UK'OLB'AL WUJ PA INTERNET Watchtower
Watchtower
UK'OLB'AL WUJ PA INTERNET
quiché
'
  • '
  • ä
  • Ä
  • BIBLIA
  • E WUJ
  • E RIQB'AL IB'
  • mwbr23 mayo e uxaq 1-10
  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos

K'o ta video che wajun kʼutunem ri'.

Chakuyu' qamak, ri video ktziji' taj.

  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos
  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos (2023)
  • Subtítulo
  • 1-7 RE MAYO
  • 8-14 RE MAYO
  • 15-21 RE MAYO
  • 22-28 RE MAYO
  • 29 RE MAYO KOPAN 4 RE JUNIO
  • 5-11 RE JUNIO
  • 12-18 RE JUNIO
  • 19-25 RE JUNIO
  • 26 RE JUNIO KOPAN 2 RE JULIO
Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos (2023)
mwbr23 mayo e uxaq 1-10

Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

1-7 RE MAYO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 CRÓNICAS 17-19

«Are chawilaʼ ri utz kibʼantajik ri qachalal junam rukʼ ri kubʼan ri Jehová»

w17.03 24 párr. 7

¿Jas kqetaʼmaj chkij ri upatanelabʼ ri Jehová ojer?

7 Chojchʼawampeʼ chrij ri Jehosafat, ukʼojol ri Asá, ri Johosafat kʼo utz taq ubʼantajik. Are chiʼ xutzukuj ri utobʼanik ri Dios, xubʼan ri utzilal. Are kʼu kʼo jastaq xubʼano che utz taj. Jun kʼutbʼal, xukʼulbʼaʼ ri nabʼeʼal ukʼojol rukʼ ri umiʼal ri itzelalaj Acab, che are ri qʼatal tzij re ri norte. Xuqujeʼ paneʼ ri Micaya xubʼij che che kbʼe ta rukʼ ri Acab pa ri chʼoj chkij ri sirios, are kʼu xuta ta chʼabʼexik. Tekʼuriʼ are chiʼ kʼo chi pa ri chʼoj xanimaj loq y xtzalij bʼi pa Jerusalén (2 Crón. 18:1-32). Rumal laʼ, ri Jehová xutaq bʼi ri Jehú rukʼ y xutaʼ wariʼ che: «¿Jasche ktoʼ la ri lawalo kbʼan kʼu la utz kukʼ ri e ukʼulel ri Ajawaxel?» (chasikʼij uwach 2 Crónicas 19:1-3).

w15 15/8 11, 12 párrs. 8, 9

Man ksach ta chawe che ri Jehová katraj

8 Paneʼ xa oj ajmakibʼ, are kʼu ri Jehová kraj kqetaʼmaj che qas kojraj. Are kril ri utz taq qabʼantajik (2 Crón. 16:9). Are je waʼ xubʼan rukʼ ri Jehosafat, ri qʼatal tzij re Judá. Ri Jehosafat xbʼe rukʼ ri ajawinel Acab pa chʼojinik che uchʼakik ri tinamit Ramot-galaad, che kʼo pa kiqʼabʼ ri sirios. Ri e 400 qʼaxal utzij ri Acab xkibʼij che che kuchʼak ri tinamit. Are kʼu, ri Micaya, ri qʼaxal utzij ri Jehová, xubʼij che che kchʼakan taj y are waʼ ri xkʼulmatajik. Ri Acab xkam kan pa ri chʼoj, y ri Jehosafat xa jubʼiqʼ xraj xkam kanoq. Are chiʼ xtzalij pa Jerusalén, ri Jehová xutaq bʼi ri Jehú rukʼ rech xubʼij che che utz ta ri xubʼano. Paneʼ utz ta ri xubʼano, xbʼix wariʼ che rumal ri Jehú: «E kʼo kʼu ne nikʼaj jastaq chik ri ktoʼw wiʼ la» (2 Crón. 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3).

9 Jun kʼutbʼal, are chiʼ ri Jehosafat xumajij uqʼatik tzij xeʼutaq bʼi levitas, príncipes y e kojol tabʼal toqʼobʼ pa ronojel ri tinamit re Judá rech kkikʼut ri utaqanik ri Jehová chkiwach ri winaq. Utz xel ri xkibʼano, rumal che ri winaq re nikʼaj chi tinamit che kʼo naqaj che Judá xkaj xketaʼmaj chrij ri Dios (2 Crón. 17:3-10). Paneʼ ri Jehosafat xubʼan jastaq che utz taj, are kʼu xsach ta che ri Jehová ronojel ri utz ubʼanom kanoq. Wariʼ kukʼut chqawach che paneʼ kqabʼan jun makaj chuwach ri Dios, ri areʼ kuya ta kan qaloqʼoqʼexik we ri oj kqakoj qachuqʼabʼ che ubʼanik ri kqaj chuwach.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w17.03 20 párrs. 10, 11

Chqapatanij ri Jehová rukʼ ronojel qanimaʼ

10 Ri Jehosafat, ukʼojol ri Asá, «kolom xbʼinik jachaʼ ri Asá, ri utat» (2 Crón. 20:31, 32). Xeʼutoʼ ri winaq rech kketaʼmaj chrij ri Dios junam rukʼ ri xubʼan ri utat. ¿Jas xubʼan che ubʼanik? Xeʼutaq bʼi levitas, príncipes y e kojol tabʼal toqʼobʼ rech kekitijoj ri winaq «rukʼ ri wuj re ri upixabʼ ri Ajawaxel» (2 Crón. 17:7-10). Xuqujeʼ xbʼe pa ri tinamit re ri qʼatal tzij re Israel, pa ri juyubʼ re Efraín, «rech kubʼan chke chi [ri israelitas] ketzelej rukʼ ri Ajawaxel» (2 Crón. 19:4). Ri Jehosafat «xutzukuj ri Ajawaxel rukʼ ronojel ri ranimaʼ» (2 Crón. 22:9).

11 Qonojel kojkunik kojtobʼan che utzijoxik ri utzij ri Dios kimik. Rumal laʼ ¿la ronojel ikʼ tajin kojel che utzijoxik utzij ri Dios rech ri winaq keqebʼ rukʼ? Rukʼ ri qachuqʼabʼ y ri utobʼanik ri Dios kojkunik keqariq winaq che kkaj kketaʼmaj más chrij ri Biblia. Are kʼu ¿la tajin kqataʼ che ri Dios che kojutoʼ che kiriqik winaq che utz kanimaʼ? ¿La qas kqaj keqatoʼ ri winaq? ¿La kqaj keqilaʼ pa ri hora che weneʼ kqaj kojuxlanik? Junam rukʼ ri xubʼan ri Jehosafat che kitoʼik ri winaq re Efraín rech xetzalij chi jumul che uqʼijilaxik ri Jehová, ri oj xuqujeʼ kqaj keqatoʼ ri qachalal che xkiya kan upatanixik ri Jehová. Xuqujeʼ ri e kʼamal taq bʼe kekisolij y kekitoʼ ri e esam bʼi pa ri congregación y che kiyaʼom kan ubʼanik ri makaj.

