UK'OLB'AL WUJ PA INTERNET Watchtower
Watchtower
UK'OLB'AL WUJ PA INTERNET
quiché
'
  • '
  • ä
  • Ä
  • BIBLIA
  • E WUJ
  • E RIQB'AL IB'
  • mwbr23 julio e uxaq 1-10
  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos

K'o ta video che wajun kʼutunem ri'.

Chakuyu' qamak, ri video ktziji' taj.

  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos
  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos (2023)
  • Subtítulo
  • 3-9 RE JULIO
  • 10-16 RE JULIO
  • 17-23 RE JULIO
  • 24-30 RE JULIO
  • 31 RE JULIO KOPAN 6 RE AGOSTO
  • 7-13 RE AGOSTO
  • 14-20 RE AGOSTO
  • 21-27 RE AGOSTO
  • 28 RE AGOSTO KOPAN 3 RE SEPTIEMBRE
Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos (2023)
mwbr23 julio e uxaq 1-10

Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

3-9 RE JULIO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | ESDRAS 4-6

«Chiyaʼ kan kʼolbʼal chke [...] ri e kʼamal ubʼe ri chak»

w22.03 18 párr. 13

¿La kawil at ri xril ri Zacarías?

13 Paneʼ qʼatem uyakik chi jumul ri rachoch ri Dios, ri e kʼamowinaq ubʼe ri tinamit junam rukʼ ri kinimal kojol tabʼal toqʼobʼ Jesúa (Josué) y ri taqanel Zorobabel, «xkitaqej chi jumul ubʼanik uyakik ri rachoch ri Dios» (Esd. 5:1, 2). Weneʼ jujun judíos xkichomaj che utz ta ri xkichaʼ ubʼanik, rumal che ri chak kbʼan taj che mat ne kkil ri e nikʼaj chik y ri kikʼulel kepe riʼ che uqʼatexik. Ri Josué y ri Zorobabel, che e areʼ e kʼamowinaq ubʼe ri chak, xkaj xketaʼmaj we tajin ketoʼ rumal ri Jehová. Y ri Jehová xukʼut chkiwach che tajin keʼutoʼo. Chqilampeʼ ri xubʼan che kitoʼik.

w86 1/2 29, recuadro párrs. 2, 3

Ri Jehová xeʼutoʼ «ri e kʼamal taq ubʼe ri chak»

Ri judíos che xetzalij lo pa Jerusalén, kʼateʼ xkisukʼumaj ri rachoch ri Dios are chiʼ 16 junabʼ chik e kʼo chilaʼ. Ri e qʼaxal taq tzij Ageo y Zacarías xkiya kichuqʼabʼ ri judíos rech kkitaqej chi jumul uyakik ri rachoch ri Jehová. Are chiʼ xmajix ri chak e jujun taqanelabʼ re persa xkiqʼatej uwach. Y xkibʼij wariʼ: «¿Jachin yowinaq taqanik chiwe chi kitaqej ubʼanik uyakik we Rachoch Dios[?]» (Esdras 5:1-3).

Ri judíos qas xkichomaj na ri xkibʼij, rumal che we ri e kʼamal taq bʼe kkixibʼij kibʼ chkiwach ri persas ktaqex ta chi usukʼumaxik riʼ ri rachoch ri Dios. Rumal laʼ, ri e kʼamal taq bʼe weneʼ are ri taqanel Zorobabel y ri kinimal ri kojol tabʼal toqʼobʼ Josué qas xkichomaj na ri xkitzʼibʼaj bʼi chke ri persas. Xkibʼij bʼik che kʼo ri wuj kukʼ che yaʼom chke rumal ri Ciro jawiʼ kubʼij che kekunik kkiyak ri rachoch Dios. Are chiʼ ri taqanelabʼ xkil wariʼ xkiqʼatej ta chi ri chak rumal che ketaʼm che kekun taj kkikʼex jun taqanik yaʼom. Rumal laʼ, ri judíos xetakʼiʼ ta che ubʼanik ri chak, y más xkiya chi na che ri chak are chiʼ ri Darío xuya bʼe chke kkibʼano (Esdras 5:11-17; 6:6-12).

w22.03 15 párr. 7

¿La kawil at ri xril ri Zacarías?

7 Xaq kʼateʼ xkʼulmataj jun jastaq che xeʼutoʼ ri judíos. Pa ri junabʼ 520 nabʼe chuwach ri qaqʼij, are ri Darío I tajin kuqʼat tzij pa Persia. Pa ri ukabʼ junabʼ re ri uqʼatbʼal tzij, xrilo che utz taj che qʼatem uwach ri chak re ri rachoch ri Jehová, rumal laʼ xtaqanik che kkʼis ubʼanik (Esd. 6:1-3). Sibʼalaj xkimay ri israelitas ri xubʼan ri qʼatal tzij, are kʼu kʼo jun chi jastaq xkʼulmatajik. Ri qʼatal tzij xubʼij chke ri tinamit e kʼo chkinaqaj ri judíos che xaq mekiqʼatej ri judíos che ubʼanik ri chak xuqujeʼ chetobʼan rukʼ rajil y ri chakubʼal che kajwatajik (Esd. 6:7-12). Rukʼ wariʼ, xa pa kajibʼ junabʼ ri judíos xekunik xkikʼis uwokik ri rachoch ri Dios, pa taq ri junabʼ 515 nabʼe chuwach ri qaqʼij (Esd. 6:15).

w22.03 19 párr. 16

¿La kawil at ri xril ri Zacarías?

