Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
7-13 RE JULIO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 21
E pixabʼ rech utz kel jun kʼulanem
w24.05 30 párr. 13
¿Jas kkibʼan kebʼ winaq che tajin kkichʼabʼej kibʼ rech utz kel ronojel?
¿Jampaʼ tiempo rajawaxik kkichʼabʼej kibʼ kebʼ winaq? Ri jastaq che aninaq kbʼanik utz ta kelik (Prov. 21:5). Rumal laʼ, qas chayaʼ atiempo che uchʼobʼik uwach ri winaq. Are kʼu mayaʼo che kokʼow más ri tiempo, ri Biblia kubʼij che «ri eyeʼbʼal che mawi kopanik, kuyabʼirisaj ri ranimaʼ ri winaq» (Prov. 13:12, Ri Tyoxlaj Wuj). Xuqujeʼ, are chiʼ más tiempo kkichʼabʼej kibʼ kebʼ winaq, más kʼax kkibʼan riʼ che uchʼijik ri kirayinik chrij ri relaciones sexuales (1 Cor. 7:9). Are ta katchoman chrij jampaʼ tiempo tajin kichʼabʼej iwibʼ, xaneʼ chatchoman chrij: «¿Jas más rajawaxik kwetaʼmaj chrij ri winaq rech kinwilo we kinkʼuliʼ rukʼ?».
w20.07 3 párrs. 3-5
Kqachomaj taj che más nim qabʼanik chkiwach ri e nikʼaj chik
Jehová kraj che ri e kʼulanik kekikotik. Rumal che qonojel oj ajmakibʼ, qonojel taj junam ri qachomanik. Ri apóstol Pablo xubʼij che ri kekʼulik kkiriq jujun kʼax (1 Cor. 7:28). E jujun kʼulaj kkichomaj che amaqʼel kechʼojinik rumal laʼ weneʼ kkichomaj che utz taj che xekʼuliʼk. We ri kichomanik xaq junam rukʼ kech ri winaq che ketaʼm ta uwach ri Dios, kkichomaj riʼ che are más utz we kkijach kibʼ.
Kqachomaj taj che ksukʼumataj ta chi ri qakʼulanem. Qetaʼm ri kubʼij ri Biblia che xaq xiw kuya kchup ri kʼulanem we jun chke ri kʼulaj kubʼan inmoralidad sexual (Mat. 5:32). Rumal laʼ, are chiʼ kqariq kʼax pa ri qakʼulanem junam rukʼ ri xubʼij ri Pablo, kqaya taj che ri ubʼanik nimal kubʼano che kqachomaj wariʼ: «¿La kuya wajun kʼulanem riʼ ronojel ri kajwataj chwe? ¿La kuya ri loqʼoqʼebʼal che qas taqal chwe? ¿La kinriq más kikotemal rukʼ jun winaq chik?». Wajun chomanik riʼ kukʼutu che ri winaq xaq xiw kchoman chrij ri kajwataj che. Ri e winaq che ketaʼm ta uwach ri Dios kkibʼij riʼ chqe che are kqabʼan ri kubʼij ri qanimaʼ xuqujeʼ are kqatzukuj ri kyaʼow kikotemal chqe, paneʼ wariʼ kraj kubʼij kqachup ri qakʼulanem. Are kʼu ri kkaj che ri Dios kukʼam kibʼe kkinimaj wajun pixabʼ riʼ: «Kʼo jun mutzukuj xuwi ri qas utz che, xaneʼ xuqujeʼ ri utz na chke ri juleʼ chik» (Filip. 2:4). Jehová kraj che kqachajij ri qakʼulanem are ta kqakʼis tzij pa uwiʼ (Mat. 19:6). Jehová kraj che kqabʼan ri kraj areʼ are ta ri kqaj oj.
Rajawaxik che ri e kʼulanik kkiloqʼoqʼej kibʼ xuqujeʼ nim kkil wi kibʼ (chasikʼij uwach Efesios 5:33). Ri Biblia kukʼut chqawach che are utz kojchoman chrij ri kqaya are ta chrij ri kyaʼ chqe (Hech. 20:35). Rech ri e kʼulanik kkiloqʼoqʼej kibʼ xuqujeʼ nim kkil kibʼ, rajawaxik e kebʼ kemachʼachʼik. Wariʼ kubʼano che xaq xiw ta kchoman chrij ri kajwataj che xaneʼ ri kajwataj che ri jun chik (1 Cor. 10:24).
w06-S 15/9 28 párr. 13
«Chatkikot rukʼ ri akʼulaj pa ri awakʼalal»
13 Pero ¿y we ri tajin kibʼan che uchʼabʼexik iwibʼ kuyak chʼoj pa ri ikʼulanem? We je waʼ kkʼulmatajik, kraj chuqʼabʼ riʼ che usukʼumaxik. Weneʼ ximaj ukojik kʼaxalaj taq tzij y ronojel taq qʼij je chi kibʼan che uchʼabʼexik iwibʼ (Proverbios 12:18). Junam rukʼ ri xqil kanoq, ubʼanik wariʼ kuya kʼax pa ri kʼulanem. Jun proverbio re ri Biblia kubʼij: «Are utz na ri kʼolem chupam ri chaqiʼj uwo saq chukʼexwach ri kʼolem rukʼ jun ixoq ri xaq koyowarik ri xuwi chʼoj kupatanij» (Proverbios 21:19). We at jun ixoq che at kʼulan chik y kanaʼo che pa ri akʼulanem tajin kikʼulmaj wariʼ, utz che kachomaj wariʼ: «¿La tajin kuriq kʼax ri wachajil rumal ri woyowal?». Xuqujeʼ ri Biblia kubʼij wariʼ chke ri achajilaxelabʼ: «Cheʼiloqʼoqʼej ri iwixoqil, makʼojiʼ kʼanil xuqujeʼ kʼayil pa iwanimaʼ chkij ri iwixoqilal» (Colosenses 3:19). Ri at achajil, utz che kachomaj wariʼ: «¿La utz tajin kinbʼan che uchʼabʼexik ri wixoqil o kʼax kinbʼan che uchʼabʼexik y kinkʼut ta loqʼoqʼebʼal che y rumal laʼ kutzukuj kubʼsal kʼuʼx rukʼ jun chik?». Paneʼ ri ixoq xaq kpe royowal y ri achi kʼax kchʼawik y kukʼut ta loqʼoqʼebʼal, wariʼ kraj taj kubʼij che utz kkichʼabʼej jun chi winaq. Rech kkʼulmataj ta wariʼ utz che kattzijon rukʼ ri akʼulaj y kibʼij ri tajin kukoj pa kʼax ri ikʼulanem.
