GENESIS

1 Qallananchöqa, Teyta Diosqa ciëluta y patsatam kamarqan.+

2 Tsënö kaptimpis, patsachöqa yakullam junta karqan, y manam ni imapis masqa karqantsu. Y tsë yaku* janampaqa+ pasëpa* yanapürum këkarqan. Teyta Diospa poderninmi*+ yaku jananchö wakpa këpa kuyukuykarqan.+

3 Tsënam Teyta Diosqa, “atsikyätsun” nirqan. Y ninqannömi atsikyar qallëkurqan.+ 4 Aktsikyanqan alli kanqantam Teyta Diosqa rikarqan, y atsikyaqtawan mana atsikyaqtam rakirqan. 5 Atsikyaqtaqa Junaq nirmi jutin churarqan, y mana atsikyaqtaqa Paqas nirmi jutin churarqan.+ Y paqasyarqanmi y wararqanmi. Tsë llapanmi pasakurqan punta kaq junaqchö.

6 Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “Mëtsika yaku këkaq rakikätsun. Wakin yakuqa janaman ëwatsun, y wakin yakuqa jawachö quedatsun,+ y chowpiqa* kicharëkar quedatsun”.+ 7 Tsënömi Teyta Diosqa rurarqan. Chowpichö* kicharëkar quedanampaqmi janaman y jawaman yakuta rakirqan.+ Y tsënömi karqan. 8 Kicharëkar quedaq kaqtaqa, Ciëlu nirmi Teyta Diosqa jutin churarqan. Y paqasyarqanmi y wararqanmi. Tsë llapanmi pasakurqan ishkë kaq junaqchö.

9 Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “Ciëlu jawanchö llapan yaku këkaq jukllëllaman juntakätsun, y tsaki patsa yuritsun”.+ Y tsënömi karqan. 10 Tsaki patsataqa, Patsa nirmi Teyta Diosqa jutin churarqan,+ y llapan juntaraq yakutanam Lamar nir jutin churarqan.+ Llapan ruranqan alli kanqantam Teyta Diosqa rikarqan.+ 11 Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “Patsachö tukuyläya qewakuna, muruyoq plantakuna y früta wayoq jatusaq plantakuna, y frütankuna y murunkuna jeqamutsun”. Y tsënömi karqan. 12 Patsachömi tukuyläya qewakuna, muruyoq plantakuna+ y früta wayoq jatusaq plantakuna jeqamur qallëkurqan. Llapan ruranqan alli kanqantam Teyta Diosqa rikarqan. 13 Y paqasyarqanmi y wararqanmi. Tsë llapanmi pasakurqan kima kaq junaqchö.

14 Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “Kicharëkaq ciëluchö aktsikuna katsun+ paqaspita junaqta rakinampaq.+ Tsëkunam musyatsikunqa ima tiempu,* ima wata y ima junaq kanqanta.+ 15 Tsë aktsikunaqa, patsachö aktsi kanampaqmi ciëluchö atsikyar kayanqa”. Y tsënömi karqan. 16 Teyta Diosqa ishkë jatusaq aktsikunatam rurarqan. Jatun kaq aktsitaqa rurarqan junaqpa aktsinampaqmi,+ y taksha kaq aktsitanam rurarqan paqaspa aktsinampaq. Tsënöllam estrëllakunatapis rurarqan.+ 17 Y tsë llapan aktsikunatam Teyta Diosqa ciëluchö rurarqan patsata aktsiyänampaq, 18 paqaspa y junaqpa aktsi kanampaq, y ampitawan o tsakëtawan* junaqta rakinampaq.+ Llapan ruranqan alli kanqantam Teyta Diosqa rikarqan. 19 Y paqasyarqanmi y wararqanmi. Tsë llapanmi pasakurqan chusku kaq junaqchö.

20 Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “Imëka rikoq animalkuna* yaku rurinchö mëtsika yuriyätsun, y imëka rikoq pishqukuna ciëluchö volayätsun”.+ 21 Y Teyta Diosqa tsënömi rurarqan. Lamarchö kawaq tukuyläya jatusaq animalkunata, y yakuchö grüpuypa kawaq imëka rikoq taksha animalkunatam kamarqan. Y pishqukunatapis* imëka rikoqtam kamarqan. Llapan ruranqan alli kanqantam Teyta Diosqa rikarqan. 22 Tsëpitanam Teyta Diosqa kënö nir bendicirqan: “Lamar junta mirayë y atska kayë.+ Y llapan pishqukuna patsachö mëtsika mirayë”. 23 Y paqasyarqanmi y wararqanmi. Tsë llapanmi pasakurqan pitsqa kaq junaqchö.

24 Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “Patsachö imëka rikoq animalkuna mirayätsun: manshu kaq animalkuna, lätëpa pureq animalkuna* y chukaru animalkuna. Llapankuna kastankunamannö mirayätsun”.+ Y tsënömi karqan. 25 Teyta Diosqa imëka rikoq chukaru animalkunata, manshu animalkunata y lätëpa pureq animalkunatam kamarqan. Llapan ruranqan alli kanqantam Teyta Diosqa rikarqan.

26 Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “Noqantsik niraqta+ y kikintsik rikoqta+ nunata rurashun.+ Y pëpa makinchö katsun lamarchö kawaq pescädukuna, ciëluchö volaq* pishqukuna, manshu animalkuna, patsachö lätëpa pureq animalkuna,+ y entëru patsapis”. 27 Y tsënömi rurarqan. Teyta Diosqa kikin niraqtam nunata kamarqan. Awmi, kikin niraqtam kamarqan. Ollquta y warmitam kamarqan.+ 28 Teyta Diosqa kënö nirmi pëkunata bendicirqan: “Mëtsika tikrayänëkipaq y patsachö junta kayänëkipaq wamrëkikuna atska katsun.+ Qamkunapa makikikunachömi kanqa+ pescädukuna, volaq* pishqukuna, patsachö llapan kawaq animalkuna, y entëru patsapis”.

29 Tsëpitanam Teyta Diosqa nirqan: “Qamkunapaqmi llapan muruyoq plantakuna y llapan früta wayoq jatusaq plantakuna. Tsëkunam mikuyänëkipaq kanqa.+ 30 Y patsachö kawaq chukaru animalkunapaq, ciëluchö volaq* pishqukunapaq y patsachö pureq y kawaq animalkunapaqqa, llapan verdiraq plantakunam mikuyänampaq kanqa”.+ Y tsënömi karqan.

31 Tsëpitanam Teyta Diosqa llapan ruranqanta rikarqan, y llapampis alläpa allim karqan.+ Y paqasyarqanmi y wararqanmi. Tsë llapanmi pasakurqan joqta kaq junaqchö.

2 Tsënömi Teyta Diosqa ciëluta, patsata, y tsëchö llapan kaqkunata kamarqan.+ 2 Qanchis kaq junaqpaqqa, llapan ruranampaq kaqtam* Teyta Diosqa ushashqana karqan. Llapan ruranampaq kaqta ushashqana karmi, Teyta Diosqa tsë qanchis kaq junaqchö jamar qallëkurqan.+ 3 Tsë junaqpaqmi Teyta Diosqa llapan kamanampaq kaqta y llapan pensanqanta rurar usharqan, tsëmi tsë junaqta bendicirqan y sagrädu kanampaq nirqan, y tsë qanchis kaq junaqchömi Teyta Diosqa jamëkan.

4 Këchö willakunqanqa, ciëluta y patsata Teyta Dios kamanqan tiempuchömi pasarqan. Awmi, kë llapanmi pasarqan ciëluta y patsata Jehovä* Dios kamanqan junaqchö.+

5 Tsë tiempupaqqa, Jehovä Diosqa manam tamyatsimushqaraqtsu karqan, tsëmi patsachöqa ni ima plantapis karqanraqtsu ni winarqanraqtsu. Y manaran ni nunapis karqanraqtsu chakrakunachö trabajanampaq. 6 Tsënö kaptimpis, patsapita pukutë sharkurmi* patsata oqütseq.

7 Jehovä Diosqa allpapitam nunata rurarqan.+ Y kawar qallanampaqmi senqanman pükëkurqan.+ Tsënam tsë ruranqan nunaqa* kawar qallëkurqan.+ 8 Jehovä Diosqa Eden jutiyoq sitiuchömi inti o rupay yarqamunan lädupa juk jatun huertata rurarqan.+ Y tsëmanmi kamanqan nunata churarqan.+ 9 Jehovä Diosqa kuyanëpaq tukuy cläsi frütayoq plantakunatam patsapita jeqatsimurqan. Y tsë huerta chowpinchömi* kawatsikoq plantata jeqatsimurqan,+ y tsëchömi ima alli kanqanta y ima mana alli kanqanta musyatsikoq plantatapis jeqatsimurqan.+

10 Eden jutiyoq sitiupita yarqamoq mayum* tsë jatun huertata regaq, y tsëpitanam chusku mayukunaman rakikaq. 11 Punta kaq mayupa* jutinqa Pisonmi. Tsë mayuqa Havilä jutiyoq sitiu kuchumpam tumamun, y tsë sitiuchöqa örum kan. 12 Tsë sitiuchö kaq öruqa mas alli kaqmi. Y tsëchöqa bedeliu jutiyoq planta y önici rumikunam kan. 13 Ishkë kaq mayupa jutinqa Guihonmi. Tsë mayuqa* Cus jutiyoq sitiu kuchumpam tumamun. 14 Kima kaq mayupa jutinqa Hidequelmi.*+ Tsë mayuqa* Asiriapita inti o rupay yarqamunan lädupam ëwan.+ Y chusku kaq mayupa jutinqa Eufratismi.+

15 Jehovä Diosqa, Eden huertamanmi kamanqan nunata churarqan, tsë huertata shumaq rikänampaq y imëkata rurar trabajanampaq.+ 16 Jehovä Diosqa kënömi nunata nirqan: “Huertachö këkaq plantakunapa frütantaqa pachëki juntanqanyaqmi mikuyta puëdinki.+ 17 Peru ima alli kanqanta y ima mana alli kanqanta musyatsikoq plantapa frütantaqa ama mikunkitsu, tsë plantapa frütanta mikurqa, mikunqëki junaqmi wanunki o wañunki”.+

18 Tsëpitanam Jehovä Diosqa nirqan: “Manam allitsu nuna japallanlla këkanqan, yanapaqnin kanampaq yanaqin o wallkin rurashaq”.+ 19 Jehovä Diosqa, llapan chukaru animalkunata y volaq* pishqukunatam allpapita rurashqa karqan. Tsëpitanam jutin churanampaq tsë animalkunata nunaman aparqan. Tsënam nunaqa cada animalpaq jutin churarqan, y tsëmi jutinkuna karqan.+ 20 Awmi, manshu animalkunapaq, ciëluchö volaq* pishqukunapaq y chukaru animalkunapaqmi jutinkuna churarqan. Tsënö kaptimpis, manam nunapaqa yanaqin o wallkin kanampaq yanapaqnin karqantsu. 21 Tsënam Jehovä Diosqa nunata pasëpa* punukäratsirqan, y punukashqa këkaptinmi, juk costillanta jipiskir qaranta juntarqan. 22 Tsë costillampitam Jehovä Diosqa juk warmita rurarqan, y tsëpitam ollqu kaqman aparqan.+

23 Tsënam Adanqa nirqan:

24 Tsëmi ollquqa papäninta y mamäninta dejanqa, y warminwan juntakanqa, y ishkanmi jukllëllana kayanqa.*+ 25 Nunawan warminqa qalapächum këkäyarqan,+ y tsënö këkarpis manam penqakuyaqtsu.

3 Jehovä Diosqa tukuyläya chukaru animalkunatam kamashqa karqan, y kamanqan animalkunapitaqa, culebram+ imatapis mas yachëllapa ruraq.* Warmitam kënö tapurqan: “¿Rasumpaku Diosqa niyäshurqunki ni mëqan plantapa frütantapis mana mikuyänëkipaq?”.+ 2 Tsënam warmiqa culebrata nirqan: “Huertachö këkaq llapan plantakunapa frütantam mikuyta puëdiyä.+ 3 Peru huerta chowpinchö* këkaq plantapa frütampaqqa,+ Teyta Diosqa kënömi nishqa: ‘Tsë plantapa frütanta mikurqa wanuyankim o wañuyankim, tsëmi mikuyänëkitsu ni yatayänëkitsu’”. 4 Tsënam culebraqa warmita nirqan: “Rasumpa kaqchöqa manam wanuyankitsu o wañuyankitsu.+ 5 Tsëpa rantinqa, tsë plantapa frütanta mikurqa, imëkatam musyayanki,* y Diosnömi kayanki: ima alli y ima mana alli kanqantam musyayanki.+ Tsënö kanampaq kaqtam Diosqa musyan”.

6 Tsënam warmiqa tsë plantapa frütanta rikärirqan, y mikunapaqnö kanqanta y munapëpaq kanqantam cuentata qokurirqan. Awmi, tsë plantaqa shumaqmi rikakoq. Tsëmi warmiqa tsë plantapa frütanta pallaskir mikurirqan.+ Tsëpitanam, qowanwan o runanwan* juntu këkarnin, pëtapis tsë frütata qararqan, y pëpis mikurqanmi.+ 7 Tsënam nawinkuna kichakäreqnö karirqan, y tsënöpam qalapächu këkäyanqanta cuentata qokuriyarqan. Tsëmi hïguspa raprankunata jirarkur, tsapakuyänampaq tseqllankunaman watakuyarqan.+

8 Tsëpitaqa, vientunqan hörapaqnömi* Jehovä Diosqa huertachö purikarqan, y ishkantam qayarqan. Qayëkanqanta wiyëkurnam, pëkunaqa Jehovä Dios mana rikänampaq huertachö plantakuna rurimpa ëwakuyarqan. 9 Jehovä Diosqa kutin kutinmi ollqu kaqta qayarqan, “¡mëchötan këkanki!” nirnin. 10 Tsëpita rätuntanam ollqu kaqqa nirqan: “Qayamanqëkita wiyarpis qalapächu karmi mantsakur plantakuna rurimpa ëwakurqö”. 11 Tsënam Teyta Diosqa kënö tapurqan: “¿Pitan nishurqunki qalapächu këkanqëkita?+ ¿Willëkapteqku mana mikunëkipaq kaq plantapa frütanta mikurqunki?”.+ 12 Tsënam ollqu kaqqa nirqan: “Noqaman apamunqëki warmim tsë plantapa frütanta qaramashqa, tsëmi mikurqö”. 13 Tsënam Jehovä Diosqa warmita nirqan: “¡Imatataq rurarqunki!”. Y warminam nirqan: “Culebra engañamaptinmi mikurqö”.+

14 Tsënam Jehovä Diosqa culebrata nirqan:+ “Tsënö ruranqëkipitam qamqa llapan manshu animalkunapita y llapan chukaru animalkunapita maldicishqa kanki. Pachëkita qaracharmi mëtapis ëwanki, y wanunqëkiyaqmi o wañunqëkiyaqmi allpata mikunki. 15 Qamtawan+ warmitam+ chikinakatsishqëki,+ y qampa kastëkiwan+ pëpa kastanmi+ chikinakuyanqa. Qammi kastampa atakanta* herïdayätsinki,+ y pëpa kastanmi peqëkita o umëkita ushakätsimunqa”.+

16 Warmitanam nirqan: “Kanampitaqa qeshyaq këkarmi alläpa sufrinki, y wamrëki yurinqan höram alläpa nanatsikunki. Qowëkiwan o runëkiwan* këtam alläpa munanki, y pëmi dominashunki”.

17 Adantanam* nirqan: “Warmikita cäsurmi mikurqunki ‘ama mikunkitsu’ ninqaq plantapa frütanta.+ Tsënöpam culpëkirëkur patsa maldicishqa këkan.+ Tsëmi chakra wayunqanta mikunëkipaqqa alliraq trabajanëki, y tsënömi wanunqëkiyaq o wañunqëkiyaq kanqa.+ 18 Kashakuna y cardonkunam patsachö jeqamunqa, y chakrakunachö jeqamunqan plantakunatam mikunki. 19 Alli trabajar-ran pachëki* tarinki, y tsënömi kawanki allpaman kutinqëki junaqyaq.+ Allpapitam kanki, y allpamanmi tikranki”.+

20 Tsëpitanam Adanqa Ëva* nir warmimpa jutin churarqan. Tsënöqa churarqan llapan nunakunapa maman* kanan kaptinmi.+ 21 Y Jehovä Diosqa, Adanwan warmin Ëva vistikuyänampaqmi qaratsapita largu röpankuna rurapurqan.+ 22 Tsëpitanam Jehovä Diosqa nirqan: “Nunaqa noqantsiknömi tikrashqa, y ima alli y ima mana alli kanqantam musyan.+ Tsëmi kawatsikoq plantapa frütanta mana pallanampaq imatapis ruranä,+ y tsëta mikur imëyaqpis mana kawanampaq”. 23 Tsënö nirmi Jehovä Diosqa allpapita ruranqan nunata chakrakunachö trabajanampaq+ Eden huertapita qarqurqan.+ 24 Tsënömi nunata qarqurqan, y kawatsikoq plantaman chätsikoq nänipa mana pasanampaqmi, Eden huertachö inti o rupay yarqamunan läduman querubin niyanqan angelkunata churarqan,+ y tsëchömi rawrëkaq o lunyëkaq espäda mana pärëpa tumakuykarqan.

4 Tsëpitanam Adanqa warmin Ëvawan oqllanakurqan, y Ëvaqa qeshyaqmi tikrarqan.+ Wamran Cain yuriptinmi+ kënö nirqan: “Teyta Jehovä yanapamaptinmi kë ollqu wamrä yurishqa”. 2 Tsëpita tiempu pasariptinmi Ëvaqa yapë qeshyaq tikrarqan, y wamran Abelmi yurirqan,+ pëmi Cainpa wawqin karqan.

Abel jatunyarqa üsha mitseqmi karqan, y Cainnam chakra muroq. 3 Tsëpita tiempu pasariptinmi Cainqa Teyta Jehoväpaq qarëta rupatsirqan, y tsë qarëqa karqan chakrakunachö wayunqanmi. 4 Y Abelpa qarëninqa karqan üshankunapa punta yureq wawankunam,+ y tsëkunata pishtarmi wirantawan juntarkur Teyta Diospaq qarëta rurarqan. Teyta Jehoväqa kushishqam chaskirqan Abelta y ruranqan qarëta.+ 5 Peru Cainpita y qarënimpitaqa manam kushikurqantsu. Tsëmi Cainqa alläpa cölerakur mana alli sientikurqan. 6 Tsënam Teyta Jehoväqa Cainta nirqan: “¿Imanirtan alläpa cölerakur mana alli këkanki? 7 Cambiar alli kaqta ruraptikiqa, alläpam kushikushaq. Peru mana cambiaptiki y alli kaqta mana ruraptikiqa, jutsam* mikukoq animalnö tsarirkushunëkipaq* carpëki* yëkunanchö shuyëkäshunki. ¡Ama permititsu mana alliman chätsishunëkita!”.

8 Tsëpitanam Cainqa wawqin Abelta nirqan: “Aku washa chakrakunapa”. Y chakrachö këkäyaptinmi Cainqa wawqinta maqar wanuratsirqan o wañuskatsirqan.+ 9 Tsëpitanam Teyta Jehoväqa, “¿mëtan wawqiki Abelqa?” nirnin Cainta tapurqan. Y Cainqa kënömi nirqan: “Manam musyätsu. ¡Acäsu noqaqa wawqïpa cuidaqninku kä!”. 10 Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “¿Imatataq rurarqunki? ¡Wiyë! Noqaman qayakamoq cuentam wawqikipa yawarnin patsachö këkan.+ 11 Tsëmi wawqikita wanutsinqëkipita maldicionta chaskishqa karnin, wawqikipa yawarninta jichanqëki sitiupita ëwakunëki.+ 12 Patsata muruptikipis manam shumaqtsu wayunqa. Y kananqa wanutsiyäshunëkita o wañutsiyäshunëkita mantsarmi mëtsëpa qeshpir purinki, y juk sitiupita juk sitiuman ëwarmi kanki”. 13 Tsënam Cainqa Teyta Jehoväta nirqan: “Mana allita ruranqäpita tsënö castigamanqëkitaqa manam aguantëta puëdishaqtsu. 14 Kananmi manana rikämänëkipaq kë sitiupita qarqëkämanki. Kananqa mëtsëpa qeshpirllanachi imëpis kawakushaq, y juk sitiupita juk sitiuman ëwarchi kashaq, y pillapis tarïkamarqa wanutsimanqachi”. 15 Tsëmi Teyta Jehoväqa Cainta nirqan: “Tsëqa, pï nunapis Cainta wanutseqqa, qanchis kutim castigashqa kanqa”.

Y pillapis Cainta tarir mana wanutsinampaqmi, Teyta Jehoväqa juk señalta churarqan. 16 Tsënam Cainqa Teyta Jehoväpa rikënimpita ëwakurqan, y Nod nir reqiyanqan sitiuchömi* täkurqan. Tsë sitiuqa, Edenpa inti o rupay yarqamunan lädumpam këkarqan.+

17 Tsëpitanam Cainqa warminwan oqllanakurqan,+ y warminqa qeshyaqmi tikrarqan, y wamran Enocmi yurirqan. Tsëpitanam Cainqa juk markata rurarqan, y tsurin Enocpa jutinllatam tsë markapa jutin churarqan. 18 Tsëpitaqa, Enocpa tsurin Iradmi yurikurqan. Iradqa Mehujaelpa papäninmi karqan; Mehujaelnam, Metusaelpa papänin karqan, y Metusaelnam, Lamecpa papänin karqan.