16 Ri jun chi kubʼan ri Jehová che ukʼamik ubʼe ri utinamit are che kukoj ri «jikalaj pataninel, utz uchomanik» (Mat. 24:45). Weneʼ kʼo jujun mul che ri jikalaj pataninel kubʼij che kqabʼan jun jastaq are kʼu qas ta kqachʼobʼo jasche rajawaxik kqabʼano. Jun kʼutbʼal, weneʼ kubʼij chqe ri rajawaxik kqabʼano rech kqachajij qibʼ chuwach jun kabʼraqan, jun kaqiqʼ jabʼ o jun chi kʼax, are kʼu kqachomaj che kubʼan ta laʼ pa ri tinamit oj kʼo wi. O weneʼ kqachomaj che ri jikalaj pataninel más kuya uwiʼ ri kubʼan che ukojik ri utz uchomanik are chiʼ kʼo jun pandemia. Rumal laʼ, ¿jas kqabʼano we kqachomaj che ri kojtaq che ubʼanik qas ta kajwatajik? Qastzij riʼ che kojutoʼo we kojchoman chrij ri utzilal xkiriq ri judíos are chiʼ xeniman che ri xetaqan wi ri Josué y ri Zorobabel. Xuqujeʼ utz kojchoman chrij nikʼaj chi kʼutunem re ri Biblia che qasikʼim uwach. ¡E kʼi upatanelabʼ ri Dios e kolotajinaq chuwach jun kʼax rumal ri kinimanik! (Juec. 7:7; 8:10).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w93 15/6 32 párrs. 3-5

¿La kojkunik kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Biblia?

Ri tzʼibʼ y ri wachbʼal che xbʼan chuwach ri pwaq xbʼan pa Tarso, pa ri sureste re Turquía, pa taq utiempo ri taqanel Mazaeus re ri siglo IV a.d.C. Ri tzʼibʼ che kʼo chuwach ri pwaq kchʼaw chrij jun taqanel «che kʼo más jelaʼ che ri Jaʼ», kraj kubʼij ri jaʼ re Éufrates. ¿Jasche sibʼalaj nim ubʼanik ri e tzij «más jelaʼ che ri Jaʼ»?

Rumal che ri Biblia xuqujeʼ kchʼaw chrij wajun lugar. Pa Esdras 5:6–6:13 kchʼaw chrij Darío y Tatenai che xkitaq wuj chbʼil kibʼ rech xechʼaw chrij ri uyakik ri templo re Jerusalén. Etaʼmatalik che ri Esdras utz kubʼan che uqʼaxexik ri uTzij ri Dios chuwach nikʼaj chi wuj. Rumal laʼ, qas qetaʼm che ri kubʼij pa Esdras 5:6 y 6:13 are kchʼaw chrij ri taqanel Tatenai «che kʼo más jelaʼ che ri Jaʼ».

Ri Esdras xutzʼibʼaj ri wuj chunaqaj ri junabʼ 460 a.d.C., kraj kubʼij che kraj na cien junabʼ che ktzʼibʼax ri e tzij chuwach ri pwaq. Weneʼ kʼo kebʼinik che nim ta ubʼanik wariʼ, are kʼu ¿la mat qastzij che wariʼ kojutoʼ rech más kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Biblia, rumal che ri xetzʼibʼanik qas tzʼaqat xkitzʼibʼaj kanoq?

10-16 RE JULIO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | ESDRAS 7, 8

«Ri Esdras xuya uqʼij ri Jehová rumal ri xubʼano»

w00 1/10 14 párr. 8

Ri kqabʼan che unikʼoxik ri Biblia rech qas kʼo kqetaʼmaj chupam

8 Rajawaxik qas pa qanimaʼ kel wi ri qaloqʼoqʼebʼal chrij ri uTzij ri Dios. Rech utz kqil usikʼixik, rajawaxik kojchoman chrij. Utz kojtakʼiʼ na che uchomaxik jun pixabʼ nim ubʼanik. Rech kojkunik kqabʼan wariʼ rajawaxik nabʼe kqabʼan qachʼawem are chiʼ kqamaj usikʼixik ri Biblia. Y kqabʼan qe junam rukʼ ri xubʼan ri Esdras. Kbʼix wariʼ chrij: «Rumal rech che ri Esdras xukoj ri ranimaʼ che unikʼoxik ri Upixabʼ ri Yahweh, arech kukʼaslemaj e arech kukʼut chkiwach ri Israel, ronojel ri jetaq pixabʼ e ri jetaq utzij» (Esdras 7:10, Ri Tyoxlaj Wuj). Ri Esdras xubʼan oxibʼ jastaq che xukʼutu che qas xraj xuchʼobʼ ri kubʼij ri uTzij ri Dios: xunikʼoj rij, xubʼan pa ukʼaslemal ri xretaʼmaj y xukʼut chkiwach nikʼaj chi winaq. Utz che kqabʼan qe junam rukʼ.

si 75 párr. 5

Ri 1 Crónicas are ri wuj número 13 re ri Biblia

5 Ri Esdras qas utz xubʼan che utzʼibʼaxik 1 Crónicas, rumal che qastzij y tzʼaqat ri xubʼij chupam. Xuqujeʼ rumal che «xukoj ri ranimaʼ che unikʼoxik ri Upixabʼ ri Yahweh, arech kukʼaslemaj e arech kukʼut chkiwach ri Israel, ronojel ri jetaq pixabʼ e ri jetaq utzij» (Esd. 7:10, TW). Ri Jehová xuya ri ruxlabʼixel pa uwiʼ rech xkunik xubʼan wariʼ. Rumal laʼ, ri qʼatal tzij persa xuya ri eqeleʼn che ri Esdras rech ktaqan pa uwiʼ Judá, rumal che xuchʼobʼo che kʼo ri ruxlabʼixel ri Dios pa uwiʼ (Esd. 7:12-26). Rukʼ ri utobʼanik ri Jehová, ri qʼatal tzij y ri e wuj che e kʼo rukʼ xkunik xutzʼibʼaj ri uwuj.