8-14 RE MAYO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 CRÓNICAS 20, 21

«Chikubʼsaj ikʼuʼx chrij ri Jehová iDios»

w14 15/12 23 párr. 8

Chqukʼaj qibʼ kukʼ ri e qachalal rech kojkolotaj kanoq

8 Pa ri uqʼij ri qʼatal tzij Jehosafat, ri utinamit ri Jehová xekʼojiʼ kikʼulel che sibʼalaj nim kichuqʼabʼ. Xepe «tinamit ajchʼojabʼ» chkij (2 Crón. 20:1, 2). Are kʼu ¿jas xkibʼan ri upatanelabʼ ri Jehová? Xkikubʼsaj ta kikʼuʼx chbʼil kibʼ, xaneʼ xkikubʼsaj kikʼuʼx chrij ri Jehová (chasikʼij uwach 2 Crónicas 20:3, 4). Chkijujunal taj xkitzukuj ri xkibʼano, xaneʼ ri Biblia kubʼij che «ronojel ri Judá takʼal chuwach ri Ajawaxel, e areʼ juchʼobʼ ri kixoqil ri e kikʼojol, xuqujeʼ ne ri akʼalabʼ ri kʼa e chʼutiʼq na» (2 Crón. 20:13). Xkitolaʼ kibʼ y xkiya bʼe che ri Jehová xukʼam kibʼe. Rumal laʼ, ri Jehová xeʼuchajij chkiwach ri kikʼulel (2 Crón. 20:20-27). ¿La mat qastzij che xkiya kan jun utz kʼutbʼal chqawach rech kqetaʼmaj ri kqabʼano are chiʼ kqariq kʼax?

w21.11 16 párr. 7

Ri kʼateʼ xixkʼuliʼk, are qas chikojoʼ ri ikʼaslemal che upatanixik ri Jehová

7 Ri Jehová xukoj jun levita, Jahaziel ubʼiʼ, che utzalixik uwach ri uchʼawem ri Jehosafat. Xubʼij: «Chixkʼol pa ri ikʼolbʼal, xaq jun chixkʼol wi, kiwil kʼu na ri kubʼan na ri Ajawaxel che itoʼtajisaxik» (2 Crón. 20:13-17). ¡Weneʼ e jujun xkichʼobʼ taj jasche jewaʼ xbʼixik! Are kʼu jun winaq ta xbʼinik, xaneʼ are ri Jehová. Rumal laʼ, ri Jehosafat xukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Jehová. Are chiʼ xopan ri qʼij re ri chʼoj, ri Jehosafat xeʼunabʼejsaj ta bʼi ri e rajchʼojabʼ, xaneʼ are xeʼunabʼejsaj bʼi ri achijabʼ che tajin kebʼixonik. Y xechʼakanik junam rukʼ ri xubʼij ri Jehová (2 Crón. 20:18-23).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-2 33 párrs. 5, 6

Jehoram

Ri Jehoram xubʼan ta ri utzilal junam rukʼ ri Jehosafat, ri utat, weneʼ rumal ri itzelalaj Atalía, ri rixoqil (2Re 8:18). Xuqujeʼ xaq xiw ta xeʼukamisaj ri e seis rachalal y e jujun príncipes re Judá, xaneʼ xuqujeʼ xeʼutaqchiʼj ri winaq rech kekiqʼijilaj tyox (2Cr 21:1-6, 11-14). Pa ri tiempo che xuqʼat tzij, xbʼan chʼoj pa ri utinamit y xekʼojiʼ ukʼulel pa nikʼaj chi tinamit. Nabʼe xebʼe ri edomitas chkij, tekʼuriʼ ri Libná (2Re 8:20-22). Pa jun carta che xtaq bʼi che rumal ri Elías, xbʼix wariʼ che: «Rumal riʼ, ri Ajawaxel kuqasaj na puwiʼ ri tinamit la, ri e kʼojol la, ri e ixoqilal la xuqujeʼ pa kiwiʼ konojel ri jastaq ech la jun nimalaj ukʼeyowal. Keʼuqasaj kʼu na kʼi kiwach taq yabʼilal pa wiʼ la. Kok na jun yabʼilal chupam la ri qas kuxubʼej la, kʼa kebʼel na uloq ri ixkoʼl laʼ» (2Cr 21:12-15).

Ronojel ri xubʼij ri Jehová je xkʼulmatajik. Ri Jehová xuya bʼe chke ri árabes y ri filisteos xkichʼak ri ulew, xuqujeʼ xekikʼam bʼi ri rixoqil y ri e ralkʼwal ri Jehoram. Xa jun chke ri ralkʼwal xkolotaj kanoq, are ri Jehoacaz (xuqujeʼ kbʼix Ocozías che); xkolotaj kanoq rumal ri pacto che xubʼan ri Jehová rukʼ ri David. Tekʼuriʼ, «ri Ajawaxel xukʼajisaj uwach [ri Jehoram] rukʼ jun yabʼilal che ri upam ri man kunatajel taj». Qʼaxinaq chi kebʼ junabʼ, «xeʼel uloq ri rixkoʼl» y xkamik. Are waʼ ri xuriq ri itzelalaj achi, «man kʼo ta kʼu jun xoqʼen uwach are taq xbʼe pa muqik». Xmuq pa ri uTinamit ri David, «man chupam ta kʼut ri kemuq wi ri ajawinelabʼ». Are xok kan ri Ocozías, ri ukʼojol, che qʼatal tzij (2Cr 21:7, 16-20; 22:1; 1Cr 3:10, 11).

15-21 RE MAYO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 CRÓNICAS 22-24

«Ri Jehová keʼutewchij ri kkixibʼij ta kibʼ»

w09 1/4 24 párrs. 1, 2

Rumal ri itzel taq rachilanik ri Jehoás xuya kan upatanixik ri Jehová

JERUSALÉN, ri kʼo wi ri utemplo ri Dios kʼo pa jun nimalaj kʼax. Kʼateʼ xkamisax ri Ocozías. Tekʼuriʼ ri Atalía unan ri qʼatal tzij, xutaq kikamisaxik konojel ri e ralkʼwal ri Ocozías, ri e uwiʼ taq umam. ¿La awetaʼm jasche xubʼan wariʼ?... Rumal che ri areʼ kraj kuqʼat tzij.