Jeʼlalaj taq pixabʼ
w23.08 22 párr. 9
Amaqʼel chkʼol qapaciencia
9 Ri paciencia xuqujeʼ kojutoʼo rech utz ri kqachaʼ ubʼanik pa ri qakʼaslemal. Rech xaq ta aninaq kqabʼan jun jastaq, ri paciencia kojutoʼo rech kqatas qatiempo rech kqilo we utz ri tajin kqachaʼ ubʼanik (chasikʼij uwach Proverbios 21:5). Jun kʼutbʼal, we tajin kqatzukuj qachak, we aninaq kqakʼam jun weneʼ kubʼano che kojbʼe ta chi pa ri e riqbʼal ibʼ o kqatzijoj ta chi más ri utzij ri Dios. Are kʼu, we kʼo qapaciencia, kqil na riʼ che ri chak kʼo ta kubʼan che ri qachilanik rukʼ ri qafamilia y ri qachilanik rukʼ ri Jehová. Ri paciencia kojutoʼo rech kqariq ta kʼax rukʼ ri kqachaʼ ubʼanik.
14-20 RE JULIO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 22
E pixabʼ rech kekʼiysax ri akʼalabʼ
w20.10 27 párr. 7
¿La kkipatanij ri Dios are chiʼ kenimarik?
7 We ri at y ri awachajil kiwaj kkʼojiʼ iwalkʼwal, chichomaj wariʼ: «¿La qas kojmachʼachʼik y oj ko pa ri qakojonik rech kojuchaʼ ri Jehová che ukʼiyisaxik jun alaj neʼ?» (Sal. 127:3, 4). Are kʼu we at tat nan chik, chachomaj wariʼ: «¿La kqakʼut chkiwach ri qalkʼwal che rajawaxik kojchakunik?» (Ecl. 3:12, 13). «¿La kinkoj nuchuqʼabʼ che kichajixik chuwach ri kʼax che kʼo pa wajun uwach Ulew riʼ che kʼo pa uqʼabʼ ri Satanás?» (Prov. 22:3). Qastzij che, kekun taj kkichajij chuwach ri kʼax che kkiriq pa ronojel ri kikʼaslemal. Are kʼu rukʼ loqʼoqʼebʼal kekunik kkikʼut chkiwach jas kkibʼan chuwach ri kʼax. ¿Jas kkibʼan che ubʼanik? Ukʼutik chkiwach che are ri Biblia ri kkʼamow qabʼe (chasikʼij uwach Proverbios 2:1-6). Jun kʼutbʼal, we kʼo jun chke ri familia kuya kan ri qastzij, chikʼutuʼ ri kubʼij ri Biblia chkiwach ri iwalkʼwal jasche rajawaxik kojux sukʼ che ri Jehová (Sal. 31:23). We kʼo jun qachalal kkamik, chikʼutuʼ textos re ri Biblia chkiwach che kekitoʼ rech kkichʼij ri kʼax y kkinaʼ jamaril (2 Cor. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16).
w19.12 26 párrs. 17-19
Tat nan, cheʼitijoj ri e iwalkʼwal rech kkiloqʼoqʼej ri Jehová
17 Chiyaʼ etaʼmanik chke ri e iwalkʼwal are chiʼ kʼa e nitzʼaq na. Are chiʼ chanim kimaj ukʼutik chkiwach chrij ri Dios, kuya nim utzilal chke (Prov.22:6). Jelaʼ xubʼan ri unan ri Timoteo, Eunice, xuqujeʼ ri ratiʼt Loida, pa ri unitzʼal xkimaj ukʼutik chuwach chrij ri Jehová (2 Tim. 1:5; 3:15). Chiʼ xqʼax ri qʼij, Timoteo xbʼe rukʼ ri Pablo pa ri uviajes.
18 Jun chi kʼulaj re Costa de Marfil, Jean-Claude xuqujeʼ Peace, xkikʼut chkiwach ri e waqibʼ kalkʼwal chrij ri Jehová rech kkiloqʼoqʼej xuqujeʼ kkipatanij. ¿Jas xetowik rech xekun che? Xkesaj uwach ri ukʼutbʼal Eunice xuqujeʼ Loida. Kkibʼij: «Are chiʼ kʼateʼ xeʼalaxik xqamaj ukʼutik chkiwach chrij ri Jehová» (Deut. 6:6, 7).