it-1 1186 párr. 4

Machʼachʼem

Kuya ri tobʼanik che kajwatajik. Ri winaq che kumachʼ ribʼ chuwach ri Dios, kutzukuj ri utobʼanik y kraj che kkʼam ubʼe rumal. Che ri Esdras xyaʼ wi ri eqeleʼn che ukʼamik bʼi kibʼe ri más che 1,500 achijabʼ che ketzalij bʼi pa Jerusalén xuqujeʼ ri e kojol tabʼal toqʼobʼ, ri netineos, ri ixoqibʼ y ri akʼalabʼ che xeʼajilax taj. Xuqujeʼ xkikʼam bʼi oro y plata rech kkoj che ri templo pa Jerusalén. Rumal laʼ, kajwataj kitoʼik rech kʼo ta kkikʼulmaj pa ri bʼe, are kʼu ri Esdras xutaʼ ta chajinelabʼ che ri qʼatal tzij Persia rech keteriʼ bʼi chkij che kichajixik. Rumal che we kubʼano, jetaneʼ are kukubʼsaj ukʼuʼx chkij ri winaq. Y más na rumal che ubʼim kan wariʼ: «Ri Dios keʼuchajij taq ri ketzukun che». Xuqujeʼ xubʼij chke ri judíos che kkibʼan ayuno rech kkitzukuj ri utobʼanik ri Jehová. Y ri areʼ qas xutatabʼej ri kichʼawem, rumal che xeʼuchajij bʼi pa ri bʼe rech kʼo ta jas kkikʼulmaj (Esd 8:1-14, 21-32). Ri Jehová xukʼam ubʼe ri Daniel y xutoʼo are chiʼ xkʼojiʼ pa Babilonia, rumal laʼ xutaq lo jun ángel che ukʼutik jun visión chuwach (Da 10:12).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w06 15/1 19 párr. 10

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj re Esdras

7:28–8:20. ¿Jasche e kʼi judíos che e kʼo pa Babilonia xkaj taj xebʼe rukʼ ri Esdras pa Jerusalén? Paneʼ sesenta junabʼ chik e opanaq ri judíos pa Jerusalén, are kʼu e kʼi ta winaq e kʼo chilaʼ. Rumal che we ketzalij pa Jerusalén kkʼextaj ri kikʼaslemal. Paneʼ e qʼinomabʼ pa Babilonia, are kʼu kekun ta chik kkibʼan waʼ pa Jerusalén. Xuqujeʼ xibʼibʼal ri bʼe, rumal laʼ ri ketzalij bʼi chilaʼ, rajawaxik kkikubʼsaj kikʼuʼx chrij ri Jehová, nim kkil wi ri qastzij qʼijilanik y kʼo ukowil kikʼuʼx. Ri Esdras xkʼojiʼ ukowil ukʼuʼx rumal che xtoʼ rumal ri Jehová, rumal laʼ xukʼam bʼi kibʼe 1,500 familias (weneʼ e 6,000 winaq), xuqujeʼ xeteriʼ bʼi 38 levitas chkij y e 220 netineos.

17-23 RE JULIO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | ESDRAS 9, 10

«Xa kqariq kʼax we kojniman ta che ri Dios»

w06 15/1 20 párr. 1

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj re Esdras

9:1, 2. ¿Jasche xbʼix chke ri judíos che kekʼuliʼ ta kukʼ ixoqibʼ re jun chi tinamit? Ri judíos rajawaxik kkichajij ri qastzij qʼijilanik kʼa kpe ri Mesías. Rumal che we kekʼulik kukʼ winaq che kkiqʼijilaj ta ri Jehová, ksach uwach riʼ ri qastzij qʼijilanik y más na rumal che e kʼo chi nikʼaj e kʼulan chi kukʼ winaq re jun chi tinamit. We kkʼulmataj wariʼ, kʼo ta chi kpe wi riʼ ri Mesías. Rumal laʼ, ri Esdras sibʼalaj xumayo are chiʼ xeril ri judíos che tajin kekʼuliʼ kukʼ winaq re jun chi tinamit.

w09 1/10 10 párr. 6

¿Jas kraj ri Jehová che kqabʼano?

We kqanimaj ri Jehová oj kojriqow utzilal. Rumal laʼ, ri Moisés xubʼij wariʼ pa Deuteronomio 10:13: «Keʼinimaj konojel taq ri e utaqomal [...] rech utz kixel na». Apastaneʼ ri kutaʼ ri Jehová chqe amaqʼel kuya utzilal, rumal che are ri Dios «loqʼoqʼebʼal kʼuxaj» (1 Juan 4:8). We kqanimaj ronojel ri kubʼij chqe, kqariq ta kʼax y pa ri petinaq kqariq na kʼi tewchibʼal chuxeʼ ri uQʼatbʼal tzij (Isaías 48:17).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w06 15/1 20 párr. 2

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj re Esdras

10:3, 44. ¿Jasche ri ixoqibʼ che e israelitas taj xekikʼam bʼi ri e kal are chiʼ xeʼel bʼik? Rumal che we kkikʼam ta bʼi ri kal weneʼ ketzalij chi lo jumul pa Jerusalén. Xuqujeʼ rumal che kajwataj kichajixik ri taq akʼalabʼ kumal ri kinan.