19 Lamecpaqa ishkëmi warminkuna kapurqan. Juknimpam Adä jutin karqan, y juknimpanam Zilä karqan. 20 Warmin Adächöqa, tsurin Jabalmi yurikurqan. Tsë tsurinmi carpakunachö* kawar y animalkunata wätar puntata qallarqan. 21 Jabalpa wawqimpa jutinqa Jubalmi karqan. Pëmi arpata y quënata puntata tocar qallarqan. 22 Y Lamecpa juknin warmin Zilächönam, tsurin Tubal-Cain yurikurqan. Tsë tsurinmi cobripita y fiërrupita herramientakunata puntata rurar qallarqan. Y Tubal-Cainpa panimpaqa, Naamämi jutin karqan. 23 Tsëpitanam Lamecqa warminkuna Adä y Ziläta nirqan:

“Wiyayämë Lamecpa warminkuna.

Këta willayashqëki:

Maqamaq nunatam wanutsirqö.

Awmi, golpimaq jövintam ushakätsirqö.

25 Adanqa yapëmi warminwan oqllanakurqan, y warminqa qeshyaqmi tikrarqan, y ollqu wamranmi yurirqan. Set* nirmi jutin churarqan.+ Tsëtaqa kënö nirmi churarqan: “Abelta Cain wanutsishqa kaptinmi, Teyta Diosqa pëpa rantin juk mas wamrä kananta permitishqa”.+ 26 Setpis tsuriyoqmi tikrarqan, y Enos nirmi tsurimpa jutin churarqan.+ Tsë witsanmi nunakunaqa Teyta Jehoväpa jutimpaq parlar qallëkuyarqan.

5 Kë libruqa Adanpaqmi willakun. Adanta Teyta Dios kamarqa, kikin niraqtam rurarqan.+ 2 Ollquta y warmitam kamarqan.+ Kamanqan junaqmi+ bendicirqan, y Nuna* nirmi ishkanta qayarqan.

3 Adan cientu treinta watayoq këkaptinmi juk mas tsurin yurirqan, y tsë tsurinqa kikin rikoqmi karqan, awmi, kikin niraqmi karqan. Set nirmi jutin churarqan.+ 4 Tsurin Set yurinqampitaqa, ochocientus wata masran Adanqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi. 5 Novecientus treinta watayoq këkarmi Adanqa wanukurqan.+

6 Set cientu cincu watayoq këkaptinmi tsurin Enos yurirqan.+ 7 Tsurin Enos yurinqampitaqa, ochocientus siëti wata masran Setqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi. 8 Novecientus döci watayoq këkarmi Setqa wanukurqan.

9 Enos noventa watayoq këkaptinmi tsurin Quenan yurirqan. 10 Tsurin Quenan yurinqampitaqa, ochocientus quinci wata masran Enosqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi. 11 Novecientus cincu watayoq këkarmi Enosqa wanukurqan.

12 Quenan setenta watayoq këkaptinmi tsurin Mahalalel yurirqan.+ 13 Tsurin Mahalalel yurinqampitaqa, ochocientus cuarenta wata masran Quenanqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi. 14 Novecientus diez watayoq këkarmi Quenanqa wanukurqan.

15 Mahalalel sesenta y cincu watayoq këkaptinmi tsurin Jared yurirqan.+ 16 Tsurin Jared yurinqampitaqa, ochocientus treinta wata masran Mahalalelqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi. 17 Ochocientus noventa y cincu watayoq këkarmi Mahalalelqa wanukurqan.

18 Jared cientu sesenta y dos watayoq këkaptinmi tsurin Enoc yurirqan.+ 19 Tsurin Enoc yurinqampitaqa, ochocientus wata masran Jaredqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi. 20 Novecientus sesenta y dos watayoq këkarmi Jaredqa wanukurqan.

21 Enoc sesenta y cincu watayoq këkaptinmi tsurin Matusalen yurirqan.+ 22 Tsurin Matusalen yurinqampitaqa, trescientus wata masran Enocqa kawarqan. Pëqa Dios Yaya munanqannömi kawarqan.* Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi. 23 Enocqa trescientus sesenta y cincu watam kawarqan. 24 Enocqa Dios Yaya munanqannömi kawarqan.*+ Tsëpitaqa Teyta Dios illakäratsiptinmi, yapëqa rikäyarqannatsu.+

25 Matusalen cientu ochenta y siëti watayoq këkaptinmi tsurin Lamec yurirqan.+ 26 Tsurin Lamec yurinqampitaqa, setecientus ochenta y dos wata masran Matusalenqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi. 27 Novecientus sesenta y nuëvi watayoq këkarmi Matusalenqa wanukurqan.

28 Lamec cientu ochenta y dos watayoq këkaptinmi tsurin yurirqan. 29 Y Noë* nirmi jutin churarqan.+ Tsënöqa churarqan kënö nirmi: “Patsata Teyta Jehovä maldicishqa kaptinmi,+ rikrantsik ishkikanqanyaq alläpa trabajantsik, peru kë wamraqa tsëpita jamanapaqmi yanapamäshun”.* 30 Tsurin Noë yurinqampitaqa, quinientus noventa y cincu wata masran Lamecqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi. 31 Setecientus setenta y siëti watayoq këkarmi Lamecqa wanukurqan.

32 Noë quinientus watayoq këkaptinmi tsurinkuna yuriyarqan. Y jutinkunaqa karqan Sem,+ Cam+ y Jafetmi.+

6 Tsëpitanam patsachö nunakunaqa mirar qallëkuyarqan, y mëtsika warmi tsurinkunam yuriyarqan. 2 Tsënam angelkunaqa*+ nunakunapa warmi tsurinkuna shumaq kayanqanta rikäyarqan. Y cada ünum munayanqan warmikunata akrayarqan y pëkunawan casakuyarqan. 3 Tsëmi Teyta Jehoväqa nirqan: “Jutsata* ruraq karnin mana allikunata rurayaptinmi, nunakuna kawar sïguiyänantaqa permitishaqnatsu.+ Tsëmi cientu veinti wata masllana kawayanqa”.+

4 Tsë tiempum nefilim* nir reqiyanqan jatusaq nunakuna patsachö kawayarqan. Tsë witsankunaqa angelkunam nunakunapa warmi tsurinkunawan kakuyarqan, y tsënöpam tsurinkuna yuriyarqan. Tsë tsurinkunam unë witsanqa alläpa kallpasapa y reqishqa kayarqan.

5 Tsëmi Teyta Jehoväqa rikarqan entëru patsachö nunakuna imëka mana allikunata rurëkäyanqanta, y shonqunkunachö mana allikunallata imëpis yarparäkuyanqanta.+ 6 Teyta Jehoväqa llakikurqanmi* nunakunata patsachö kamanqampita, y shonqunchömi nanatsikurqan.+ 7 Tsëmi Teyta Jehoväqa nirqan: “Kamanqä nunakunatam entëru patsapita pasëpa* ushakätsishaq. Awmi, nunakunata, manshu animalkunata, lätëpa pureq animalkunata y ciëluchö volaq* pishqukunata kamanqäpitam arrepentikü, tsëmi llapankunata ushakätsishaq”. 8 Tsënö kaptimpis, Noëqa Teyta Jehoväpa rikënimpaq alli nunam karqan.

9 Noëpa vïdanqa kënömi karqan.

Noëqa allillata ruraq nunam karqan.+ Pëqa manam tsë tiempu nunakunanötsu karqan, sinöqa alli kaqllatam imëpis rurarqan.* Pëqa Dios Yaya munanqannömi imëpis kawarqan.*+ 10 Noëpaqa kimam tsurinkuna karqan. Jutinkunaqa karqan Sem, Cam y Jafetmi.+ 11 Patsachöqa imëka mana allikunata rurarlla, maqanakurlla y wanutsinakurlla o wañutsinakurlla kayanqantam Teyta Diosqa rikarqan. 12 Awmi, tsënömi karqan, patsachöqa imëka mana alli rurëkunalla kanqantam Teyta Diosqa rikarqan.+ Llapan nunakunam imëka mana allikunata rurayaq.+

13 Tsëmi Teyta Diosqa Noëta nirqan: “Llapan nunakunapa culpanmi patsachö maqanakuy y wanutsinakuy alläpa mirashqa, tsëmi pëkunata y patsachö imëka kawaqtapis llapanta ushakätsishaq.+ 14 Tsëmi qerupita* atska pïsuyoq arcata* ruranëki,+ y janampa y rurimpam breawan* llushinëki.+ 15 Kënömi kanan: largunqa cientu treinta y cuatru metrusmi kanan, anchunnam veintidos metrus, y altunnam trëci metrus. 16 Kima pïsuyoqmi kanan: primer pïsuyoq, segundu pïsuyoq y tercer pïsuyoq. Y aktsi yëkunampaqmi tëchumpita mediu metruchönö ventänan* dejanëki, y mëqan läduchöpis punkunmi ruranëki.+

17 Noqaqa patsachö llapan kawaqkuna* ushakäyänampaqmi alläpa tamyatsimushaq,*+ patsaman yaku juntanqanyaq. Y patsachö llapan kawaqkunam ushakäyanqa.+ 18 Qamwanmi juk acuerduta rurä. Qam, warmiki, tsurikikuna y lumtsuynikikunam arcaman yëkuyänëki.+ 19 Tsënöllam tukuy cläsi animalkunata chinan orquta*+ arcaman yëkatsinëki,+ tsënöpa qamwan juntu salvakuyänampaq. 20 Qam këkanqëkimanmi cada kastapita ishkëpayan animalkuna shayämunqa: tukuy cläsi pishqukuna, manshu animalkuna y lätëpa pureq animalkuna. Y qamwan juntu salvakuyänampaqmi arcaman yëkuyanqa.+ 21 Y qamqa tukuyläya mikuytam juntanëki,+ tsëmi qamkunapaq y animalkunapaq kanqa”.

22 Noëqa, Teyta Dios llapan mandanqantam rurarqan. Awmi, Teyta Dios ninqannöllam llapanta rurarqan.+

7 Tsëpitanam Teyta Jehoväqa Noëta nirqan: “Qamqa imëpis alli kaqtam ruranki,+ y manam kanan tiempu nunakunanötsu kanki, tsëmi qamwan familiëki arcaman yëkuyänëki. 2 Tsënöllam limpiu* animalkunatapis cada kastapita chinata qanchista y orquta* qanchista arcaman yëkatsinëki.+ Peru mana limpiu animalkunataqa cada kastapitam ishkëllata chinan orquta arcaman yëkatsinëki. 3 Y entëru patsapita mana ushakäyänampaqmi, ciëluchö volaq* pishqukunatapis cada kastapita qanchis chinata y qanchis orquta arcaman yëkatsinëki.+ 4 Kanampita qanchis junaqllatanam cuarenta junaq y cuarenta paqas tamyatsimushaq,+ tsënöpa entëru patsachö llapan kawaqkunata ushakätsinäpaq”.+ 5 Noëqa Teyta Jehovä mandanqannöllam llapanta rurarqan.

6 Noë seiscientus watayoq këkaptinmi alläpa tamyarqan,* y patsamanmi yaku juntarqan.+ 7 Y manaraq tamyar qallaptinmi Noëqa warminwan, tsurinkunawan, y lumtsuyninkunawan arcaman yëkuyarqan.+ 8 Tsënöllam limpiu animalkuna, mana limpiu animalkuna, tukuy cläsi pishqukuna y patsachö llapan kuyukoq animalkunapis+ 9 Noë kaqman ëwayarqan, y Noëta Teyta Dios mandanqannömi animalkunaqa ishkë ishkë, chinan orqu* arcaman yëkuyarqan. 10 Tsëpita qanchis junaq pasariptinmi fuertipa tamyar qallëkurqan.

11 Noë seiscientus watayoq këkaptinmi, ishkë kaq killapa diecisiëti junaqninchö ciëlupa punkunkuna kichakarqan,+ y ciëluchö qocharaq mëtsika yakum shikwar qallëkamurqan. 12 Y cuarenta junaq y cuarenta paqasmi alläpa tamyëkurqan. 13 Tsë junaqmi Noëqa warminwan, tsurinkuna Sem, Cam, Jafetwan+ y kiman lumtsuyninkunawan arcaman yëkuyarqan.+ 14 Pëkunaqa tukuy cläsi chukaru animalkunawan, tukuy cläsi manshu animalkunawan, tukuy cläsi lätëpa pureq animalkunawan, tukuy cläsi pishqukunawan y tukuy cläsi älayoq animalkunawanmi arcaman yëkuyarqan. 15 Tukuy kasta kawaq* animalkunam Noë kaqman ëwayarqan, y ishkë ishkëmi arcaman yëkuyarqan. 16 Noëta Teyta Dios mandanqannöllam tukuy kasta animalkuna chinan orqu* arcaman yëkuyarqan. Y arcaman Noë yëkuriptinmi Teyta Jehoväqa arcapa punkunta wichqarkurqan.

17 Cuarenta junaqmi tamyarqan, y patsaman yaku juntanqanmannömi arcaqa pallarikar* qallëkurqan, y yaku jananchömi këkarqan. 18 Yakuqa masmi patsaman juntar sïguirqan, peru arcaqa yaku jananchömi këkarqan. 19 Jatusaq jirkakunatapis llapantam yakuqa tsaparkurqan.+ 20 Joqta metru mediupanömi* yakuqa jirkakunata tsaparqan.

21 Tsënömi kë patsachö llapan kawaqkunata ushakätsirqan:+ manshu animalkunata, tukuy cläsi pishqukunata, chukaru animalkunata, patsachö grüpuypa pureq tukuy cläsi kurukunata y llapan nunakunatam ushakätsirqan.+ 22 Patsachö kawaq kaqkunaqa llapanmi ushakäyarqan.+ 23 Awmi, patsachö llapan kawaqkunatam Teyta Diosqa ushakätsirqan: nunakunata, animalkunata, lätëpa pureq animalkunata y tukuy cläsi pishqukunatapis. Llapantam ushakätsirqan.+ Noëwan arcachö këkaqkunallam salvakuyarqan.+ 24 Yakuqa cientu cincuenta junaqpam patsachö junta karqan.+

8 Tsënö kaptimpis Teyta Diosqa manam qonqëkurqantsu Noëta ni pëwan arcachö këkaq chukaru animalkunata ni manshu animalkunata.+ Tsëmi Teyta Diosqa patsachö yaku wallkayar qallëkunampaq fuertipa vientuykatsirqan. 2 Y ciëluchö këkaq mëtsika yaku manana shikwamunampaqmi ciëlupa punkunkunata wichqarkurqan, y tsënöpam tamyarqannatsu.+ 3 Yakuqa ichikllapa ichikllapam patsachö wallkayar qallëkurqan. Y cientu cincuenta junaqpaqqa allipanam wallkärishqa karqan. 4 Arcaqa qanchis kaq killapa diecisiëti kaq junaqninchömi Ararat jirkapa puntanchö quedarirqan. 5 Isqun kaq killapaqqa, yakuqa mas wallkallanam karqan. Y chunka kaq killapa punta kaq junaqnimpaqqa, jirkakunapa puntankunam rikakarqanna.+

6 Cuarenta junaq pasariptinqa, Noëqa arcapa ventänantam kicharqan.+ 7 Y kutin kutinmi cuervu niyanqan pishquta waqtaman mandarqan, y tsë pishquqa patsa tsakinqanyaqmi ëwarnin y kutimurnin karqan.

8 Tsëpitanam Noëqa patsachö yaku wallkashqana kanqanta o atskallaraq këkanqanta musyanampaq juk palumata mandarqan. 9 Y entëru patsachö yaku jinallaraq kaptinmi,+ tsë palumaqa ni mëmampis ratëta mana puëdir arcaman kutirqan. Tsëmi Noëqa palumata arcaman kutitsinampaq makinta ventänapa kamarqan.* 10 Qanchis junaq mas shuyëkurmi Noëqa palumata yapë mandarqan. 11 Y tsë tardillam palumaqa arcaman kutirqan. ¡Pïcunchömi tsëllaraq shipishqa olïvus plantapa rapranta Noëman chätsirqan! Tsënöpam Noëqa musyarqan patsachöqa yaku masna wallkashqa kanqanta.+ 12 Tsëpitaqa qanchis junaq masran Noëqa shuyarqan. Tsëpitanam palumata yapë mandarqan, y tsë kutichöqa manam kutirqannatsu.

13 Noë seiscientus ünu watayoqna këkaptin,+ qallanan killapa punta kaq junaqninqa, manam patsachö yaku karqannatsu. Y Noëqa arcapa tëchumpa juk kuchuntam kicharqan, y tsëpam rikarqan patsaqa masna tsakishqa kanqanta. 14 Ishkë kaq killapa veintisiëti junaqnimpaqqa, patsaqa pasëpanam* tsakishqa karqan.

15 Tsënam Teyta Diosqa Noëta nirqan: 16 “Arcapita yarquyë qam, warmiki, tsurikikuna y lumtsuynikikuna.+ 17 Y qamwan këkaq llapan animalkunata arcapita qarqamuy:+ volaq* pishqukunata, chukaru animalkunata, manshu animalkunata y lätëpa pureq animalkunata. Tsënöpam patsachö mirayanqa y atska kayanqa”.+

18 Tsëmi Noëqa warminwan, tsurinkunawan+ y lumtsuyninkunawan arcapita yarqayämurqan. 19 Tsënöllam pëwan arcachö këkaq llapan animalkunapis yarqayämurqan. Lätëpa pureq animalkuna, tukuy cläsi pishqukuna y patsachö kuyukoq tukuy cläsi animalkunam, kastankunamannö arcapita yarqayämurqan.+ 20 Tsëpitanam Noëqa Teyta Jehoväpaq juk altarta rurarqan,+ y tsëpa jananchömi patsachö pureq limpiu animalkunata y volaq* kaq limpiu animalkunata+ pishtar Teyta Diospaq rupatsirqan.+ 21 Y tsë rupatsinqan qarëkunaqa Teyta Jehovämanmi shumaq* pukutar o mushkur charqan. Tsëmi Teyta Jehoväqa shonqunchö nirqan: “Nunapa shonqunqa jövin kanqampitam mana allillaman yarparan,+ tsëmi nunapa culpanrëkurqa patsata imëpis maldicishaqnatsu.+ Mananam kënöqa patsachö kawaqkunata imëpis ushakätsishaqnatsu.+ 22 Kanampitaqa, murukuy tiempu y cosëcha tiempu, alalë witsan y achachë witsan, paqas y junaqmi imëpis patsachö kanqa”.+

9 Noëtawan tsurinkunata bendicirmi Teyta Diosqa kënö nirqan: “Wamrëkikuna atska katsun, y patsa juntanqanyaq mirayë.+ 2 Patsachö llapan animalkuna, llapan volaq* pishqukuna, patsachö lätëpa pureq llapan animalkuna y lamarchö llapan pescädukunam mantsayäshurniki sïguiyanqa. Tsëmi kanampitaqa llapan animalkunata dominayanki.+ 3 Y llapan animalkunam mikuyänëkipaq kanqa. Imanömi tukuyläya plantakunata mikuyänëkipaq dispunirqö,+ tsënöllam llapan kawaq animalkunata y lätëpa pureq animalkunatapis mikuyänëkipaq dispunikä.+ 4 Imëka animalpis yawaryoq karmi kawan, tsëmi yawaryoq ëtsataqa mikuyänëkitsu.+ 5 Tsënöllam pï nunapis o ima animalpis wanutsiyäshuptikiqa,* tsë wanutsiyäshoqniki kaqta cuentata mañashaq. Pitapis wanutseq o wañutseq animalqa wanutsishqam kanqa, y nuna mayinta wanutseq nunapis wanutsishqam kanqa.+ 6 Noqa Dios Yayaqa kikï rikoqtam nunata rurarqä.+ Tsëmi pillapis nuna mayinta wanutsiptinqa,* kikintapis wanutsiyänëki.+ 7 Atska wamrayoq kayë, y patsa juntanqanyaq mirayë”.+

8 Tsëpitanam Teyta Diosqa Noëta y tsurinkunata nirqan: 9 “Kananmi juk acuerduta rurä qamkunawan,+ qamkunapita yureq kastëkikunawan 10 y arcapita qamkunawan yarqoq llapan animalkunawan; volaq* pishqukunawan, manshu animalkunawan y chukaru animalkunawan. Juk parlakuychöqa, patsachö llapan kawaqkunawan.+ 11 Kë acuerdutam qamkunawan rurä: fuerti tamyawanqa* manam patsata ni patsachö kawaqkunata imëpis ushakätsishaqnatsu”.+

12 Tsëpitanam Teyta Diosqa nirqan: “Kë señalmi imëpis yarpätsiyäshunki qamkunawan y llapan animalkunawan ruranqä acuerduta: 13 turmanyënïmi pukutëchö yurimunqa. Tsëmi yarpätsikunqa patsachö llapan kawaqkunawan acuerdu ruranqäta. 14 Tsëmi patsa jananchö pukutë kaptinqa, tsëchö imëpis turmanyë yurinqa. 15 Tsënömi yarpäshaq qamkunawan y tukuyläya animalkunawan acuerdu ruranqäta. Y manam fuerti tamyawanqa patsachö llapan kawaqkunata imëpis ushakätsishaqnatsu.+ 16 Pukutëchö turmanyë yureqta rikarqa, qamwan y patsachö llapan animalkunawan mana ushakaq acuerduta ruranqätam yarpäshaq”.