19 ¿Jas kraj kubʼij ukʼutik chrij ri utzij ri Dios chkiwach ri e akʼalabʼ? Ri verbo ukʼutik kraj kubʼij ukojik chuqʼabʼ che ubʼixik kʼi mul jun jastaq che jun winaq rech kkanaj kan pa ujolom. Wariʼ kukʼutu che ri e tat nan rajawaxik kkiya nim tiempo chke ri e kalkʼwal. Weneʼ kekos che ukʼutik kʼi mul chkiwach. Are kʼu rajawaxik kkil wariʼ junam rukʼ jun tobʼanik che kkiya chke ri e kalkʼwal rech kkichʼobʼ ri kubʼij ri uTzij ri Dios xuqujeʼ kkinimaj.
w06-S 1/4 9 párr. 4
Tat nan chiyaʼ jun utz ejemplo chkiwach ri iwalkʼwal
Jalajoj kibʼanik ri akʼalabʼ, e kʼo jujun keniman taj (Génesis 8:21). ¿Jas kekun ri tat nan kkibʼano? «Ri chʼujilal ukʼamim ribʼ pa ri ranimaʼ ri kʼojol ala, ri chʼimiy che kukʼajisaj uwach ri winaq, kutoʼ uwach riʼ ri areʼ» (Proverbios 22:15, Ri Tyoxlaj Wuj). Kʼo jujun kkichomaj che utz taj kbʼan wariʼ chke ri akʼalabʼ rumal che xa kbʼan kʼax chke. Ri qastzij are che ri Biblia kubʼij che utz taj kbʼan kʼax chke ri akʼalabʼ. Paneʼ jujun taq mul ri Biblia kukoj ri tzij «ri chʼimiy» are chiʼ kubʼij che rajawaxik keyaj ri akʼalabʼ kumal ri kitat kinan. Ri qastzij are che tajin kchʼaw chrij che are ri e tat nan ketaqan pa kiwiʼ ri kalkʼwal y che rajawaxik rukʼ loqʼoqʼebʼal kekipixbʼej rumal che kel kikʼuʼx chke y kkaj che kkiriq utzilal (Hebreos 12:7-11).
Jeʼlalaj taq pixabʼ
w21.08 22 párr. 11
Chojkikot rukʼ ri kojkunik kqabʼan che upatanixik ri Jehová
11 Xuqujeʼ oj kojkunik sibʼalaj kojkikotik we kqakoj qachuqʼabʼ rech kqabʼan apachike chak che upatanixik ri Jehová. Chqakojoʼ ronojel qatiempo che utzijoxik ri utzij ri Dios y che ubʼanik nikʼaj chi chak pa ri congregación (Hech. 18:5; Heb. 10:24, 25). Chqatijoj qibʼ rech kqaya comentarios che kuya kichuqʼabʼ ri e qachalal. Nim chqilaʼ wi ri asignación che kyaʼ chqe pa ri e riqbʼal ibʼ che kbʼan chuxoʼl semana. We kajawax ri qatobʼanik che ubʼanik jun chak pa ri congregación, chojopan pa ri hora che qabʼim y utz chqabʼanaʼ che ri qachak. Maqachomaj che kʼo jun chak nim ta ubʼanik y taqal taj kqaya más tiempo che. Xaneʼ chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech utz kqabʼan che ronojel uwach chak (Prov. 22:29). Are chiʼ kqakoj ri qatiempo che ubʼanik chak pa ri congregación, kkʼiy más ri qakojonik y kqanaʼ más kikotemal (Gál. 6:4). Y sibʼalaj kojkikot riʼ are chiʼ kyaʼ jun eqeleʼn che jun qachalal, ri kqaj oj kyaʼ chqe (Rom. 12:15; Gál. 5:26).
21-27 RE JULIO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 23
E pixabʼ chrij ri utijik tzam
w23.12 14 párr. 9
Chqilaʼ ri tzam junam rukʼ ri kubʼan ri Dios che rilik
9 Kʼo jujun kkibʼij: «Ri in kinkunik kintij kʼi tzam y kinqʼabʼar taj». Utz ta wajun chomanik riʼ. Ri Biblia kubʼij chqe che utz taj che más kqatij tzam —paneʼ achi o ixoq— rumal che wariʼ kubʼano che keqaj pa mak o kkibʼan kʼax che ri kachilanik rukʼ ri Jehová (Tito 2:3; Prov. 20:1). Ri Jesús xubʼij che e kʼo jujun kekun taj kkechbʼej ri kʼakʼ uwach Ulew rumal che keqʼabʼarik (Luc. 21:34-36). Rumal laʼ, ¿jas kkunik kubʼan jun cristiano rech kqaj ta pa qʼabʼarik?
w23.12 14 párr. 4
Chqilaʼ ri tzam junam rukʼ ri kubʼan ri Dios che rilik
Are kʼu ri oj cristianos kqayaʼo che ri Jehová kukʼam qabʼe. Ri Biblia kubʼij chqe ri kqakʼulmaj we kqatij kʼi tzam. Jun kʼutbʼal, Proverbios 23:29-35 kchʼaw chrij ri winaq che kqʼabʼarik y ri kʼax che kuriqo. Daniel che are jun kʼamal bʼe pa Europa, kubʼij ri ubʼanik ri ukʼaslemal are chiʼ majaʼ kux Testigo, kubʼij: «Rumal che más xintij tzam, wariʼ xubʼano che utz ta ri xinchaʼ ubʼanik pa ri nukʼaslemal y xuya nimalaj bʼis chwe che kʼa knaʼtaj na chwe kimik».
Jeʼlalaj taq pixabʼ
w22.10 22 párr. 16
«Ri noʼj kubʼano chi ktataj ri uchʼabʼal xoʼl taq ri ja»
Chojkikot rukʼ ri kʼo qukʼ. Ri Biblia kuya wajun pixabʼ chqe: «Makoj achuqʼabʼ rech katux qʼinom. […] We qas utz rilik kabʼano kawil kʼu na chi man e kʼo ta qʼinomal; rukʼ aninaqil kerapanik kebʼek, e jachaʼ ri kot, jetaneʼ ri xa kekʼiy kixikʼ» (Prov. 23:4, 5). Ri qʼinomal aninaq ksach uwach. Are kʼu kimik, ri e qʼinomabʼ y ri e mebʼayibʼ sachinaq kikʼuʼx che utzukuxik más pwaq. Kʼi mul, rumal che are más bʼenaq kikʼuʼx che utzukuxik más jastaq kuriq kʼax ri kibʼantajik, ri kachilanik kukʼ ri e nikʼaj chik y keyawajik (Prov. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10). Are kʼu, ri nojibʼal kojutoʼo rech kkʼojiʼ jun utz qachomanik chrij ri pwaq. Wariʼ kojutoʼo rech kqarayij ta kʼi jastaq y rech kojkikot rukʼ ri kʼo qukʼ (Ecl. 7:12).