24-30 RE JULIO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | NEHEMÍAS 1, 2

«‹Xintzʼonoj kʼut ri utobʼanik ri Dios›»

w08 15/2 3 párr. 5

Amaqʼel chqataʼ ri utobʼanik ri Jehová

5 Jujun taq mul kojkun taj naj kqabʼan qachʼawem. Are je xubʼan ri Nehemías are chiʼ ri qʼatal tzij Artajerjes xutaʼ wariʼ che: «¿Jas ri katintoʼ wi?». Ri areʼ aninaq xutalaʼ ri «utobʼanik ri Dios ri kʼo pa ri kaj». Ri Jehová qas xutaʼ ri uchʼawem ri Nehemías paneʼ naj taj xubʼano y xa pa ranimaʼ xubʼan wi. Rumal laʼ, ri qʼatal tzij persa xuya ri tobʼanik che Nehemías rech kusukʼumaj ri tapya re Jerusalén (chasikʼij uwach Nehemías 2:1-8). Rukʼ wariʼ kqilo che paneʼ xa jubʼiqʼ qachʼawem kqabʼano, ri Jehová qas kutatabʼej.

be 178 párr. 1

Chqachomaj ri kqabʼij

¿Jas kattoʼwik we xaq kʼateʼ kbʼan preguntas chawe chrij ri Biblia? Chabʼanaʼ awe junam rukʼ ri Nehemías, che are nabʼe xubʼan uchʼawem pa ranimaʼ are chiʼ majaʼ kutzalij uwach ri upregunta ri qʼatal tzij Artajerjes (Neh. 2:4). Tekʼuriʼ chabʼanaʼ we oxibʼ jastaq riʼ: 1) Chatchoman chrij jun o kebʼ chomanik che katkunik kabʼij (katkunik kawesaj pa ri wuj Razonamiento a partir de las Escrituras). 2) Chachomaj jas textos katkunik kakojo. 3) Chachomaj jas kabʼan che ubʼixik che ri winaq rech qas katutatabʼej.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w86 15/2 25

Xsach ta uwach ri qastzij qʼijilanik

Ri Nehemías «chi pa qʼij chi chaqʼabʼ» chʼawinaq rukʼ ri Jehová, rumal che kubʼisoj ri kriqitaj wi Jerusalén (1:4, 6). Are chiʼ ri Nehemías xkunik xchʼaw rukʼ ri qʼatal tzij Artajerjes chrij ri tapya re Jerusalén, nabʼe xubʼan uchʼawem che ri Jehová junam rukʼ ri ubʼanom amaqʼel. Qas xtataj ri uchʼawem rumal che xyaʼ bʼe che che kuyak chi jumul ri tapya re Jerusalén.

Ri kqetaʼmaj chrij: Junam rukʼ ri Nehemías che amaqʼel xutzukuj ri utobʼanik ri Jehová, je chqabʼanaʼ oj are chiʼ kqachaʼ ubʼanik jun jastaq nim ubʼanik (Romanos 12:12).

31 RE JULIO KOPAN 6 RE AGOSTO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | NEHEMÍAS 3, 4

«Chabʼanaʼ chak che weneʼ ri e nikʼaj chik kkichomaj che nim ta ubʼanik»

w06 1/2 9 párr. 9

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj re Nehemías

3:5, 27. Kqachomaj taj che kʼo chak pa ri utinamit ri Jehová che nim ta ubʼanik. Maqabʼan qe jas ri xkibʼan e jujun teqoítas che xkibʼan nim che kibʼ, xaneʼ chqesaj kiwach ri nikʼaj chi teqoítas che rukʼ ronojel kanimaʼ xetobʼan che ri chak.

w19.10 23 párr. 11

¿Jas kuya ri Jehová chqe rech kojux ri kraj?

11 Are chiʼ qʼaxinaq chi kʼi siglos, ri e umiʼal ri Salum xekʼojiʼ chkixoʼl ri e winaq che xeʼukoj ri Jehová che uyakik chi jumul ri e tapya re Jerusalén (Neh. 2:20; 3:12). Paneʼ Salum are jun chke ri kkiqʼat tzij pa ri tinamit, ri e umiʼal xkaj xkibʼan ri chak paneʼ sibʼalaj kʼax ubʼanik (Neh. 4:15-18). Ri Salum xjunamataj ta kukʼ ri e achijabʼ che nimaʼq taq kibʼanik che kbʼix tecoítas chke, che «xekitoʼ taj ri xekʼamow ubʼe ri chak» (Neh. 3:5). Chojchoman chrij ri kikotemal xkinaʼ ri e ixoqibʼ riʼ are chiʼ xkʼis ubʼanik ri chak xa pa cincuenta y dos qʼij (Neh. 6:15). Kimik, e kʼo qachalal ixoqibʼ kkaj kechakun pa jalajoj taq chak che upatanixik ri Jehová: ri ubʼanik xuqujeʼ ri usukʼumaxik ri e ja che kyaʼ wi uqʼij ri Jehová. Ri kekun che ubʼanik, ri kikotemal kkikʼutu xuqujeʼ ri kisukʼilal sibʼalaj ktobʼan che ri e chak riʼ.

