UK'OLB'AL WUJ PA INTERNET Watchtower
Watchtower
UK'OLB'AL WUJ PA INTERNET
quiché
'
  • '
  • ä
  • Ä
  • BIBLIA
  • E WUJ
  • E RIQB'AL IB'
  • mwbr25 marzo e uxaq 1-11
  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos

K'o ta video che wajun kʼutunem ri'.

Chakuyu' qamak, ri video ktziji' taj.

  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos
  • Qachak xuqujeʼ qakʼaslemal ri oj cristianos: Wuj re chak (2025)
  • Subtítulo
  • 3-9 RE MARZO
  • 10-16 RE MARZO
  • 17-23 RE MARZO
  • 24-30 RE MARZO
  • 31 RE MARZO KOPAN 6 RE ABRIL
  • 7-13 RE ABRIL
  • 14-20 RE ABRIL
  • 21-27 RE ABRIL
  • 28 RE ABRIL KOPAN 4 RE MAYO
Qachak xuqujeʼ qakʼaslemal ri oj cristianos: Wuj re chak (2025)
mwbr25 marzo e uxaq 1-11

Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos

© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

3-9 RE MARZO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 3

Chakʼutuʼ che kakubʼsaj akʼuʼx chrij ri Jehová

ijwbv-S kʼutunem 14 párrs. 4, 5

Proverbios 3:5, 6: «Chakuʼbʼaʼ akʼuʼx chrij ri Ajawaxel man chrij ta kʼut ri awetaʼmanik pa awech wi»

«Rukʼ ronojel awanimaʼ chakuʼbʼaʼ akʼuʼx chrij ri» Jehová. Kqakʼutu che kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Dios are chiʼ kojniman che rukʼ ronojel qanimaʼ. Are chiʼ ri Biblia kukoj ri tzij animaʼ are kchʼaw chrij ri qas ubʼantajik jun winaq: ri qas kʼo pa ri ranimaʼ, ri kuchomaj y ri kubʼano. Rumal laʼ ukubʼsaxik qakʼuʼx chrij ri Dios rukʼ ronojel qanimaʼ kraj kubʼij che qas kqakojo che ri areʼ retaʼm ri kajwataj chqe y ri kuya kikotemal chqe (Romanos 12:1).

«Chakubʼaʼ akʼuʼx chrij ri Ajawaxel man chrij ta kʼut ri awetaʼmanik pa awech wi». Rajawaxik kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Dios rumal che kojkun ta che rilik ri jastaq junam rukʼ ri kubʼan ri areʼ. We kqatzukuj ta ri utobʼanik ri Dios are chiʼ kqachaʼ ubʼanik jun jastaq pa ri qakʼaslemal, kqariq kʼax riʼ (Proverbios 14:12; Jeremías 17:9). Más kʼo unojibʼal ri Dios chqawach oj (Isaías 55:8, 9). We kqayaʼo che kukʼam qabʼe, qas kqariq utzilal riʼ (Salmo 1:1-3; Proverbios 2:6-9; 16:20).

w19.11 15 párr. 4

¿La utz ubʼanom ri ketekik chʼichʼ re ri qakojonik?

Junam rukʼ ri kkibʼan ri ajchʼojabʼ ojer, rajawaxik che amaqʼel kqilo we kʼo jun jastaq kubʼan kʼax che ri qakojonik. Kʼo ta nijun winaq kkunik kuchajij ri qakojonik. Jeriʼ qas kqakʼutu che qatijom chi qibʼ che ri chʼoj, rumal che ri oj cristianos rajawaxik kojchʼojin kukʼ ri itzel taq uxlabʼal (Efes. 6:10-12). ¿Jas kqabʼano rech qetaʼm ri kqabʼan chuwach ri e kʼax? Nabʼe, kqataʼ ri utobʼanik ri Dios. Tekʼuriʼ, kqil ri kubʼij ri uTzij rech kqil qibʼ junam rukʼ ri kubʼan areʼ che qilik (Heb. 4:12). Ri Biblia kubʼij: «Rukʼ ronojel awanimaʼ chakuʼbʼaʼ akʼuʼx chrij ri Ajawaxel man chrij ta kʼut ri awetaʼmanik pa awech wi» (Prov. 3:5, 6). Rukʼ wajun chomanik riʼ, chojchoman chrij ri e jastaq che majaʼ naj xqachaʼ ubʼanik. Jun kʼutbʼal, we sibʼalaj xqariq kʼax rumal che kʼo ta qarajil, ¿la xnaʼtaj chqe ri utzujum ri Jehová pa Hebreos 13:5? Chilaʼ kubʼij: «Man katintzoqopij ta kanoq mawi katinya kanoq». ¿La xukubʼsaj qakʼuʼx wajun tzujunik riʼ che Jehová kojutoʼ? We xukubʼsaj, wariʼ kukʼutu che ubʼanom nim ri qakojonik.

be-S 76 párr. 4

Chqakubʼsaj más qakʼuʼx chrij ri Dios

Are chiʼ jun winaq kuriq jun kʼax pa ri ukʼaslemal weneʼ kubʼij: «Ya nukʼulmam chi wariʼ. Wetaʼm chik ri rajawaxik kinbʼano». ¿La utz wajun chomanik riʼ? Proverbios 3:7 kubʼij: «Mabʼan awibʼ chi sibʼalaj [...] kʼo a noʼj». Rumal laʼ rech kqetaʼmaj ri kqabʼan chuwach jun kʼax, rajawaxik kqanimarisaj ri qakojonik chrij ri Dios y kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri areʼ kojutoʼ chuwach ri kʼax. Are chiʼ kojkunik kqachʼij jun kʼax are taj che sibʼalaj kʼo qanoʼj, xaneʼ rumal che kʼo jun utz qachilanik rukʼ ri Dios, kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij y ri areʼ qas kraj kojutoʼo.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w21.11 8 párrs. 1, 2

Maqayaʼ kan uloqʼoqʼexik qibʼ kukʼ ri qachalal

KʼO KʼI rumal che kqakʼut nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx chbʼil taq qibʼ. Kqariq jujun chke waʼ taq rumal pa ri proverbios re ri Biblia: «Mawi jubʼiqʼ matzaq kan ri loqʼoqʼebʼal kʼuxaj xuqujeʼ ri qastzij [...] kariq kʼu na ri toqʼobʼ xuqujeʼ ri nimarisabʼal aqʼij rumal ri Dios xuqujeʼ kumal ri winaq»; «ri kel ukʼuʼx che jun chik kubʼan utzil chbʼil ribʼ» y «ri kutzukuj chi kux kolom, xuqujeʼ aj loqʼoqʼebʼal kʼuʼx, kuriq kʼaslemal» (Prov. 3:3, 4; 11:17; 21:21).