Are kʼu, ri Atalía xretaʼmaj taj che xkʼasiʼ kan jun uwiʼ umam, Jehoás ubʼiʼ. ¿Jasche xkʼasiʼ kanoq?... Rumal che ri utía, Jehoseba ubʼiʼ xrowaj pa ri templo. Y rukʼ ri utobʼanik ri rachajil Jehoiadá, seis junabʼ xkowaj rech xkamisax taj.

w09 1/4 24 párrs. 3-5

Rumal ri itzel taq rachilanik ri Jehoás xuya kan upatanixik ri Jehová

Pa ri tiempo che xowax ri Jehoás pa ri templo, xkʼut chuwach chrij ri Jehová y chrij ri e utaqanik. Are kʼu, are chiʼ xtzʼaqat siete ujunabʼ ri Jehoás, xkoj che qʼatal tzij rumal ri Jehoiadá. ¿La kawaj kawetaʼmaj jas xubʼan ri Jehoiadá y jas xukʼulmaj ri itzelalaj Atalía?...

Pa taq riʼ ri tiempo kekoj chajinelabʼ che kichajixik ri qʼatal taq tzij re Jerusalén. Rumal laʼ, ri Jehoiadá chkʼuyal xeʼumulij ri chajinelabʼ y xubʼij chke che xkowaj kan jun ukʼojol ri qʼatal tzij Ocozías. Ri chajinelabʼ xkibʼij che taqal che ri Jehoás kok che qʼatal tzij. Rumal laʼ, xkitoʼ ri Jehoiadá are chiʼ xubʼij chke ri uchomam ubʼanik.

Rumal laʼ, rukʼ ri kitobʼanik ri chajinelabʼ, ri Jehoiadá xukoj ri Jehoás che qʼatal tzij. Tekʼuriʼ, konojel ri winaq xkiraq kichiʼ y xkibʼij: «¡Qaya uqʼij ajawinel!». Are kʼu ¿la iwetaʼm jachin xtow ri raqoj chiʼaj? ¡Are ri Atalía! Aninaq xbʼe che rilik y xubʼij che xa xesax che qʼatal tzij. Are kʼu, ri Jehoás kʼo ta kʼax xuriqo, rumal che ri Jehoiadá xeʼutaq bʼi ri chajinelabʼ che ukamisaxik ri Atalía (2 Reyes 11:1-16).

it-2 1008 párr. 6

Muqbʼal

Are chiʼ ri kinimal ri kojol tabʼal toqʼobʼ Jehoiadá xkamik xmuq «chupam ri uTinimit ri David, kukʼ taq ri ajawinelabʼ», xaq xiw ri areʼ utz xbʼan che umuqik are chiʼ xkamik paneʼ qʼatal tzij taj (2Cr 24:15, 16).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-2 1221

Zacarías

12. Ukʼojol ri Jehoiadá, ri kinimal ri kojol tabʼal toqʼobʼ. Are chiʼ xkam ri Jehoiadá, ri qʼatal tzij Jehoás xubʼan itzelal, xutaʼ ta ri xkibʼij ri e qʼaxal utzij ri Jehová y xuya kan ri qastzij qʼijilanik. Ri Zacarías, uprimo ri Jehoás (2Cr 22:11), xubʼij chke ri winaq che utz ta ri tajin kkibʼano, are kʼu xkita ta ri xubʼij, xaneʼ xkikamisaj rukʼ abʼaj. Rumal laʼ, are chiʼ ri Zacarías xa jubʼiqʼ chi kraj kkamik xubʼij kan wariʼ: «¡Are bʼaʼ ri Ajawaxel chilow waʼ chutoqʼij kʼu na waʼ!». Qas xbʼantaj ri xubʼij, rumal che Siria sibʼalaj xubʼan kʼax che Judá, y ri Jehoás xkamisax kumal kebʼ upatanelabʼ «che utojik ri kikamikal ri e ukʼojol ri kojol tabʼal toqʼobʼ Jehoiadá» (2 Cr 24:25, La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo). Ri Versión de los Setenta y ri Vulgata kkibʼij che ri Jehoás xkamisaxik rech kutoj ri xubʼan che ri «ukʼojol» ri Jehoiadá. Are kʼu ri texto masorético y ri Versión Peshitta siriaca kkikoj ri tzij «e ukʼojol», weneʼ rech kqʼalajisax ri utzalaj ubʼantajik ri Zacarías, ukʼojol ri Jehoiadá (2Cr 24:17-22).

22-28 RE MAYO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 CRÓNICAS 25-27

«‹Ri Ajawaxel kʼo kʼi rukʼ rech kʼo na ri kuya chawe›»

it-2 29 párr. 8

Jehoás

Jumul ri Jehoás xeʼumok 100,000 achijabʼ che ri qʼatal tzij re Judá rech kechʼojin kukʼ ri edomitas. Are kʼu, xebʼe ta pa ri chʼoj rumal che xkinimaj ri xubʼij «jun achi [...] ri xtaq uloq rumal ri Dios»; y paneʼ tojom chi 100 talentos re plata chke (660,600 dólares [E.U.A.]), xpe koyowal rumal che kʼo ta jastaq xekichʼakaʼ loq. Are kʼu, are chiʼ xetzalij bʼi pa ri norte xkimaj bʼi relaqʼaxik ri jastaq ke ri winaq pa Samaria kʼa pa Bet-horón (2Cr 25:6-10, 13).

w21.08 30 párr. 16

¿Jas kqabʼan che unaʼik o rilik ri rutzilal ri Jehová?

16 We kʼo rajawaxik kakʼexo rech kapatanij más ri Jehová, chakʼexaʼ. ¿La rajawaxik che kʼo ta chi jun jastaq qe pa ri qakʼaslemal rech kojqaj chuwach ri Jehová? Je taj. Utz we kʼo jujun jastaq qe rech kojkikotik (Ecl. 5:19, 20). Are kʼu, we kqaj taj kqanimarisaj ri qachak che ri Jehová xa rumal che kqaj taj kqakʼex jujun jastaq pa ri qakʼaslemal. Weneʼ kojjunamataj rukʼ ri qʼinom achi che xchʼaw ri Jesús chrij, xsachan ri Dios pa ujolom xa rumal ri jastaq kʼo rukʼ (chasikʼij uwach Lucas 12:16-21). Jun qachalal Christian ubʼiʼ, che kel Francia, kubʼij: «Tajin ta chi kinkoj nuchuqʼabʼ y nutiempo che upatanixik ri Jehová y tajin ta chi kwilij ri nufamilia». Ri areʼ y ri rixoqil xeʼux precursores, are kʼu rajawaxik xkiya kan ri kichak. Rech kkiriq ri jastaq ri kajwataj chke, xkibʼan jun alaj kikʼay y xekikot rukʼ ri jubʼiqʼ kkichʼako. ¿La utz ri xkibʼano? Ri qachalal Christian kubʼij: «Sibʼalaj kojkikot che utzijoxik ri utzij ri Dios, rumal che ri e winaq kketaʼmaj más uwach ri Jehová».