w04 1/8 18 párr. 16

Chqesaj uwach ri xubʼan ri Cristo che kipatanexik ri winaq

16 Qonojel ri oj cristianos paneʼ oj alabʼom alitomabʼ o nim chi qajunabʼ rajawaxik kqesaj uwach ri xubʼan ri Cristo che kipatanexik ri winaq. Pa ri congregación kʼo kʼi chak kbʼanik, rumal laʼ rajawaxik kqabʼan apachike chak che kyaʼ chqe (1 Samuel 25:41; 2 Reyes 3:11). Ri ix tat nan, ¿la tajin kikʼut chkiwach ri iwalkʼwal che kkibʼan apachike chak che kbʼan pa ri Ja rech Ajawbʼal o pa ri ja rech nim riqbʼal ibʼ? ¿La kibʼan apachike chak ix? Jun qachalal che kpatanin pa ri sede mundial kech ri testigos rech Jehová, kubʼij ri xkikʼut ri utat unan chkiwach: «Xwilo che nim kkil ujosqʼixik ri Ja rech Ajawbʼal y ri ja rech nim riqbʼal ibʼ, rumal che amaqʼel kkiya ri kitobʼanik. Xuqujeʼ amaqʼel kkiya ri kitobʼanik che apachike chak che kbʼan pa ri congregación. Wariʼ xinutoʼ in rech kinbʼan apachike chak che kyaʼ chwe pa Betel».

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w06 1/2 9 párr. 1

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj re Nehemías

4:17, 18. ¿Jas xkibʼan ri judíos rech xa rukʼ jun kiqʼabʼ xechakunik? Ri xkerej ri xkoj che uyakik ri templo xekunik xechakun xa rukʼ jun kiqʼabʼ. Rumal che xa xkikraj ri keqaʼn o xkiya pa uwiʼ kitelebʼ, jeriʼ xekunik xkukʼaj ri «chʼojibʼal» pa jun chke ri kiqʼabʼ. Are kʼu ri xechakun rukʼ ri kebʼ kiqʼabʼ «xekel ri kichʼichʼ re chʼoj xeʼkipam». Konojel teren ri kiʼespada chkij rech kkitoʼ kibʼ we kepe ri kikʼulel.

7-13 RE AGOSTO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | NEHEMÍAS 5-7

«Ri Nehemías xraj xeʼupatanij nikʼaj chik, xa ta xpatanexik»

w02 1/11 27 párr. 3

Ri tobʼanik che xyaʼ che ri qastzij qʼijilanik: ojer y kimik

Ri Nehemías xaq xiw ta xuya utiempo che utoʼik uwiʼ ri qastzij qʼijilanik, xaneʼ xuqujeʼ xuya ri jastaq rech. Xukoj ri urajil che kitoʼik ri judíos che e kojom che loqʼom pataninel y xutaʼ ta ral ri pwaq che xuya pa qajik. Xuqujeʼ xuya ta taqanik che kʼax ubʼanik, rumal che xutaʼ ta tojbʼal rech are chiʼ xok che taqanel. Xaneʼ amaqʼel xuya kiwa e «150 winaq, chi aj judíos rech ri tinamit jachaʼ xuqujeʼ ri e kʼo taq keqeleʼn pa ri qʼatbʼal tzij, man [x]eʼajilax ta kʼut ri [...] kepe pa ri nimaʼq taq tinamit». Ronojel qʼij kuya chke ri rulaʼ «jun wakax xuqujeʼ waqibʼ (6) chij ri e chomaʼq, xuqujeʼ awaj ri kʼo kixikʼ», y chi a diez qʼij, «kʼo kʼiʼalaj uwaʼl uva». Are ri Nehemías xtojow ronojel (Nehemías 5:8, 10, 14-18).

w16.09 6 párr. 16

«Mayaʼ kʼolbʼal chi chechuqchubʼ ri aqʼabʼ»

16 Rukʼ ri utobʼanik ri Jehová, ri Nehemías y ri e rachiʼl «rukʼ utzalaj kanimaʼ xkiya kichuqʼabʼ». Rumal laʼ, xa pa cincuenta y dos qʼij xkiyak ri tapya re Jerusalén (Neh. 2:18; 6:15, 16). Ri Nehemías xaq xiw ta xrilij ri kbʼan che ubʼanik ri chak, xaneʼ xuqujeʼ xtobʼan che ubʼanik (Neh. 5:16). E kʼi kʼamal taq bʼe kkibʼan ke junam rukʼ ri Nehemías, ketobʼan che uyakik Ja rech Ajawbʼal y che ujosqʼixik, kkitzijoj ri utzij ri Dios kukʼ ri qachalal y kekisolij. Rukʼ wariʼ kkiya kichuqʼabʼ ri e qachalal che «kkixeʼj kibʼ» (chasikʼij uwach Isaías 35:3, 4).

w00 1/2 32

¿Jas kubʼan ri Jehová che ukʼutik che katnaʼtaj che?

Ri Biblia kukʼutu che are chiʼ kojnaʼtaj che ri Dios, kraj kubʼij che kril ri kubʼan che qatoʼik. Jun kʼutbʼal, are chiʼ xubʼan ri Nimalaj Jabʼ pa ciento cincuenta qʼij, «xnaʼtaj ri Noé che ri Dios [...]. Xutaq uloq jun kiʼaqiqʼ puwiʼ ri uwach ulew, nojim xbʼutzajik ri jaʼ» (Génesis 8:1). Are chiʼ qʼaxinaq chi kʼi junabʼ ri filisteos xkimoyirisaj ri Sansón y xkiyutu, rumal laʼ ri areʼ xubʼij wariʼ che ri Jehová: «Chinnaʼtaj che la xuwi ta chi ne jumul, chyaʼ kʼu la nuchuqʼabʼ». Xnaʼtaj ri Sansón che ri Jehová are chiʼ xuya uchuqʼabʼ rech xukʼis tzij pa kiwiʼ ri e ukʼulel (Jueces 16:28-30). Y xukʼutu che xnaʼtaj ri Nehemías che are chiʼ xutewchiʼj ri chuqʼabʼ che xukoj che ubʼanik chi jumul ri qastzij qʼijilanik pa Jerusalén.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w07 1/7 30 párr. 15