28 RE JULIO KOPAN 3 RE AGOSTO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 24
Chqanimarisaj ri qakojonik rech kqachʼij ri kʼax che kpe na
w23.07 18 párr. 15
«Qas ko chixtakʼaloq, man kʼo ta kixslabʼsanik»
Chqanikʼoj ri uTzij ri Dios y chojchoman chrij. Rech jun cheʼ ko ktakʼik rajawaxik nim ri urabʼ (raʼ) kok bʼi pa ri ulew. Junam qukʼ oj, rech oj ko pa ri qakojonik rajawaxik che qas kopan pa qanimaʼ ri kubʼij ri uTzij ri Dios. Are chiʼ jun cheʼ kkʼiyik xuqujeʼ kkʼiy ri urabʼ y más ko ktakʼiʼ pa ri ulew. Junam qukʼ oj, are chiʼ kqanikʼoj ri uTzij ri Dios y kojchoman chrij, más kkowir ri qakojonik y más kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri uTzij ri Dios (Col. 2:6, 7). Chojchoman chkij ri upatanelabʼ ri Dios re ojer che xkiriq utzilal rumal ri taqanik y ri pixabʼ che xuya ri Dios chke. Jun kʼutbʼal, xkowir ri ukojonik ri Ezequiel are chiʼ xril jun ángel xretaj ri templo. Y wajun visión kunaʼtaj chqe che rajawaxik nim kqil wi ri utaqanik ri Jehová (Ezeq. 40:1-4; 43:10-12). Are laʼ ri utzilal kqariqo are chiʼ kqanikʼoj y kojchoman chrij ri uTzij ri Dios.
w21.02 30, 31 párrs. 17-19
¿Jas kqabʼano rech kojkikotik paneʼ kʼo kʼax kqariqo?
17 Ri kʼax: are chiʼ kojbʼisonik. Ri Biblia kubʼij: «We kkebʼlaj akʼuʼx are taq at kʼo pa taq latzʼ man e kʼi taj ri achuqʼabʼ e kʼolik» (Prov. 24:10). Ri tzij «kkebʼlaj akʼuʼx» pa ri chʼabʼal hebreo che xkoj waral kraj kubʼij «kʼo ta chi kowil kʼuxaj». We kʼo ta chi ukowil qakʼuʼx, kqanaʼ ta chi kikotemal.
18 Ri kqabʼano: kqakubʼsaj qakʼuʼx che Jehová kuya na qachuqʼabʼ che kichʼijik ri e kʼax. Kajwataj qachuqʼabʼ che kichʼijik ri e kʼax (Sant. 5:11). Ri tzij «chʼijonik» che xukoj Santiago kchʼaw chrij jun winaq che ko ktakʼiʼ chuwach jun jastaq. Weneʼ kojchoman chrij jun ajchʼoj che ko ktakʼiʼ chkiwach ri ukʼulel, ktzalij ta jubʼiqʼ chrij.
19 Ri apóstol Pablo xuya jun utzalaj kʼutbʼal re kowil kʼuxaj y kochʼonik. Jujun taq mul xunaʼo che kʼo ta chi uchuqʼabʼ, are kʼu xkunik xuchʼijo rumal che retaʼm che Jehová kuya ri chuqʼabʼ che kajwataj che (2 Cor. 12:8-10; Filip. 4:13, Ri Tyoxlaj Wuj). Oj xuqujeʼ kojkunik kqariq ri chuqʼabʼ riʼ y ri kowil kʼuxaj we rukʼ machʼachʼem kqachomaj che kajwataj ri utobʼanik ri Jehová chqe (Sant. 4:10).
w20.12 15
Kipreguntas ri sikʼinelabʼ
Proverbios 24:16 kubʼij: «Paneʼ kʼu wuqubʼ mul ktzaqik [ri utz winaq], wuqubʼ mul kwalij chi na». ¿La tajin kchʼaw wajun versículo riʼ chrij jun winaq che amaqʼel kmakunik y kkuy umak rumal ri Dios?
Tajin ta kchʼaw chrij wariʼ. Xaneʼ, wajun versículo tajin kchʼaw chrij jun winaq che amaqʼel kqʼax chuwach kʼaxkʼolil tekʼuriʼ kwalij chi jumul, kraj kubʼij, che kkunik kuchʼij ri kʼax.
Rumal laʼ Proverbios 24:16 tajin ta kchʼaw chrij ri winaq che kmakunik. Xaneʼ kchʼaw chrij ri kʼi kʼax che amaqʼel kuriq ri winaq pa ukʼaslemal. Pa wajun uwach Ulew che kʼo pa uqʼabʼ ri Itzel jun utz winaq weneʼ kuriq kʼax rumal che kyawajik o jun chi jastaq, xuqujeʼ weneʼ kuriq kʼax kumal ri e qʼatal taq tzij. Are kʼu qas retaʼm che ktoʼ rumal ri Dios che uchʼijik ri kʼax. ¿La mat qastzij che ri upatanelabʼ ri Dios amaqʼel utz kel ri jastaq chkiwach? ¿Jasche jewaʼ kkʼulmatajik? Ri Biblia kuya ri kubʼsal kʼuʼx chqe che «ri Ajawaxel keʼutoqʼej ri ketzaqlobʼik, keʼuwalijisaj ri ketuqarik» (Sal. 41:1-3; 145:14-19).