Waʼ taq proverbios kkikʼut oxibʼ rumal che rajawaxik kqakʼut nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx. Ri nabʼe, are che kojqaj chuwach ri Dios. Ri ukabʼ, are che kqabʼan utzil chbʼil qibʼ. Jun kʼutbʼal, kojutoʼo rech e kʼo utz taq qachiʼl. Y ri urox, we kqakʼut nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx, kojtewchiʼx pa ri petinaq, rukʼ ri kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik. Qastzij che kʼo rumal kqanimaj wajun taqanik re ri Jehová: «Cheʼibʼanaʼ ri utzil xuqujeʼ chel taq ikʼuʼx chixoʼl» (Zac. 7:9).

10-16 RE MARZO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 4

Chachajij ri awanimaʼ

w19.01-S 15 párr. 4

¿Jas kqabʼan che uchajixik ri qanimaʼ?

Pa Proverbios 4:23, are chiʼ kukoj ri tzij animaʼ, are kchʼaw chrij ri «qas ubʼantajik» o ri qas kʼo chupam ri ranimaʼ ri winaq (chasikʼij Salmo 51:6). Ri animaʼ are kukʼutunisaj ri kqachomaj, ri rumal che kqaj kqabʼan jun jastaq y ri kqarayij. Are ta ri kqabʼano che kkil ri nikʼaj chik xaneʼ are ri qas kʼo chupam ri qanimaʼ.

w19.01-S 17 párrs. 10, 11

¿Jas kqabʼan che uchajixik ri qanimaʼ?

10 Rech kojkunik kqachajij ri qanimaʼ, rajawaxik kqetaʼmaj jas ri utz taj y aninaq kqaxutuj. Ri kubʼij Proverbios 4:23 kunaʼtaj chqe ri kkibʼan ri kechajin ri uchiʼ ri tinamit pa taq ri uqʼij ri rey Salomón. Ri kechajin ri tinamit kekʼojiʼ puwiʼ ri tapya y are chiʼ kekil ri kikʼulel aninaq kkiraq kichiʼ y kkiya ubʼixik rech ktzʼapix ri uchiʼ ri tinamit. Wariʼ kukʼut chqawach ri rajawaxik kqabʼano rech ri Satanás kunim ta itzel taq jastaq pa qajolom.

11 Ojer ri kechajin ri uchiʼ ri tinamit ketobʼan kukʼ ri chajinelabʼ (2 Sam. 18:24-26). Junam kkichajij ri tinamit chkiwach ri kikʼulel (Neh. 7:1-3). Are chiʼ kqasikʼij ri Biblia jetaneʼ tajin kqatijoj ri retaʼmabʼal qakʼuʼx (conciencia) y je wariʼ ri qa conciencia kjunamataj rukʼ jun chajinel. Rumal che kojubʼan molestar are chiʼ ri Satanás kubʼano che kpe itzel taq chomanik pa qajolom xuqujeʼ itzel taq rayinik. Are chiʼ kojubʼan molestar ri qa conciencia jetaneʼ tajin kubʼij chqe che kʼo rajawaxik kqabʼano, rumal laʼ rajawaxik che aninaq kqaxutuj ri itzelal, jetaneʼ kqatzʼapij ri qanimaʼ chuwach ri Satanás.

w19.01-S 18 párr. 14

¿Jas kqabʼan che uchajixik ri qanimaʼ?

14 Xaq xiw ta rajawaxik kqatzʼapij ri qanimaʼ chuwach ri itzelal xaneʼ rajawaxik kqanojisaj che utz taq jastaq che kojuchajij chuwach ri qakʼulel. Chqachomaj are chiʼ ktzʼapix ri uchiʼ ri tinamit rech keʼok ta ri kikʼulel. Pero ktorik are chiʼ kkoj bʼi ri ktijowik y nikʼaj chik. We ta ma ta ktor ri uchiʼ ri tinamit ri winaq kekam riʼ rumal wiʼjal. Xa junam rukʼ, rajawaxik che amaqʼel jetaneʼ kqator ri qanimaʼ rech kqetaʼmaj más chrij ri Jehová.

w12-S 1/5 32 párr. 2

Chqachajij ri qanimaʼ

¿Jasche rajawaxik kqachajij ri qanimaʼ? Rukʼ ri utobʼanik ri espíritu santo ri Salomón xutzʼibʼaj wariʼ: «Chuwach ronojel jas uwach, are chakʼoloʼ ri awanimaʼ, rumal rech che pa ri areʼ kpe wi uloq ri kʼaslemal» (Proverbios 4:23). Rumal laʼ rech kqariq utzilal kamik y pa ri petinaq rajawaxik kqachajij ri qanimaʼ. Rumal che ri Dios kril ri kʼo pa ri qanimaʼ (1 Samuel 16:7). Retaʼm ri qas qabʼantajik (1 Pedro 3:4).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w21.08 8 párr. 4

¿La kqeyeʼj ri kubʼan na ri Jehová?

4 Proverbios 4:18 kubʼij che «ri kibʼe ri sukʼalaj taq winaq junam rukʼ ri usaqaribʼal jun kʼakʼ qʼij: ri kbʼe ukʼiyik kʼa kjuluw na pa ronojel ri ujuluwem». Waʼ taq tzij kukʼut chqawach che ri Jehová nojimal chi nojimal kukʼut chkiwach ri upatanelabʼ ri jastaq kraj kubʼano. Xuqujeʼ, kukʼutu che kukʼam bʼi tiempo are chiʼ jun cristiano kkʼiy pa ri ukojonik. Kqetaʼmaj más uwach ri Dios are chiʼ kqanimaj ri pixabʼ kuya chqe pa ri utinamit y pa ri uTzij, xuqujeʼ nojimal kjunamataj ri qachomanik y ri qabʼantajik rukʼ ri Cristo. Ri Jesús xukoj jujun kʼutbʼal che uqʼalajisaxik wariʼ. Chqilampeʼ.

17-23 RE MARZO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 5

Chaxutuj ri inmoralidad sexual

w00-S 15/7 29 párr. 1

Kojkunik kojux chʼajchʼoj paneʼ oj kʼo chkixoʼl winaq che xaq xiw kechoman chrij ri inmoralidad sexual

Are chiʼ ri proverbio kubʼij: «Ri ixoq ri man kʼo ta kux chawe», are jun prostituta. Ri kubʼij ri ixoq riʼ sibʼalaj jeʼlik, kiʼ junam rukʼ ri miel y kbʼelelik junam rukʼ ri aceite re oliva. ¿La ma ta are jeʼ ubʼanik ri kitzij ri winaq che xaq xiw kechoman chrij ri inmoralidad sexual? Chqilampeʼ ri xukʼulmaj jun secretaria, ubʼiʼ Amy che 27 ujunabʼ. Ri areʼ kubʼij: «Ko jun wachiʼl pa ri chak che sibʼalaj kok il chwe y kubʼij utz taq tzij chwe are chiʼ utz kinbʼan che ri nuchak. Utz kinnaʼo che kʼo jun kok il chwe, pero xinwilo che kubʼan wariʼ xa rumal che xaq xiw kchoman chrij ri inmoralidad sexual. Kinkoj ta ri kubʼij chwe». Ri e tzij che kubʼij jun achi o jun ixoq che xaq xiw kchoman chrij ri inmoralidad sexual sibʼalaj jeʼl ktatajik we man awetaʼm ri rumal che kubʼij chawe. Rumal laʼ rajawaxik qas kqachajij qibʼ chuwach ri kbʼix chqe.