«Chatchʼakan puwiʼ ri itzelal rukʼ ri utzil»

15 Chukʼisbʼal, xbʼix che ri Semaya jun israelita che kusubʼ ri Nehemías rech kunimaj ta ri uTaqanik ri Dios. Wajun achi riʼ xubʼij che: «Qamulij qibʼ chupam ri rachoch Dios, chupam ri qʼijilabʼal che qatzʼapij taq ri okibʼal, chupam kʼut we chaqʼabʼ kimik chomam chi kepe che akamisaxik». Je wariʼ xubʼan che ubʼixik che ri Nehemías che krowaj ribʼ pa ri templo rech kkamisax taj. Are kʼu ri Nehemías retaʼm che kkun taj kok pa ri templo rumal che kojol tabʼal toqʼobʼ taj. Rumal laʼ xubʼij wariʼ: «Ri achijabʼ e jachaʼ ri in [...] mawi keʼok ta kibʼ chupam ri rachoch Dios che utoʼtajisaxik ri kitzʼumal. Are kʼu ri in man kinok ta na». ¿Jasche xunimaj ta ri Nehemías ri xubʼij ri Semaya che? Rumal che xuchʼobʼo che «are ta ri Dios xbʼin che», xuqujeʼ retaʼm che wet ri Semaya are jun utz qʼaxal tzij, mat xubʼij riʼ che ri Nehemías che kok pa ri templo. Rukʼ wariʼ ri e ukʼulel xekun ta chi jumul che usubʼik. Are chiʼ qʼaxinaq chi ri tiempo xubʼij wariʼ: «Ri nimalaj tapya xtzʼaqat ubʼanik pa ri juwinaq jobʼ (25) rajilabʼal ri ikʼ re Elul, kawinaq kabʼlajuj (52) qʼij kʼut xkoj che ubʼanik ri chak» (Nehemías 6:10-15; Números 1:51; 18:7).

14-20 RE AGOSTO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | NEHEMÍAS 8, 9

«‹Ri ukikotemal ri Ajawaxel are kyoʼw qachuqʼabʼ›»

w13 15/10 21 párr. 2

Ri kqetaʼmaj chrij jun chʼawem che utz xbʼan che ubʼanik

2 Qʼaxinaq chi jun ikʼ che ri judíos xkikʼis ubʼanik ri tapya re Jerusalén (Neh. 6:15). Cincuenta y dos qʼij xkibʼan ri chak, rumal laʼ are kkaj chik kkiya ronojel ri kitiempo che ri Dios. Pa ri nabʼe qʼij re ri ikʼ tisri xebʼe chuwach ri kʼaybʼal che utatabʼexik ri Esdras y ri levitas che kkiya uchʼobʼik ri uTaqanik ri Dios (chawilaʼ ri wachbʼal 1). Konojel ri familias y ri akʼalabʼ che kkichʼobʼ chi ri kyaʼ ubʼixik xkimajij utatabʼexik ri uTzij ri Dios are chiʼ ri Esdras xumajij usikʼixik «qas aqʼabʼilal [...] kʼa pa ri tikʼil qʼij». ¡Are jun utzalaj kʼutbʼal chqawach! Rumal che ri oj kimik kqamulij qibʼ pa taq Ja rech Ajawbʼal, are kʼu jujun taq mul qas ta kqatatabʼej ri kbʼixik. ¿La kʼo jumul abʼanom at wariʼ? We kʼolik ri kikʼutbʼal ri israelitas sibʼalaj katutoʼo, rumal che ri e areʼ xaq xiw ta xkitatabʼej ri xbʼixik xaneʼ qas xopan pa kanimaʼ. Rumal che are chiʼ xkilo che tajin ta kkibʼan ri kubʼij ri uTaqanik ri Dios xkimajij oqʼej (Neh. 8:1-9).

w07 15/7 22 párrs. 9, 10

Chibʼanaʼ «ri urayibʼal ri Uxlabʼixel»

9 Rumal che ri Jehová are ri Dios che sibʼalaj kkikotik, ri oj xuqujeʼ kojkunik kqanaʼ nimalaj kikotemal pa qanimaʼ o utzilal (1 Timoteo 1:11; Salmo 104:31). Ri Jesús kkikot che ubʼanik ri kqaj chuwach ri uTat (Salmo 40:8; Hebreos 10:7-9). Y ri oj xuqujeʼ are ri «ukikotemal ri Ajawaxel [...] kyoʼw qachuqʼabʼ» (Nehemías 8:10).

10 Rumal ri chuqʼabʼ che kuya ri Dios chqe kojkikot che ubʼanik ri kqaj chuwach paneʼ kqariq kʼax. ¡Xuqujeʼ sibʼalaj kojkikot che «retaʼmaxik uwach ri Dios»! (Proverbios 2:1-5). Kʼo jun utzalaj qachilanik rukʼ, rumal che qetaʼm uwach, kojkojon chrij y chrij ri ukamikal ri Jesús (1 Juan 2:1, 2). Jun chik che kyaʼow kikotemal chqe are che oj jun chke ri upatanelabʼ ri Jehová che e kʼo pa ronojel ri uwach Ulew (Sofonías 3:9; Ageo 2:7). Ri tewchibʼal che kukʼam na lo ri uQʼatbʼal tzij ri Dios y ri utzijoxik ri utzalaj taq tzij kuya kikotemal chqe (Mateo 6:9, 10; 24:14). Xuqujeʼ kuya kikotemal chqe che kqariq na jun kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik (Juan 17:3). ¿La kʼo jun chi jastaq kuya más kikotemal chqe chuwach wariʼ? (Deuteronomio 16:15).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-1 171 párr. 2

