri urayinik xubʼano che xubʼan ukʼulel che ri utat y xutoqij ri qʼatbʼal tzij pa uqʼabʼ. Xuqujeʼ xeʼubʼan violar konojel ri e qas ta rixoqil ri utat. Rukʼ ronojel ri xubʼano ri Jehová xpe royowal rukʼ tekʼuriʼ xkamik (2 Samuel 15:10-14; 16:13-22; 17:14; 18:9, 15).
¿La kʼo jun winaq utz krilo kkʼojiʼ rukʼ jun winaq junam rukʼ ri Absalón? Qastzij riʼ che kʼo taj. Rukʼ ronojel ri xubʼano che are jun itzelalaj winaq, ri ujeʼlikal xutoʼ taj rech mat xubʼan nim che ribʼ, xtobʼan taj rech kux sukʼ y che mat xkamik. Ri Biblia kchʼaw chkij kʼi winaq che xkʼojiʼ kinojibʼal, are kʼu qas ta kchʼaw chrij ri kijeʼlikal. Wariʼ kukʼutu che ri más nim ubʼanik are ri jeʼlikal che kʼo pa kanimaʼ, kraj kubʼij, ri utz kibʼantajik.
27 RE JUNIO KOPAN 3 RE JULIO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 SAMUEL 15-17
«Rumal che ri Absalón xubʼan nim che ribʼ, xraj xutoqij ri qʼatbʼal tzij che ri utat»
it-2 693
Precursor
Pa Oriente are chiʼ kopan ri qʼatal tzij pa ri tinamit, e kʼo achijabʼ kenabʼej bʼi chuwach rech kkiya ubʼixik che ya kopanik y rech jeriʼ ktoʼik (1Sa 8:11). Rumal laʼ ri Absalón y ri Adonías xkitaq bʼi 50 achijabʼ rech kenabʼej bʼi chuwach ri kichʼichʼ, rukʼ ri xkibʼano xkikʼutu che tajin kkesaj uwach ri kbʼanik are chiʼ kopan jun qʼatal tzij xuqujeʼ rech nim keʼil kumal ri e nikʼaj chik (2Sa 15:1; 1Re 1:5; chawilaʼ CORREDORES).
w12 15/7 13 párr. 5
Chqapatanij ri Dios che kʼo tzoqopitajem rukʼ
5 Pa ri Biblia kʼo kʼi taq kikʼutbʼal winaq che xeʼux itzel taq winaq. Jun chke are ri Absalón, ri ukʼojol ri qʼatal tzij David. Ri areʼ are jun achi che jeʼl kkaʼyik. Are kʼu xubʼan re junam rukʼ ri Satanás, rumal che xurayij jun jastaq che rech taj: ri uqʼatbʼal tzij ri utat. Xnaw che ukʼutik che jetaneʼ kok il chke ri israelitas y che ri utat kok ta il chke, are kʼu xubʼan wariʼ xa rumal che xraj xutoqij ri qʼatbʼal tzij pa uqʼabʼ ri utat. Ri Absalón xubʼan re junam rukʼ ri xubʼan ri Satanás are chiʼ kʼo pa ri jardín de Edén: xujaluj ribʼ che are jun utzalaj achi y xumol tzij chrij ri utat (2 Sam. 15:1-5).
it-1 1113
Hebrón
Are chiʼ xqʼax ri junabʼ, ri Absalón, xtzalij bʼi pa ri tinamit Hebrón y chilaʼ xukoj uchuqʼabʼ rech xutoqij ri qʼatbʼal tzij pa uqʼabʼ ri utat (2Sa 15:7-10). Weneʼ ri Absalón xuchaʼ wajun tinamit riʼ rech xumaj ubʼanik ri ucampaña che utoqixik ri qʼatbʼal tzij pa uqʼabʼ ri utat rumal che are ri capital re ri tinamit Judá y chilaʼ xalax wi. Are chiʼ xqʼax ri junabʼ, ri qʼatal tzij Rehoboam, ri uwiʼ umam ri David, xuyak chi jumul ri tinamit Hebrón (2Cr 11:5-10). Are chiʼ ri judíos xeʼel bʼi pa Babilonia y xetzalij pa Judá, jujun chke xekʼojiʼ pa ri tinamit Hebrón (Quiryat-arbá) (Ne 11:25).
Jeʼlalaj taq pixabʼ
w18.08 6 párr. 11
¿La qetaʼm ronojel?
11 Qonojel oj kqariq kʼax are chiʼ kbʼix ta ronojel chrij ri xkʼulmatajik o kmol tzij chqij. Chqilaʼ ri xkʼulmataj rukʼ ri qʼatal tzij David y ri Mefibóset. Ri David xux jun utz achi rukʼ ri Mefibóset y xutzalij ronojel ri rulew ri Saúl pa uqʼabʼ (2 Sam. 9:6, 7). Are kʼu chiʼ xqʼax ri tiempo xmol tzij chuwach chrij ri Mefibóset. Are kʼu ri David xril ta na we qastzij ri xbʼix che rumal laʼ xutoqij ronojel ri ulew che uyaʼom che ri Mefibóset (2 Sam. 16:1-4). Are kʼu are chiʼ xtzijon rukʼ ri Mefibóset, xretaʼmaj che qastzij taj ri xbʼix che y xutzalij na ri ulew che, are kʼu ronojel ta chik (2 Sam. 19:24-29). Mat je wariʼ xubʼan ri David wet nabʼe xrilo we qastzij ri xbʼix che y wet mat aninaq xuchaʼ ubʼanik ri xubʼano.