w00-S 15/7 29 párr. 2

Ri kʼaxkʼolil che kuya ri inmoralidad sexual kjunamataj rukʼ ri ukʼayil ri kʼaʼalaj qʼayes (ajenjo) xuqujeʼ kjunamataj rukʼ ri kʼax che kuyaʼ jun espada: nimalaj bʼis y weneʼ kamikal. Kkikot ta chi ri winaq rumal che kbʼan molestar rumal ri u conciencia, weneʼ ri ixoq kkanaj yawabʼ winaq o kkiriq jun yabʼil re transmisión sexual. Y chojchoman chrij ri bʼis che kunaʼ ri ukʼulaj ri ajmak. Jun bʼis che ksach ta uwach paneʼ kqʼax kʼi junabʼ. Ri inmoralidad sexual sibʼalaj kuya kʼax.

w00-S 15/7 29 párr. 5

Rajawaxik che kqaxutuj ri kachilanik ri winaq che xaq xiw kechoman chrij ri inmoralidad sexual, ri música y ri películas che kʼo inmoralidad sexual chupam y ri pornografía (Proverbios 6:27; 1 Corintios 15:33; Efesios 5:3-5). Y utz ta riʼ che kqachʼij qibʼ o kqatzujuj qibʼ che jun winaq y che kqakoj atzʼyaq che kubʼano che ri nikʼaj chik kkichomaj tzʼil taq jastaq (1 Timoteo 4:8; 1 Pedro 3:3, 4).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w00-S 15/7 29 párr. 7

Kojkunik kojux chʼajchʼoj paneʼ oj kʼo chkixoʼl winaq che xaq xiw kechoman chrij ri inmoralidad sexual

Ri Salomón xubʼij ri kʼaxkʼolil che kuya ri inmoralidad sexual. Are chiʼ jun winaq kmakun rukʼ jun chik che are ta ri ukʼulaj jetaneʼ kukʼayij ribʼ che ri winaq y nim ta chi kil kumal ri nikʼaj chik y kresaj ukʼixbʼal. ¿La ma ta are jun kʼixbʼal kojmakun rukʼ jun winaq xa rumal che kqaj kqabʼan ri kqarayij o ri kurayij ri areʼ? Wariʼ kukʼutu che nim ta kqil wi qibʼ.

24-30 RE MARZO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 6

¿Jas kqetaʼmaj chkij ri sanik?

it-1-S 1175, 1176

Sanik

Kʼo kinojibʼal. Ri e sanik kʼo kinojibʼal rumal che je laʼ kibʼanik xubʼan ri Jehová. Kkikʼol kan kʼi kiwa rech kʼo kkitijo are chiʼ kkiriq ta chi más (Pr 6:8). Jun chke ri sanik che kʼo pa Palestina are ri kbʼix hormiga recolectora (Messor semirufus) chke, waʼ taq sanik riʼ kkikʼololej kan kiwa pa taq ri saqʼij y kkitij pa ri tiempo che kriqitaj ta más kiwa junam rukʼ are chiʼ kʼo jabʼ. Ri e sanik riʼ e kʼo pa taq ri ulew jawiʼ kkiriq wi semillas rech taq ri tikoʼn. We kuriq jabʼ ri semillas che kikʼolom, kekesaj lo cho ri qʼij rech kchaqijik. Xuqujeʼ kkesaj ri utux rech kkʼiy taj. Kilitajik jawiʼ kʼo ri kijul ri sanik rumal che kibʼanom kibʼe, xuqujeʼ rumal che kiyaʼom kan ri rij ri semillas chuchiʼ ri jul che e kʼo wi.

Kkiya utz kʼutbʼal. Are chiʼ kqil ri kkibʼan ri alaj taq sanik kqachʼobʼ ri e tzij riʼ: «Saqʼor, jat, jakaʼyej ri sanik; chawilaʼ ri kubʼano, chawetaʼmaj kʼut ri tijonik» (Pr 6:6). Xaq xiw ta kilitajik che kʼo kinojibʼal xuqujeʼ kojkunik kqilo che qas kkikoj kichuqʼabʼ che ubʼanik ri kkaj, rumal che kʼi taq mul ri keqaʼn che kkikʼam bʼik are más al chkiwach y qastzij wi kkikoj kichuqʼabʼ che ukʼisik ri kichak paneʼ jujun taq mul ketzaqik o kkiriq kʼax. Qas ketobʼanik, chʼajchʼoj ri kijul, kekitolaʼ ri kachiʼl are chiʼ kkiriq kʼax o are chiʼ e kosinaq chik y kekun taj ketzalij pa ri kijul.

w00-S 15/9 26 párrs. 3, 4

Chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech kʼo ta tzij kbʼix chqij

¿La ma ta utz che kqesaj kiwach ri sanik y sibʼalaj kojchakunik? Are chiʼ kqakoj qachuqʼabʼ che ubʼanik ri qachak, kqariq utzilal paneʼ nijun kojilowik. Rumal laʼ chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech utz kqabʼan che ronojel pa ri escuela, pa ri qachak y pa ri congregación. Jachaʼ ri alaj taq sanik kkiriq utzilal rukʼ ri kichak, ri Dios kraj che «kqil uwach ri kuyaʼ ri qachak chqe» (Eclesiastés 3:13, 22; 5:18). Y ri utzilal che kqariq rukʼ wariʼ, are che kojubʼan ta molestar ri qa conciencia y kqanaʼ kikotemal rukʼ ri qachak che xqabʼano (Eclesiastés 5:12).

Ri Salomón xubʼij waʼ taq tzij riʼ rech ri saqʼor kchoman chrij ri tajin kubʼano: «¡Chaqʼilaʼ ri a waram saqʼor! ¡Chaqʼilaʼ ri aqʼoyolem!». Xuqujeʼ xubʼij wariʼ: «Are taq ktajin katachikʼik, katyuxkʼat che waram, keʼaqʼaluj kʼut ri kebʼ aqʼabʼ rech kuyaʼ kabʼan jun utzalaj waram, kpe kʼu na ri mebʼayil katuchʼak na jachaʼ jun wakatel ri e rukʼam ri uchʼojibʼal» (Proverbios 6:9-11). Rumal che ri saqʼor xaq waram kubʼano, ri mebʼayil kopan rukʼ jachaʼ jun elaqʼom. Ri rulew ri saqʼor knoj che qʼayes, rumal che kuchakuj taj (Proverbios 24:30, 31). ¿La kyaʼ uchak riʼ ri saqʼor? ¿La kuchʼak riʼ ri u grado ri saqʼor pa ri escuela?