Arameo

Are chiʼ ri judíos e kʼo chi kʼi junabʼ pa Jerusalén, ri Esdras xusikʼij ri uTaqanik ri Dios chkiwach, y e kʼi levitas xekitoʼo rech xkichʼobʼo jas kraj kubʼij ri taqanik, junam rukʼ ri kubʼij pa Nehemías 8:8: «Ri e areʼ ko kkiraq kichiʼ che usikʼixik uwach ri wuj ri tzʼibʼatal wi ri upixabʼ ri Dios, xkiya kʼu ubʼixik chke ri qas kelkubʼij». Weneʼ xa xetoʼ che uchʼobʼik ri taqanik pa arameo, rumal che e kʼi judíos xketaʼmaj lo ri arameo pa Babilonia. Xuqujeʼ ri kkichʼobʼ hebreo xetoʼik rech qas kkichʼobʼo jas qas kraj kubʼij ri taqanik.

21-27 RE AGOSTO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | NEHEMÍAS 10, 11

«Xkiya kan ri jastaq kech rech xkipatanij más ri Jehová»

w98 15/10 22 párr. 13

Ri Jerusalén: jun tinamit che xux sukʼ che

13 Ri kʼulwachinik o ri pacto che xkibʼan ri judíos pa uqʼij ri Nehemías, xtobʼanik rech xbʼan ri nimaqʼij pa Jerusalén rumal che xkʼis ubʼanik ri tapya. Are kʼu kʼo jun jastaq nim ubʼanik che rajawaxik xkilo jas xkibʼan che ubʼanik. Ri Jerusalén kʼo chi ri utapya y ri doce uchiʼ, are kʼu «ri tinamit sibʼalaj nim xuqujeʼ kalikʼikʼik, man e kʼi ta kʼu ri winaq ri e kʼo chupam» (Nehemías 7:4). Rumal laʼ, rech kekʼojiʼ más winaq pa ri tinamit ri judíos «xekikʼaq ri taqlebʼenik rech jun chke ri lajuj ja winaq che jeqel pa Jerusalén, ri tastalikalaj tinamit». Utz xel ri xkibʼano rumal che «ri tinamit xeʼutewchiʼj konojel ri pa kech wi, xkichiʼj taq kibʼ chi kejeqiʼ kan pa Jerusalén» (Nehemías 11:1, 2). Wariʼ are jun utzalaj kʼutbʼal chke ri cristianos che kkaj kkiya kitobʼanik che utzijoxik ri utzij ri Dios pa jun lugar jawiʼ kajwataj wi.

w86 15/2 26

Xbʼan chi jumul ri qastzij qʼijilanik

Qastzij riʼ che ri judíos che xeqʼax pa ri unimal ri tinamit Jerusalén xkiya kan ri kachoch, ri jastaq ke y xkisach kirajil. Xuqujeʼ ri e kʼo kʼa pa ri unimal ri tinamit weneʼ kkiriq jujun taq kʼax. Paneʼ je wariʼ, ri judíos che xebʼe taj xkiya bʼi kichuqʼabʼ ri xebʼek y xkibʼan kichʼawem pa kiwiʼ rech ketewchixik.

w16.04 8 párr. 15

Ri Jehová keʼutewchij ri kekojon chrij

15 Are chiʼ xqajach ri qakʼaslemal che ri Jehová xqabʼij che che kqaya ta kan upatanexik apastaneʼ ri kqakʼulmaj. Are kʼu, are chiʼ kbʼix chqe che kqabʼan jun jastaq che utz ta kqilo chilaʼ kqakʼut wi we qas oj sukʼ che ri Dios. Are kʼu we kqaya ta kan upatanexik ri Jehová paneʼ kqariq kʼax kqakʼutu che qas kojkojon chrij. Rumal che paneʼ kqariq kʼi kʼax, are kʼu ri tewchibʼal che kuya ri Jehová chqe más kʼi na chuwach ri kʼax che kqariqo (Mal. 3:10). Chojchʼaw chi jumul chrij ri Jefté. ¿Jas xkʼulmataj rukʼ ri umiʼal?

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w06 1/2 11 párr. 1

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj re Nehemías

10:34. ¿Jasche xbʼix chke ri israelitas che rajawaxik kkikʼam bʼi siʼ pa ri templo? Pa ri taqanik kubʼij taj che rajawaxik kkiya siʼ. Are kʼu xtaʼ waʼ chke ri israelitas rumal che kajwataj siʼ che kiporoxik ri tabʼal toqʼobʼ. Xuqujeʼ rumal che e kʼo ta kʼi netineos (e are loqʼom taq pataninelabʼ pa ri templo, che e israelitas taj) xilik e jachin taq kekʼamow bʼi ri siʼ pa jun junabʼ.