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w07 15/12 10 párrs. 1, 2

¿Jasche rajawaxik kkʼojiʼ jun qachiʼl che ko pa ri ukojonik rech kojupixbʼej?

RI UZÍAS xumaj uqʼatik tzij pa Judá are chiʼ kʼo 16 ujunabʼ. Y más che cinco décadas xuqʼat tzij, pa ri siglo IX y ri VIII nabʼe chuwach ri qaqʼij. Pa ri ukʼajolal xubʼan ri «sukʼ chkiwach ri e ubʼaqʼwach ri Ajawaxel». ¿Jas xtoʼwik rech xubʼan ri xqaj chuwach ri Jehová? Ri Biblia kubʼij: «[Ri Uzías] xukoj uchuqʼabʼ che unimaxik ri Dios joropaʼ qʼij xkʼasiʼ ri Zacarías, ri xyoʼw ri tijonik che chi nim chrilaʼ wi ri Dios. Joropaʼ kʼu qʼij ri xniman che ri Ajawaxel, ri areʼ xupoqʼkolij» (2 Crónicas 26:1, 4, 5).

Xaq xiw laʼ kbʼix chrij ri Zacarías, ri ajyaʼol unoʼj ri qʼatal tzij. Are kʼu qas xux jun utzalaj achilanik riʼ che ri qʼatal tzij Uzías, rumal che are «xyoʼw ri tijonik che chi nim chrilaʼ wi ri Dios». Ri wuj The Expositorʼs Bible xubʼij che ri Zacarías are jun achi che «kʼo nim retaʼmabʼal chrij ri Biblia, che ko pa ri ukojonik y kuxibʼij ta ribʼ kchʼaw chrij ri retaʼm». Xuqujeʼ jun comentarista re ri Biblia kubʼij: «Are jun achi che kuya utzalaj taq pixabʼ, kʼo nim retaʼmabʼal y kkunik kuchʼobʼ ri ojer taq profecías, xuqujeʼ xux jun utzalaj achiʼl che ri [Uzías]».

29 RE MAYO KOPAN 4 RE JUNIO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 CRÓNICAS 28, 29

«Kojkunik kqabʼan ri kqaj chuwach ri Jehová paneʼ ri qatat qanan je ta kkibʼano»

w16.02 14 párr. 8

Chqesaj kiwach ri kikʼutbʼal ri e rachiʼl ri Jehová

8 Ri Ezequías xalax pa jun tinamit che kkiqʼijilaj ri Jehová, junam ta rukʼ ri tinamit che kel wi ri Rut. Are kʼu e kʼi israelitas xenim ta che ri Jehová. Jun chke are ri utat ri itzelalaj qʼatal tzij Acaz, che xeʼutaqchiʼj ri e winaq rech kekiqʼijilaj e tyox, nim ta xril wi ri templo pa Jerusalén y xeʼukamisaj jujun chke ri e ralkʼwal rech xuchʼij chke ri e tyox. ¡Sibʼalaj kʼax ri xkiriq ri e rachalal ri Ezequías are chiʼ xekamisaxik! Rumal laʼ ¿la kichʼobʼ ri kʼax xuriqo are chiʼ kʼa nitzʼ na? (2 Rey. 16:2-4, 10-17; 2 Crón. 28:1-3).

w16.02 15 párrs. 9-11

Chqesaj kiwach ri kikʼutbʼal ri e rachiʼl ri Jehová

9 Rumal ronojel ri xukʼulmaj ri Ezequías xtakʼiʼ ta royowal riʼ chrij ri Jehová, are kʼu xubʼan taj. Are kʼu, e kʼo cristianos kimik kpe koyowal chrij ri Jehová y chrij ri utinamit are chiʼ kkiriq jubʼiqʼ kʼax (Prov. 19:3). E nikʼaj chik xkiriq kʼax pa kinitzʼal y kkichomaj che je wi laʼ ri kʼaslemal o kkibʼan kʼax chke nikʼaj chik junam rukʼ ri xbʼan chke e areʼ (Ezeq. 18:2, 3). Are kʼu ¿la utz ri kkibʼano?

10 Utz taj. Je ta laʼ ri xubʼan ri Ezequías. Xpe ta royowal rukʼ ri Jehová rumal ri xukʼulmaj pa ri unitzʼal, rumal che ri Jehová kʼo ta umak che ri kʼax kkiriq ri winaq pa wajun uwach Ulew (Job 34:10). Qastzij che ri kkibʼan ri tat nan kʼo kubʼan pa ri kikʼaslemal ri kalkʼwal (Prov. 22:6; Col. 3:21). Are kʼu, wariʼ kraj ta kubʼij che ri alkʼwalaxelabʼ rajawaxik kkibʼan ke ri kkibʼan ri kitat kinan. Rumal che ri Jehová uyaʼom chqe che kqachaʼ jas kqaj kqabʼan pa ri qakʼaslemal (Deut. 30:19). ¿Jas xuchaʼ ubʼanik ri Ezequías pa ri ukʼaslemal?

11 Paneʼ ri utat ri Ezequías xux jun itzelalaj qʼatal tzij pa Judá, are kʼu ri areʼ je ta xubʼano (chasikʼij uwach 2 Reyes 18:5, 6). Xaneʼ are xuta ri xkibʼij ri utzalaj taq rachiʼl junam rukʼ ri Isaías, Miqueas y Oseas. Sibʼalaj utz ri xubʼan ri Ezequías are chiʼ xuta ri pixabʼ che xkibʼij ri e qʼaxal taq tzij che, y xukoj uchuqʼabʼ che unimaxik. Ri xbʼix che kumal ri e qʼaxal taq tzij xutoʼo rech xuchʼajchʼobʼej ri templo, xtaqanik rech xsachisax kiwach konojel ri tyox pa ri tinamit y xuta che ri Jehová che kukuy kimak ri winaq (2 Crón. 29:1-11, 18-24; 31:1). Are chiʼ ri Senaquerib xraj xubʼan kʼax che ri tinamit Jerusalén, ri Ezequías xukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Jehová y xuxeʼj ta ribʼ. Retaʼm che ri Jehová keʼukolo rumal laʼ xubʼij chke ri winaq che kkikubʼsaj kikʼuʼx chrij (2 Crón. 32:7, 8). Tekʼuriʼ, jumul xpixbʼex rumal ri Jehová rumal che xubʼan nim che ribʼ, are kʼu xunimaj ri pixabʼ che xbʼix che y xunimarisaj ta chi ribʼ (2 Crón. 32:24-26). Xuya ta bʼe che ri xukʼulmaj pa ri unitzʼal xubʼan kʼax che. Xaneʼ xkʼojiʼ jun utz rachilanik rukʼ ri Jehová y wariʼ are jun utz kʼutbʼal chqe oj kimik.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w12 15/2 24 párrs. 6, 7