17 Tsëpitanam Teyta Diosqa Noëta yapë nirqan: “Kë señalmi rikätsikun patsachö llapan kawaqkunawan acuerduta ruranqäta”.+

18 Arcapita yarqoq Noëpa tsurinkunaqa kayarqan Sem, Cam y Jafetmi.+ Y tsëpitaqa, Campa tsurin Canaanmi yurirqan.+ 19 Tsë kimanmi Noëpa tsurinkuna kayarqan, y pëkunapitam patsachö llapan nunakuna mirayarqan.+

20 Tsëpitanam Noëqa chakrachö murukur qallëkurqan, y üvas plantakunatam plantarqan. 21 Vïnuwan macharkurmi carpan* rurinchö llapan röpanta jipikurqan. 22 Y Canaanpa papänin Camqa, papänin Noëta qalapächuta rikëkurmi ishkan wawqinkunata willaq ëwarqan. 23 Tsënam Semwan Jafetqa jakuta ishkan lädupa tsarirkur* y umbrunkunayaq pallarkur* qepapëllapa yëkuyarqan. Y qalapächu këkaq papäninta mana rikäyänampaqmi juk läduman tumarëkarlla jakuwan tsaparkuyarqan.

24 Vïnuwan machanqampita kachakärirmi Noëqa musyaskirqan ultimu kaq tsurin* imata rurashqa kanqanta, 25 tsëmi kënö nirqan:

“Maldïtu Canaan.+

Pëqa wawqinkunapa esclävunmi* kanqa”.+

26 Tsëpitanam nirqan:

“Canaanqa Sempa esclävun katsun.+ Y Sempa Teyta Diosnin Jehovä alabashqa katsun.

Y Canaanqa Jafetpapis esclävun katsun”.

28 Alläpa tamya pasanqampitaqa trescientus cincuenta wata masran Noëqa kawarqan.+ 29 Y novecientus cincuenta watayoq këkarmi Noëqa wanukurqan.

10 Noëpa tsurin Sempa,+ Campa y Jafetpa vïdankunaqa kënömi karqan.

Alläpa tamya* pasariptinmi pëkunapa tsurinkuna yuriyarqan.+ 2 Jafetpa tsurinkunam kayarqan Gömer,+ Magog,+ Madäi, Javan, Tubal,+ Mesec+ y Tiras.+

3 Gömerpa tsurinkunam kayarqan Askenaz,+ Rifat y Togarmä.+

4 Javanpa tsurinkunam kayarqan Elisä,+ Tarsis,+ Kitim+ y Dodanim.

5 Pëkunapa kastankunam islakunachö täkuyaq, y tsë idiömallata parlaqpura y familiapuram tukuy markakunachö y tukuy nacionkunachö täkuyarqan.

6 Campa tsurinkunam kayarqan Cus, Mizräim,+ Put+ y Canaan.+

7 Cuspa tsurinkunam kayarqan Sebä,+ Havilä, Sabtä, Raamä+ y Sabtecä.

Y Raamäpa tsurinkunam kayarqan Seba y Dedan.

8 Cusqa Nemrodpa papäninmi karqan, y puntataqa Nemrodmi patsachö alläpa puëdeq tikrarqan. 9 Nemrodqa animalkunata wanutsitam yachaq,* y Teyta Jehoväpa contranmi churakarqan. Tsëmi wakinkunaqa kënö nir parlayan: “Pëqa Nemrodnömi animalkunata wanutsita yachan y Teyta Jehoväpa contranmi këkan”. 10 Sinar nir reqiyanqan sitiuchö+ Nemrod puntata gobernanqan markakunaqa kayarqan Babel,+ Erec,+ Akkad y Calnëmi. 11 Y Sinarpitam Asiriaman ëwarqan,+ y tsëchömi Nïnivi+ markata, Rehobot-Ir markata, Cälah markata 12 y Resen markata ruratsirqan, y Resenqa këkarqan Nïniviwan Cälah markakunapa chowpinchömi.* Tsë markakunam juk jatun markaman tikrayarqan.*

13 Mizräimpa tsurinkunam kayarqan Ludim,+ Anamim, Lehabim, Naftuhim,+ 14 Patrusim,+ Casluhim (pëpa kastankunam filisteukuna+ kayarqan) y Caftorim.+

15 Canaanpa tsurinkunam kayarqan Sidon+ y Het.+ Sidonmi mayor tsurin karqan. 16 Canaanpa kastankunam kayarqan jebuseu nunakuna,+ amorreu nunakuna,+ guirgaseu nunakuna, 17 heveu nunakuna,+ arqueu nunakuna, sineu nunakuna, 18 arvadeu nunakuna,+ zemareu nunakuna y hamateu nunakuna.+ Y tiempu pasariptinmi cananeukunaqa rakikäyarqan. 19 Tsëmi cananeukunapa markankunaqa karqan Sidon markapita Gäza markapa+ lädunchö këkaq Guerar markayaq,+ Sodömayaq, Gomörrayaq,+ Admäyaq y Läsa markapa lädunchö këkaq Zeboyim markayaq.+ 20 Pëkunam Campa kastankuna kayarqan. Y pëkunaqa mëtsika familiakunaman, mëtsika markakunaman y mëtsika nacionkunamanmi tikrayarqan, y tukuyläya idiömakunatam parlayarqan.

21 Sempapis tsurinkuna karqanmi. Semqa Jafetpa menor kaq wawqinmi* karqan. Semmi Ëberpa+ tsurinkunapa unë kastankuna karqan. 22 Sempa tsurinkunam kayarqan Elam,+ Asur,+ Arpaksad,+ Lud y Aram.+

23 Arampa tsurinkunam kayarqan Uz, Hul, Guëter y Mas.

24 Arpaksadqa Seläpa papäninmi karqan,+ Selänam Ëberpa papänin karqan.

25 Ëberpa tsurinkunaqa ishkaqmi kayarqan. Mayor kaqpa jutinmi Pëleg karqan.*+ Tsënöqa jutin churarqan tsë witsanchö nunakuna rakikar wakpa këpa ëwakuyanqampitam. Y juk kaq tsurimpa jutinnam Joctan karqan.+

26 Joctanpa tsurinkunam kayarqan Almodad, Sëlef, Hazarmävet, Jërah,+ 27 Hadoram, Uzal, Diclä, 28 Obal, Abimael, Seba, 29 Ofir,+ Havilä y Jobab. Pëkunam Joctanpa tsurinkuna kayarqan.

30 Pëkuna kawayanqan sitiuqa karqan, Mesäpita Sefarchö inti o rupay yarqamunan lädupa këkaq jirkakunayaqmi.

31 Pëkunam Sempa kastankuna kayarqan. Y pëkunaqa mëtsika familiakunaman, mëtsika markakunaman y mëtsika nacionkunamanmi tikrayarqan,+ y tukuyläya idiömakunatam parlayaq.

32 Pëkunam kayarqan Noëpa tsurinkunapa kastankuna. Pëkunaqa tukuy kastakunaman y nacionkunamanmi tikrayarqan. Alläpa tamya pasariptinqa, tsë familiakunapitam entëru patsachö tukuy nacionkuna yuriyarqan.+

11 Tsë witsanqa, llapan nunakunam juk idiömallata parlayaq, y llapan parlayanqantam entiendinakuyaq.* 2 Tsënam nunakunaqa inti o rupay yarqamunan lädupa ëwakuyarqan, y Sinar nir reqiyanqan sitiuchö+ jatun pampata* tarïkurmi tsëchö quedakuyarqan. 3 Tsëpitam kënö ninakuyarqan: “Ninawan kuwar ladrïllukunata rurashun”. Tsënömi rumipa rantin ladrïlluta utilizäyarqan, y breawanmi* mezclata rurayarqan. 4 Tsëpitam niyarqan: “Juk markata rurashun y ciëluyaq chaq törrita sharkatsishun. Tsënömi reqishqa kashun y mananam mëtsëpa rakikäshunnatsu”.+

5 Tsënam, Teyta Jehoväqa rikarqan rurëkäyanqan markata y törrita. 6 Y Teyta Jehoväqa kënömi nirqan: “¡Rikë! Llapankuna juk sitiullachö juntarar y tsë idiömallata parlarmi+ tsëta rurar qallëkuyashqa. Y kananqa llapan rurëta munayanqantam lograyanqa. 7 Aku,+ pëkunaman uräshun, y idiömankunata tukuyläyaman tikratsishun, tsënöpa mana entiendinakuyänampaq”. 8 Tsënömi Teyta Jehoväqa llapan nunakunata tsë sitiupita mëtsëpa rakikätsirqan,+ y ichikllapa ichikllapam tsë marka rurëta dejayarqan. 9 Tsëmi tsë markapa jutinqa Babel*+ karqan. Tsëchömi Teyta Jehoväqa entëru patsachö nunakunata tukuyläya idiömakunata parlatsirqan, y tsë sitiupitam Teyta Jehoväqa llapankunata mëtsëpa rakikätsirqan.

10 Sempa+ vïdanqa kënömi karqan.

Alläpa tamya* kanqampita ishkë wata pasariptinmi, Sem cien watayoq këkaptin tsurin Arpaksad+ yurirqan. 11 Tsurin Arpaksad yurinqampitaqa, quinientus wata masran Semqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi.+

12 Arpaksad treinta y cincu watayoq këkaptinmi tsurin Selä yurirqan.+ 13 Tsurin Selä yurinqampitaqa, cuatrocientus tres wata masran Arpaksadqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi.

14 Selä treinta watayoq këkaptinmi tsurin Ëber yurirqan.+ 15 Tsurin Ëber yurinqampitaqa, cuatrocientus tres wata masran Seläqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi.

16 Ëber treinta y cuatru watayoq këkaptinmi tsurin Pëleg yurirqan.+ 17 Tsurin Pëleg yurinqampitaqa, cuatrocientus treinta wata masran Ëberqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi.

18 Pëleg treinta watayoq këkaptinmi tsurin Reü yurirqan.+ 19 Tsurin Reü yurinqampitaqa, doscientus nuëvi wata masran Pëlegqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi.

20 Reü treinta y dos watayoq këkaptinmi tsurin Serug yurirqan. 21 Tsurin Serug yurinqampitaqa, doscientus siëti wata masran Reüqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi.

22 Serug treinta watayoq këkaptinmi tsurin Nacor yurirqan. 23 Tsurin Nacor yurinqampitaqa, doscientus wata masran Serugqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi.

24 Nacor veintinuëvi watayoq këkaptinmi tsurin Tarë yurirqan.+ 25 Tsurin Tarë yurinqampitaqa, cientu diecinuëvi wata masran Nacorqa kawarqan. Warmipis ollqupis tsurinkuna karqanmi.

26 Tarë setenta watata cumpliriptinran tsurinkuna yuriyarqan. Y jutinkunaqa karqan Abran,+ Nacor+ y Haranmi.

27 Tarëpa vïdanqa kënömi karqan.

Tarëqa Abranpa, Nacorpa y Haranpa papäninmi karqan. Haranqa Lotpa+ papäninmi karqan. 28 Y yurinqan Ur markachömi+ Haranqa wanukurqan; caldeu nunakunapa markanchö.+ Pëqa, papänin Tarë kawëkaptinran wanukurqan. 29 Y Abranpis y Nacorpis casakuyarqanmi. Abranpa warmimpa jutinqa Saraimi karqan,+ y Nacorpa warmimpa jutinqa Milcämi karqan.+ Y Milcäqa Haranpa warmi tsurinmi karqan. Haranqa Milcäpawan Iscäpa papäninmi karqan. 30 Saraiqa qolloqmi karqan,+ manam wamrankuna karqantsu.

31 Tarëqa, caldeu nunakunapa Ur nir reqiyanqan markampitam ëwakurqan. Y tsurin Abranta, lumtsuynin Saraita y willkan Lot-tam+ pusharqan. Saraiqa karqan tsurin Abranpa warminmi, y Lotnam Haranpa tsurin karqan. Llapanmi Canaan+ nir reqiyanqan sitiuman ëwakuyarqan. Y Haranman+ chëkurmi tsëchö quedakuyarqan. 32 Doscientus cincu watayoq këkarmi, Haran markachö Tarë wanukurqan.

12 Teyta Jehovämi Abranta nirqan: “Kastëkikunata y papänikipa familianta dejëkur markëkipita ëwakuy. Noqam ëwanëkipaq kaq markaman pushashqëki.+ 2 Jatun nacionmanmi tikratsishqëki y bendicishqëkim, y noqa permitiptïmi jutikipis mëtsëchö reqishqa kanqa, y llapankunapaqmi juk bendicion kanki.+ 3 Bendicishoqniki kaqtaqa bendicishaqmi, y maldicishoqniki kaqtaqa maldicishaqmi.+ Qamwanmi entëru patsachö familiakuna bendicishqa kayanqa”.+

4 Tsënam Abranqa Teyta Jehovä ninqanta cäsukurnin markampita ëwakurqan, y Lotpis pëwanmi ëwarqan. Abranqa setenta y cincu watayoq këkarmi Haran markapita ëwakurqan.+ 5 Awmi, warmin Saraita+ y wawqimpa tsurin Lot-ta+ pusharkurmi Canaanta ëwakurqan.+ Haranchö tariyanqan cösasninkunata+ aparkur y sirweqninkunata pusharkurmi ëwakuyarqan, y Canaanmanmi chäyarqan. 6 Canaanman chëkurqa, Siquem+ nir reqiyanqan sitiuyaqmi Abranqa pasarqan. Tsë sitiuqa Morëchö jatusaq plantakunapa amänunchömi këkarqan.+ Y tsë tiempuchöqa cananeu nunakunam tsë sitiukunachö kawayarqan. 7 Tsënam Teyta Jehoväqa Abranta yuripur nirqan: “Kë sitiukunaqa kastëkikunapaqmi kanqa”.+ Y tsë yuripunqan sitiuchömi Abranqa Teyta Jehoväpaq juk altarta rurarqan. 8 Tsëpitaqa Betel+ nir reqiyanqan sitiuchö inti o rupay yarqamunan lädupa këkaq jirkakunamanmi viajarqan. Betel sitiupa y Hai+ sitiupa chowpinchömi* quedakurqan, y tsëchömi carpanta* armarqan. Tsë sitiupitaqa Betelqa inti o rupay jeqanan lädupam këkarqan, y Haiqa inti o rupay yarqamunan lädupam këkarqan. Y tsë sitiuchömi Abranqa Teyta Jehoväpaq juk altarta rurarqan,+ y tsëpitanam Teyta Jehoväpa jutinta parlarqan.+ 9 Y tsëpitaqa, carpanta* paskarirmi Abranqa atska sitiukunachö quedakurnin Nëgueb+ nir reqiyanqan tsunyaq sitiumampa ëwarqan.

10 Tsëpitanam, Abran këkanqan sitiuchö mallaqë tiempu karqan. Tsënam Abranqa mikuyänampaq ni imapis mana kaptin+ Egiptu nacionman urarqan, tsëchö juk tiempupa quedakunampaq.*+ 11 Egiptuman chëkarnam, warmin Saraita nirqan: “Jukta nishqëki, qamqa alläpa shumaqmi kanki.+ 12 Egipciukuna rikëkuyäshurnikiqa, y warmï kanqëkita musyëkurqa wanuratsimarmi o wañuykatsimarmi quedatsikuyäshunki. 13 Tsënö mana pasakunampaq panï kanqëkita ninki. Tsënöpa shumaq tratayämänampaq y mana wanutsiyämänampaq o wañutsiyämänampaq”.+

14 Y Egiptumanmi yëkuyarqan. Tsënam egipciukunaqa rikäriyarqan Saraiqa shumaq warmi kanqanta. 15 Egiptuchö autoridäkunapis shumaq warmi kanqanta rikarmi Egiptuchö gobernaqta* willayarqan. Y gobernaqpa wayinmanmi Saraita apayarqan. 16 Egiptuchö gobernaqqa, Sarairëkurmi Abranta shumaq tratarqan. Tsëmi mëtsika üshakunata, wäkakunata, ashnukunata, camëllukunata y mëtsika sirwipakoqkunata Abranta qararqan, y tsë sirwipakoqkunaqa warmipis ollqupis kayarqanmi.+ 17 Teyta Jehoväqa Saraita+ cuidarmi Egiptuchö gobernaqta, familianta y sirweqninkunata feyupa castigarqan. 18 Tsënam Egiptuchö gobernaqqa Abranta qayaratsir nirqan: “¡Imanirtan këta ruramarqunki! ¡Imanirtan warmiki kanqanta willamarqëkitsu! 19 ¡Imanirtan ‘panïmi’ nimarqëki!+ Tsënö nimashqa kaptikim ichikllapa pëwan casakurqötsu. Këchömi warmiki këkan. ¡Aparkur ëwakuy!”. 20 Tsënö nïkurmi Egiptuchö gobernaqqa sirweqninkunata mandarqan, tsë sitiupita yarqunqanyaq Abranwan ëwayänampaq. Tsëmi Abranqa warminta pusharkur y cösasninkunata aparkur ëwakurqan.+

13 Tsënam Abranqa Egiptupita ëwakurqan, y Nëgueb+ nir reqiyanqan tsunyaq sitiumanmi witsarqan. Warmin Saraiwan y sobrinun Lotwanmi ëwakuyarqan, y llapan kapunqantam apakurqan. 2 Abranpaqa mëtsika animalninkuna, atska plätan y atska örunmi kapurqan.+ 3 Tsëpitaqa, atska sitiukunachö täkurmi Abranqa Nëgueb nir reqiyanqan sitiupita Betel nir reqiyanqan sitiuyaq ëwarqan. Y unë kawanqan sitiumanmi charqan, Betelpa y Haipa chowpinchö* këkaq sitiuman.+ Tsëchöqa mas puntatanam Abranqa carpanta* armëkur quedakushqa karqan, 4 y tsëchömi juk altarta rurashqa karqan. Y yapëmi tsë sitiuchö Teyta Jehoväpa jutinta parlarqan.

5 Tsë tiempuchöqa, Abranwan juntum Lotqa mëpapis viajaq, y pëpapis atskam üshankuna, wäkankuna y carpankuna* kapurqan. 6 Abranpapis y Lotpapis mëtsika animalninkuna kaptinmi qewapis karqannatsu, tsëmi juntu këta puëdiyarqannatsu. 7 Tsënö kaptinmi Abranpa mitseqninkuna y Lotpa mitseqninkuna feyupa discutiyarqan. (Tsë tiempuqa, cananeu y perizïta nunakunam tsë sitiukunachö kawayaq).+ 8 Tsënam Abranqa Lot-ta+ nirqan: “Noqantsikqa familiam kantsik. Ama noqantsik ni mitseqnintsikkuna discutir kashuntsu. 9 Musyanqëkinöpis këchöqa mëtsika sitiukunam kan, mana discutir kanapaq rakikäkurishun. Izquierda lädupa ëwakuptikiqa derëcha lädupam ëwakushaq, y derëcha lädupa ëwakuptikiqa izquierda lädupam ëwakushaq”. 10 Tsënam Lotqa rikachakur Jordan uranta+ rikärirqan Zoar markayaq.+ Y Teyta Jehovä ruranqan huertachönö+ y Egiptu nacionchönö mëtsika yaku kanqantam rikarqan. Sodömata y Gomörrata Teyta Jehovä manaraq ushakätsiptinqa, tsënö shumaqmi tsë sitiukuna karqan. 11 Lotqa Jordan urëtam akrarqan, y inti o rupay yarqamunan lädumanmi carpankunata* aparkur ëwakurqan. Y tsënömi rakikäyarqan. 12 Abranqa Canaan sitiumanmi kawaq ëwakurqan. Y Lotnam Jordan uranchö këkaq markakunapa amänunman täkoq* ëwakurqan,+ y tsëpitaqa Sodöma markapa amänunchömi carpanta* armëkur quedakurqan. 13 Sodömachöqa llapankunam alläpa mana alli kayaq, y jutsata* rurarmi Teyta Jehoväta cöleratsiyaq.+

14 Lotwan Abran rakikäriyaptinmi Teyta Jehoväqa Abranta nirqan: “Tsë shëkanqëki* sitiupita mëtsëpa rikachakuy, y llapan lädupa rikë. 15 Tsë llapan rikëkanqëki sitiukunam qampaq y kastëkikunapaq kanqa, y qamkunapam imëpis kanqa.+ 16 Qampa kastëkikunaqa allpanö mëtsikam kayanqa. Imanömi allpataqa pï nunapis yupëta puëdintsu, tsënöllam kastëkikunatapis mëtsika kayaptin yupëta puëdiyanqatsu.+ 17 Tsë rikëkanqëki sitiukunatam qamta entregashqëki, wakpa këpa reqipakur puri”. 18 Tsënö niptinnam Abranqa tsëpita ëwakurqan, y carpakunallachömi* täkurqan. Y tiempuwanqa Mamrë+ sitiuchö jatusaq plantakuna këkaqmanmi charqan. Tsë sitiuqa Hebronchömi+ këkan. Tsëchömi quedakurqan y Teyta Jehoväpaqmi juk altarta rurarqan.+

14 Tsëpitanam, Sinarchö+ Amrafel gobernëkaptin, Elasarchö Arioc gobernëkaptin, Elamchö+ Kedorlaomer+ gobernëkaptin y Goyimchö Tidal gobernëkaptin 2 guërra qallëkurqan. Tsë gobernaqkunam, Sodöma+ markachö gobernaq Bërawan, Gomörra+ markachö gobernaq Birsäwan, Admä markachö gobernaq Sinabwan, Zeboyim+ markachö gobernaq Semëberwan y Bëla o Zoar markachö gobernaqwan guërrata rurayarqan. 3 Tsë llapan gobernaqkunam soldädunkunata juntëkur Sidim pampaman+ ëwayarqan. Tsë pampatam kananqa Kachi lamar*+ nir reqiyan.