28 RE AGOSTO KOPAN 3 RE SEPTIEMBRE

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | NEHEMÍAS 12, 13

«Chatzukuj awachiʼl che keniman che ri Dios»

it-1 117 párr. 8

Ammonitas

Are chiʼ esam chi bʼi ri Tobías pa ri cuarto re ri templo, xsikʼixik y xqʼalajisax ri utaqanik ri Dios che kubʼij pa Deuteronomio 23:3-6, che kubʼij che ri ammonitas y ri moabitas kekun taj keʼok pa ri utinamit ri Dios (Ne 13:1-3). Mil junabʼ yaʼom chi wajun taqanik riʼ are chiʼ ri ammonitas y ri moabitas xkaj taj xekitoʼ ri israelitas are chiʼ tajin kenaqajin pa ri Tzujum Ulew. ¿La kraj kubʼij wariʼ che nijun chke ri ammonitas y ri moabitas kkunik kkʼojiʼ chkixoʼl ri israelitas y kuriq ta ri tewchibʼal che uyaʼom ri Dios chke? Je taj. Chqilampeʼ jujun kʼutbʼal: ri Zéleq xux jun chke ri rajchʼojabʼ ri David, y ri Rut ri moabita (Rut 1:4, 16-18).

w13 15/8 4 párrs. 5, 6

Ri ix ix chʼajchʼobʼisam chik

5 (Chasikʼij uwach Nehemías 13:4-9). Kʼax ubʼanik ri utzil are chiʼ konojel kkibʼan itzelal. Chqilampeʼ ri xkikʼulmaj Eliasib y Tobías. Ri Eliasib are ri kinimal kojol tabʼal toqʼobʼ. Y ri Tobías are ammonita y weneʼ are jun tobʼanel re ri qʼatal tzij persa re Judea. Nabʼe kanoq ri Tobías y ri e rachiʼl xkaj taj che ri Nehemías kuyak chi jumul ri tapya re Jerusalén (Neh. 2:10). Xuqujeʼ kyaʼ ta bʼe chke ri ammonitas keʼok pa ri templo (Deut. 23:3). Are kʼu, ¿jasche ri Eliasib xuya jun cuarto re ri templo che ri Tobías?

6 Ri Tobías kʼo jun utz rachilanik rukʼ ri Eliasib. Rumal che ri Tobías y ri Jehohanán ri ukʼojol e kʼulan kukʼ ixoqibʼ judíos, y e kʼi judíos utz kechʼaw chrij ri Tobías (Neh. 6:17-19). Xuqujeʼ jun uwiʼ umam ri Eliasib kʼulan rukʼ ri umiʼal ri Sanbalat, che are jun taqanel re Samaria, y kachiʼl kibʼ rukʼ ri Tobías (Neh. 13:28). Rumal wariʼ ri Eliasib xrachilaj ri Tobías. Are kʼu ri Nehemías xukʼutu che sukʼ chuwach ri Jehová are chiʼ xresaj bʼi ronojel ri jastaq rech ri Tobías pa ri cuarto re ri templo.

w96 15/3 16 párr. 6

Chqakʼutuʼ ri qasukʼilal chuwach ri Jehová

6 We qas kojniman che ri Dios, keqachilaj ta winaq che kekʼulelan che. Rumal laʼ, ri Santiago xutzʼibʼaj kan wariʼ: «¡Ix ri man ix jik taj chrij ri Dios! ¿La ma ta iwetaʼm chi jun ri krachilaj ri uwach ulew, are riʼ ukʼulel ri Dios? Jachin kʼu ri kraj krachilaj ribʼ rukʼ ri uwach ulew, kukoj ribʼ che ukʼulel ri Dios» (Santiago 4:4). Kqaj kqesaj uwach ri usukʼilal ri qʼatal tzij David are chiʼ xubʼij wariʼ: «Ajawaxel, ¿La ma ta kinbʼan woyowal chke ri kakibʼan koyowal che la xuqujeʼ kinwetzelaj kiwach ri man kkikubʼaʼ ta kikʼuʼx chij la? ¡Rukʼ ronojel nukʼaslibʼal kinwetzelaj kiwach! ¡Kinchomaj chi kibʼanom kikʼulel chwe!» (Salmo 139:21, 22). Rumal che kqaj kojniman che ri Dios keqachilaj ta winaq che itzel kechʼaw chrij ri Jehová paneʼ xa pa televisión.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

it-2 444 párr. 2

Bʼixonem

Nim xil ri bʼixonem che xbʼan pa ri templo. Kqabʼij wariʼ rumal che ri Biblia kubʼij che ri e bʼixonelabʼ «man kuyaʼ taj kkibʼan juleʼ taq chak chik» rech xaq xiw kkilij ri bʼixonem, e junam ta kukʼ ri e nikʼaj chi levitas (1Cr 9:33). Ri e bʼixonelabʼ levitas che xetzalij lo pa Babilonia, xeʼajilax ta kukʼ ri e nikʼaj chi levitas xaneʼ xetasik (Esd 2:40, 41). Xuqujeʼ ri qʼatal tzij persa Artajerjes Longimano, xubʼij che «yaʼtal taj ketaq che uyaʼik kuchuj, apachike tojonik», junam kukʼ ri e nikʼaj chik che kepatanin chupam ri rachoch ri Dios (Esd 7:24). Xuqujeʼ ri qʼatal tzij xubʼij che kyaʼ ri kajwataj chke «ri e bʼixonelabʼ qʼij chi qʼij». Paneʼ are ri Artajerjes xyaʼow wajun taqanik, are kʼu are ri Esdras xilow ronojel ri kajwatajik (Ne 11:23; Esd 7:18-26). Wariʼ kojutoʼ che uchʼobʼik jasche ri Biblia keʼutas ri bʼixonelabʼ levitas kukʼ ri e nikʼaj chi levitas, rumal laʼ kubʼij «bʼixonelabʼ xuqujeʼ aj levitas» chke (Ne 7:1; 13:10).

    E wuj pa quiché (1993-2025)
    Uk'isik sesión
    Umajixik sesión
    • quiché
    • Chataqa b'ik
    • Ri qas utz kawilo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ri kta' chawe rech kakojo
    • Keta'max ta ri xatz'ib'aj
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Umajixik sesión
    Chataqa b'ik