Jeʼlalaj taq pixabʼ
lv 10 párrs. 13-15
Ri kraj kubʼij ri uloqʼoqʼexik ri Ajawaxel
Ri xubʼij ri apóstol Juan kuya kubʼsal kʼuʼx chaqe: «Ri e utaqomal [ri Jehová] man e al täj». Ri Jehová kutaʼ ta kʼäx täq jastaq chaqe o che kojkun ta che ubʼanik. Qonojel öj ajmakibʼ, tekʼuriʼ kojkunik kqabʼan ri e utaqonik.
Chqakojoʼ jun kʼutbʼal re. Jun chike ri e utz awachiʼl kubʼij chawe che katoʼ rumal che kukʼex rachoch. Kʼo kʼi jastaq rajawaxik kesax bʼik, jujun chike e al täj xuqujeʼ jujun chike sibʼalaj e al che xaq xiw e kebʼ winaq kekun che ukʼamik bʼik. Ri awachiʼl kubʼij chawe jachike kraj che kakʼam bʼik. Kubʼij ta chawe che kawalijisaj atukel ri eqaʼn che sibʼalaj e al, rumal che kraj täj che kariq kʼäx rumal jun jastaq che sibʼalaj nim chuwach ri achoqʼabʼ. Xaq junam rukʼ wariʼ ri utzalaj Ajawaxel. Areʼ kutaʼ ta chaqe ri kojkun ta che ubʼanik (Deuteronomio 30:11-14). Kubʼij ta chaqe che kqabʼan jastaq che sibʼalaj e al. Ri Jehová retaʼm jas kojkunik kqachʼijo, rumal che «areʼ retaʼm jas xkoj che qabʼanik: qas retaʼm chi uj pukʼukʼ [o puqlaj] ulew» (Salmo 103:14).
Ri e utaqonik ri Jehová man e al täj; are kkiya utzilal chaqe (chasikʼij uwach Isaías 48:17). Moisés xubʼij chike ri israelitas «xujutaq kʼu na che kibʼanik täq we taqomal riʼ nim kʼu chqilaʼ wi». Tekʼuriʼ xubʼij jasche: «Rech utz kujel na, rech kutaqej uyaʼik qakʼaslemal» (Deuteronomio 6:24). Öj xuqujeʼ qas qetaʼm che ri e utaqonik ri Ajawaxel are kuya utzilal chaqe, rech kqariq ri kikotemal che kʼot ukʼisik. Qastzij wi che sibʼalaj e utz. ¿Jasche? Rumal che ronojel petinaq rukʼ ri Jehová, areʼ retaʼm ri qas utz chaqe, rumal che sibʼalaj nim unojibʼal (Romanos 11:33). Xuqujeʼ, areʼ ri qastzij loqʼoqʼenik (1 Juan 4:8). Rumal che ri Ajawaxel are loqʼoqʼenik, wariʼ kukʼut pa ronojel ri kubʼano xuqujeʼ ri kubʼij, chupam wariʼ kʼo ronojel ri e utaqonik.
4-10 RE AGOSTO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 25
E pixabʼ che kojutoʼo rech kqabʼij ta kʼax taq tzij
w15-S 15/12 19 párrs. 6, 7
Utz chabʼanaʼ che ukojik ri awaqʼ, rumal che ri kabʼij kʼo uchuqʼabʼ
6 Proverbios 25:11 kubʼij jasche rajawaxik kqil na jampaʼ kʼo kqabʼij: «Jun tzij pa ri joqʼotaj ri rajawaxik xaq junam rukʼ jun mansaʼn re qʼan pwaq ri nakʼom chupam saq pwaq». Jun mansaʼn re qʼan pwaq sibʼalaj jeʼlik. ¡Pero más jeʼlik na are chiʼ kʼo pa jun laq bʼanom rukʼ saq pwaq! Xaq junam, we kqaj che ri e qatzij kubʼan ta kʼax chke ri nikʼaj chik, rajawaxik kqil na jampaʼ kojchʼawik. ¿Jas kqabʼan che ubʼanik?
7 Ri nojibʼal kojutoʼo rech kqachomaj na jampaʼ utz kojchʼawik rumal che we kojchʼawik are chiʼ rajawaxik taj, kʼo ta tobʼanik ri kuyaʼo (chasikʼij Proverbios 15:23). Por ejemplo, pa ri marzo 2011, jun tsunami xubʼan kʼax pa ri tinamit re Japón y xekam más che quince mil winaq. Paneʼ ri testigos rech Jehová xuqujeʼ xkiriq kʼax, xkikubʼsaj kikʼuʼx ri winaq rukʼ ri Biblia che e Testigos taj che xkiriq kʼax. Pero e kʼi chke ri winaq ketaʼm ta ri kubʼij ri Biblia rumal che e budistas, rumal laʼ ri qachalal xkilo che are ta ri tiempo che ketzijon chrij ri kubʼij ri Biblia che kekʼastaj na ri kaminaqibʼ. Ri xkibʼano are che xkikoj utz taq tzij che ukubʼsaxik kikʼuʼx ri winaq y xkikoj ri Biblia che ukʼutik chkiwach jasche kkiriq kʼax ri utz taq winaq.