4 Tsë pitsqan gobernaqkunam Kedorlaomerta döci watapa sirwishqa kayarqan. Peru trëci kaq watachöqa manam sirwita munayarqannatsu. 5 Y catorci kaq watachöqa, Kedorlaomerwan yanapaqnin gobernaqkunam guërrata rurarnin atska sitiukunachö venciyarqan: Asterot-Carnäim sitiuchömi refaim nunakunata venciyarqan, Cam markachönam zuzim nunakunata venciyarqan, Savë-Quiryatäim sitiuchönam Emim nunakunata+ venciyarqan, 6 y Seir jirkakunapita+ tsunyaq sitiupa lädunchö El-Paran sitiuyaqmi horeu nunakunawan+ pelyar chäyarqan, y tsëchömi venciyarqan. 7 Tsëpita kutiramurmi En-Mispat sitiuman chäyarqan. Tsë sitiutam kananqa Cades+ nir reqiyan. Tsëpitanam amalequïta nunakuna+ kawayanqan sitiukunata duëñutsakuyarqan, y Hazazon-Tamar markachö+ amorreu nunakunatapis+ venciyarqanmi.

8 Tsënam Sodömachö gobernaq, Gomörrachö gobernaq, Admächö gobernaq, Zeboyimchö gobernaq, Bëlachö o Zoarchö gobernaq y soldädunkunaqa, Sidim pampaman ëwayarqan. Y tsëchömi kë gobernaqwan pelyayänampaq churakäyarqan: 9 Elamchö gobernaq Kedorlaomerwan, Goyimchö gobernaq Tidalwan, Sinarchö gobernaq Amrafelwan y Elasarchö+ gobernaq Ariocwan. Tsë chuskunmi pitsqan gobernaqwan guërrachö kayarqan. 10 Sidim pampachöqa mëtsika bream* pözu pözu qocharaq. Tsëmi Sodömachö y Gomörrachö gobernaqkunawan soldädunkunaqa, qeshpir ëwakuyanqanchö tsë pözukunaman jeqakurkuyarqan, y wakinnam jirkakunapa qeshpir ëwakuyarqan. 11 Y venceqkunaqa, Sodöma y Gomörra markakunachö nunakunapa imëkankunata y mikuyninkunata aparkurmi pasakuyarqan.+ 12 Y Abranpa sobrinun Lotqa Sodömachömi+ tsë witsanqa täkurqan, tsëmi pëtapis imëkantawan prësu apakuyarqan.

13 Tsënam qeshpir ëwakoq nuna Abranman* charnin llapan pasakunqanta willarqan. Tsë witsanqa, amorreu Mamrëpa jatusaq plantakuna këkanqan sitiuchömi+ Abran kawarqan,* y Mamrëqa Escolpa y Anerpa+ wawqinmi karqan. Tsë sitiupita nunakunaqa Abranwanmi acuerduta rurashqa kayarqan imëkachöpis yanapanakuyänampaq. 14 Abranqa, sobrinunta apakushqa kayanqanta musyaskirmi,+ pelyëta yachaq trescientus dieciöchu sirweqninkunata pusharkur sobrinunta apakoqkunata qatir Dan markayaq ëwarqan.+ Tsë sirweqninkunaqa Abranpa wayinchömi yurishqa kayarqan. 15 Abranqa paqas höram sirweqninkunata atska grüpuman rakirqan, y tsë sirweqninkunawanmi sobrinunta apakoqkunaman illaqpita chëkurnin pelyar venciyarqan. Y qeshpir ëwakuyaptinmi, Damascu markapita norti kaq läduchö Hobä sitiuyaq qatiyarqan. 16 Tsënömi Abranqa sobrinun Lot-ta y Lotpa imëkankunata kutitsimurqan. Awmi, llapan apakuyanqanta, warmikunata y ollqukunatam kutitsimurqan.

17 Tsëpitanam Abranqa Kedorlaomertawan yanapaqnin gobernaqkunata vencirir kutikarqan, y Sodömachö gobernaqmi Savë pampayaq pëwan tinkoq ëwarqan. Y tsë pampataqa Gobernaqpa pampan nirpis reqiyanmi.+ 18 Salemchö gobernaq+ Melquisedecpis+ Abranta taripaqmi ëwarqan. Pëqa Llapanta Gobernaq Poderösu Diosta adoraq sacerdötim karqan.+ Pëmi tantata y vïnuta Abranta qararqan.

19 Tsëpitanam Abranta bendicir nirqan:

20 ¡Llapanta Gobernaq Poderösu Dios alabashqa katsun!

Pëmi contrëki kaqkunata vencinëkipaq yanapashurqunki”.

Tsënam Abranqa llapan kutitsimunqampita diezmuta entregarqan.+

21 Tsëpitanam Sodömachö gobernaqqa Abranta nirqan: “Cösaskunataqa quedatsikuy, salvamunqëki nunakunallata kutïkatsimë”. 22 Tsënam Abranqa nirqan: “Llapanta Gobernaq Poderösu Jehovä Diospa rikëninchömi, awmi, ciëluta y patsata kamaq Teyta Diospa rikëninchömi makïta pallarkur* jurarnin këta nï: 23 ‘Noqarëkurmi Abranqa imëkayoq tikrashqa’ nirnin mana parlamänëkipaqmi, ni juk hïlullatapis ni llanqipa juk watunllatapis ni imallatapis qampataqa quedatsikushaqtsu. 24 Yanapamaqnïkuna mikuyanqanllatam kutitsïnikitaqa puëdishaqtsu. Tsënö kaptimpis, Anerta, Escolta y Mamrëtaqa+ yanapayämanqampita pëkunapa kaqta entreguëkuy”.

15 Y tsë llapan pasanqanchömi Teyta Jehoväqa Abranta revelarnin nirqan: “Abran, ama imatapis mantsëtsu,+ noqam imëkapitapis tsapashqëki,*+ y juk jatun bendiciontam chaskinki”.+ 2 Tsënam Abranqa nirqan: “Llapanta Gobernaq Teyta Jehovä, ¿imapaqraq bendicimanki ni juk tsurïllapis mana këkaptinqa? Wanukuptïqa o wañukuptïqa Damascupita sirwimaqnï+ Eliezerllachi llapan imëkäwan quedakunqa”. 3 Tsëpitanam nirqan: “Manam juk tsurï kananllatapis permitirqunkitsu.+ Y llapan kapamanqanwanqa sirwimaqnïllam quedakunqa”. 4 Tsënam Teyta Jehoväqa nirqan: “Manam tsënötsu kanqa, llapan kapushunqëkiqa kikikipa tsurikipaqmi kanqa,+ y manam sirwishoqnikipaqtsu”.

5 Tsëpitanam waqtaman yarqaratsir nirqan: “Ciëluman rikëkur estrëllakunata yupari... mä yupëta puëdinkikush”. Y tsëpitanam nirqan: “Qampa kastëkikunaqa rikëkanqëki estrëllakunanömi mëtsika kanqa”.+ 6 Abranqa llapan shonqunwanmi Teyta Jehoväman markäkurqan o yärakurqan,+ tsëmi Teyta Diospa rikënimpaqqa allita ruraq nuna karqan.+ 7 Y Teyta Diosqa kënömi nirqan: “Noqaqa Jehovämi kä. Noqam kë sitiukunata entreganaqpaq caldeu nunakunapa Ur markampita pushamurqoq”.+ 8 Tsënam Abranqa kënö tapurqan: “Llapanta Gobernaq Teyta Jehovä, ¿imanötan musyashaq rasumpa entregamänëkipaq kaqta?”. 9 Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “Kima watayoq ternërata, kima watayoq cabrata, kima watayoq carnëruta, juk kullkushta y juk llullu palumata noqapaq akrë”. 10 Tsënam Abranqa tsë akranqan animalkunata pishtar ishkëman roqurqan, tsënö kaptimpis kullkushta y llullu palumataqa manam ishkëmantsu roqurqan. Tsëpitanam ishkëman roqunqan ëtsakunata frenti frenti churarqan. 11 Y wiskurkunam ëtsata tumapar qallëkuyarqan, tsënam Abranqa qarqur usharqan.

12 Inti o rupay jeqëkaptinnam Abranqa pununë venciptin punukärirqan, y mantsanëpaq ampirëkaqtam o tsakëkaqtam* suëñurqan. 13 Y tsë suëñuyninchömi Teyta Diosqa Abranta nirqan: “Këta musyanëkitam munä: llapan kastëkikunam juk nacionchö forastëru kayanqa. Tsëchömi esclävuman tikratsir cuatrocientus watapa sufritsiyanqa.+ 14 Peru tsë nacionchö kastëkikunata sufritseqkunataqa castigashaqmi,+ y tsëpitaqa imëka cösaskunata aparkurmi yarqayämunqa.+ 15 Qamqa unëraqmi kawanki y kushishqam wanukunki o wañukunki, y unë kastëkikunatanöllam pampayäshunki.+ 16 Tsë nacionman ëwaq kastëkikunapa willkankunapa tsurinkunam këman kutiyämunqa.+ Tsënö kaptimpis, manaran tiempu chämushqaraqtsu mana alli rurëninkunapita amorreu nunakuna castigashqa kayänampaq”.+

17 Inti o rupay jeqarkushqanchönam, ampina o tsakëna* këkaptin ninawan qoyëkaq o qoshnikaq hornu yurirkurqan, y rawrëkaq o lunyëkaq ninam pishtashqa ëtsakuna këkanqan chowpimpa* pasarirqan. 18 Tsë kutichömi Teyta Jehoväqa Abranwan juk acuerduta+ rurarnin nirqan: “Qampa kastëkikunapam kë entëru sitiukuna kanqa,+ Egiptuchö mayupita* Eufratis jatun mayuyaq.+ 19 Kë kasta nunakunapa markankunam kastëkikunapa kanqa: quenïta nunakunapa,+ quenizïta nunakunapa, cadmonïta nunakunapa, 20 hitïta nunakunapa,+ perizïta nunakunapa,+ refaim nunakunapa,+ 21 amorreu nunakunapa, cananeu nunakunapa, guirgaseu nunakunapa y jebuseu nunakunapa”.+

16 Abranpa warmin Saraipaqa manam ni jukllëllapis wamran karqantsu.+ Tsënö kaptimpis, Saraipaqa juk sirweqninmi kapurqan. Y pëqa Egiptu nacionpitam karqan, jutinqa Agarmi karqan.+ 2 Tsënam Saraiqa Abranta nirqan: “¡Wiyarallämë! Musyanqëkinöpis Teyta Jehoväqa manam permitishqatsu ni jukllëllapis wamrä kananta. Tsëmi rogakoq sirwimaqnï Agarwan wamrëki kanampaq. Pëwan wamrëki kaptinqa, kikïpa wamrä cuentam kanqa”.+ Y Abranqa warmin ninqanwan acuerdum karqan. 3 Tsëmi Abranpa warmin Saraiqa, Egiptupita sirweqnin Agarta Abranta entregarqan juknin warmin kanampaq. Tsë tiempupaqqa Abranqa chunka watapanam Canaanchö kawëkarqan. 4 Tsënam Abranqa Agarwan oqllanakurqan, y Agarqa qeshyaqmi tikrarqan. Qeshyaq këkanqanta musyaskirqa patrönan Saraitam despreciar qallëkurqan.

5 Tsënam Saraiqa Abranta nirqan: “Qammi culpayoq kanki despreciar ushamänampaq. Awmi, noqam permitirqä pëwan kanëkita, peru qeshyaq këkanqanta musyaskirqa despreciamarmi qallëkushqa. Imanö kaptimpis, kikin Teyta Jehovä juzgatsun mä qamkush o noqakush culpayoq kantsik”. 6 Tsënam Abranqa nirqan: “Pëqa qampa sirweqnikim, y mandäduykichömi këkan. Qampaq ima mas alli kanqanta rikëkur imatapis rurë”. Tsënam Saraiqa Agarta pasëpa* penqakatsir usharqan, y Agarqa qeshpirmi ëwakurqan.

7 Tsëpitaqa, tsunyaq sitiuchömi Agarqa pukyu lädunchö këkarqan, y tsëchömi Teyta Jehoväpa angelnin tarirqan. Tsë pukyuqa Sur nir reqiyanqan sitiuman ëwaq nänichömi këkan.+ 8 Y tsë angelqa kënömi nirqan: “Saraipa sirweqnin Agar, ¿mëpitataq shamuykanki, y mëtataq ëwëkanki?”. Tsënam pëqa nirqan: “Patrönä Saraipita qeshpirmi ëwakuykä”. 9 Y Teyta Jehoväpa angelninqa kënömi nirqan: “Patrönëki kaqta kutikuy, y imata nishuptikipis respetar cäsukunki”. 10 Tsëpitanam Teyta Jehoväpa angelninqa nirqan: “Noqam mëtsika kastayoq kanëkita permitishaq. Y mëtsika kayaptinmi pï nunapis yupëta puëdinqatsu”.+ 11 Teyta Jehoväpa angelninqa kënöpis nirqanmi: “Juk ollqu wamratam qeshyaq këkanki. Y Jehovä Diosqa llakikur waqanqëkitam wiyashqa, tsëmi wamrëki yuriptinqa Ismael* nir jutin churanëki. 12 Tsë wamrëkiqa chukaru ashnunömi* kanqa. Pëqa pïmëwanmi pelyanqa, y pëwampis pïmëmi pelyayanqa. Y wawqinkunapa frentinchömi täkunqa”.*

13 Tsënam Agarqa, “¡rikëkämaq Teyta Diostam rikarqö!” nir shonqunchö pensarqan, tsëmi jutimpa qayarnin Teyta Jehoväta nirqan: “Qamqa llapanta rikëkaq Teyta Diosmi kanki”.+ 14 Tsëmi tsë pözupa jutinqa Beer-Lahäi-Roï.* Tsë pözuqa këkan Cadespa y Beredpa lindërunchömi. 15 Tsëpitanam Agarpa wamran yurirqan, y tsënöpam Abranqa tsuriyoq tikrarqan. Y Ismael nirmi Abranqa Agarchö yurikoq tsurimpa jutin churarqan.+ 16 Agarqa, Abran ochenta y seis watayoq këkaptinmi wamran Ismaelta qeshpikurqan.

17 Abran noventa y nuëvi watayoq këkaptinmi Teyta Jehovä yuripurqan, y kënömi nirqan: “Noqaqa Llapanta Puëdeq Diosmi kä. Mandakunqäkunata imëpis cumpli y ama mana allikunataqa rurëtsu.* 2 Noqaqa cumplishaqmi qamwan ruranqä acuerduta,+ y kastëkikuna mana yupëtapis puëdipaq kayänantam permitishaq”.+

3 Tsënam Abranqa urkumpis patsaman chanqanyaq qonqurikurqan. Y Teyta Diosqa kënömi parlapar sïguirqan: 4 “Juk acuerdutam qamwan rurarqö,+ tsëmi qamqa mëtsika nacion nunakunapa awilun tikranki.+ 5 Y mëtsika nunakunapa awilun tikranëki kaptinmi, kanampitaqa Abrannatsu* jutiki kanqa, sinöqa Abrahannam.* 6 Kastëkikuna mana yupëtapis puëdipaq kayänantam permitishaq, y mëtsika nacionkunamanmi tikrayanqa. Y wakin kastëkikunaqa gobernaqmi kayanqa.+

7 Diosniki kanäpaq y kastëkikunapa Diosnin kanäpaqmi mana ushakaq acuerduta rurarquntsik. Qamwan y kastëkikunawan ruranqä acuerdutaqa, qampita llapan yureq kastëkikunawanmi cumplishaq.+ 8 Y forastërulla kanqëki markakunaqa+ qampa y kastëkikunapam kanqa. Awmi, entëru Canaantam entregayashqëki, qamkunapam imëpis kanqa. Y noqaqa kastëkikunapa Diosninmi imëpis kashaq”.+

9 Tsëpitanam Teyta Diosqa Abrahanta nirqan: “Qampis kë acuerdutam cumplinëki. Y qampita yureq llapan kastëkikunapis cumpliyänanmi. 10 Tsë acuerduqa këmi kanqa: llapan ollqu kaqkunatam ishpakuyänampa puntanchö señalatsiyänëki.+ Kë acuerdutam qamkunawan rurä, y tsëtam qam y llapan kastëkikuna imëpis cumpliyänëki. 11 Qamkunawan juk acuerduta ruranqäta rikätsikurmi ishpakuyänëkipa puntanchö señalakuyänëki.+ 12 Kanampitaqa, llapan ollqu kaqkunatam yuriyanqampita puwaq junaqllata ishpakuyänampa puntanchö señalatsiyänëki.+ Y tsënömi rurayänëki wayikikunachö yureq ollqukunawan, mana kastëki ollqukunawan y forastërukunapita rantiyanqëki ollqukunawampis. 13 Awmi, wayikichö yureq ollqukuna y rantinqëki ollqukunaqa llapanmi ishpakuyänampa puntanchö señalashqa kayänan.+ Y tsënö rurayänëkipaq parlanqantsik acuerduqa manam ni imëpis ushakanqatsu. 14 Mëqan ollqupis ishpakunampa puntanchö señalashqa këta mana munaptinqa, parlanqantsik acuerduta mana cumplishqa kaptinmi, tsë ollquta wanutsiyänëki”.

15 Tsëpitanam Teyta Diosqa Abrahanta nirqan: “Warmiki Saraipaqa*+ manam Sarainatsu jutin kanqa, sinöqa Säranam.* 16 Noqam pëta bendicishaq, y pëchö tsuriki kanantam permitishaq.+ Pëta bendiciptïmi kastëkikuna atska nacionkunaman tikrayanqa. Y wakin kastëkikunaqa mandakoq gobernaqmi kayanqa”. 17 Tsënam Abrahanqa urkumpis patsaman chanqanyaq qonqurikurqan. Y asikurninmi shonqunllachö nirqan:+ “¡Imanöraq cien watayoqna këkarqa tsuriyoq käman! Y Säraqa, ¿noventa watayoqna këkartsuraq wamrayoq kanqa?”.+

18 Tsëmi Abrahanqa Dios Yayata nirqan: “Tsë bendicionnikita tsurï Ismael chaskïkullätsun”.+ 19 Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “Warmiki Särachömi tsuriki kanqa, Isaac* nirmi jutin churanëki.+ Y qamwan ruranqantsik acuerdutaqa pëpaqpis välitsishaqmi. Pëpa kastankunapaqpis tsë acuerduqa imëpis välinqallam.+ 20 Ismaelpaq rogakamanqëkitapis rurashaqmi. Pëtapis bendicishaqmi, tsëmi tsurinkuna mëtsika kanqa. Pëpa kastanchöqa döci dirigentikunam kanqa, y jatun nacionmanmi tikrayanqa.+ 21 Tsënö kaptimpis, qamwan ruranqantsik acuerduqa tsuriki Isaacmanmi pasanqa.+ Y tsë tsurikiqa watan kënö witsanmi warmiki Särachö yurikunqa”.+

22 Y Abrahanta tsënö niskirmi Teyta Diosqa ëwakurqan. 23 Y Abrahanqa Teyta Dios mandanqannöllam rurarqan.+ Makinchö këkaq llapan ollqu kaqkunatam juntakäyänampaq nirqan: tsurin Ismaelta, wayinchö yurikoq ollqukunata y rantinqan ollqukunatapis. Y tsë junaqmi llapankunata ishpakuyänampa puntanchö señalarqan. 24 Abrahanqa noventa y nuëvi watayoq këkarmi ishpakunampa puntanchö señalakurqan.+ 25 Y tsurin Ismaeltaqa trëci watayoq këkaptinmi ishpakunampa puntanchö señalayarqan.+ 26 Awmi, tsë junaqllachömi Abrahanta y tsurin Ismaelta ishpakuyänampa puntanchö señalayarqan. 27 Tsënöllam Abrahanpa wayinchö yurikoq ollqukunata, forastërukunapita rantinqan ollqukunata y makinchö këkaq llapan ollqukunatapis ishpakuyänampa puntanchö señalayarqan.