Ri Natán, xutoʼ uwiʼ ri qastzij qʼijilanik

Ri Natán are jun sukʼalaj upatanel ri Jehová, rumal laʼ rukʼ kikotemal xubʼij che ri David che kuyak ri templo. Are kʼu, che wajun mul riʼ xaq xiw xubʼij ri kuchomaj are ta ri xubʼij ri Jehová. Rumal laʼ, pa riʼ ri chaqʼabʼ xchʼabʼex rumal ri Dios y xbʼix che che kubʼij che ri David che are ta kyakow ri templo, xaneʼ are jun ukʼojol. Xuqujeʼ xbʼix che che ri Jehová kubʼan jun pacto rukʼ ri David che ri uqʼatbʼal tzij «kajeqebʼax kan chbʼe qʼij saq» (2 Sam. 7:4-16).

Junam rukʼ ri qilom chik, ri Natán xaq xiw xubʼij ri xuchomaj y are ta ri kraj ri Jehová. Are kʼu, rumal che xumachʼ ribʼ are xubʼan ri xraj ri Jehová y xchʼachʼat taj. Wet ri Dios kojupixbʼej, ¿la kqabʼan qe junam rukʼ ri Natán? Qas qetaʼm che xqaj chuwach ri Jehová rumal che xesax ta ri reqeleʼn. Xuqujeʼ weneʼ ri Jehová xubʼij che areʼ y «ri Gad, qʼaxal tzij», rech kkibʼij che ri David che keʼukoj e 4,000 músicos pa ri templo (1 Crón. 23:1-5; 2 Crón. 29:25).

5-11 RE JUNIO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 CRÓNICAS 30, 31

«Uqʼijilaxik ri Jehová kukʼ ri qachalal kuya kikotemal chqe»

it-1 905 párr. 4

Ezequías

Sibʼalaj nim xril wi ri qastzij qʼijilanik. Are chiʼ ri Ezequías kʼo veinticinco ujunabʼ xok che qʼatal tzij. Aninaq xukʼutu che nim xril wi ri qastzij qʼijilanik, rumal che ri nabʼe xubʼano are che xutor ri templo y xumajij usukʼumaxik. Tekʼuriʼ xeʼumulij ri kojol tabʼal toqʼobʼ y ri levitas, xubʼij chke: «Nuyoʼm nutzij che ubʼanik jun kʼulwachinik rukʼ ri Ajawaxel». Wajun pacto che xkibʼano jetaneʼ xkibʼij chi jumul che kkaj kkinimaj ri utaqanik ri Jehová, rumal che tajin ta chi knimaxik. Rukʼ kowil kʼuxaj xeʼumulij ri levitas rech kkimaj chi jumul ri kichak, xeʼukoj chi jumul ri keqʼojomanik y ri kebʼixon che ri Jehová. Tekʼuriʼ are chiʼ xopan ri ikʼ re Nisán, are chiʼ kbʼan ri Pascua, ri templo, ri e kojol tabʼal toqʼobʼ y ri levitas e chʼajchʼoj taj. Pa ri 16 re Nisán chʼajchʼoj chi ri templo y kʼo chi ri jastaq chupam che kajwatajik. Tekʼuriʼ, xmajix uyaʼik tabʼal toqʼobʼ. Nabʼe, ri príncipes xkikʼam bʼi sipanik, rumal ri kimak ri qʼatal taq tzij, ri santuario y ri tinamit. Tekʼuriʼ, e kʼi winaq xkikʼam lo sipanik che kkoj che tabʼal toqʼobʼ (2Cr 29:1-36).

it-1 905 párr. 5

Ezequías

Rumal che chʼajchʼoj ta ri tinamit xbʼan ta ri Pascua pa ri fecha che amaqʼel kbʼanik, rumal laʼ ri Ezequías are xunimaj ri kubʼij ri taqanik che ri e chʼajchʼoj taj kekunik kkibʼan ri Pascua are chiʼ qʼaxinaq chi jun ikʼ. Y xaq xiw ta xeʼumulij ri e kʼo pa Judá, xaneʼ xuqujeʼ ri e kʼo pa Israel, xutaq bʼi cartas chke ri e kʼo pa Beer-seba xopan kʼa pa Dan. E kʼi utz ta xkil ri cartas che xtaq bʼi chke, are kʼu e kʼo jujun chke xkimachʼ kibʼ y xkikʼam ri sikʼinik xyaʼ chke junam kukʼ ri e kʼo pa Aser, Manasés, Zabulón, Efraín y Isacar. Xuqujeʼ e kʼi chke ri winaq che xeʼopan che uqʼijilaxik ri Jehová e israelitas taj. Weneʼ ri winaq pa ri norte che kkitoʼ uwiʼ ri qastzij qʼijilanik kkaj kebʼe pa ri Pascua, are kʼu ktzeʼx kiwach y kyaʼ ta bʼe chke kumal ri kitinamit, rumal che asiria kʼo nimalaj utaqanik pa kiwiʼ pa riʼ ri tiempo y más e kʼi chi ri winaq kkiqʼijilaj e tyox (2Cr 30:1-20; Nú 9:10-13).

it-1 905 párrs. 6, 7

Ezequías

Are chiʼ qʼaxinaq chi ri Pascua, xbʼan ri nimaqʼij re ri kaxlanwa che kyaʼ ta chʼam rukʼ che kuchʼij siete qʼij, sibʼalaj xekikot konojel rumal laʼ xkibʼan chi na siete qʼij. Ri Jehová xutewchiʼj ri chuqʼabʼ che xkikojo paneʼ xkiriq kʼax, rumal laʼ «sibʼalaj kʼu nim ri kikotemal ri xkʼojiʼ pa Jerusalén, rumal rech chi qas pa taq ri uqʼijol ri Salomón, ukʼojol ri David xuqujeʼ ajawinel re Israel, man bʼantajinaq taj jun jasach ri junam ta rukʼ waʼ pa Jerusalén» (2Cr 30:21-27).