w15-S 15/12 21 párrs. 15, 16
Utz chabʼanaʼ che ukojik ri awaqʼ, rumal che ri kabʼij kʼo uchuqʼabʼ
15 Xaq xiw ta rajawaxik kqachomaj na jas kqabʼij xaneʼ rajawaxik kqachomaj na jas kqabʼan che ubʼixik. Are chiʼ ri Jesús xchʼaw pa ri sinagoga chrij ri utinamit, Nazaret, ri winaq sibʼalaj utz xkita ri xubʼij rumal che ri areʼ xukoj utz taq tzij (Luc. 4:22). Rumal laʼ, are chiʼ utz kqabʼan che ubʼixik ri kqabʼij qas kopan pa kanimaʼ ri winaq (Prov. 25:15). ¿Jas kojutoʼo rech kqabʼan qe ri xubʼan ri Jesús? Chojchʼaw rukʼ loqʼoqʼebʼal y chojchoman chrij ri kkinaʼ ri kojkitatabʼej. Are chiʼ ri Jesús xrilo che ri winaq kkaj kkitatabʼej, ri areʼ xel ukʼuʼx chke y «xumaj kʼu ukʼutik kʼi jastaq chkiwach» (Mar. 6:34). Xubʼij ta kʼaxalaj taq tzij are chiʼ xyoqʼ kumal ri ukʼulel (1 Ped. 2:23).
16 Kʼax ukojik utz taq tzij rukʼ jun winaq che kqachʼobʼ uwach, weneʼ kqachomaj che utz we kqabʼij che ri kpe pa qajolom y kqachomaj ta na. Weneʼ rukʼ jun qa familiar o rukʼ jun qamigo pa ri congregación. ¿La kʼo jumul xuchomaj ri Jesús che rumal che qas kuchʼobʼ kiwach ri u apóstoles kkunik kubʼij kʼaxalaj taq tzij chke? Xubʼan ta wariʼ. Paneʼ ri u discípulos kechʼojin chrij jachin ri más nim ubʼanik chke, ri Jesús xeʼupixbʼej rukʼ utz taq tzij y xukoj jun alaj akʼal rech xukʼut chkiwach ri rajawaxik kkibʼano (Mar. 9:33-37). Rajawaxik je kkibʼan ri kʼamal taq bʼe are chiʼ kekipixbʼej nikʼaj chik, rajawaxik kkibʼan rukʼ loqʼoqʼebʼal (Gál. 6:1).
w95-S 1/4 17 párr. 8
Chqapixbʼela qibʼ che ri loqʼoqʼebʼal qakʼuʼx xuqujeʼ ri utzalaj taq chak
8 Rukʼ ri qa ejemplo kojkunik kqatoʼ qibʼ che upatanixik ri Jehová. Qastzij riʼ che ri Jesús xubʼij chke ri ketatabʼenik che rajawaxik je kkibʼano. Ri Jesús nim xril wi ri utzijoxik ri utzij ri Dios. Xubʼij che jetaneʼ are uwa (Juan 4:34; Romanos 11:13). Kojkunik kqesaj uwach ri kikotemal che xukʼut ri Jesús are chiʼ xutzijoj ri utzij ri Dios. ¿La kkil ri nikʼaj chik che katkikot che utzijoxik ri utzij ri Dios? Chatzijoj chke ri qachalal re ri congregación ronojel ri utzilal che ariqom, pero chakojoʼ achuqʼabʼ rech ri kabʼan che ubʼixik xa ta kukʼutu che kabʼan nim che awibʼ. Are chiʼ kabʼan invitar jun qachalal che utzijoxik ri utzij ri Dios awukʼ, chatoʼo rech kkikot che utzijoxik ri utzij ri Dios (Proverbios 25:25).
Jeʼlalaj taq pixabʼ
w22.01 27 párr. 3
Utz chqabʼanaʼ che ukojik ri tiempo
Kʼo jun jastaq che rajawaxik kqachajij qibʼ chuwach. Kʼo etzʼanem o jastaq kqabʼano che paneʼ awas taj, are kʼu kresaj qatiempo y kojqebʼ ta chi rukʼ ri Jehová. Jun kʼutbʼal, qonojel utz kqilo kojetzʼan kukʼ ri e qachiʼl. Are kʼu we kqachajij ta qibʼ, weneʼ wariʼ kresaj qatiempo y kqabʼan ta chi ri jastaq re ri qakojonik. Utz che kojchoman chrij ri tiempo che kqakoj che ri etzʼanem (Prov. 25:27; 1 Tim. 4:8).
11-17 RE AGOSTO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 26
Keqachilaj ta ri kʼo ta kinoʼj
w87-S 1/10 19 párr. 12
Ri pixbʼenik kukʼam lo utzilal
12 Jujun winaq weneʼ rajawaxik ko kechʼabʼexik junam rukʼ ri kubʼij Proverbios 26:3: «Ri kej rajawaxik unaqʼatisaxik, ri bʼur rajawaxik ujikʼik, are kʼu ri man kʼo ta unoʼj rajawaxik urapuxik». Jujun mul ri Jehová xuya bʼe che ri utinamit xuriq kʼax rumal ri xkichaʼ ubʼanik: «Umak ri kikʼulelaxik ri e utaqanik ri Ajawaxel, umak ri retzelaxik uwach ri e uchomanik ri Dios aj chikaj. Ri Dios xeʼukoj chuxeʼ kʼaxalaj taq chak; xepajlobʼik, man kʼo ta kʼu jun xetoʼwik. Pa ri kibʼis kʼut xkitzʼonoj ri utoʼbʼanik ri Ajawaxel, xeresaj kʼu pa ri kʼax ri xeriqtaj wi» (Salmo 107:11-13). Pero e kʼo jujun winaq che kʼo ta kinoʼj kkikʼam ta ri pixabʼ che kyaʼ chke: «Ri winaq che xyajik, kʼatekʼuriʼ kubʼano ri kraj ri areʼ, man loqʼ ta chi riʼ kutoʼ ribʼ, kqaj riʼ xas rukʼ jun tʼok» (Proverbios 29:1, Ri Tyoxlaj Wuj).
it-1-S 502 párr. 4
Chʼokoʼj
Pixabʼ nim ubʼanik. «Jun winaq che kutaq ubʼi ubʼixik ri utzij rukʼ jun moxalaj winaq, xa junam riʼ che xukut jun raqan», xchaʼ ri rey Salomón. Ri winaq che kutaʼ tobʼanik che jun winaq che kʼo ta unoʼj che ubʼanik jun chak jetaneʼ kuqupij apan ri raqan. Kubʼan ta riʼ ri chak che uchomam ubʼanik, rumal che areʼ mismo kriqow ri kʼax (Pr 26:6, TW).