18 Tsëpitanam Mamrëchö jatusaq plantakuna+ kaqchö Abrahan këkaptin Teyta Jehovä+ chärirqan.* Tsëqa kënömi pasakurqan: alläpa achachanqan höram Abrahanqa carpan* yëkunanchö jamarëkarqan. 2 Y rikarkunampaqqa, kimaq nunakunam frentinchö këkäyarqan.+ Tsënam sharkurnin cörripa chaskeq ëwarqan, y puntankunachömi urkumpis patsaman chanqanyaq qonqurikurqan. 3 Y kënömi nirqan: “Teyta Jehovä,* rikënikipaq alli sirweqniki kallaptïqa wayïman pasarishun. 4 Sirwimaqnïkunam chakikikunata yakuwan awiyämunqa.*+ Tsëpitanam planta chakinchö jamakurilläshun. 5 Noqa kaqman shamushqa kayaptikiqa tantallatapis mikurilläshun. Pacha junta mikuskirnam pasakuyanki”. Tsënam pëkunaqa, “gracias, allim kanqa” niyarqan.

6 Tsënam Abrahanqa carpanman* cörrillapa yëkuskir Särata nirqan: “Apurädulla juk arröbanö* fïnu harinapita tantantsik ruraramuy”. 7 Tsëpitanam Abrahanqa animalninkuna kaqman cörripa ëwarqan. Y mas alli kaq mallwa törunta akrëkurmi sirweqninta entregarqan. Tsënam sirweqninqa jinan höra pishtaskir cocinar qallëkurqan. 8 Tsëpitanam Abrahanqa cocinayanqan ëtsata, mantequïllata y lichita tsë nunakunata sirwirqan. Tsënam pëkunaqa planta chakinchö mikuyarqan, y Abrahanqa lädunkunachömi këkarqan.+

9 Tsë nunakunaqa kënömi tapuyarqan: “¿Warmiki Säraqa mëchötan këkan?”.+ Abrahannam, “rurichömi këkan” nirqan. 10 Y juknin kaqnam nirqan: “Watan kënö witsanmi kutimushaq, y warmiki Säraqa wamrayoqnam kanqa”.+ Säraqa tsë nunapa qepanmampam këkarqan, tsëmi carpa* yëkunampita tsë llapanta wiyëkarqan. 11 Tsë tiempupaqqa, Abrahanwan Säraqa edänam kayarqan.+ Y Säraqa manam wamrayoq këta puëdirqannatsu.+ 12 Tsëmi Säraqa shonqunllachö asikurnin nirqan: “¿Don Abrahanlläpis awkinna këkaptin, y noqapis chakwanna këkartsuraq wamrayoq kayäshaq?”.+ 13 Tsënam Teyta Jehoväqa Abrahanta nirqan: “¿Imanirtan Säraqa asikushqa? ¿Imanirtan pensan edäna karnin wamrayoq këta mana puëdinqanta? 14 ¿Kanku imallapis noqa Jehovä rurëta mana puëdinqä?+ Watan kënö witsanmi kutimushaq, y Säraqa wamrayoqnam kanqa”. 15 Tsënam Säraqa mantsakarnin, “¡manam! ¡Manam asikurqötsu!” nirqan. Y tsë nunaqa, “awmi asikurqunkim” nirqanmi.

16 Tsëpitanam tsë nunakunaqa jamarëkäyanqampita sharkur* ëwakuyarqan. Y Abrahanqa pëkunata despacharmi pëkunawan karuyaqraq ëwarqan. Tsënam tsë nunakunaqa ëwëkarnin Sodöma+ urëta rikäriyarqan. 17 Y Teyta Jehoväqa kënömi nirqan: “Imata ruranäpaq kaqtam Abrahanta willashaq.+ 18 Pëpa kastankunaqa jatun y puëdeq nacionmanmi tikrayanqa. Pëwanmi llapan nacionkuna bendicishqa kayanqa.+ 19 Pëtaqa allim reqï. Y musyämi noqa Jehovä mandakunqäkunata cäsukur tsurinkunata y llapan kastankunata allita rurayänampaq mandanampaq kaqta.+ Tsërëkurmi noqa Jehovä, äninqäta cumplishaq”.

20 Tsëta nirirnam Teyta Jehoväqa nirqan: “Sodömachö y Gomörrachö nunakunapaqmi alläpa quejakuyan.+ Y jutsata* rurëkäyanqanqa alläpa mana allim.+ 21 Tsëmi rikaq uräshaq y musyaramushaq mä rasumpakush quejakuyanqannö mana allikunata rurëkäyan. Tsënöpa niyanqankuna rasumpa o mana rasumpa kanqanta musyanäpaq”.+

22 Tsëpitanam ishkë kaqqa Sodömaman pasakuyarqan. Peru Teyta Jehoväqa+ Abrahanwanmi quedakurqan. 23 Tsënam Abrahanqa pëman witïkur tapurqan: “¿Alli nunakunatapis mana alli nunakunatawan juntutsuraq ushakätsinki?+ 24 Tsë markachö cincuenta alli nunakuna kayaptinqa, ¿llapan nunakunatawan juntutsuraq pëkunata ushakätsinki? ¿Manatsuraq tsë cincuenta alli nunakunarëkur tsë markachö nunakunata perdonëkunki? 25 ¡Manachi alli nunakunataqa mana alli nunakunatawan juntu ushakätsinkimantsu!+ Manachi tsëtaqa ni imanöpapis rurëkunkimantsu.+ Entëru patsachö nunakunapaq Juez këkarqa, ¡manachi tsë mana allitaqa rurëkunkimantsu!”.+ 26 Tsënam Teyta Jehoväqa nirqan: “Sodöma markachö cincuenta alli nunakuna kayaptinqa, pëkunarëkurmi tsë markachö nunakunata perdonashaq”. 27 Tsënam Abrahanqa nirqan: “Teyta Jehovä, perdonëkallämë y permitïkallämë allpallapita këkarpis y mana kaq cuentalla këkarpis* yapë tapurinaqta. 28 Tsë markachö cincuenta alli nunakuna kayänampaq pitsqallana faltaptinqa, ¿pitsqallana faltëkaptintsuraq tsë markata ushakätsinki?”. Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “Cuarenta y cincu alli nunakuna kayaptinqa, manam tsë markata ushakätsishaqtsu”.+

29 Tsënam Abrahanqa yapë tapurqan: “¿Y cuarenta kayaptinqa ushakätsinkitsuraq?”. Teyta Diosnam kënö nirqan: “Cuarenta kayaptinqa, manam tsë markata ushakätsishaqtsu”. 30 Tsënam Abrahanqa nirqan: “Teyta Jehovä, ama cölerakullëtsu,+ yapë tapurillashqëki, y treinta alli nunakuna kayaptinqa, ¿ushakätsinkitsuraq?”. Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “Treinta kayaptinqa, manam tsë markata ushakätsishaqtsu”. 31 Y Abrahanqa yapëmi nirqan: “Teyta Jehovä perdonëkallämë, yapë tapurillashqëki, ¿Y veinti alli nunakuna kayaptinqa?”. Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “Veinti kayaptinqa, manam tsë markata ushakätsishaqtsu”. 32 Tsënam Abrahanqa yapë nirqan: “Teyta Jehovä, ama cölerakullëtsu, juk kuti masllana tapurillashqëki, ¿Y chunka kayaptinqa?”. Tsënam Teyta Diosqa nirqan: “Chunka kayaptinqa, manam tsë markata ushakätsishaqtsu”. 33 Abrahanwan parlar usharirnam Teyta Jehoväqa ëwakurqan.+ Y Abrahanqa carpanmanmi* kutikurqan.

19 Patsa tardiyëkaptinnam tsë ishkan angelkunaqa Sodömaman chäriyarqan, y Lotqa tsë markapa yëkunanchömi jamarëkarqan. Pëkunata rikëkurmi Lotqa sharkurnin* chaskeq ëwarqan, y chëkurmi urkumpis patsaman chanqanyaq qonqurikurqan.+ 2 Tsëpitanam Lotqa nirqan: “Teytallëkuna, noqaqa sirweqnikikunam kallä. Aku wayïta ëwakushun. Kanan paqasqa wayïchö quedakushun, y chakikikunata yakuwan awirayämutsun.* Warënam tempränu ëwakuyanki”. Tsënam pëkunaqa niyarqan: “Allichi kanman, peru pläzallachömi quedakuyäshaq”. 3 Tsënam Lotqa wayinchö quedakuyänampaq rogarqan, y tsënö rogaptinmi wayinta ëwayarqan. Tsënam Lotqa pëkunapaq alli allita cocinarqan, y levadürannaq tantatam rurapurqan.

4 Y pëkuna manaraq patsäkuyaptinmi, tsë marka nunakunaqa ichikpis y jatunpis Lotpa wayinman mëtsikaq chäyarqan. 5 Y kënö nirmi Lotman qayakuyarqan: “¿Mëchötan këkäyan kanan paqas wayikiman chämoq ollqukuna? ¡Jinan höra apamuy pëkunata oqllar katsikuyänäpaq!”.+

6 Tsënam Lotqa pëkunawan parlaq yarqurqan, y yarqurirllam punkunta wichqarkurqan. 7 Y tsëchö këkaqkunatam rogarnin nirqan: “Teytëkuna, ama tsëläya mana allitaqa rurëkuyëtsu. 8 Ishkë warmi tsurïkunam kapaman. Pëkunaqa manam pï ollquwampis kayashqatsu. Shuyärayämë, munayanqëkita rurayänëkipaq pëkunata aparamushaq. Peru wayïman shamushqa kaqkunataqa ama imanayëtsu, pëkunaqa ima peligrupapis mana pasayänampaqmi wayïman shayämushqa”.+ 9 Lot tsënö nikaptimpis pëkunaqa, “¡këpita witikuy!” niyarqanmi. Y kënömi ninakuyarqan: “¿Kë markantsikman shamoq forastëruku imata ruranapaqpis nimäshun?”. Tsëpitanam Lot-ta niyarqan: “¡Pëkunata rurayänäpaq kaqpitapis mas peormi rurayashqëki!”. Y tsënö nirmi Lot-ta kumarnin* punkutapis ishkitsita munayarqan. 10 Tsënam wayi rurinchö këkaq nunakunaqa* Lot-ta wayi rurinman sutëkur punkuta wichqarayämurqan. 11 Y punkuchö këkaqkunataqa ichiktapis jatuntapis llapantam wiskuyäratsiyarqan o qaprayäratsiyarqan. Tsëmi wayipa punkunta mana tarirnin imanö këta puëdiyarqantsu.

12 Tsënam wayi rurinchö këkaq nunakunaqa Lot-ta tapuyarqan: “¿Kanku kë markachö mas familiëkikuna? ¡Kë markachö familiëkikunata, mashëkikunata, ollqu tsurikikunata y warmi tsurikikunata pusharkur këpita apurädu ëwakuy! 13 Kë markachö nunakuna alläpa mana allikunata rurayaptinmi Teyta Jehoväman quejakuyashqa.+ Tsëmi Teyta Jehoväqa kë markata ushakätsiyänäpaq mandayämashqa”. 14 Tsënam Lotqa warmi tsurinkunawan casakuyänampaq kaq ollqukunaman* ëwar atska kuti nirqan: “¡Kë markapita apurädu ëwakushun! ¡Teyta Jehovämi kë markata ushakätsinqa!”. Tsënö kaptimpis mashankunaqa mana creirmi brömapaq churayarqan.+

15 Patsa warëkaptinnam angelkunaqa Lot-ta apuratsir kënö niyarqan: “¡Apurë! ¡Warmikitawan ishkan warmi tsurikikunata aparkur ëwakuy, kë markachö mana allita ruraq nunakuna ushakäyaptin mana ushakäyänëkipaq!”.+ 16 Y Lotqa alläpam demorakurqan. Tsënö kaptimpis, Teyta Jehoväqa Lot-ta llakiparqanmi.*+ Tsëmi tsë angelkunaqa Lot-ta, warminta y ishkë warmi tsurinkunata makipita jancharkur tsë markapita apakuyarqan.+ 17 Tsë markapita yarquriyaptinllam juknin kaq angelqa nirqan: “¡Salvakuyänëkipaq cörripa ëwakuyë! ¡Ama qepamanqa rikäyëtsu,+ y ama kë uran sitiukunachöqa quedakuyëtsu!+ ¡Salvakuyänëkipaq jirkakunapa ëwakuyë!”.

18 Tsënam Lotqa nirqan: “¡Teyta Jehovä, ama jirkakunamanqa mandëkallämëtsu! 19 Qamqa alläpa allim noqawan karqunki, y imëkachömi kuyamanqëkita rikätsimarqunki, tsëmi salvamarqunki.+ Tsënö kaptimpis, imapis pasëkamaptin wanuyta mantsarmi jirkakunapa ëwëtaqa mantsä.+ 20 Këpita amänullachömi juk takshalla marka kan. ¿Puëdïmanku tsëman ëwakuyta? Tsë takshalla markaman ëwakunäpaq permitïkallämë, tsëchö salvakunäpaq”.* 21 Tsënam pëqa nirqan: “Tsëqa nimanqëkinö katsun.+ Manam tsë markata ushakätsishaqtsu.+ 22 Peru ¡apurë! ¡Ras ëwë! Tsë sitiuman manaraq chaptikiqa, manam kë markata ushakätsita puëdishaqtsu”.+ Tsëmi tsë markapa jutinqa Zoar.*+

23 Zoar markaman Lot chänampaqqa inti o rupay yarqamushqanam karqan. 24 Tsënam Teyta Jehoväqa Sodöma y Gomörra markakunaman azufritawan ninata tamyëkatsirqan. Tsëtaqa Teyta Jehovämi rurarqan, pëmi ciëlupita tamyatsirqan.+ 25 Tsënömi ishkan markakunata ushakätsirqan. Awmi, tsë uranchö këkaq llapan markakunata, tsëchö kawaqkunata y llapan plantakunatam ushakätsirqan.+ 26 Lotpa warminqa qepatam ëwëkarqan, peru dejayanqan markata rikänampaqmi tumëkurqan, y kachi rumimanmi tikraskirqan.+

27 Abrahanqa tempränulla sharkurmi Teyta Jehoväwan parlanqan sitiuman ëwarqan.+ 28 Tsë sitiupitam rikarqan Sodömata, Gomörrata y tsë uranchö llapan markakunata. Y tsë markakunapita hornupitanöraq yana qoyë o qoshni yarquykanqanta rikarmi alläpa mantsakarqan.+ 29 Teyta Diosqa, Lot kawanqan markakunata ushakätsinampaq këkarmi Abrahanwan parlanqanta yarparqan. Tsëmi tsë markakunata manaraq ushakätsirnin tsë markapita yarqunampaq Lot-ta yanaparqan.+

30 Tiempuwannam Lotqa Zoar markachö kawëta mantsarqan.+ Tsëmi ishkan warmi tsurinkunawan Zoar markapita jirkakunaman ëwakuyarqan.+ Y tsëchömi juk machëchö täkuyarqan. 31 Lotpa mayor kaq warmi tsurinmi, menor kaqta nirqan: “Wakinkunanö casakur wamrayoq kanapaqqa manam kë sitiuchö ni juk ollqullapis kantsu. Y papänintsikpis edänam piwampis casakunampaq. 32 Aku vïnuwan macharkatsirnin pëwan oqllanakushun, tsënöpa papänintsikpa kastan mana ushakänampaq”.

33 Tsënö parlarirmi tsë paqas papäninta vïnuwan machatsiyarqan. Y mayor kaq warmi tsurinmi papäninwan oqllanakurqan. Lotqa manam cuentata qokurqantsu warmi tsurin imë höra oqllaninman yëkunqanta ni imë höra yarqunqanta. 34 Waränin junaqnam mayor kaq menor kaqta nirqan: “Qanyan paqasmi papänintsikwan karqö. Kanan paqaspis vïnuwan yapë macharkatsishun qamna pëwan kanëkipaq. Tsënöpam papänintsikpa kastan ushakanqatsu”. 35 Tsënö parlarirmi tsë paqaspis papäninta vïnuwan yapë machatsiyarqan. Y menor kaq warmi tsurinnam papäninwan oqllanakurqan. Lotqa manam cuentata qokurqantsu warmi tsurin imë höra oqllaninman yëkunqanta ni imë höra yarqunqanta. 36 Tsënömi Lotpa ishkan warmi tsurinkunaqa papänimpata qeshyaq tikrayarqan. 37 Mayor kaqpaqa ollqum wamran yurirqan, y Moab+ nirmi jutin churarqan. Pëmi kanan witsan moabïta nunakunapa unë kastan.+ 38 Y menor kaqpapis ollqum wamran yurirqan, y Ben-Ammï nirmi jutin churarqan. Pëmi kanan witsan ammonïta nunakunapa+ unë kastan.

20 Tsëpitanam Abrahanqa carpanta* aparkur+ Nëgueb sitiuman ëwakurqan, y Cades sitiupa+ y Sur nir reqiyanqan sitiupa+ lindërunchömi quedakurqan. Guerar sitiuchö+ kawanqan* witsanmi 2 Abrahanqa warmin Särapaq “pëqa panïmi”+ neq. Tsëmi juk kutiqa, Guerarchö gobernaq Abimëlec mandakurqan Särata pëman apayänampaq.+ 3 Tsënam, Abimëlecta suëñuyninchö yuripur Teyta Dios nirqan: “Qamqa casäda warmitam qamman apayämunampaq mandakurqunki,+ tsëmi wanunëkipaq condenädu këkanki”.+ 4 Tsënö kaptimpis, Abimëlecqa manam Särawan kashqaraqtsu karqan. Tsëmi Teyta Diosta nirqan: “Jehovä, ¿culpannaq* këkäyaptintsuraq kë nacionchö kawaqkunata ushakätsinki? 5 ¡Kikin Abrahantaq ‘panïmi’ nimarqan! ¡Y kikin warmipis ‘turïmi’ nimarqantaq! Noqaqa manam culpayoqtsu kä, y alli shonqüwanmi tsëta rurarqö”. 6 Tsënam Teyta Diosqa suëñuyninchö nirqan: “Musyämi alli shonquykiwan tsëta ruranqëkita. Tsëmi tsë warmiwan kanëkita y noqata ofendimar jutsata* ruranëkita permitirqötsu. 7 Tsë nunaqa willakoqnïmi,+ tsëmi warminta kutïkatsinëki. Kutitsiptikiqa qampaqmi mañakamunqa,+ y manam wanunkinatsu. Peru mana kutitsiptikiqa, qam y wayikichö llapan këkaqkunam wanuyanki”.

8 Tsënam Abimëlecqa patsa warëlla sharkurqan, y sirweqninkunata qayaratsirmi suëñuyninchö ima pasakushqanta willarqan. Tsënam sirweqninkunaqa mantsakäyarqan. 9 Y Abrahanta qayaratsirmi Abimëlecqa nirqan: “¿Imanirtaq kë mana allita rurayämarqunki? ¿Ima mana allitataq qamta rurarqoq? ¿Imanirtaq noqata y gobernanqä nunakunata alläpa jutsaman* cäsi ishkitsiyämarqunki? Tsëta ruramanqëkiqa alläpa mana allim kashqa”. 10 Tsëpitanam Abrahanta kënö tapurqan: “¿Imarëkurtaq tsëta rurarqëki?”.+ 11 Tsënam Abrahanqa nirqan: “‘Teyta Diostapis mana respetëkarqa* warmïrëkurchi wanuykatsiyämanqa’+ nirmi pensarqä. 12 Y rasumpam pëqa panï. Ishkäpis tsë papällapitam kayä, peru pëpa mamäninqa jukmi. Y kananqa warmïmi.+ 13 Tsëmi papänïpa wayimpita ëwakunäpaq y mëtsë sitiuchö purinäpaq Teyta Dios mandamaptin,+ pëta kënö rogarqä: ‘Rasumpa kuyamanqëkirëkur mëta ëwashqapis turiki kanqäta ninki’”.+

14 Tsënam Abimëlecqa Abrahanta kutïkatsirqan warmin Särata. Y Abrahantam qararqan üshakunata, wäkakunata y sirwipakoq warmikunata y ollqukunata. 15 Tsëpitanam nirqan: “Rikë, gobernanqä markakunachöqa mëtsika sitiukunam kan. Mëchöpis munanqëkichö täkuy”. 16 Y Särataqa kënömi nirqan: “Rikë, mil yuraq pläta qellëtam turikita entreguëkä.+ Tsëwanmi qamwan këkaqkuna y llapan nunakuna musyayanqa culpannaq kanqëkita. Tsënöpam qampaq ni pï mana allita parlanqatsu”. 17 Tsënam Abrahanqa Abimëlecpaq Teyta Diosta rogakurqan. Y Teyta Diosqa Abimëlecta, warminta y llapan sirwipaqnin warmikunatam alliyätsirqan, tsëmi llapankuna wamrayoq tikrar qallëkuyarqan. 18 Abrahanpa warmin Särata Abimëlec apakushqa kaptinmi, Teyta Jehoväqa Abimëlecpa wayinchö warmikunata qolloq tikratsishqa karqan.+

21 Tsëpitanam Teyta Jehoväqa Särapaq ninqanta yarpärirqan. Tsëmi Teyta Jehoväqa Särapaq ninqanta cumplirqan.+ 2 Tsënöpam Säraqa qeshyaq tikrarqan,+ y Teyta Dios ninqan tiempuchömi Abrahanpawan Särapa wamrankuna yurirqan.+ Tsë tiempupaqqa Abrahanqa awkinnam karqan. 3 Abrahanqa warmin Särachö yureq tsurimpa jutinta Isaac nirmi churarqan.+ 4 Y Teyta Dios mandanqannöllam Abrahanqa tsurin Isaac yurinqampita puwaq junaqllata ishpakunampa puntanchö señalarqan.+ 5 Isaac yurinqan tiempupaqqa Abrahanqa cien watayoqnam karqan. 6 Y Säraqa pëwan këkaqkunatam nirqan: “Teyta Diosqa shonqüchö kushikur asikunätam permitishqa. Y tsënöllachi kë pasamanqanta wiyaqkunapis kushikur asikuyanqa”.* 7 Tsëpitanam nirqan: “¡Piraq yarpanman karqan edäna këkarnin Abrahanwan noqa wamrayoq kayänäpaq kaqta!”.