Are chiʼ xkʼis ri e nimaqʼij riʼ qas xqʼalajinik che xbʼan chi jumul ri qastzij qʼijilanik. Rumal che ri winaq che xekʼojiʼ pa ri nimaqʼij riʼ xeʼel bʼi che usachisaxik kiwach ronojel ri jastaq che kkoj che kiqʼijilaxik tyox che kʼo pa Judá, Benjamín, Efraín y Manasés (2Cr 31:1). Are ri Ezequías xkʼamow bʼe che ubʼanik wariʼ rumal che xusachisaj uwach ri kumatz re cobre che xubʼan kan ri Moisés, xa rumal che ri winaq kkiqʼijilaj chik y kkiya tabʼal toqʼobʼ chuwach (2Re 18:4). Xuqujeʼ ri Ezequías qas xril ri kajwatajik rech ksach ta chi jumul uwach ri qastzij qʼijilanik. Xuya chi jumul ri kichak ri e kojol tabʼal toqʼobʼ y xtaqanik rech ri winaq kkiya ri nabʼe uwach taq tikoʼn y ri diezmo rech kyaʼ ri kajwataj chke ri e kojol tabʼal toqʼobʼ y ri levitas. Ri e winaq aninaq xkibʼanalaʼ ri xubʼij ri qʼatal tzij (2Cr 31:2-12).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w18.09 6 párrs. 14, 15

«We iwetaʼm we jastaq riʼ, ix tewichitalik we kibʼano»

14 Jun chik che kojkunik kqabʼano rech kqakʼutu che kojmachʼachʼik are che keqatatabʼej ri e nikʼaj chik. Rumal laʼ pa Santiago 1:19 kubʼij: «Chanim chitatabʼej ri utzij ri jun chik». Ri Jehová kuya jun utz kʼutbʼal chqawach (Gén. 18:32; Jos. 10:14). Chqilaʼ ri kukʼut chqawach Éxodo 32:11-14 (chasikʼij uwach). Qastzij che kajwataj ta riʼ ri utobʼanik ri Moisés che ri Jehová, are kʼu xutatabʼej rumal che nim kril wi ri kuchomaj. ¿La kqata ri kubʼij jun winaq chqe che makuninaq? Weneʼ kqata taj, are kʼu ri Jehová keʼutatabʼej ri winaq che kkibʼan kichʼawem che rukʼ ronojel kanimaʼ.

15 Chojchoman chrij wariʼ: «We ri Jehová xeʼutatabʼej ri upatanelabʼ junam rukʼ ri Abrahán, Raquel, Moisés, Josué, Manóah, Elías y Ezequías, ¿la mat rajawaxik je kqabʼan oj? ¿La kintatabʼej ri pixabʼ che kkiya ri e qachalal chwe? ¿La kʼo jun chke ri qachalal pa ri congregación o pa ri nufamilia che rajawaxik kintas nutiempo che utatabʼexik? ¿Jas kinbʼan che utoʼik?» (Gén. 30:6; Juec. 13:9; 1 Rey. 17:22; 2 Crón. 30:20).

12-18 RE JUNIO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 CRÓNICAS 32, 33

«Chqayaʼ kichuqʼabʼ ri e nikʼaj chik are chiʼ kkiriq kʼax»

it-1 237 párr. 5

Asiria

Senaquerib. Senaquerib, ukʼojol Sargón II, xubʼan kʼax che Judá pa ri decimocuarto re ri uqʼatbʼal tzij ri Ezequías (732 a. E.C.) (2Re 18:13; Isa 36:1). Are kʼu Ezequías xniman ta che ri Senaquerib, paneʼ ri utat (Acaz) xniman che ronojel ri xubʼij (2Re 18:7). Ri Senaquerib xbʼe chrij Judá y xeʼuchʼak 46 tinamit (chajunamisaj rukʼ Isa 36:1, 2). Tekʼuriʼ, xutaʼ 30 talentos re oro (c. 11,560,000 dólares [E.U.A.]) y 300 talentos re saq pwaq che ri Ezequías (c. 1,982,000 dólares [E.U.A.]) (2Re 18:14-16; 2Cr 32:1; chajunamisaj rukʼ Isa 8:5-8). Paneʼ xyaʼ ri pwaq che xutaʼ, are kʼu xeʼutaq bʼi jujun qʼaxal utzij pa Jerusalén rech kkibʼij chke ri winaq che kkiya kibʼ pa kiqʼabʼ (2Re 18:17–19:34; 2Cr 32:2-20). Are kʼu ri Jehová xeʼukamisaj 185,000 ajchʼojabʼ pa jun aqʼabʼ, jeriʼ ri Senaquerib xtzalij bʼi pa Nínive (2Re 19:35, 36), y xkamisax kumal e kebʼ ukʼojol, y ri jun chi ukʼojol Esar-hadón ubʼiʼ xkʼojiʼ kan pa ukʼaxel (2Re 19:37; 2Cr 32:21, 22; Isa 37:36-38). Ronojel ri xkʼulmatajik, xtzʼibʼax kan pa ri Prisma re Senaquerib y pa jun prisma re Esar-hadón, xaq xiw xtzʼibʼax ta ri xkʼulmataj kukʼ ri ajchʼojabʼ asirios (GRABADOS, vol. 1, pág. 957).

w13 15/11 19 párr. 12

¿E jachin riʼ ri wuqubʼ e kʼamal taq bʼe y ri wajxaqibʼ achijabʼ nimaʼq kiqʼij kimik?

12 Ri Jehová amaqʼel kʼo che qatoʼik, are kʼu kraj che kqabʼan ri kojkun che ubʼanik. Ri Ezequías xutaʼ chke ri «wuqubʼ e kʼamal taq bʼe xuqujeʼ [ri] wajxaqibʼ achijabʼ nimaʼq kiqʼij» jas kkibʼan che ri jaʼ che kʼo chrij ri tinamit y junam xkichomaj «kimuqik taq ri e kikʼiyibʼal taq ja [...]. Rukʼ ta kebʼlan kʼuxaj [ri Ezequías] xuchaplej usukʼumaxik ri nim tapya ri tzaqinaq, xuqujeʼ xeʼuyak takʼataq taq ja puwiʼ, xuqujeʼ chi jun nimalaj tapya chrij. Xubʼan kʼu utʼikik ri julujik ri kʼo pa ri uTinamit ri David, xeʼubʼan e jumulaj tzʼimaj taq chʼichʼ xuqujeʼ ketekaʼq taq chʼichʼ» (2 Crón. 32:3-5). Ri Jehová xukoj ri Ezequías, ri príncipes y ri e qʼaxal taq tzij rech kkichajij ri tinamit.

w13 15/11 19 párr. 13

¿E jachin riʼ ri wuqubʼ e kʼamal taq bʼe y ri wajxaqibʼ achijabʼ nimaʼq kiqʼij kimik?