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w00-S 15/9 27 párr. 4

Chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech kʼo ta tzij kbʼix chqij

Ri siete jastaq che kubʼij ri wuj re proverbio are kchʼaw chrij ronojel ri utz ta kril ri Dios. «Ri bʼaqʼwachaj ri kekibʼan nimal» y «ri chomanik ri keʼuchomaj kibʼanik itzelalaj taq jastaq» are e makunik che kubʼan jun winaq pa ri uchomanik. «Ri aqʼaj ri bʼanal tzij» y «ri subʼunelalaj qʼalajisanel xuqujeʼ bʼanal tzij» are ri kʼax che kubʼan jun winaq che jun chik rukʼ ri tzij che kubʼij che. «Ri qʼabʼaj ri keʼukamisaj winaq ri man kʼo ta kimak» y «ri aqanaj ri kexikʼin rukʼ rayinik che ubʼanik ri etzelal» are ri ubʼanik kʼax che jun chik. Y ri Jehová itzel krilo are chiʼ jun winaq ukʼatik kuyak chʼoj chkixoʼl nikʼaj chik. Rumal laʼ are chiʼ ri Biblia kukoj ri número seis y siete kraj kubʼij che tzʼaqat taj, rumal che ri winaq kʼi uwach itzelal kkibʼano.

31 RE MARZO KOPAN 6 RE ABRIL

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 7

Chqaxutuj ronojel ri kbʼanowik che kojqaj pa tentación

w00-S 15/11 29 párr. 5

«Chanimaj ri taqanik ri kinyaʼ chawe, katkʼasiʼ kʼu na»

Are chiʼ tajin kqaj bʼi ri qʼij y tajin kqʼequmarik ri Salomón tajin kril pa ri ventana jun ala che tajin kbʼin pa ri bʼe. Ri ala riʼ kʼo ta unojibʼal y rumal laʼ kuriq na kʼax. Weneʼ ri ala retaʼm ri kriqitaj pa ri bʼe, are kʼu xuchajij ta ribʼ y xopan chunaqaj ri rachoch jun ixoq. ¿Jachin riʼ ri ixoq y jas kraj?

w00-S 15/11 30 párrs. 4-6

«Chanimaj ri taqanik ri kinyaʼ chawe, katkʼasiʼ kʼu na»

Jeʼlalaj taq tzij xukoj ri ixoq che uchʼabʼexik ri ala y qas xnaʼw che ukojik waʼ taq tzij riʼ rech kbʼe rukʼ. Xubʼij che che are jun utzalaj ixoq, knimanik, kʼateʼ xpe che uqʼijilaxik ri Dios y xuya kan ri u ofrenda. Ri ofrenda che kkʼam bʼi pa ri templo are tiʼj, harina, aceite y vino. Rukʼ wariʼ jetaneʼ tajin kubʼij che are jun ixoq che nim ri ukojonik (Levítico 19:5, 6; 22:21; Números 15:8-10). Y jetaneʼ tajin kubʼij che ri ala che kʼo kʼi ktijow pa ri rachoch, rumal che pa ri e qʼij riʼ ri winaq kekowinik kkikʼam ke ri xkikʼam bʼi che ofrenda. Qas qʼalaj che ri kraj are che ri ala kuchomaj che qas kkikot na riʼ we kok pa ri rachoch. Xubʼij che ri ala che kʼo chilaʼ che reyexik. Xaq xiw jun winaq che kʼo ta unojibʼal kukoj waʼ taq tzij riʼ. Jun biblista xubʼij: «Qastzij riʼ che ri ixoq elinaq bʼi che utzukuxik jun winaq, pero ¿la qastzij ri xubʼij che ri ala che are ri areʼ reyeʼm?».

Xubʼan conquistar ri ala rukʼ ri jeʼlik ratzʼyaq che ukojom; rukʼ ri jeʼlalaj taq tzij che xubʼij che; xumatzej, xutzʼumaj y xubʼij che: «Nulikʼom jun jeʼlalaj kʼul re lino puwiʼ ri nuchʼat ri loqʼom pa Egipto, nukʼokʼarisam rukʼ ruxlabʼ mirra, ruxlabʼ qʼol áloe xuqujeʼ canela» (Proverbios 7:16, 17). Qas jeʼl xubʼan che uwiqik ri uchʼat, xulikʼ jun jeʼlik kʼul re lino che loqʼom pa Egipto y xutix perfume chrij che bʼanom che mirra, áloes y canela.

«Tasaj qajamij ri qaloqʼal ri kʼo kʼa chuxeʼ ri qumubʼal; qakikotej ri uloqoqʼexik qibʼ kʼa ksaqar na». Ri invitación che xuya che xaq xiw ta rech kkitij kiwa. Rumal che xubʼij che che xuqujeʼ kkibʼan relaciones sexuales. Qas jeʼl xuta ri ala wariʼ. Chukʼisbʼal, ri ixoq kraj che ri ala kkanaj kan rukʼ rumal laʼ xubʼij wariʼ che: «Ri wachajil man kʼo ta cho ja; bʼenaq che jun najalaj bʼinem; xukʼam bʼik jutʼoyaj pwaq kʼateʼ kʼu ktzelej uloq are taq nojinaq chik ri ikʼ» (Proverbios 7:18-20). Rukʼ waʼ xubʼij che che kʼo ta kkiriqo rumal che ri rachajil bʼenaq pa viaje y kpe ta na. ¡Qas xnaʼw che ubʼanik engañar ri ala! «Ri chʼuchʼujalaj taq utzij xuqujeʼ ri kojow chuqʼabʼ ri xubʼano, xkun kʼu che uchʼakik ri ala» (Proverbios 7:21). Rech ri ala kqaj ta chupam ri tentación rajawaxik riʼ che junam ri ukojonik jachaʼ ri José (Génesis 39:9, 12). Pero ¿La ko riʼ ri ukojonik ri ala?

w00-S 15/11 31 párr. 2

«Chanimaj ri taqanik ri kinyaʼ chawe, katkʼasiʼ kʼu na»

Ri ala qas jeʼl xuta ri invitación, rumal laʼ xukoj ta ri uchomanik y «xteriʼ bʼik chrij ri ixoq: jachaʼ jun wakax ri pilik rij ri kʼamom bʼik ri kamikal». Junam rukʼ jun winaq che ximitalik, je laʼ xbʼan che ri areʼ rech kqaj pa ri makaj. Kkowin taj kril ri kʼax che kuriq na rumal ri tajin kubʼano «kutoj na rukʼ ri ukʼaslemal». Weneʼ rumal jun yabʼil re transmisión sexual che kuriq na, o are kuriq kʼax ri rachilanik rukʼ ri Dios. Sibʼalaj kʼax riʼ ri kuriq na rumal che xmakun chuwach ri Dios. Je wariʼ kuya ribʼ pa uqʼabʼ ri kamikal «jachaʼ jun chikop ri kʼo uxikʼ ri kukʼiʼaq ribʼ pa ri kʼat».