8 Wamran Isaac jatunyarkuptinmi Säraqa wasqirirqan. Tsëmi Abrahanqa kushikurnin tsë junaq atska mikuyta ruratsirqan. 9 Y Säraqa cuentatam qokurqan Ismaelqa Isaacpita burlakunqanta.+ Ismaelqa egipcia Agar+ warmichö yureq Abrahanpa tsurinmi karqan. 10 Tsënam Säraqa Abrahanta nirqan: “¡Tsë sirwipakoq warmita wamrantawan këpita qarquy! Wamrä Isaacqa manam tsë warmipa wamranwan herenciata rakipänakunqatsu”.+ 11 Sära tsënö niptinmi Abrahanqa tsurin Ismaelpaq alläpa llakikurqan.+ 12 Tsënam Teyta Diosqa Abrahanta nirqan: “Sirwishoqniki warmipaq y tsurikipaq Sära nishunqëkipita ama llakikuytsu. Kastëkikunaqa Isaacpitam kanqa,+ Sära nishunqëkita rurë. 13 Sirwishoqnikipa wamran+ Ismaelpis qampa tsurikim, tsëmi pëpa tsurinkunapis juk nacionman tikrayänanta permitishaq”.+

14 Tsënam Abrahanqa tempränulla sharkurnin Agarpaq mikuynin alistapurqan. Y qara poronguman yakuta winarkurmi Agarta entregarqan. Y tsëkunata waqtanman churarkurmi Agarta y wamranta despacharqan.+ Tsëpita ëwakunqanchömi Agarqa Beer-Sëbachö+ këkaq tsunyaq sitiuchö oqrakashqa purirqan. 15 Qara poronguchö apanqan yaku ushakäriptinmi Agarqa planta chakinchö wamranta dejëkur ëwakurqan. 16 Tsëpitanam, “manam munätsu wamrä imanö wanunqanta o wañunqanta rikëta” nir mas washaman ëwakurqan, y jamëkurmi alläpa waqarqan.

17 Teyta Diosqa Agarpa wamran waqanqantam wiyarqan.+ Tsëmi Teyta Diospa angelnin ciëlupita Agarta nirqan:+ “Agar, ¿imanirtan waqëkanki? Ama mantsakuytsu, Teyta Diosmi wamrëki waqëkanqanta rikashqa y wiyashqa. 18 Sharkuy, y wamrëkitapis sharkunampaq yanapë y cuidë. Pëpita yureqkunaqa juk jatun nacionmanmi tikrayanqa”.+ 19 Tsënam Teyta Diosqa permitirqan Agar juk pözuta rikänanta. Tsëmi tsë pözuman ëwarqan, y qara porongunman yakuta winarkurmi wamranta uputsirqan. 20 Teyta Diosqa jatunyanqanyaqmi Ismaelta cuidarqan.+ Y tsë jövinqa tsunyaq sitiukunachömi täkurqan, y tiempuwanqa flëchawan animalkunata wanutsitam yachakurqan. 21 Paran niyanqan tsunyaq sitiumanmi+ täkoq* ëwakurqan. Y mamäninqa Egiptu nacionpitam warmin ashipurqan.

22 Tsë witsanmi Abimëlecqa soldädunkunata mandaq Ficolwan Abrahanta parlapaq ëwarqan. Y kënömi nirqan: “Musyämi Dios imëkachö yanapëkäshunqëkita.+ 23 Tsërëkur Diospa rikëninchö jurarnin änïkamë ni noqata, ni tsurïkunata ni tsëpita yureq kastäkunata mana traicionayämänëkipaq. Tsënölla jurarnin änïkamë qamta shumaq tratanqaqnölla noqata y kë nacionchö nunakunata shumaq tratayämänëkipaq”.+ 24 Tsënam Abrahanqa “jurämi” nirqan.

25 Abrahanqa Abimëlecpa sirweqninkuna juk pözuta duëñu tukushqa kayanqantam Abimëlecman quejakurqan.+ 26 Tsënam Abimëlecqa nirqan: “Manam tsëtaqa musyarqätsu. ¡Imanirtaq willamarqëkitsu! Manam musyätsu pï tsëta ruranqanta”. 27 Tsënö niptinmi Abrahanqa wäkakunata y üshakunata Abimëlecta qararqan. Y ishkankunam juk acuerduta rurayarqan. 28 Abrahanqa üshankunapitam qanchis china üshakunata rakirqan. 29 Tsënam Abimëlecqa tapurqan: “¿Imanirtan kë qanchis china üshakunata rakirqunki?”. 30 Y Abrahanqa kënömi nirqan: “Kë qarëkanqaq qanchis china üshakunataqa chaskimänëkim, tsëmi rikätsikunqa kë pözuta noqa ruratsinqäta”. 31 Tsënöpam Abrahanqa tsë sitiupa jutin Beer-Sëba* nir churarqan.+ Y tsë sitiuchömi ishkan jurarnin juk acuerduta rurayarqan. 32 Tsënömi Beer-Sëba nir reqiyanqan sitiuchö juk acuerduta ishkan rurayarqan.+ Tsëpitanam Abimëlecqa soldädunkunata mandaq Ficolwan filisteu nunakunapa markanman kutikurqan.+ 33 Abrahanqa tamariscu plantatam Beer-Sëbachö plantarqan, y tsëchömi mana imëpis ushakaq+ Teyta Jehovä Diospa jutinta parlarqan.+ 34 Abrahanqa alli unëran filisteukunapa markanchö kawarqan.+

22 Tsë llapan pasariptinmi Teyta Diosqa Abrahan pëman imanö markäkunqanta o yärakunqanta musyëta munarqan.+ Tsëmi, “¡Abrahan!” nir qayarqan. Tsënam Abrahanqa, “¡imallatataq Teytallä!” nirqan. 2 Y Teyta Diosqa shumaq parlaparmi nirqan: “Japallan kuyë tsuriki+ Isaacta+ pusharkur Moria nir reqiyanqan sitiuman ëwë.+ Tsëchömi juk jirkata rikätsishqëki. Tsë jirkachö tsurikita rupatsina qarëtanö entregamë”.

3 Tsënam Abrahanqa tempränulla sharkur ashnunta karunarqan. Y ishkaq sirweqninkunatam pëwan ëwayänampaq nirqan. Y Teyta Diospaq qarëta rupatsinampaqmi yantata tseqtarqan. Tsëpitanam tsurinta y sirweqninkunata pusharkur Teyta Dios mandanqan sitiuman ëwarqan. 4 Kima junaqna ëwëkarmi Abrahanqa tsë jirkata rikarqan, y tsë jirkaqa karuchöran këkarqan. 5 Tsënam Abrahanqa sirweqninkunata nirqan: “Këllachö shuyëkäyämë, y ashnutapis quedatsiyë. Tsurïllawanmi taqë sitiuman ëwar Teyta Diosta adorarir kutirayämushaq”.

6 Tsënö nirirmi Abrahanqa qarëta rupatsinampaq apayanqan yantata tsurin Isaacta aparirkatsirqan. Ninatawan cuchillutaqa kikinmi aparqan. Ishkanllanam tsë sitiuman ëwayarqan. 7 Tsënam Isaacqa papäninta “¡papä!” nirqan. Y Abrahanqa, “imata hïju” nirqanmi. Tsënam Isaacqa tapurqan: “Këchöqa ninatawan yantallatam rikä, ¿mëtan pishtar rupatsinapaq üshaqa?”. 8 Tsënam Abrahanqa “Hïju, pishtar rupatsinapaq üshataqa Teyta Diosmi yuritsimunqa” nirqan.+ Y ishkanmi tsë sitiuman ëwayarqan.

9 Tsëpitanam Teyta Dios mandanqan sitiuman chäriyarqan. Tsënam Abrahanqa juk altarta rurëkur jananman yantata churarqan. Tsëpitanam tsurin Isaacta chakipita y makipita watarkur altarchö churarëkaq yanta jananman churarqan.+ 10 Tsëpitaqa, tsurinta wanutsinampaqmi+ Abrahanqa cuchilluta aptarkurqan. 11 Y tsë höram Teyta Jehoväpa angelninqa ciëlupita “¡Abrahan! ¡Abrahan!” nir qayarqan. Tsënam Abrahanqa, “¡imallataraq Teytallä!” nirqan. 12 Tsënam Teyta Diosqa angelninwan kënö willatsirqan: “Ama imatapis rurëtsu, ama tsurikita wanutsitsu. Qamqa decidïdum këkarqunki japallan tsurikita qaramänëkipaq,+ tsëmi kananqa alli musyä rasumpa respetamar imëpis cäsumanqëkita”. 13 Y Abrahan rikëkunampaqqa, juk carnërum amänunchö këkänaq. Tsë carnërupaqa waqranmi juk plantachö awrikashqa kanaq. Tsëmi Abrahanqa tsurimpa rantin tsë carnëruta pishtar altarpa jananchö rupatsirqan. 14 Tsëpitanam Abrahanqa tsë sitiupa jutin Jehovä-Yirë* nir churarqan. Tsëmi kanan witsanyaqpis, “Teyta Jehoväpa jirkanchöqa pëmi wananqantsikta* yuritsimunqa”+ niyan.

15 Teyta Jehoväpa angelninqa yapëmi Abrahanta ciëlupita qayarqan, 16 y kënömi nirqan: “Teyta Jehovämi kënö nishqa:+ ‘Qamqa japallan tsurikita qaramänëkipaqmi listu këkarqunki,+ tsëmi jutïchö jurar noqa këta neq: 17 noqaqa bendicishqëkim, y qampa kastëkikunaqa ciëluchö estrëllakunanö y lamar kuchunchö arënanömi mëtsika kayanqa.+ Y kastëkikunaqa chikeqninkunata vencirmi atska markayoq tikrayanqa.+ 18 Qamqa mandanqaqta cäsukurqunkim,+ tsëmi qampa kastëkiwan llapan nacion nunakuna bendicionta chaskiyanqa’”.+

19 Tsëpitanam Abrahanqa Isaacta pusharkur sirweqninkuna këkäyanqanman kutirqan. Y llapanmi Beer-Sëba+ nir reqiyanqan sitiuman juntu kutikuyarqan. Y Abrahanqa Beer-Sëbachömi täkur sïguirqan.

20 Tiempu pasariptinnam, Abrahanta kënö nir willayarqan: “Wawqiki Nacorpam+ warmin Milcächö tsurinkuna yurishqa. 21 Mayor kaqpa jutinqa Uzmi, juknimpanam Buz, y wakimpanam Quemuel (pëmi Arampa papänin), 22 Kësed, Hazö, Pildas, Jidlaf y Betuel”.+ 23 Betuelmi Rebëcapa+ papänin karqan. Pëkunam Abrahanpa wawqin Nacorpawan Milcäpa puwaq tsurinkuna kayarqan. 24 Nacorpa juknin kaq warmimpa jutinqa Reumämi karqan. Y pëchö yureq tsurinkunaqa Tëbah, Gaham, Tahas y Maacämi kayarqan.

23 Cientu veintisiëti watayoq këkarmi Säraqa wanukurqan.+ 2 Tsëmi Abrahanqa Sära wanukuptin alläpa waqarqan. Canaanchö+ këkaq Quiryat-Arbä+ markachömi Säraqa wanukurqan. Tsë markataqa Hebron+ nirpis reqiyanmi. 3 Abrahanqa warmimpa ayanta dejëkurmi hitïta nunakunaman+ ëwëkur kënö nirqan: 4 “Noqaqa forastërullam kë markëkikunachö kallä.+ Tsëmi rogakullä, warmilläta pampëkunäpaq juk chakrëkikunata rantikëkayämänëkipaq”. 5 Tsënam hitïta nunakunaqa Abrahanta niyarqan: 6 “Teytallë, këta niyashqëki: noqakunapaqqa Dios churashqan dirigentim* kanki.+ Mëqäpis manam michäyashqëkitsu mëqan sepultüramampis warmikita pampaptiki. Mas allin kaq sepultürata akrëkur warmikita tsëman pampë”.

7 Tsënam Abrahanqa sharkur hitïta nunakunapa+ puntanchö respëtuwan* 8 kënö nirqan: “Markëkikunachö warmilläta pampëkunäpaq äniyämaptikiqa, këta niyashqëki: Zöharpa tsurin Efronta nïkuyë 9 chakran kuchunchö këkaq Macpelä machëta rantikëkamänampaq. Ëka chanin kaptimpis qamkuna rikëkäyaptikim paguëkushaq.+ Tsënöpam warmïta pampanäpaq juk sitiu kapamanqa”.+

10 Hitïta kastapita Efronqa, llapan nunakunawan juntum tsëchö tëkarqan. Tsëmi hitïta nunakuna y tsë markachö kawaq nunakuna wiyëkäyaptin+ Abrahanta nirqan: 11 “Teytë Abrahan, manam tsë machëllatatsu entregashqëki, sinöqa tsëchö këkaq chakratawanmi. Kë marka mayïkunapa puntanchömi tsë chakratawan machëta entregashqëki warmikita tsëman pampëkunëkipaq”. 12 Tsënam Abrahanqa tsë nunakunapa puntanchö respetakunqanta rikätsikurqan,* 13 y llapankuna wiyëkäyaptinmi Efronta nirqan: “Teyta, noqaqa tsë chakrapa chanintam paguëkushqëki. Paganqaqta chaskïkallämë, warmïta tsëman pampëkunäpaq”.

14 Efronnam Abrahanta nirqan: 15 “Teyta Abrahan, tsë chakrapa chaninqa cuatrocientus yuraq pläta qellëmi,* tsënö kaptimpis, ¿imapaqtan tsëpaq parlashun? Ëwë tsë sitiuman warmikita pampëkuy”. 16 Efron tsënö niptinmi Abrahanqa tsë chanin qellëta pesarkurnin paguëkurqan. Tsë witsan negociantikuna pesayanqanmannömi cuatrocientus yuraq pläta qellëta* pesapurqan.+ 17 Tsënömi Mamrëpa frentin Macpelächö Efronpa chakran, tsëchö këkaq machë y llapan jatusaq plantakunaqa tsë witsampita 18 Abrahanpana karqan. Abrahanqa hitïta nunakuna y tsë markachö täkoq* nunakuna rikëkäyaptinmi tsë chakrata rantirqan. 19 Tsënam Abrahanqa Macpelächö këkaq chakra kuchunchö machëman warminta pampëkurqan. Macpeläqa Mamrëpa frentinchömi këkan, y Mamrëqa Hebronmi. Tsë sitiukunaqa Canaanchömi këkan. 20 Tsënöpam tsë chakrawan machëqa Abrahanpana karqan, y manam hitïta nunakunapanatsu. Tsë sitiuqa kastankunata Abrahan pampanampaqmi karqan.+

24 Abrahanqa awkinnam karqan, y Teyta Jehoväqa imëkachömi bendicirqan.+ 2 Juk kutim Abrahanqa, wayinchö llapan kapunqanta rikaq mas unëna* sirweqninta+ nirqan: “Makikita chankäman churamuy,* 3 y ciëluta y patsata gobernaq Jehovä Diospa jutinchö këta änïkamë: ama tsurï Isaacpaq kë täkunqä markachö cananeu nunakunapa wamrankunata apamunkitsu.+ 4 Tsëpa rantinqa, unë nacionnïman viajë, y kastäkunapita+ tsurï Isaacpaq warmin ashimuy”.

5 Tsënam sirweqninqa nirqan: “Tsë warmi kë markaman shamuyta mana munaptinqa, ¿imatataq rurashaq? ¿Tsuriki Isaactaku unë nacionnikiman apashaq?”.+ 6 Tsënam Abrahanqa nirqan: “Ama tsë nacionmanqa tsurïta apankitsu.+ 7 Ciëluchö gobernaq Jehovä Diosmi, papänïpa wayimpita y kastäkunapa markampita ëwakamunäpaq nimarqan.+ Y, ‘kë llapan sitiukunatam qampita yureq kastëkikunata+ entregashaq’+ nirmi änimarqan.+ Tsëta änimaq Teyta Diosmi angelninwan yanapashunki,+ tsë markachö tsurïpaq warmin tarimunëkipaq.+ 8 Tsë warmi shamuyta mana munaptinqa, mananam culpayoqnatsu kanki jurarnin änimanqëkipita. Peru tsurïtaqa ama tsë markaman apankitsu”. 9 Tsënam sirweqninqa jurarnin* mandanqannölla ruranampaq Abrahanta änirqan.+

10 Tsënam tsë sirweqninqa Abrahan mandaptin chunka camëllukunata y imëka qarëkunata aparkur Nacor täkunqan markaman ëwarqan. Tsë markaqa Mesopotamiachömi këkarqan . 11 Tsë markaman yëkuykarnam, juk pözu lädunchö camëllunkunata jamatsirqan. Tsë höraqa tardinam karqan, y warmikunaqa yaku apamoqmi tsë hörakuna ëwayaq. 12 Tsënam Abrahanpa sirweqninqa Teyta Diosman kënö nir mañakurqan: “Patronnï Abrahanpa Teyta Diosnin Jehovä. Roguëkullaqmi, kanan junaq llapampis allilla yarqunampaq yanapëkallämë. Patronnï Abrahanta kuyanqëkirëkur yanapëkallämë. 13 Juk pözum këchö kan, y kë marka nunakunapa warmi tsurinkunam yaku apaq shamuykäyan. 14 Tsëmi këta rogakullaq, juk shipashtam ‘upunäpaq yakü qarëkallämë’ nishaq. Y tsënö niptï, ‘upurillë, y camëlluykikunapaqpis apamushaq’ nimaptinqa, tsë shipashmi sirwishoqniki Isaacpaq akranqëki warmi kanqa. Tsënömi musyashaq patronnïta kuyarnin yanapëkämanqëkita”.

15 Manaraq mañakur ushaptinmi, mankan hombrushqa juk shipash tsë markapita yarqamurqan. Tsë shipashpa jutinqa karqan Rebëcam, y pëqa Betuelpa+ tsurinmi karqan. Betuelqa Abrahanpa wawqin Nacorpawan+ Milcäpa+ wamranmi karqan. 16 Rebëcaqa shumaq shipashmi karqan. Y manam ni pï ollquwampis oqllanakushqaraqtsu karqan. Pëqa pözumanmi urarqan, y mankanman yakuta winarkurmi kutikämurqan. 17 Tsënam Abrahanpa sirweqninqa pë kaqman cörripa ëwëkur “yakü qarëkallämë” nirqan. 18 Tsënam Rebëcaqa, “upurillë teytë” nir hombrunchö apëkanqan mankata bajaratsir upunampaq tsaräpurqan. 19 Y upuriptinnam nirqan: “Camëlluykikunapaqpis yakuta apamushaq”. 20 Tsënö nirirmi, mankachö apanqan yakuta animalkuna yaküyänanman winarqan, y cörrillapam pözuman kutirqan, y atska kutim llapan camëllukunapaq yakuta ashtarqan. 21 Tsë llapan ruranqantam Abrahanpa sirweqninqa upällalla mantsakashqa rikararqan, y viäjin alli yarqunampaq Teyta Jehovä yanapanqanta o mana yanapanqantam musyëta munarqan.

22 Y camëllukuna yakuta upur ushariyaptinmi Abrahanpa sirweqninqa Rebëcata entregarqan senqaman churakuna argöllata. Tsë argöllaqa örupitam karqan, y joqta grämusnömi* lasarqan. Tsëpitanam cientu catorci grämus* lasaq örupita ishkë pulsërakunata entregarqan. 23 Y kënömi nirqan: “Willaramë, ¿pipa wamrantan kanki? ¿Papänikipa wayinchö kanku posadakuyänäpaq sitiu?”. 24 Tsënam Rebëcaqa nirqan: “Noqaqa Betuelpa+ wamranmi kä, Nacorpawan+ Milcäpa willkan”. 25 Y kënöpis nirqanmi: “Kanmi posadakuyänëkipaq sitiu. Y camëlluykikunapaqpis kanmi päja y tukuyläya qewakuna”. 26 Tsënam Abrahanpa sirweqninqa urkumpis patsaman chanqanyaq Teyta Jehoväpa rikëninchö qonqurikurqan , 27 y kënömi nirqan: “Patronnï Abrahanpa Diosnin Jehovä alabashqa katsun, pëqa confiakuypaqmi, y patronnïtaqa alläpam kuyan. Teyta Jehovämi yanapamashqa patronnïpa kastankunapa wayinman chämunäpaq”.