Jeʼlalaj taq pixabʼ
w23.09 19 párr. 18
We kqanimarisaj ta qibʼ aninaq ta riʼ kpe qoyowal
Paneʼ sibʼalaj utz kbʼan che uqʼalajisaxik chkiwach nikʼaj chik, are kʼu wariʼ kubʼan taj che kekojon chrij ri Biblia. Are kʼu nim ktobʼan wi chke ri winaq are chiʼ rukʼ utzilal kojtzijon kukʼ (chasikʼij uwach Colosenses 4:6). Ri tzijonem che kqabʼan kukʼ nikʼaj chik chrij ri qakojonem kajunamataj rukʼ ukʼaqik jun pelota. Oj kojbʼanowik we ko kqakʼaq bʼi che ri winaq o nojimal kqakʼaq apanoq. Are chiʼ nojimal kqakʼaq apanoq ri winaq kkunik kuchapo y kuya ta kan retzʼebʼexik ri pelota. Xa junam rukʼ, we rukʼ utz taq tzij kojchʼaw rukʼ ri winaq weneʼ kraj kretaʼmaj más chrij ri Biblia. Are kʼu, we ri winaq xa kutzeʼj qawach y kraj kchʼojinik, utz che kqaya kanoq (Prov. 26:4). Are kʼu kojonel ta ri winaq kkibʼan wariʼ. E kʼi weneʼ kkaj kojkitatabʼej.
18-24 RE AGOSTO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 27
¿Jas utzilal kqariqo are chiʼ e kʼo utz taq qamigos?
w19.09 5 párr. 12
Jehová nim keril ri e upatanelabʼ che kemachʼachʼik
12 Ri winaq che kmachʼachʼik kumaltyoxij ri pixabʼ. Chojchoman chrij jun kʼutbʼal. Chqachomaj che oj kʼo pa ri Ja rech Ajawbʼal tajin kojtzijon kukʼ jujun qachalal. Tekʼuriʼ, jun chke kraj ktzijon qukʼ pa qatukel xuqujeʼ rukʼ utz taq tzij kubʼij chqe che kʼo uxer qawa chuxoʼl ri qaware. Qastzij riʼ che kojkʼixik. Are kʼu kqamaltyoxij riʼ che xubʼij chqe. Ri qastzij, are che kqaj riʼ che kʼo ta ne jun xubʼij chqe nabʼe. Xaq junam, rajawaxik riʼ kqamaltyoxij rukʼ machʼachʼem che jun qachalal rukʼ kowil kʼuxaj kuya ri pixabʼ are chiʼ kajwataj chqe. Kqachomaj taj che are qakʼulel, che xa itzel kojrilo, xaneʼ are jun qachiʼl che kojuloqʼoqʼej (chasikʼij uwach Proverbios 27:5, 6; Gál. 4:16).
it-2-S 1185 párr. 6
Vecino
Ri wuj re Proverbios kubʼij che jun utz achiʼl kuya kkubʼsax kʼuʼx chrij y kubʼij che are utz kqatzukuj ri utobʼanik are chiʼ kʼo kajwataj chqe: «Mawi jubʼiqʼ meʼawonobʼaʼ ri e awachiʼl mawi ri e rachiʼl ri atat. Mawi jubʼiqʼ meʼakʼam bʼik ri ukʼeyowal ri kʼo awukʼ pa rachoch ri awachalal. Areʼ utz na ri kʼulja naqaj chukʼexwach ri achalaxel ri kʼo naj» (Pr 27:10). Ri xtzʼibʼan ri proverbio xubʼij che rajawaxik nim kil wi ri utzalaj ramigo ri familia y che are nabʼe ktzukuxik are chiʼ kʼo kajwataj che ri familia, rumal che weneʼ jun familiar naj kʼo wi y kkun ta che qatoʼik junam rukʼ ri kubʼan ri qamigo.
w23.09 9 párr. 7
Ala ali, ¿jas kawaj kariq pa ri akʼaslemal?
7 Ri kqetaʼmaj chrij ri ukʼutbʼal ri Jehoás are che rajawaxik utz kqabʼan che kichaʼik ri qachiʼl, kachilaxik winaq che kkipatanij ri Jehová y che kojkitoʼo rech kqaya ta kan upatanexik. Xaq xiw ta keqatzukuj achilanik che junam kijunabʼ qukʼ. Chnaʼtaj chqe che ri Jehoiadá más nim chi ujunabʼ chuwach ri Jehoás. Are chiʼ keʼachaʼ ri awachiʼl chataʼ wariʼ: «¿La kinkitoʼ ri wachiʼl che upatanexik más ri Jehová? ¿La kinkitoʼo rech are kinnimaj ri ktaqan wi ri Jehová? ¿La ketzijon chrij ri Jehová y chrij ri kketaʼmaj pa ri Biblia? ¿La nim kkil wi ri utaqanik ri Jehová? Are chiʼ kinbʼan jastaq che utz taj, ¿la xaq kkilo o kkibʼij chwe?» (Prov. 27:5, 6, 17). We ri e awachiʼl kkipatanij ta ri Jehová cheʼayaʼ kanoq, are kʼu we kkipatanij ri Jehová amaqʼel chatkʼol kukʼ rech kaya ta kan upatanexik ri Jehová (Prov. 13:20).