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w00-S 15/11 29 párr. 1

«Chanimaj ri taqanik ri kinyaʼ chawe, katkʼasiʼ kʼu na»

«Cheʼaximaʼ [ri e nupixabʼ] chke ri uwiʼ taq aqʼabʼ —xcha ri Salomón—, cheʼatzʼibʼaj pa ri achomabʼal» (Proverbios 7:3). Ri uwiʼ taq qaqʼabʼ sibʼalaj nim kipatan chqe are chiʼ kqabʼan ri qachak. Xa junam are chiʼ kqachaʼ ubʼanik jun jastaq pa ri qakʼaslemal rajawaxik kojchoman chrij ri e pixabʼ che kʼo pa ri Biblia. Rajawaxik keqatzʼibʼaj pa ri qachomanik, kraj kubʼij keqabʼan pa ri qakʼaslemal.

7-13 RE ABRIL

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 8

Chqetaʼmaj chrij ri unojibʼal ri Jesús

cf-S 130 párr. 7

«Ri in kinloqʼoqʼej ri Tataxel»

7 Pa ri versículo 22, ri nojibʼal kubʼij: «Ri Ajawaxel xinuwinaqirisaj pa ri utikiritajik ri uchak, kʼa majoq ri uwach ulew». Rukʼ wariʼ kqachʼobʼo che xaq xiw ta chrij ri nojibʼal tajin kchʼaw wi. ¿Jasche kqabʼij wariʼ? Rumal che ri Jehová kʼo ta nijun xbʼanowik y amaqʼel kʼolinaq unojibʼal, rumal laʼ kqabʼij che ri nojibʼal kʼo ta nijun xbʼanowik (Salmo 90:2). Are kʼu ri Jesús are ri Jehová xbʼanowik. Areʼ «ri utikiritajik ri uchak», «ri kʼo nabʼe chuwach ronojel ri bʼanom» (Colosenses 1:15). Ri Jesús are ri nabʼe xbʼan chuwach ri kaj y ri uwach Ulew jachaʼ kubʼij Proverbios. Y are ri qʼaxal utzij ri Dios y xuqʼalajisaj ri unojibʼal ri Dios (Juan 1:1).

cf-S 131 párrs. 8, 9

«Ri in kinloqʼoqʼej ri Tataxel»

8 ¿Jas chak xubʼan ri Jesús pa ri kaj are chiʼ majaʼ kpe cho ri uwach Ulew? Pa ri versículo 30 kubʼij jun utzalaj ajchak che. ¿Jas kraj kubʼij wariʼ? Colosenses 1:16 kubʼij wariʼ: «Rumal kʼut areʼ xebʼan konojel ri jastaq ri e kʼo pa ri kaj xuqujeʼ ri e kʼo cho ri uwach ulew [...]; konojel waʼ xebʼantaj rumal ri areʼ xuqujeʼ che unimarisaxik uqʼij». Ri Jehová y ri Jesús xkibʼan ronojel ri kʼo pa ri uwach Ulew y pa ri kaj. Xkibʼan ri uwach Ulew, juntir ri chikop che kʼo chuwach, ri jalajoj taq uwach qʼayes, cheʼ y ri winaq. Ri chak che xkibʼano kjunamataj rukʼ ri chak che kkibʼan pa junamam jun arquitecto y jun albañil. Ri albañil are kubʼan ri kubʼij ri arquitecto che. Are taq chiʼ kojmayijan chrij ri kʼo pa ri uwach Ulew sibʼalaj kqamaltyoxij che ri Jehová are ri Arquitecto (Salmo 19:1). Xuqujeʼ knaʼtaj chqe ri nimalaj tiempo che xkʼojiʼ ri Jesús rukʼ ri Jehová ri Bʼanol ronojel.

9 Are chiʼ kebʼ winaq junam kechakunik, jujun taq mul kkiyaj kibʼ. Pero xbʼantaj ta wariʼ rukʼ ri Jehová y ri Jesús. Ri Jesús kʼi taq junabʼ xkʼojiʼ rukʼ ri Utat, rumal laʼ xubʼij: «Kinetzʼen kʼu chuwach konojel qʼijol» (Proverbios 8:30). Ri Jesús xkikotik che xkʼojiʼ rukʼ ri Utat y ri Jehová xuqujeʼ xkikot rukʼ. Y rumal che naj tiempo xkʼojiʼ rukʼ ri Jehová xkowinik xresaj uwach ri ubʼantajik; are waʼ ri xbʼanowik che xkʼojiʼ jun utz achilanik chkixoʼl. Kojkunik kqabʼij che sibʼalaj nim ri loqʼoqʼebʼal xkʼojiʼ chkixoʼl.

w09-S 15/4 31 párr. 14

Nim chqilaʼ ri chak che xubʼan ri Jesús che are más nim na chuwach ri xkibʼan ri David y ri Salomón

14 Ri Jesucristo kʼo na más unojibʼal chuwach ri Salomón. Ri areʼ xubʼij che are «ri más nim ubʼanik chuwach ri Salomón» (Mat. 12:42). Rumal che ri Jesús xubʼij «tzij re junalik kʼaslemal» (Juan 6:68). Pa ri Sermón del Monte xuqʼalajisaj jujun taq tzij che keriqitaj pa ri wuj re Proverbios. Ri Salomón xubʼij kʼi chke ri kuya kikotemal chke ri upatanelabʼ ri Jehová (Pro. 3:13; 8:32, 33; 14:21; 16:20). Y ri Jesús xubʼij kanoq che ri kuya qastzij kikotemal are ri upatanixik ri Jehová y che qas kqakojo che kubʼan na ri utzujum. Xubʼij: «Utz ke ri kkilo che rajawaxik ri Dios chke, rumal che kyaʼtaj na ri Qʼatbʼal tzij re ri kaj chke» (Mat. 5:3). Ri kkibʼan pa ri kikʼaslemal ri xukʼut kan ri Jesús más keqebʼ rukʼ ri Jehová, che are ri «ukʼiyibʼal jaʼ re kʼaslemal» (Sal. 36:9; Pro. 22:11; Mat. 5:8). Ri Jesucristo kukʼutunisaj ri «ukuʼinem ri Dios» (1 Cor. 1:24, 30). Rumal che are ri Rey che kʼo nimalaj unojibʼal (Isa. 11:2).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

g-S 5/14 16

¿La qas tajin kqatatabʼej ri nojibʼal?

▪ Ri The World Book Encyclopedia, kubʼij che ri Biblia «are ri wuj che más qʼaxem pa kʼi chʼabʼal». Weneʼ pa más che 2,600 chʼabʼal kriqitaj wi ri Biblia y e kʼi winaq kekunik kkʼojiʼ jun ke.