28 Tsë shipashqa llapan pasanqantam mamäninta y wakin kaqkunata willaq cörripa ëwarqan. 29 Pëpaqa Laban+ jutiyoq juk turinmi karqan. Labanqa tsë nunata reqita munarmi pözupa lädunyaq cörripa ëwarqan. 30 Tsëtaqa rurarqan panimpa senqanchö argöllata y makinchö pulsërakunata rikashqa kar, y “tsënömi tsë nuna nimashqa” neqta wiyashqa karmi. Tsëmi tsë nunata reqeq ëwarqan. Tsë nunaqa pözupa lädunllachöran camëllunkunawan këkarqan. 31 Y chëkurmi nirqan: “Jehovä bendicishqan nuna, ¿imanirtan waqtallachöraq këkanki? ¡Ëwakamuy! Wayïkunachö quedakunëkipaqmi juk sitiuta alistëkätsï. Y camëlluykikunapaqpis juk sitiutam alistëkätsï”. 32 Tsënö niptinmi Labanpa wayinman yëkurqan. Tsënam pëqa* camëllunkunapa karunankunata paskarir päjata y qewata qararqan. Y Abrahanpa sirweqnin y pëwan ëwaqkuna chakinkunata awikuyänampaqmi* yakuta aparqan. 33 Mikuyta qarariyaptinmi Abrahanpa sirweqninqa nirqan: “Manaraq mikurnin puntataqa imarëkur shamunqätaraq willayashqëki”. Labanqa, “mä willarayämë” nirqanmi.

34 Tsënam pëqa nirqan: “Noqaqa Abrahanpa sirweqninmi kä.+ 35 Teyta Jehoväqa patronnïta alläpam bendicishqa. Pëpa bendicionninwanmi rïcu tikrashqa, tsëmi mëtsika üshankuna, wäkankuna, plätan, örun, warmipis ollqupis sirweqninkuna, camëllunkuna y ashnunkuna kapun.+ 36 Patronnïpa warmin Säraqa chakwanyëninchöran wamrayoq kashqa.+ Tsë tsurintam patronnïqa llapan kapunqankunata dejapunqa.+ 37 Tsëmi patronnïqa juratsimarnï nimarqan: ‘Ama kë täkunqä markachö cananeu nunakunapa warmi wamrankunataqa tsurïpaq apamunkitsu.+ 38 Tsëpa rantinqa, papänïpa familiankunaman ëwë,+ y kastäkunapita tsurïpaq warmin ashimuy’.+ 39 Tsënam patronnïta nirqä: ‘Tsë warmi shamuyta mana munaptinqa, ¿imatataq rurashaq?’.+ 40 Y patronnïqa kënömi nimarqan: ‘Noqaqa Teyta Jehovätam imëpis sirwirqö,+ pëmi angelninwan yanapashunki+ viäjikichö llapampis allilla yarqunampaq. Tsëmi papänïpa familiankunapita y kastäkunapita,+ juk shipashta tsurïpaq apamunëki. 41 Y tsë shipashta apamunëkita familiäkuna mana munayaptinqa, manam culpayoqnatsu kanki änimanqëkipita’.+

42 Tsëmi kanan junaq pözu lädunman chäramur shonqüllachö kënö nir mañakurqä: ‘Patronnï Abrahanpa Diosnin Jehovä. Këman viajamunqä allipaq kashqa kaptinqa, 43 kënö pasakunanta permitïkullë: juk pözum këchö kan, y juk shipash+ yakuman shamuptinmi kënö nishaq: “Upunäpaq yakü qarëkallämë”. 44 Tsënö niptï, “upurillë, y camëlluykikunapaqpis apamushaq” nimaptinqa, tsëqa Teyta Jehovä, tsë shipashmi patronnïpa tsurimpaq akranqëki warmi kanqa’.+

45 Tsënam manaraqpis mañakur ushaptï Rebëcaqa mankan hombrushqa kë markapita yarqaramurqan. Y pözuman urar yakuta jipiramuptinnam, ‘yakü qarëkallämë’+ nirqä. 46 Tsënam pëqa jinan höra hombrumpita mankata bajaratsir ‘upurillë’+ nimarqan, y tsëpitam ‘camëlluykikunapaqpis yakuta apamushaq’ nimarqan. Y yakuta qararamarmi camëllükunapaqpis yakuta ashtamurqan. 47 Tsëmi, ‘¿pipa wamrantan kanki?’ nir tapurqä. Tsënam pëqa, ‘noqaqa Betuelpa wamranmi kä, Nacorpawan Milcäpa willkanmi’* nimarqan. Tsënam senqanman argöllata churarir makinkunaman pulsërankuna churapurqä.+ 48 Tsëpitanam Jehovä Diospa rikëninchö urküpis patsaman chanqanyaq qonqurikurqä , y patronnï Abrahanpa Diosnin Jehovätam alabarqä.+ Pëmi permitishqa patronnï Abrahanpa wawqimpa willkanta reqinäpaq, y tsurimpa warmimpaq apanäpaq. 49 Tsëmi kuyakoq y confiakuypaq kayanqëkirëkur rogayaq wamrëkikunata patronnïta änïkuyänëkipaq. Y mana änirqa willëkayämë, tsëqa noqanam imata ruranäpaq kaqtapis rikäshaq”.+

50 Tsënam Labanwan Betuelqa niyarqan: “Kë llapanta Jehovä permitikaptinqa imataraq niyashqëki. 51 Jehovä munanqannö patronnikipa tsurimpa warmimpaq Rebëcata apakullë”. 52 Tsëta wiyarmi Abrahanpa sirweqninqa Jehovä Diospa rikëninchö urkumpis patsaman chanqanyaq qonqurikurqan. 53 Tsëpitanam röpakunata, plätapita y örupita imëka cösaskunata Rebëcapaq pëkunata entregarqan. Y Rebëcapa turinta y mamänintapis imëka väleq cösaskunatam qararqan. 54 Tsëpitanam Abrahanpa sirweqninwan ëwaq nunakunaqa mikuyarqan y upuyarqan, y tsë wayichömi tsë paqas quedakuyarqan.

Y waräninqa tempränulla sharkurmi Abrahanpa sirweqninqa nirqan: “Kananqa patronnï kaqtana kutikulläshaq”. 55 Tsënam Rebëcapa turinwan mamäninqa niyarqan: “Chunka junaqllapis Rebëcawan kariyäshaqraq, tsëpitanam pusharkur kutikunki”. 56 Tsënam pëqa nirqan: “Teyta Jehovämi yanapamashqa kë viäjï alli yarqunampaq, kananqa patronnïpa wayinman kutikunäpaq juklla despachëkayämë”. 57 Tsënam pëkunaqa niyarqan: “Mä kikinta tapunapaq qayarayämushaq”. 58 Tsënam Rebëcata qayëkur, “¿munankiku kë nunawan ëwëta?” nir tapuyarqan. Tsënam pëqa, “awmi, munämi ëwëta” nirqan.

59 Tsënam dejayarqan Abrahanpa sirweqnin y yanapaqnin nunakuna Rebëcata+ y llullumpita cuidaqnin warmita+ pusharkur ëwakuyänanta. 60 Y Rebëcata bendicirmi niyarqan: “Rebëca, qampita yureq kastëkikunaqa millonyëpa kayätsun, y chikeqninkunata vencir mëtsika markayoq tikrayätsun”.+ 61 Tsënam Rebëcawan sirweqnin warmikunaqa alistakur qallëkuyarqan, y camëllukunaman montarkurmi Abrahanpa sirweqninwan viajar qallëkuyarqan. Tsënömi Abrahanpa sirweqninqa patronnimpa tsurinwan casakunampaq Rebëcata apakurqan.

62 Isaacqa Nëgueb+ niyanqan tsunyaq sitiuchömi täkurqan, y Beer-Lahäi-Roï+ niyanqan nänipitam kutimushqa karqan. 63 Y tardi höranam Isaacqa imëkaman pensar+ chakrakuna kinrëchö purikarqan. Tsënam camëllukuna shamuykaqta rikarqan. 64 Y Rebëcapis Isaactam rikärirqan. Y tsë höram camëllupita bajarirqan. 65 Abrahanpa sirweqnintam, “¿pitan taqë shamuykaq nunaqa?” nir tapurqan. Y Abrahanpa sirweqninnam, “pëqa patronnï Isaacmi” nirqan. Tsënam Rebëcaqa aqshunanwan* cäranta tsapakurkurqan. 66 Y Abrahanpa sirweqninqa llapan ruranqantam Isaacta willarqan. 67 Tsëpitanam Isaacqa mamänin Särapa carpanman*+ Rebëcata apakurqan. Tsënömi Rebëcaqa warmin tikrarqan. Isaacqa Rebëcatam kuyakurkurqan,+ y tsëpitaqa manam mamäninta alläpa llakirqannatsu.+

25 Tsëpitaqa, yapëmi Abrahanqa casakurqan, y warmimpa jutinqa Queturämi karqan. 2 Tiempuwannam, tsë warminchö tsurinkuna kapurqan. Këmi jutinkuna karqan: Zimran, Jocsan, Medan, Madian,+ Isbac y Süah.+

3 Jocsanmi Sebapa y Dedanpa papänin karqan.

Dedanpa tsurinkunam kayarqan Asurim, Letusim y Leumim.

4 Madianpa tsurinkunam kayarqan Efä, Ëfer, Hanok, Abidä y Eldaä.

Pëkunam kayarqan Queturäpa kastankuna.

5 Tiempuwannam Abrahanqa llapan kapunqankunata Isaacta entreguëkurqan.+ 6 Peru juknin warminkunachö kapunqan tsurinkunatapis qarëninkuna entregarqanmi. Y Abrahanqa manaraq wanukurmi tsë tsurinkunata inti o rupay yarqamunan lädupa despachëkurqan. Tsurin Isaac täkunqan sitiupita karuchö+ täkuyänampaqmi, Inti o Rupay Yarqamunan Lädu nir reqiyanqan sitiuman llapankunata despachëkurqan. 7 Abrahanqa cientu setenta y cincu watam kawarqan. 8 Pëqa awkinna karmi kushishqana wanukurqan o wañukurqan, y wakin kastankunatanöllam pampayarqan. 9 Mamrëpa frentin+ Macpelä machëmanmi Isaacwan Ismaelqa papänin Abrahanta pampayarqan, y tsë machëqa Efronpa chakran kuchunchömi këkan. Y Efronqa hitïta Zöharpa tsurinmi karqan. 10 Tsë chakrataqa hitïta nunakunapitam Abrahanqa rantishqa karqan. Tsëchö këkaq machëmanmi Abrahanta pampayarqan, warmin Särapa lädunman.+ 11 Abrahan wanukushqana kaptimpis, Teyta Diosqa llapanchömi Isaacta bendicir sïguirqan.+ Y Isaacqa Beer-Lahäi-Roï nir reqiyanqan pözupa+ amänunchömi kawarqan.

12 Ismaelpa vïdanqa kënömi karqan:+ pëqa Särapa sirweqnin Agarpa+ y Abrahanpa tsurinmi karqan. Agarqa Egiptupitam karqan.

13 Këkunam Ismaelpa tsurinkunapa jutinkuna karqan, y kë jutikunapam familiankunatapis reqiyaq: mayor kaq tsurimpa jutinqa karqan Nebayotmi,+ y tsëpita yureq kaqkunapanam Quedar,+ Adbeel, Mibsam,+ 14 Mismä, Dumä, Masä, 15 Hadad, Temä, Jetur, Nafis y Quedemä jutinkuna karqan. 16 Pëkunam Ismaelpa tsurinkuna kayarqan, y cada tsurimpa markankunata y campamentunkunatam* tsë jutikunapa reqiyaq. Y tsë döci tsurinkunam kastankunapa dirigentin kayarqan.+ 17 Ismaelqa cientu treinta y siëti watayoq këkarmi wanukurqan. Y wakin kastankunanömi pampashqa karqan. 18 Ismaelpa tsurinkunaqa Havilä niyanqan sitiupita Asiriayaqmi täkuyarqan.* Haviläqa+ Egiptupa frentin Sur+ niyanqan sitiupa amänunchömi këkan. Pëkunaqa llapan kastankunapa* amänunchömi täkuyarqan.*+

19 Abrahanpa tsurin Isaacpa vïdanqa kënömi karqan:+

Isaacpa papäninqa Abrahanmi karqan. 20 Isaacqa cuarenta watayoq këkarmi Rebëcawan casakurqan. Rebëcaqa Betuelpa tsurin+ y Labanpa paninmi karqan. Pëkunaqa arameum kayarqan, y Padan-Aramchömi kawayarqan. 21 Rebëca qolloq kaptinmi Isaacqa wamrayoq kayänampaq Teyta Jehoväta rogakurqan. Y rogakunqanta wiyarmi Teyta Jehoväqa permitirqan Rebëca qeshyaq tikrananta. 22 Juk kutim, Rebëcapa pachanchö llullukuna pelyar qallëkuyarqan,+ tsëmi Rebëcaqa, “kënö sufrikätsiyämaptinqa, ¡imapaqtan kawashaq!” nirqan. Y imanir tsënö pasakunqanta musyëta munarmi Teyta Jehoväman mañakurqan. 23 Tsënam Teyta Jehoväqa nirqan: “Pachëkichö llullukunaqa ishkë nacionmanmi tikrayanqa.+ Qampita yureqkunaqa ishkë markam kayanqa.+ Juk kaq markachö nunakunaqa juknin markachö nunakunapita mas puëdeqmi kayanqa,+ y mayor kaqmi menor kaqta sirwinqa”.+

24 Rebëcapa höram chäriptinqa, millish wamrankunam yurirqan. 25 Puntata yureq kaqqa, pukallïshu y shaprapürum* yurirqan, y cuerpunchö shapranqa millwapita röpanömi karqan.+ Tsëmi Esaü* nirnin jutin churayarqan.+ 26 Y juknin kaqqa, wawqin Esaüpa atakanta aptakushqam yurirqan.+ Tsëmi Jacob* nir jutin churayarqan.+ Tsurinkuna yurinqan tiempupaqqa, Isaacqa sesenta watayoqnam karqan.

27 Y ishkanmi jatunyäriyarqan. Esaüqa animalkunata wanutsitam yachaq,+ y mëtsëpa puritam gustaq. Peru Jacobqa carpanllachömi* masqa päraq, y alli kaqllata ruraq* nunam karqan.+ 28 Esaüqa wanutsinqan animalkunapa ëtsantam papänin mikunampaq apapoq, tsëmi Isaacqa Esaüta mas kuyaq. Peru Rebëcaqa Jacobtam mas kuyaq.+ 29 Juk kutim, lentëjasta Jacob cocinar këkaptin, animalkunata wanutseq ëwanqampita Esaü pishipashqa* charqan. 30 Y Jacobtam nirqan: “¡Mallaqëwanmi kallpäpis ushakärishqa! ¡Jinan höra tsë cocinëkanqëki puka mikuyta ichikllata* sirwiramë!”. Tsëmi Esaütaqa Edom* nir reqiyarqan.+ 31 Tsënam Jacobqa nirqan: “Puntataqa mayor kanqëkipita derëchuykitaraq rantikëkamë”.+ 32 Tsënam Esaüqa nirqan: “Mallaqëpitapis wanurïnam, ¿imapaqtaq tsë derëchüqa sirwiman?”. 33 Y Jacobnam nirqan, “puntataqa rantikamänëkipaqraq änïkamë”. Tsënam Esaüqa Jacobta änirqan y mayor kanqan derëchunta rantikuykurqan.+ 34 Tsënam Jacobqa cocinanqan lentëjasta y tantata Esaüta sirwirqan. Y Esaüqa mikuskir y upuskirmi sharkur ëwakurqan. Tsënömi Esaüqa mayor karnin chaskinan derëchuta mana kaqpaq churarqan.

26 Tsëpitanam, Abrahan kawanqan witsanchö+ pasakunqannölla Isaac kawanqan witsampis mallaqë tiempu karqan. Tsëmi Isaacqa täkunqan sitiupita Guerar markaman ëwarqan, y tsë markachöqa filisteu nunakunata gobernaq Abimëlecmi gobernëkarqan. 2 Tsënam Teyta Jehoväqa Isaacta yuripur nirqan: “Ama Egiptumanqa ëwëtsu. Noqam nishqëki mëchö quedakunëkipaq kaqta. 3 Noqaqa qamwanmi këkäshaq y bendicishqëkim, forastërulla karpis kë sitiullachö+ juk tiempupa quedakuy. Kë llapan markakunam qampaq y qampita yureq kastëkikunapaq kanqa.+ Papäniki Abrahanta+ kënö äninqätam cumplishaq: 4 ‘Qampita yureq kastëkikunaqa ciëluchö estrëllakunanömi mëtsikaq kayanqa,+ y kë llapan markakunam pëkunapa kanqa.+ Y qampita yureq kastëkiwanmi llapan nacion nunakuna bendicionta chaskiyanqa’.+ 5 Abrahanqa llapan ninqäta, mandanqäta, dispuninqäta y leynïkunatam cäsukurqan, tsëmi pëta äninqäta cumplishaq”.+ 6 Teyta Dios tsënö niptinmi Isaacqa Guerarchö quedakurqan.+

7 Tsëchö nunakunaqa Rebëcapaqmi tapur qallëkuyarqan. Tsëmi Isaacqa warmin kanqanta willakuyta mantsarnin “pëqa panïmi”+ nirqanlla. Shumaq kaptinmi shonqunllachö kënö neq: “Capazchi këchö nunakunaqa Rebëcarëkur wanuykatsiyämanqa”.+ 8 Juk kutim filisteu nunakunata gobernaq Abimëlecqa ventänampa rikachakuykarqan. Y tsëchömi rikëkurqan Rebëcata Isaac kuyëkaqta.*+ 9 Tsëmi Abimëlecqa Isaacta jinan höra qayaratsir nirqan: “¡Rebëcaqa warmikitaq kanaq! ¿Imanirtaq warmiki këkaptin ‘pëqa panïmi’ nirqëki?”. Tsënam Isaacqa nirqan: “Rebëcarëkur wanuykatsiyämänanta mantsarmi tsënöqa nirqä”.+ 10 Tsënam Abimëlecqa nirqan: “¡Imanirtaq këta rurayämarqunki!+ ¡Culpëkirëkur pillapis warmikiwan punukuykuptinqa, llapäkunam culpayoq kayäman karqan!”.+ 11 Tsënam Abimëlecqa llapan gobernanqan nunakunata nirqan: “¡Kë nunatawan warminta yataq kaqtaqa wanutsiyanqam!”.

12 Tsëpitanam Isaacqa tsë markachö murukur qallëkurqan, y Teyta Jehoväpa bendicionninwanmi+ tsë wataqa murunqampita cien kuti masta cosecharqan. 13 Tsëmi Isaacqa imëka kapunqankuna miraptin rïcu nuna tikrarqan. 14 Y mëtsikam üshankuna, wäkankuna y sirweqninkuna kapurqan.+ Tsëmi filisteu nunakunaqa chikipar qallëkuyarqan.

15 Filisteu nunakunaqa, Isaacpa papänin Abrahan uchkutsinqan pözukunatam allpawan tsapakacharkuyarqan.+ 16 Tsënam Abimëlecqa Isaacta nirqan: “Kananqa mëtsikaqna karmi mantsëpaqna kayanki, kë markäkunapita ëwakuy”. 17 Tsëmi Isaacqa tsë markapita ëwakurqan, y Guerar+ mayupa* amänunman chëkurmi tsëchö quedakurqan. 18 Abrahan wanuriptinmi filisteu nunakunaqa uchkutsinqan pözukunata allpawan tsaparkushqa kayarqan,+ tsëmi Isaacqa tsë pözukunata yapë kichatsirqan. Y papänin Abrahan churanqan jutikunallatam Isaacpis yapë churarqan.+

19 Guerar mayu* kinrëchö tsapashqa pözukunata kichëkarmi Isaacpa sirweqninkunaqa limpiu yakuyoq pözuta tariyarqan. 20 Tsënö kaptimpis, Guerar markapita mitsikoqkunam Isaacpa mitsikoqninkunawan discutir qallëkuyarqan. Pëkunaqa, “¡kë yakuqa noqakunapam!” niyarqanmi. Tsëmi Isaacqa tsë pözurëkur pëwan discutishqa kayaptin, Ësec* nir jutin churarqan. 21 Tsënam Isaacpa sirweqninkunaqa juk pözutana uchkur qallëkuyarqan, y tsëpaqpis discutipäyarqanmi. Tsëmi Isaacqa Sitnä* nir tsë pözupa jutin churarqan. 22 Y tsëta dejëkurmi juk läduchöna pözuta uchkutsirqan. Tsë kutichöqa manam discutipäyarqannatsu. Tsëmi Isaacqa Rehobot nir tsë pözupa jutin churarqan, y kënömi nirqan: “Teyta Jehovätam kë llapampita agradecikü. Pëmi permitishqa atska sitiuntsikkuna kananta y kë markachö mëtsikaq tikranantsikta”.+

23 Tsëpitanam Isaacqa Beer-Sëba+ niyanqan sitiuman witsarqan. 24 Tsë paqasmi Teyta Jehovä yuripurnin nirqan: “Noqaqa papäniki Abrahanpa Diosninmi kä.+ Ama mantsakuytsu,+ noqam qamwan këkä. Sirwimaqnï Abrahanrëkurmi bendicishqëki, y qampita yureq kastëkikunaqa mëtsikam kayanqa”.+ 25 Tsënam Isaacqa juk altarta tsëchö rurarqan, y Jehovä Diospa jutintam parlarqan.+ Tsëpitanam carpanta* armëkur tsëchö quedakurqan,+ y sirweqninkunam juk pözuta uchkuyarqan.