13 Ri Ezequías xaq xiw ta xutzajisaj ri jaʼ che kʼo chrij Jerusalén y xaq xiw ta xusukʼumaj ri tapya pa ri tinamit. Xaneʼ xuqujeʼ xeʼumulij ri winaq rech xukubʼsaj kikʼuʼx rukʼ waʼ taq tzij: «¡Chixux ko xuqujeʼ chkʼol ichuqʼabʼ! Mixeʼj iwibʼ mawi mape iwanimaʼ chuwach ri ajawinel re Asiria [...]; are kʼu e kʼi na ri e kʼo qukʼ oj chuwach ri e kʼo rukʼ areʼ. Ri Senaquerib are ukubʼam ukʼuʼx chkij ri kichuqʼabʼ ri achijabʼ, kʼo kʼut ri Ajawaxel ri qaDios qukʼ rech kojutoʼ che kibʼanik taq ri qachʼoj». ¡Qastzij riʼ che wariʼ xuya kichuqʼabʼ ri winaq re Jerusalén, rumal che xunaʼtasaj chke che are ri Jehová kchʼojin pa kiwiʼ! Xuqujeʼ «are taq xtataj ri xubʼij ri ajawinel Ezequías ri tinamit xunaʼ chajin animaʼ». ¿La xqilo che ri «xubʼij ri ajawinel Ezequías» xukubʼsaj kikʼuʼx ri winaq? Ri Ezequías, ri príncipes, ri rajchʼojabʼ, y ri e qʼaxal taq tzij, Miqueas y Isaías, xeʼux utzalaj taq kʼamal bʼe pa ri tinamit, junam che xubʼij kan ri Jehová che ri qʼaxal utzij (2 Crón. 32:7, 8; chasikʼij uwach Miqueas 5:5, 6).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w21.10 4 párrs. 11, 12

¿Jas riʼ ri ukʼexik kʼaslemal?

11 Are chiʼ xqʼax ri tiempo, ri Jehová xutzalij uwach ri uchʼawem ri Manasés. Xrilo che ukʼexom chi ri uchomanik y xqʼalajin pa ri chʼawem xubʼano. Ri Jehová xutoqʼobʼisaj uwach rumal ri toqʼobʼ xuta che y xukoj chi jumul pa ri uqʼatbʼal tzij. Ri Manasés xukoj uchuqʼabʼ che ukʼutik che qastzij wi xraj xukʼex ronojel ri xubʼano. Junam ta rukʼ ri Acab: rumal che ri Manasés xukʼex ronojel ri ukʼaslemal, xeresaj bʼi ri e qastzij taj tyox y xuya kichuqʼabʼ konojel ri winaq rech kkiya uqʼij ri Jehová (chasikʼij uwach 2 Crónicas 33:15, 16). Xajwataj ukowil ukʼuʼx riʼ y nimalaj ukojonik, rumal che pa kʼi junabʼ xuya itzel kʼutbʼal chkiwach ri e kʼo pa ri ufamilia, ri xekʼojiʼ rukʼ che uqʼatik tzij y chkiwach konojel ri e winaq re ri tinamit. Rumal laʼ are chiʼ xrijobʼik, xraj xusukʼumaj ronojel ri kʼax xubʼan ojer kanoq. Weneʼ xux jun utz kʼutbʼal chuwach ri alaj Josías, ri uwiʼ umam, rumal che are chiʼ xnimarik xux jun utzalaj qʼatal tzij (2 Rey. 22:1, 2).

12 ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri Manasés? Areʼ xaq xiw ta xumachʼ ribʼ, xaneʼ xutaʼ toqʼobʼisabʼal wachaj che ri Jehová pa ri uchʼawem y xukʼex ri ubʼantajik. Xuqujeʼ, xusukʼumaj ronojel ri kʼax che ubʼanom, xukoj uchuqʼabʼ rech kuya uqʼij ri Jehová y xeʼutoʼ ri e nikʼaj rech jeʼ kkibʼano. Ri ukʼutbʼal kuya eyebʼal che jun winaq paneʼ sibʼalaj nim ri makaj ubʼanom. Qas kuqʼalajisaj che sibʼalaj utz ri Dios y «kkuyun[ik]» (Sal. 86:5). Ri winaq che qas kukʼex ri ukʼaslemal, kkuy ri umak rumal ri Jehová.

19-25 RE JUNIO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | 2 CRÓNICAS 34-36

«¿La kabʼan ronojel ri kubʼij ri uTzij ri Dios?»

it-1 1185

Huldá

Are chiʼ ri Josías xuta ri kubʼij «ri wuj re ri pixabʼ» che xriq pa ri templo rumal ri Hilquías, ri kinimal ri e kojol tabʼal toqʼobʼ, xeʼutaq bʼi nikʼaj achijabʼ rukʼ ri Huldá rech kretaʼmaj ri kubʼij ri Jehová. Xbʼix chke ri achijabʼ ri kʼax che kkʼulmataj na rumal che tajin ta kkinimaj «ri wuj re ri pixabʼ». Xuqujeʼ xbʼix chke che ri Josías kril ta ri kʼax che kpe na, rumal che are chiʼ kpe ri kʼax riʼ kaminaq chik y che utz kbʼan che umuqik rumal che xumachʼ ribʼ chuwach ri Jehová (2Re 22:8-20; 2Cr 34:14-28).

w09 15/6 10 párr. 20

Nim xril wi ri rachoch ri Jehová

20 Ri qʼatal tzij Josías xtaqanik rech ksukʼumax ri utemplo ri Jehová. Are chiʼ tajin kbʼan ri chak ri Hilquías, ri kinimal ri e kojol tabʼal toqʼobʼ, «xuriq ri uwujil ri upixabʼ ri Ajawaxel; ri xyaʼ rumal ri Moisés» y ri Safán xukʼutu chuwach ri qʼatal tzij Josías y xusikʼij chuwach (chasikʼij uwach 2 Crónicas 34:14-18). ¿Jas xubʼan ri Josías are chiʼ xuta ri kubʼij pa ri wuj? Sibʼalaj xbʼisonik rumal laʼ xujis ri ratzʼyaq, y aninaq xeʼutaq bʼi achijabʼ rukʼ ri qʼaxal tzij Huldá rech kretaʼmaj ri kubʼij ri Jehová. Ri Huldá xubʼij, che ri Dios itzel kril ri tajin kkibʼan ri winaq rumal che tajin kkiqʼijilaj tyox xuqujeʼ ri Jehová xubʼij che kpe na jun nimalaj kʼax puwiʼ ri tinamit. Are kʼu, ri Jehová rilom ri kowil kʼuʼx che ukʼutum ri Josías rumal che usachisam kiwach ri tyox pa ri tinamit, rumal laʼ xutewchiʼj (2 Crón. 34:19-28). ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Rajawaxik kqabʼan qe junam rukʼ ri Josías, che aninaq kqanimaj ri kubʼij ri Jehová y kqaxutuj ri molom tzij kbʼan chrij ri utinamit. Ri xubʼan ri Josías kukʼut chqawach che ri Jehová ksach ta che ri kqabʼan che utoʼik uwiʼ ri qastzij qʼijilanik.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w17.03 27 párrs. 15-17

¿Jas kqetaʼmaj chkij ri upatanelabʼ ri Jehová ojer?