▪ Ri nojibʼal qastzij che tajin ktataj kamik. Mateo 24:14 kubʼij: «Y ktzijox na ri utz taq noticias re ri Uqʼatbʼal tzij ri Dios pa ronojel uwach ulew rech kqʼalajisax chkiwach e juntir taq ri tinamit, tekʼuriʼ kpe ri kʼisbʼalil».

14-20 RE ABRIL

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 9

Chakʼutuʼ che kʼo anojibʼal are chiʼ kaxutuj ta ri pixabʼ che kyaʼ chawe

w22.02 9 párr. 4

Chatatabʼej «ri kitijonik ri ajnoʼjabʼ»

4 Ri qastzij are che, más kʼax kqabʼan che ukʼamik ri pixabʼ we qas chqe kbʼix wi. ¿Jasche? Qonojel qetaʼm che oj ajmakibʼ. Are kʼu are chiʼ jun winaq kubʼij chqe ri utz taj che tajin kqabʼano, más kʼax kqabʼan che ukʼamik ri pixabʼ (chasikʼij uwach Eclesiastés 7:9). Weneʼ kqatzukuj ri kqabʼij, kqachomaj che weneʼ xa kojqaj ta chuwach ri winaq che xuya ri pixabʼ chqe o che kqabʼij che utz ta xubʼan che ubʼixik chqe. O weneʼ kqachomaj: «¡Ri areʼ xuqujeʼ kmakunik! Taqal ta che che kubʼij jun pixabʼ chwe». Xuqujeʼ we utz ta kqata ri kbʼix chqe, weneʼ kubʼano che kqata taj o che kojtzijon rukʼ jun chi winaq rech kubʼij chqe ri kqaj oj.

w22.02 12 párrs. 12-14

Chatatabʼej «ri kitijonik ri ajnoʼjabʼ»

12 Ri machʼachʼem kojutoʼ rech kqakʼam ri pixabʼ che kyaʼ chqe. Ri machʼachʼem kubʼano che knaʼtaj chqe che xa oj ajmakibʼ y che jujun taq mul utz ta kqabʼan che uchaʼik jun jastaq. Junam rukʼ ri xqilo, ri Job utz ta ri uchomanik xkʼojiʼ nabʼe are kʼu xukʼexo. Ri areʼ xmachʼachʼik y xukʼam ri pixabʼ che xuya ri Elihú che paneʼ are más kʼa majaʼ na chuwach (Job 32:6, 7). Ri Jehová xutewchiʼj ri Job rumal che xmachʼachʼik. Ri oj xuqujeʼ ri machʼachʼem kojutoʼ rech kqakʼam ri pixabʼ che kyaʼ chqe paneʼ kqachomaj che taqal ta chqe o are chiʼ ri winaq che kyaʼow ri pixabʼ chqe más kʼa majaʼ na chqawach. Jun kʼamal bʼe che kel pa Canadá kubʼij: «Ri oj kqil ta ri jastaq che utz taj tajin kqabʼano, are kʼu ri e nikʼaj chik kkilo. Rumal laʼ, kqetaʼmaj ta riʼ ri tajin kqabʼano we kojpixbʼex taj». Qonojel rajawaxik kqetaʼmaj ukʼutik ri e bʼantajik re ri ruxlabʼal ri Dios y kqabʼan más utz che ri qachak (chasikʼij uwach Salmo 141:5).

13 Chqilaʼ che ri e pixabʼ kyaʼ chqe are jun kʼutbʼal re ri uloqʼoqʼebʼal ri Dios. Ri Jehová kraj kqariq utzilal pa ri qakʼaslemal (Prov. 4:20-22). Ri areʼ kukʼutu che kojraj are chiʼ kuya pixabʼ chqe rukʼ ri uTzij, pa ri e qawuj o rumal jun qachalal che ko ri ukojonik. Y junam rukʼ ri kubʼij Hebreos 12:9, 10, ri Jehová kuya ri pixabʼ chqe «rech kʼo kqechbʼej che».

14 Are chqata ri kbʼix chqe, man are ta ri kbʼan che ubʼixik. Weneʼ jujun mul kqachomaj che ri xyaʼow ri pixabʼ chqe man utz ta xubʼan che ubʼixik. Qastzij che ri kyaʼow ri pixabʼ rajawaxik qas kchoman na chrij ri kubʼij rech kʼax ta kbʼan che ukʼamik ri pixabʼ che kuyaʼo (Gál. 6:1). Are kʼu we chqe oj kyaʼ wi ri pixabʼ, rajawaxik are kqatatabʼej ri kbʼixik. Paneʼ kqachomaj che utz ta xbʼan che ubʼixik chqe. Chojchoman chrij wariʼ: «Paneʼ utz ta xinta ri xubʼij ri winaq chwe, ¿la qastzij ri xubʼij? ¿La kinkoj nuchuqʼabʼ rech are ta kwil ri xubʼan che ubʼixik chwe y are kinta ri xubʼij?». Rajawaxik che are kojchoman chrij ri utzilal kqariqo are chiʼ kyaʼ jun pixabʼ chqe (Prov. 15:31).

w01-S 15/5 30 párrs. 1, 2

«Rumal ri noʼj, kʼi junabʼ katkʼasiʼ na»

Are chiʼ kpixbʼex ri kʼo unoʼj kpe ta royowal junam ta rukʼ ri maj unojibʼal. Rumal laʼ ri Salomón xubʼij: «Chapixbʼej ri kʼo unoʼj, kachʼak kʼu na ri uyaʼik aqʼij rumal. Chatyan che ri ajnoʼj kux kʼu na sibʼalaj ajnoʼj» (Proverbios 9:8b, 9a). Ri kʼo unojibʼal retaʼm che «man kʼo ta jun, are taq kkʼajisax uwach, ri kuchomaj chi kikotemal pa ri qʼij riʼ, xaneʼ bʼisobʼal. Kʼateʼ chi kʼut kuya na jamaril xuqujeʼ sukʼil pa ri ukʼaslemal ri xkʼajisax uwach, jas jun tikoʼn kuya wachinik» (Hebreos 12:11). Weneʼ kʼax kqanaʼo are chiʼ kojpixbʼexik o kqachomaj che utz ta ri pixabʼ che xyaʼ chqe, are kʼu ¿jasche kqaxutuj we qetaʼm che kuyaʼ utzilal pa ri qakʼaslemal?