Jeʼlalaj taq pixabʼ
w24.06 22 párr. 9
Chnaʼtaj chqe che ri Jehová are ri kʼaslik Dios
Retaʼmaxik che ri Jehová are ri kʼaslik Dios kojutoʼo rech kkʼojiʼ jun utz qachomanik chrij ri kʼax che kqariqo. Je wariʼ kqakikotemaj ri Jehová rumal che ri Satanás kubʼij che are chiʼ kqariq jun kʼax kqaya kan upatanexik ri Jehová (Job 1:10, 11; chasikʼij Proverbios 27:11). Rumal laʼ, are chiʼ kqakʼut sukʼilal y kqaya ta kan upatanexik ri Jehová kqakʼutu che ri Satanás are jun bʼanal tzij. ¿La kʼax tajin kabʼan che uriqik ri pwaq, tajin katterneʼx kumal ri qʼatal taq tzij, katkitatabʼej ta ri winaq are chiʼ katzijoj ri utzij ri Dios o tajin kariq jun chi kʼax? We tajin kakʼulmaj wariʼ, chnaʼtaj chawe che are chiʼ kariq kʼax katkunik kakikotemaj ri Jehová. Masach pa ajolom che ri Jehová kuya taj che kariq jun kʼax che mat katkunik kachʼijo (1 Cor. 10:13). Kuya na ri chuqʼabʼ che qas kajwataj chawe.
25-31 RE AGOSTO
QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS PROVERBIOS 28
Ri kejunamataj ta wi ri utz taq winaq kukʼ ri itzel taq winaq
w93-S 15/5 26 párr. 2
¿La tajin kapatanij ri Jehová rukʼ ronojel awanimaʼ?
«Ri e sukʼ kejeqiʼ rukʼ kuʼbʼisan kʼuxaj jachaʼ ri koj» (Proverbios 28:1). Kkikubʼsaj kikʼuʼx chrij ri Dios, chrij ri kubʼij ri Biblia y kekʼiy pa ri kikojonik paneʼ kkiriq kʼax.
it-1-S 820 párr. 3
Nojibʼal
Ri kenim ta che ri kubʼij ri Jehová. Ri winaq che kraj taj kunimaj ri kubʼij ri Dios are kubʼan ri kraj ri areʼ y kutaʼ ta ri utobʼanik ri Jehová are chiʼ kʼo kuchaʼ ubʼanik pa ri ukʼaslemal (Job 34:27). Are chiʼ kubʼan ri kraj areʼ kril ta chik we utz ri tajin kuchaʼ ubʼanik y kʼo ta unojibʼal (Sl 36:1-4). Paneʼ kubʼij che kuqʼijilaj ri Dios, pero kniman ta che (Isa 29:13, 14). Y kuchomaj che kʼo ta kubʼano che kmakunik (Pr 10:23). Y rumal che kutaʼ ta chʼabʼexik kuchomaj che ri Dios kril ta ri mak che tajin kubʼano (Sl 94:4-10; Isa 29:15, 16; Jer 10:21). Rukʼ ri itzel ubʼantajik jetaneʼ kubʼij: «Man kʼo ta Dios» (Sl 14:1-3), rumal che kutzukuj ta ri utobʼanik ri Dios utz ta kel ri kuchaʼ ubʼanik y are más kubʼan ri itzel kril ri Dios (Pr 28:5).
it-1-S 1244 párr. 4
Sukʼilal
Kojkunik kqakʼut sukʼilal rumal ri qakojonik y ri ukubʼsaxik qakʼuʼx chrij ri Jehová y man rumal ta ri qachuqʼabʼ (Sl 25:21). Y ri Dios kubʼij che wariʼ kojutoʼo rech kqaya ta kan upatanexik (Pr 2:6-8; 10:29; Sl 41:12). Ri winaq che kukoj uchuqʼabʼ che ubʼanik ri kqaj chuwach ri Dios kuriq utzilal pa ri ukʼaslemal (Sl 26:1-3; Pr 11:5; 28:18). Junam rukʼ ri xubʼij ri Job ri utz winaq weneʼ kuriq kʼax kumal ri itzel taq winaq, pero ri Jehová ksach ta pa ujolom ronojel ri chuqʼabʼ che xukoj che upatanexik, rumal laʼ kutewchij na pa ri petinaq (Job 9:20-22; Sl 37:18, 19, 37; 84:11; Pr 28:10). Junam rukʼ ri Job, rech jun winaq nim kil wi y kbʼan respetar are che kuya ta kan upatanexik ri Jehová paneʼ kuriq kʼax, are taj che qʼinom winaq (Pr 19:1; 28:6). Ri alkʼwalaxelabʼ che kʼo kitat kinan che rukʼ ronojel kichuqʼabʼ tajin kkipatanij ri Jehová qas kekikot riʼ (Pr 20:7), rumal ri ki ejemplo ri kitat kinan nim keʼil wi y kebʼan respetar.
Jeʼlalaj taq pixabʼ
w24.07 19 párr. 19
Chqachajij qibʼ rech kojqaj ta pa tentación
We kʼo jun itzel rayinik che oj chʼakanaq ta puwiʼ, ¿jas kojtoʼwik rech kojukʼam ta bʼi che ubʼanik jun itzel mak? Ubʼanik ri pixabʼ che xuya ri Jesús: «Chixkʼaskʼatoq». Paneʼ kanaʼo che at chʼakanaq chi puwiʼ are kʼu utz che amaqʼel kachajij na awibʼ rech katqaj ta pa tentación (1 Cor. 10:12). Amaqʼel chabʼanaʼ ri uyaʼom tobʼanik chawe. Proverbios 28:14 kubʼij: «Utz re ri winaq ri amaqʼel kuyaʼ uqʼij ri Ajawaxel» (2 Ped. 3:14).