15 Kʼisbʼal re, ¿jas kqetaʼmaj chrij ri xukʼulmaj ri qʼatal tzij Josías? Chqilampeʼ jasche xuriq kʼax y xkamik (chasikʼij uwach 2 Crónicas 35:20-22). Ri qʼatal tzij riʼ xechʼojin rukʼ ri Nekó, qʼatal tzij re Egipto, are kʼu ri Nekó ubʼim che kraj ta chʼoj rukʼ ri Josías. Ri Biblia kubʼij che ri xubʼij ri qʼatal tzij re Egipto petinaq rukʼ ri Dios. Are kʼu ¿jasche xchʼojin ri Josías rukʼ? Ri Biblia kubʼij taj jasche.

16 ¿La xuchʼobʼ ri Josías che ri xubʼij Nekó petinaq rukʼ ri Dios? Xuchʼobʼo. Y xkun ta riʼ xutaʼ che ri qʼaxal tzij Jeremías jas kuchomaj ri Jehová (2 Crón. 35:23, 25). Are kʼu xubʼan taj. Xuqujeʼ ri Nekó bʼenaq pa chʼojinik «rukʼ jun nim tinamit chik» pa Carquemis, pa Jerusalén taj. Y kʼo ta ubʼim chrij ri Jehová y chrij ri utinamit. Rumal laʼ, utz ta xubʼan ri Josías che xechʼojin rukʼ. ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Che are chiʼ kojqʼax pa jun kʼax rajawaxik kqilo jas ri kqaj chuwach ri Jehová rech kqabʼan ta jun jastaq che kqaj ta chuwach.

17 Are chiʼ kqariq jun kʼax, rajawaxik kqanikʼoj ri pixabʼ re ri Biblia y kqabʼan pa ri qakʼaslemal. Are kʼu, weneʼ jujun taq mul rajawaxik kojchʼaw kukʼ ri kʼamal taq bʼe paneʼ qachomam chik ri kqabʼano o qariqom chi pixabʼ chrij ri tajin kqakʼulmaj. Rumal che weneʼ kʼo chi nikʼaj pixabʼ kukoj jun kʼamal bʼe qukʼ. Jun kʼutbʼal, jun qachalal ixoq retaʼm che rajawaxik kutzijoj ri utzij ri Dios (Hech. 4:20). Are kʼu pa ri qʼij che uchomam kelik, ri rachajil che Testigo taj kubʼij che che kbʼe taj rumal che naj chi tiempo e kʼolinaq ta junam y kraj che pa ri qʼij riʼ kʼo kkibʼano. Weneʼ knaʼtaj che ri qachalal ixoq che rajawaxik kniman che ri Dios y keʼutoʼ ri winaq rech keʼux tijoxelabʼ (Mat. 28:19, 20; Hech. 5:29). Are kʼu xuqujeʼ knaʼtaj che che rajawaxik kunimaj ri rachajil y nim kril wi (Efes. 5:22-24; Filip. 4:5). ¿La tajin kubʼij ri rachajil che che kel ta chi che utzijoxik ri utzij ri Dios, o xaq xiw tajin kubʼij che che kkʼojiʼ rukʼ pa riʼ ri jun qʼij? Rech kqabʼan ri kqaj chuwach ri Jehová rajawaxik kkʼojiʼ jun utz retaʼmabʼal qakʼuʼx y kqakoj utz chomanik are chiʼ kqachaʼ ubʼanik jun jastaq.

26 RE JUNIO KOPAN 2 RE JULIO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | ESDRAS 1-3

«Chayaʼ bʼe che ri Jehová che katukojo jawiʼ ri katajwataj wi»

w22.03 14 párr. 1

¿La kawil at ri xril ri Zacarías?

RI ISRAELITAS sibʼalaj kekikotik rumal che ri Jehová «xuya pa ranimaʼ ri Ciro» qʼatal tzij re Persia che keresaj lo ri israelitas che kʼi junabʼ e kʼo pa Babilonia. Ri qʼatal tzij xuya jun taqanik chke ri judíos che ketzalij bʼi pa ri kitinamit y kkiyak chi jumul «ri rachoch ri Ajawaxel, ri uDios ri Israel» (Esd. 1:1, 3). ¡Sibʼalaj xekikot ri israelitas! Rumal che jumul chik kekunik kkiqʼijilaj ri Jehová pa ri kitinamit.

w17.10 26 párr. 2

Kajibʼ carro y jun corona che kojkichajij

2 Ri Zacarías retaʼm che ri judíos che xetzalij lo pa Jerusalén kekojon chrij ri Jehová. Ri Jehová xuya pa kanimaʼ ri judíos che kkiya kan ri kachoch y ri kikʼay rech kekiya ri kitobʼanik che uyakik ri templo (Esd. 1:2, 3, 5). Xkiya kan ri kitinamit rech xebʼe chi pa jun che ketaʼm ta uwach. Rumal che kkaj kkiya ri kitobʼanik che uyakik chi jumul ri templo xkibʼan jun nimalaj viaje re 1,600 kilómetros (1,000 millas) paneʼ sibʼalaj xibʼibʼal ri bʼe.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w06 15/1 19 párr. 1

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj re Esdras

1:3-6. Junam kukʼ ri israelitas che xekanaj kan pa Babilonia, e kʼi chke ri qachalal kekun taj kkiya ronojel ri kitiempo che upatanixik ri Jehová o kebʼe pa jun chi lugar che kajwataj wi tobʼanik; are kʼu, kkiya ri kitobʼanik chke e nikʼaj chi qachalal che kekunik kebʼe pa jun chi lugar, y kkiya ri kikuchuj rech ktzijox más ri utzij ri Dios.

    E wuj pa quiché (1993-2025)
    Uk'isik sesión
    Umajixik sesión
    • quiché
    • Chataqa b'ik
    • Ri qas utz kawilo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ri kta' chawe rech kakojo
    • Keta'max ta ri xatz'ib'aj
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Umajixik sesión
    Chataqa b'ik