«Chatyan che ri ajnoʼj kux kʼu na sibʼalaj ajnoʼj», xcha ri Salomón (Proverbios 9:9b). Paneʼ kqanaʼo che kʼo nim qanojibʼal o qetaʼmabʼal, rajawaxik kʼo kqetaʼmaj na. Sibʼalaj kojkikotik are chiʼ keqil ri winaq che nim chi ri kijunabʼ che kkaj kkipatanij ri Jehová. Junam chqabʼanaʼ oj, chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech kqetaʼmaj más chrij ri kubʼij ri Utzij ri Dios.

w01-S 15/5 30 párr. 5

«Rumal ri noʼj, kʼi junabʼ katkʼasiʼ na»

Chqajujunal rajawaxik kqariq ri nojibʼal. Rumal laʼ ri Salomón xubʼij: «We at ajnoʼj kawechbʼej na ri echbʼenik; we at bʼanal nimal at katqajbʼenik» (Proverbios 9:12). Ri aj noʼj kubʼan wariʼ rumal che retaʼm che kuriq utzilal rumal y ri maj unoʼj we kuriq kʼax umak areʼ che kuriq wariʼ. Rumal laʼ «chayaʼ axikin che utatabʼexik ri noʼj» (Proverbios 2:2).

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w06-S 15/9 17 párr. 5

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj re Proverbios

9:17. ¿Jas riʼ «ri elaqʼam jaʼ» y jasche «sibʼalaj kiʼ na»? Ri Biblia kubʼij che ri relaciones sexuales che kkibʼan ri e kʼulanik kjunamataj rukʼ jaʼ che sibʼalaj kiʼ na che kel lo pa jun pozo. Rumal laʼ ri elaqʼam jaʼ che kubʼij ri Biblia are ri relaciones sexuales che kkibʼan ri winaq che e kʼulan taj y che kkikʼuʼ kibʼ kkibʼano (Proverbios 5:15-17). Are chiʼ ri winaq kukʼuʼ ribʼ kubʼan ri makaj kuchomaj che kʼo ta kʼax kuriq rukʼ waʼ.

21-27 RE ABRIL

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 10

¿Jas kyaʼow ri qastzij kikotemal chqe?

w01-S 15/7 25 párrs. 1-3

Ketewchix na ri utz taq winaq

Ri utz taq winaq kkiriq nikʼaj chi utzilal. «Jubʼiqʼ chak, mebʼayil; kʼi chak, qʼinomal. Uyakik uwach ri ulew pa saqʼij kech ajnoʼjabʼ; ri ubʼanik waram are taq kyak uwach ri ulew kech waʼ ri man kʼo ta kikʼixbʼal» (Proverbios 10:4, 5).

Nim ubʼanik ri xubʼij ri Salomón. Pa ri tiempo che kyak uwach ri tikoʼn rajawaxik che ri ajchakibʼ qas kechakunik y xaq ta waram kkipatanij. Rajawaxik keʼok il che ri kichak.

Are chiʼ ri Jesús xchʼaw chrij tikoʼn, chkij winaq tajin kchʼaw wi, are chiʼ xubʼij wariʼ chke ri discípulos: «Qastzij wi chi sibʼalaj nim uwach ri tikoʼn, pero xaq e kebʼ oxibʼ ajchakibʼ e kʼolik. Rumal riʼ chitaʼ toqʼobʼ che ri Ajchaqʼe ri tikoʼn [Jehová Dios] rech keʼutaq lo más ajchakibʼ che uyakik uwach ri tikoʼn» (Mateo 9:35-38). Más che catorce millones winaq xeʼopan pa ri Unaʼtabʼalil ri ukamikal ri Jesús pa ri junabʼ 2000 más e kʼi na chkiwach ri testigos rech Jehová. Rumal laʼ qas qetaʼm che sibʼalaj e kʼi winaq rajawaxik keqatoʼ na rech kkichʼobʼ uwach ri Jehová (Juan 4:35). Ri upatanelabʼ ri Dios tajin kkitaʼ más tobʼanik che y tajin kkikoj kichuqʼabʼ che kitzukuxik ri winaq (Mateo 28:19, 20). ¡Y ri Jehová sibʼalaj tajin kutewchij ri chuqʼabʼ che tajin kkojik! Más che doscientos ochenta mil winaq xkibʼan ki bautismo pa ri junabʼ 2000 y kkikoj kichuqʼabʼ rech kkitzijoj más ri utzij ri Dios. Chqakojoʼ qachuqʼabʼ che uyaʼik ri qatobʼanik pa wajun chak riʼ y chojkikot che ubʼanik.

w01-S 15/9 24, 25

Maqayaʼ kan «ri sukʼalaj bʼe»

Chuwach ri Salomón ri sukʼilal sibʼalaj nim ubʼanik, rumal laʼ xubʼij wariʼ: «Ri toʼbʼal ribʼ ri qʼinom areʼ ri uqʼinomal; ri ukiʼaqasaqil ri mebʼaʼ areʼ ri utzubʼuqil. Ri tojbʼal re ri sukʼ areʼ ri kʼaslemal; ri wachinik ri kuyak ri bʼanal etzelal areʼ ri makaj» (Proverbios 10:15, 16).

Ri pwaq kojutoʼ chuwach jujun taq kʼax, junam rukʼ ri kubʼan ri tapya che kuchajij jun tinamit, are kʼu kqariq kʼax are chiʼ kʼo ta pwaq y xaq kʼateʼ kʼo kqakʼulmaj pa ri qakʼaslemal (Eclesiastés 7:12). Ri Salomón xubʼij che ri qʼinom taq winaq weneʼ kkikubʼsaj kikʼuʼx chrij ri kiqʼinomal, chkiwach e areʼ ri qʼinomal junam rukʼ jun tapya che keʼuchajij na chuwach ri kʼax (Proverbios 18:11). Y ri kʼo ta upwaq weneʼ kuchomaj che kkun taj kuriq utzilal pa ri petinaq. Are kʼu nijun chke ri e kebʼ kqaj chuwach ri Dios.

Are kʼu ri utz winaq paneʼ qʼinom o kʼo ta upwaq pero kukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Dios, kuriq na ri qastzij kʼaslemal. Y rumal che kkikot rukʼ ri kʼo rukʼ kuya ta bʼe che are más nim kril ri pwaq chuwach upatanexik ri Dios. (Job 42:10-13). Ri itzel winaq kuriq ta utzilal paneʼ sibʼalaj qʼinom, rumal che xaq xiw kuchomaj ubʼanik itzelal y knaʼtaj ta ri Dios che.

it-1-S 309

Tewchibʼal

Ri Jehová keʼutewchij ri winaq. «Ri utewichibʼal ri Ajawaxel qʼinomal waʼ man kʼo ta kʼu qʼoxomal keʼukʼam uloq pa re wi» (Pr 10:22). Are jun tewchibʼal che ri Jehová keʼutoʼ ri upatanelabʼ, keʼuchajij, kukʼam kibʼe y kuya ri kajwataj chke.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

w06-S 15/5 30 párr. 18

Ri kikotemal che kqariqo are chiʼ oj sukʼ pa ri qakʼaslemal

18 «Ri utewichibʼal ri» Jehová: are kbʼanowik che kojkikot che upatanexik y «man kʼo ta kʼu qʼoxomal keʼukʼam uloq» (Proverbios 10:22). Are kʼu, ¿jasche e kʼi ri upatanelabʼ ri Dios kkiriq kʼax? Ri kʼax che kqakʼulmaj are rumal: 1) che oj ajmakibʼ (Génesis 6:5; 8:21; Santiago 1:14, 15); 2) ri Satanás y ri demonios (Efesios 6:11, 12), y 3) ri itzel taq winaq (Juan 15:19). Ri Jehová kuya bʼe che kqariq kʼax pero are ta ri ajmak. Xaneʼ «ronojel utzalaj sipanik, ronojel tzʼaqatalaj sipanik chikaj kpe wi. Kqaj uloq rukʼ ri Dios ri xeʼubʼan ri saqil chikaj» (Santiago 1:17). Ri Jehová kʼo ta kʼax kuya chqe.

28 RE ABRIL KOPAN 4 RE MAYO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 11

¡Kʼo mabʼij!

w02-S 15/5 26 párr. 4

Ri sukʼilal keʼutoʼ ri utz taq winaq

Ri kisukʼilal ri utz taq winaq y ri kʼax che kkibʼan ri itzel taq winaq kʼo kubʼan pa ri kikʼaslemal ri nikʼaj chik. «Ri e utzij ri bʼanal etzelal kusachisaj kiwach ri rajil utzʼaqat —xcha ri rey re Israel—, are kʼu ri ukʼoxomanik ri sukʼ ketoʼtajisanik» (Proverbios 11:9). ¿La ma ta qastzij che are chiʼ kqabʼij molom taq tzij y tzʼil taq tzij kubʼan kʼax chke ri nikʼaj chik? Are kʼu ri utz winaq kubʼan ta kʼax chke ri nikʼaj chik rumal che kuchomaj na ri kubʼij y kukoj utz taq tzij. Kʼo ta tzij kbʼix chrij rumal che ri nikʼaj chik kkichʼobʼ uwach che are jun utz winaq.

w02-S 15/5 27 párrs. 2, 3

Ri sukʼilal keʼutoʼ ri utz taq winaq

Ri utz taq winaq kkikoj kichuqʼabʼ rech kʼo utzilal pa ri tinamit che keʼel wi. Wariʼ ktobʼanik rech konojel kkiriq utzilal. Are kʼu ri e winaq che xaq kkitzukuj chʼoj, kʼax kechʼaw chkij nikʼaj chik, kkibʼij molom taq tzij y kkikoj kipam nikʼaj chik, kkibʼano che kʼo jachoj ibʼ y kekikot ta ri winaq pa ri tinamit, más na we ri winaq riʼ kʼo kitaqanik pa kiwiʼ ri nikʼaj chik. Wajun tinamit riʼ, kʼo ta cholajil chupam, kekikot ta ri winaq y kkiriq kʼax.

Ri kubʼij Proverbios 11:11 ktobʼan chke ri upatanelabʼ ri Jehová che e kʼo pa ri congregaciones, rumal che kejunamataj rukʼ jun tinamit. Pa jun congregación e kʼo utz taq winaq, konojel kekikotik y kkitoʼlaʼ kibʼ, wariʼ kqaj chuwach ri Dios. Ri Jehová kutewchiʼj wajun congregación riʼ. Jujun taq mul weneʼ e kʼo jujun che kʼax kechʼaw chrij ri kchaʼ ubʼanik pa ri congregación, kekikot taj y xaq xiw kkil ri kesach wi ri nikʼaj chik. Ri winaq riʼ kejunamataj rukʼ «jun kʼayalaj qʼayes ri kubʼan kʼax chke ri nikʼaj» chik y kkibʼano che ri nikʼaj chik kkibʼan ke ri kkibʼan ri areʼ (Hebreos 12:15). Kkaj ketaqan pa kiwiʼ ri nikʼaj chik y che nim keʼil wi. Kkibʼij che keʼajawax taj, kechʼabʼex taj, utz ta ri tajin kbʼan pa ri congregación, kkimol tzij o kʼax kechʼaw chkij ri kʼamal taq bʼe. Ri kkibʼij kubʼano che kkijach kibʼ ri qachalal pa ri congregación. Chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech ko ri qakojonik y kqaxutuj ri molom taq tzij che kkibʼij ri winaq riʼ rech kʼo junamil pa ri congregación.

w02-S 15/5 27 párr. 5

Ri sukʼilal keʼutoʼ ri utz taq winaq

Jun winaq che kʼo ta unojibʼal sibʼalaj kubʼan kʼax chke nikʼaj chik. Kuchomaj ta na ri kubʼij y rumal laʼ kʼax kchʼaw chkij ri nikʼaj chik y weneʼ keʼuyoqʼo. Rajawaxik che ri kʼamal taq bʼe kʼo kkibʼano are chiʼ kkilo che jun winaq kumaj ubʼanik wariʼ pa ri congregación. Are kʼu ri winaq che qas kʼo unojibʼal qas kuchomaj na ri kubʼij. Kuya kkubʼsax kʼuʼx chrij rumal che kubʼilaʼ ta ri krilo o ri xbʼix che. Nim keril wi ri qachalal pa ri congregación y kutzijoj ta ri kkibʼano rech keʼuya ta pa kʼax. Ri qachalal che kkibʼan wariʼ nim ketobʼan wi pa ri congregación.

Jeʼlalaj taq pixabʼ

g20.1-S 11, recuadro

¿Jas kojtoʼw chuwach ri estrés?

UBʼANIK UTZILAL CHKE NIKʼAJ CHIK KOJUTOʼ CHUWACH RI ESTRÉS

«Ri kel ukʼuʼx che jun chik kubʼan utzil chbʼil ribʼ, are kʼu ri man ktoqʼobʼisan ta wachaj kukʼam uloq etzelal puwiʼ chbʼil ribʼ» (PROVERBIOS 11:17).

Jun doctor ubʼiʼ Tim Cantopher xubʼij che ri ubʼanik utzilal chke ri nikʼaj chik kojutoʼ chuwach ri estrés. Are chiʼ keqatoʼ ri nikʼaj chik, kojyawaj ta más y sibʼalaj kojkikotik. Pero jun itzel winaq che kel ta ukʼuʼx chke ri nikʼaj chik, kkikot taj y xaq utukel kraj kkʼojiʼk.

Xuqujeʼ kqariq ta más estrés are chiʼ qetaʼm che kʼo jastaq che kojkun ta che ubʼanik. Y maqachomaj che kʼo ta qapatan. Ri Jesús xubʼij: «Chaloqʼoqʼej ri awajil atzʼaqat jas ri at kaloqʼoqʼej awibʼ» (Marcos 12:31).

    E wuj pa quiché (1993-2025)
    Uk'isik sesión
    Umajixik sesión
    • quiché
    • Chataqa b'ik
    • Ri qas utz kawilo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ri kta' chawe rech kakojo
    • Keta'max ta ri xatz'ib'aj
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Umajixik sesión
    Chataqa b'ik