26 Abimëlecqa Guerar markapitam Isaacwan parlaq ëwarqan. Y consejar yanapaqnin Ahuzatwan soldädunkunata mandaq Ficolmi pëwan ëwayarqan.+ 27 Tsënam Isaacqa nirqan: “¿Imaqtaq shayämurqunki? ¿Manaku chikiyämar karuchö täkunäpaq niyämarqëki?”. 28 Y pëkunaqa kënömi niyarqan: “Clärum rikëkäyä Jehoväqa imëkachö yanapëkäshunqëkita.+ Tsëmi kënö niyänaqpaq decidiyarqö: ‘Jurarnin juk acuerduta rurëkulläshun. Y tsë acuerduqa kënö këkutsun:+ 29 imanömi ima mana allitapis rurayarqoqtsu, tsënölla ima mana allitapis rurayämankitsu. Yarpë imëpis allilla tratayanqaqta y mana imanashllapa ëwakamunëkita dejayanqaqta. Qamtam Jehoväqa bendicikäshunki’”. 30 Tsënam Isaacqa alli mikuyta ruratsirqan, y pëkunawanmi mikur y upur karqan. 31 Waräninqa tempränulla sharkurmi acuerdu rurayanqanta cumpliyänampaq parlayarqan.+ Tsëpitanam Isaacqa pëkunata despachëkurqan. Tsënam pëkunaqa tranquïlu kutikuyarqan.

32 Tsë junaqmi sirweqninkuna chëkur Isaacta kënö willayarqan:+ “¡Pözuta uchkuyanqächömi yakuta tariyarqö!”. 33 Tsëmi Isaacqa Sibä nir tsë pözupa jutin churarqan. Tsënöpam tsë markataqa kanan tiempuyaqpis Beer-Sëba+ nir reqiyan.

34 Esaüqa cuarenta watayoq këkarmi hitïta Beerïpa tsurin Juditwan casakurqan. Y hitïta Elonpa+ warmi tsurin Basematwampis casakurqanmi. 35 Tsë warmikunaqa, Isaactawan Rebëcatam alläpa cöleratsiyarqan.+

27 Isaacqa awkinna karmi rikëtapis puëdirqannatsu. Juk kutim mayor tsurin Esaüta qayarqan,+ y chäriptinmi “¡hïju!” nirqan. Tsënam Esaüqa, “imanantan pä” nirqan. 2 Tsënam Isaacqa nirqan: “Musyanqëkinöpis awkinnam kä, y capaz alläpaqa kawashaqnatsu. 3 Ëwë flëchëkita aparkur ima animal-llatapis noqapaq wanutsimuy.+ 4 Tsëpitana gustamanqan mikuyta rurëkur mikunäpaq apamuy, manaraq wanurnin bendicïkunaqpaq”.

5 Rebëcaqa wiyëkarqanmi Esaüta Isaac tsënö parlapanqanta. Y Esaüqa papänin ninqannöllam ima animal-llatapis wanutseq ëwarqan.+ 6 Tsënam Rebëcaqa wamran Jacobta nirqan:+ “Tsëllaran wiyarqö wawqiki Esaüta papäniki kënö ninqanta: 7 ‘Ima animal-llatapis wanuratsir gustamanqan mikuyta ruramuy, y mikunäpaq apamuy, manaraq wanurnin+ Teyta Jehoväpa rikëninchö bendicïkunaqpaq’. 8 Tsëmi shumaq wiyaramänëkita munä. Këta rurë wamrallä:+ 9 ëwë cabrantsikkunapita ishkë mas allin mallwa cabrakunata apamuy, papänikita mas gustanqan mikuyta ruramunäpaq. 10 Tsëtam papänikipaq apanki, manaraq wanurnin bendicishunëkipaq”.

11 Tsënam Jacobqa mamänin Rebëcata nirqan: “Musyanqëkinöpis wawqï Esaüqa shaprapürum,*+ y noqaqa manam pënötsu kä. 12 Papänï yatëkamarqa+ pëpita burlakuykanqätam pensanqa. Y tsëqa bendicimänampa rantinmi maldicïkamanqa”. 13 Tsënö niptinnam mamäninqa nirqan: “Hïju, tsënö pasaptinqa noqaman tsë maldicion chämutsun. Peru qamqa ninqaqta rurë. Ëwar tsë mallwa cabrakunata apamuy”.+ 14 Tsënam Jacobqa ishkë mallwa cabrakunata mamänin Rebëcaman aparqan, y mamäninqa Isaacta gustanqan mikuytam rurarqan. 15 Rebëcaqa mayor wamran Esaüpa mas allin kaq röpantam wayinchö katsirqan. Tsëmi tsë röpawan menor wamran Jacobta vistitsirqan.+ 16 Y mallwa cabrakunapa qaratsanwanmi Jacobpa rikrankunata y kunkanta shumaq wankurqan.+ 17 Tsëpitanam ruranqan mikuyta y tantata wamran Jacobta makyarqan.+

18 Tsënam Jacobqa papänin kaqman yëkur “¡pä!” nirqan. Isaacnam, “këchömi këkä hïju. ¿Mëqan tsurïtan kanki?” nirqan. 19 Tsënam Jacobqa nirqan: “Mayor tsuriki Esaümi kä.+ Nimanqëkinömi juk animalta wanuratsir gustashunqëki mikuyta ruramurqö. Jamëkur mikuri, y bendicïkamë”.+ 20 Tsënam Isaacqa, “¿imanöpatan rätullaqa tarimurqunki?” nir tapurqan. Tsënam Jacobqa, “Diosniki Jehovämi raslla o saslla tarimunäpaq yanapamashqa” nirqan. 21 Tsënö niptinnam Isaacqa Jacobta nirqan: “Shamuy yatarinaqpaq hïju, tsënöpa tsurï Esaü kanqëkita musyanäpaq”.+ 22 Tsënam Jacobqa papänimpa lädunman witirqan. Y yatëkurmi Isaacqa nirqan: “Jacobnö parlaptimpis rikranqa Esaüpanömi”.+ 23 Esaü kanqanta papänin pensanampaqmi Jacobqa rikranman qaratsata churakushqa karqan, tsëmi Isaacqa Jacob kanqanta mana cuentata qokur bendicïkurqan.+

24 Tsëpitanam, “¿rasumpaku tsurï Esaü kanki?” nir tapurqan. Tsënam Jacobqa, “awmi, Esaümi kä” nirqan. 25 Y Isaacqa kënömi nirqan: “Tsëqa hïju, wanutsimunqëki animalpita ruramunqëki mikuyta apamuy, tsëta mikuskir bendicinaqpaq”. Tsënam Jacobqa mikuynin y vïnun sirwirqan, y Isaacqa mikur y upurmi karqan. 26 Tsëpitanam Isaacqa “hïju, witimur mutsaramë” nirqan.+ 27 Tsënam Jacobqa witïkur papäninta mutsarqan, y tsë höram Isaacqa tsurimpa röpanta muskirirqan.+ Tsëpitanam bendicirnin kënö nirqan:

“Teyta Jehovä bendicinqan patsanömi tsurïqa shumaq pukutan o mushkun. 28 Teyta Dios permitïkutsun alli wayoq chakrëkikuna kananta,+ tiempunchö shullyamunanta,*+ gränu mikuyniki y vïnuykipis mëtsika kananta.+ 29 Tukuyläya marka nunakuna sirwiyäshuy y tukuyläya nacion nunakuna mandäduykichö kayätsun. Llapan kastëkikuna autoridänikichö kayätsun, y mamänikipita yureq kastëkikuna mandäduykichö kayätsun.+ Llapan maldiciyäshoqniki kaqkuna maldicishqa kayätsun y llapan bendiciyäshoqniki kaqkuna bendicishqa kayätsun.+

30 Isaac bendicir ushariptinnam Jacobqa ëwakurqan. Y yarquriptinllam Esaüqa animalkunata wanutseq ëwanqampita chärirqan.+ 31 Pëpis papänin gustanqan mikuyta rurëkurmi apapurqan, y kënömi nirqan: “Sharkamuy pä, y tsuriki ruramunqan mikuyta mikurir bendicïkamë”. 32 Tsënam papänin Isaacqa “¿pitan kanki?” nirqan. Y Esaünam “mayor tsuriki Esaümi kä”+ nirqan. 33 Tsënam Isaacqa karkaryar kënö nirqan: “¿Tsëqa pitan wanutsimunqan animalpa ëtsanta sirwimashqa? Manaraq chämuptikim pë apamunqanta mikurqö, y pëtam bendicirqö. ¡Pënam bendicionnïta chaskishqa!”.

34 Tsënö niptinnam Esaüqa cölerapita qayarar papäninta kënö rogarqan: “¡Pä, noqatapis bendicïkamë ari!”.+ 35 Tsënam papäninqa nirqan: “Wawqikim qam tukurnin engañamashqa, tsëmi pëta bendicïkurqö”. 36 Tsënam Esaüqa nirqan: “Tsëchi pëpaqa jutimpis Jacob. Këwanqa ishkë kutinam noqapa kaqwan quedakun.+ Puntataqa mayor kanqäpita derëchüwanmi quedakurqan,+ y kananqa noqapaq kaq bendicionwanmi quedakushqa”.+ Tsënö nirirnam papäninta nirqan: “¿Manaku noqapaqqa ima bendicionllapis kan?”. 37 Tsënam Isaacqa tsurin Esaüta nirqan: “Autoridäninchö kanëkipaq,+ llapan kastankuna pëta sirwiyänampaq, gränu mikuynin atska kanampaq y vïnun mëtsika kanampaqmi bendicirqö.+ Tsëqa hïju, ¿imawannatan bendiceqman?”.

38 Tsënam Esaüqa nirqan: “Pä, ¿manaku mas bendicionniki kan? ¡Noqatapis bendicïkamë ari!”. Y tsënö nirirmi Esaüqa qaparir qayarar waqarqan.+ 39 Tsënam Isaacqa nirqan:

“Qamqa mana wayoq chakrakunachö y mana tamyanqan sitiukunachömi täkunki.+ 40 Espädëkipitam kawanki,+ y wawqikitam sirwinki.+ Manana aguantarqa, esclävun kanqëkipitam librakanki”.+

41 Jacobta papänin bendicishqa kaptinmi, Esaüqa wawqin Jacobta chikiparqan.+ Y shonqunchömi kënö neq: “Papänïqa ichik tiempullanam kawanqa.+ Pëta pampëkurllam wawqï Jacobtaqa wanuratsishaq”. 42 Rebëcatam willayarqan mayor kaq wamran Esaü tsënö pensëkanqanta. Tsëmi Rebëcaqa menor kaq wamran Jacobta qayëkur kënö nirqan: “Wamrallä, wawqiki Esaümi qampita vengakur wanutsishuynikita munëkan. 43 Tsëmi këta ruranëki: imapis manaraq pasaptin Haran markachö turï Labanpa wayinman ëwakuy.+ 44 Y wawqikipa cöleran pasanqanyaq juk tiempupa tsëchö quedakamuy. 45 Tsëpitanam wawqikipa cöleran pasariptin y ruranqëkita qonqariptin, kutikamunëkipaq willatsishqëki. ¡Manam juk junaqllachöqa ishkan wamräkunata oqrëta munätsu!”.

46 Tsëpitanam Rebëcaqa Isaacta nirqan: “Esaüpa hitïta warminkunaqa alläpam cöleratsiyäman.+ Jacobpis kë markakunachö hitïta warmikunawan casakuptinqa, ¡imapaqnataq kawashaqpis!”.+

28 Tsënam Isaacqa Jacobta qayëkur bendicirqan y kënö nirqan: “Ama cananëa warmiwanqa casakunkitsu.+ 2 Tsëpa rantinqa Padan-Aramman ëwë awiluyki Betuelpa wayinman, y mamëkipa turin Labanpa mëqan tsurinwampis casakuy.+ 3 Llapanta Puëdeq Diosnintsikmi bendicishunki, y pëpa bendicionninwanmi mëtsika tsuriyoq kanki, y kastëkikunapis mëtsikam kayanqa. Y qampita yureq kastëkikunaqa jatun nacionmanmi tikrayanqa.+ 4 Teyta Diosnintsikqa awiluyki Abrahanta äninqan bendiciontam+ qamta y qampita yureq kastëkikunata entregayäshunki. Tsënöpam forastërunö täkunqëki markakuna, o juk parlakuychöqa, awiluyki Abrahanta Teyta Dios äninqan markakuna qampa kanqa”.+

5 Tsënö nïkurmi Isaacqa Jacobta despachëkurqan. Tsënam Jacobqa Padan-Aramchö Labanpa wayinman ëwarqan. Arameu Betuelpa+ tsurin Labanqa Rebëcapa turinmi karqan,+ y Rebëcaqa Jacobpawan Esaüpa mamäninmi karqan.

6 Tsënam Esaüqa musyarirqan Jacobta papänin bendicinqanta, Padan-Aramman Jacobta warmi asheq mandanqanta y bendicïkur kënö ninqanta: “Ama cananëa warmikunawanqa casakunkitsu”.+ 7 Tsënöllam papäninta y mamäninta cäsukurnin Padan-Aramman+ Jacob viajashqa kanqantapis musyarirqan. 8 Tsënöpam Esaüqa cuentata qokurqan papänin Isaacqa cananëa warmikunata mana allipa rikanqanta.+ 9 Tsëmi Esaüqa ishkë warmiyoqna këkarpis, Abrahanpa tsurin Ismaelman ëwarqan. Y tsëchömi Ismaelpa tsurin Mahalatwan casakurqan. Mahalatqa Nebayotpa paninmi karqan.+

10 Jacobqa Beer-Sëbapitam Haran+ markaman ëwarqan. 11 Ëwëkarmi juk sitiuman charqan, y paqasna kaptinmi juk rumita jawnakurkur tsëllachöna punur quedakurqan.+ 12 Y suëñuyninchömi rikëkurqan patsapita ciëluyaq escalonta,* y tsëpam Teyta Diospa angelninkunaqa witsar urar këkäyarqan.+ 13 Y Teyta Jehovätam rikarqan tsë escalon janampa këkaqta, y kënö neqtam wiyarqan:

“Noqam Jehovä kä, awiluyki Abrahanpa y papäniki Isaacpa Diosnin.+ Kanan këkanqëki sitiukunaqa qampa y qampita yureq kastëkikunapam kanqa.+ 14 Qampita yureq kastëkikunaqa patsachö allpanömi mëtsikaq kayanqa.+ Y inti o rupay yarqamunan lädupa, inti o rupay jeqanan lädupa, nortipa y surpam kastëkikuna mirar ëwayanqa. Qamwan, y qampita yureq kastëkikunawanmi entëru patsachö familiakuna bendicionta chaskiyanqa.+ 15 Noqam qamwan këkä. Mëta ëwaptikipis noqam cuidashqëki, y kë markamanmi kutitsimushqëki.+ Manam ni imëpis dejashqëkitsu, y llapan äninqaqtam cumplishaq”.+

16 Tsënam Jacobqa punuykanqampita riyarkur o rikcharkur nirqan: “Kë sitiuchöqa Jehovä Diosmi këkan, y noqaqa manam cuentata qokurqötsu”. 17 Tsëpitanam mantsakarnin nirqan: “¡Kë sitiuqa sagrädum! Këqa Teyta Diospa wayintaq kanaq,+ y këpataq ciëluman yëkuna punkupis këkan”.+ 18 Waräninqa tempränulla sharkurmi jawnaranqan rumita jawïkur aceitin jichapurqan.+ 19 Y Betel* nirmi tsë sitiupa jutin churarqan. Mas unëqa Luz nirmi tsë markata reqiyaq.+

20 Jacobqa kënö nirmi Teyta Diosta änirqan: “Dios Yaya, kë viäjichö yanaqämaptiki, cuidamaptiki, mikuytawan röpata tarinäpaq yanapamaptiki 21 y papänïpa wayinman yamëlla kutimunäpaq yanapamaptikiqa, Teyta Jehovä, rasumpa Diosnï kanqëkitam musyatsimanki. 22 Dios Yayallä, kë jawinqä rumim wayiki cuenta kanqa,+ y llapan bendicimanqëkipitam diezmuta* entregashqëki”.

29 Tsëpitanam Jacobqa viajar sïguirqan inti o rupay yarqamunan läduchö nunakunapa markankunayaq. 2 Y juk sitiuman chëkurmi pözuta rikarqan, y üshakunam kima läduchö juntarëkäyarqan. Tsë pözuchömi üshakunata yakütsiyaq, peru juk jatun rumim tsë pözuta tsaparaq. 3 Llapankuna üshankunata chäratsiyaptinran mitsikoqkunaqa tsë pözu tsaparaq rumita wititsir üshankunata yakütsiyaq. Tsëpitaqa yapëmi tsë pözuta tsaparkuyaq.

4 Tsënam Jacobqa tsë mitsikoqkunata, “teytëkuna, ¿mëpitataq kayanki?” nir tapurqan. Pëkunanam, “Haranpitam kayä”+ niyarqan. 5 Tsënam, “¿reqiyankiku Nacorpa willkan+ Labanta?”+ nirnin tapurqan. Y pëkunanam, “awmi, reqiyämi” niyarqan. 6 Tsënam, “¿imanöllatan këkan?” nir tapurqan. Tsëmi mitsikoqkunaqa niyarqan: “Allillam këkan. Taqëtam warmi tsurin Raquelpis+ üshankunawan shamuykan”. 7 Tsënam Jacobqa nirqan: “Pullan junaqllaraqtaq. Manataq üshakunata juntayänan höraraqtsu. ¿Imanirtan yaküratsir maslla mitsiriyankitsu?”. 8 Tsënam mitsikoqkunaqa niyarqan: “Manam noqakunallaqa üshakunata yakütsita puëdiyätsu, yakütsiyänäpaqqa llapäkunapa üshäkunataran shuyäyänä. Tsëpitaran pözuta tsaparaq rumita witiratsir üshäkunata yakütsiyä”.

9 Tsënö parlëkäyaptinmi Raquelqa üshankunawan charqan. Pëqa papänimpa üshankunatam mitseq. 10 Tsënam Jacobqa, Labanpa warmi tsurin Raquel üshankunawan chäreqta rikëkur, cörripa ëwar pözuta tsaparaq rumita witiratsirqan, y tiyun Labanpa üshankunatam yakütsirqan. 11 Tsëpitanam Jacobqa Raquelta saludarnin mutsarqan, y waqarmi qallëkurqan. 12 Tsëpitam Raquelta willarqan tiyan Rebëcapa wamran kanqanta, y papänin Labanwan familia kayanqanta. Tsënam Raquelqa papäninta willaq cörripa ëwarqan.

13 Tsënam Labanqa+ panimpa wamran Jacob chashqa kanqanta musyëkur cörripa taripaq ëwarqan. Y pë kaqman chëkurmi waqurkur o makallarkur mutsarqan, y tsëpitanam wayinman pusharqan. Jacobqa llapan pasanqantam Labanta willarqan. 14 Tsënam Labanqa, “qamwanqa familiam kantsik” nirqan. Jacobqa juk killam tsëchö quedakurqan.

15 Tsëpitanam Labanqa Jacobta nirqan: “Familia kashqapis+ manachi mana pagarnikiqa trabajatseqmantsu. Nimë, ¿ëkata paganaqtataq munanki?”.+ 16 Labanpaqa ishkë warmi tsurinkunam kapurqan; mayor kaqpa jutinqa Lëam karqan, y menor kaqpanam Raquel.+ 17 Lëaqa manam alläpa shumaqtsu karqan.* Peru Raquelqa alläpa shumaq y buëna mözam karqan. 18 Y Jacobqa Raqueltam kuyakurkushqa karqan. Tsëmi Labanta nirqan: “Menor kaq warmi tsuriki Raquelwan casëkatsimänëkipaq qanchis wata trabajëkallämushaq”.+ 19 Tsënam Labanqa nirqan: “Warmi tsurïta jukwan casatsinäpa rantinqa, qamwan casatsinqämi mas alliqa kanqa. Quedakushun ari”. 20 Tsënam Jacobqa Raquelwan casakunampaq qanchis wata trabajarqan.+ Y Raquelta alläpa kuyaptinmi, pëpaqqa qanchis watapis juk ishkë junaqnölla karqan.

21 Qanchis wata cumpliriptinmi Jacobqa Labanta nirqan: “Cumplimushqanam warmi tsurikiwan casakunäpaq tiempu. Kananqa tsuriki Raquelta entreguëkamë* warmï kanampaq”.* 22 Tsënam Labanqa alli mikuyta rurëkatsir llapan vecïnunkunata wayinman invitarqan. 23 Peru tsë paqasqa, Labanqa warmi tsurin Lëatam Jacobman aparqan pëwan pununampaq. 24 Tsëpitanam Labanqa Zilpä jutiyoq sirweqninta warmi tsurin Lëata entregarqan sirweqnin kanampaq.+ 25 Y waräninqa, Lëawan punushqa kanqantam Jacobqa cuentata qokurqan. Tsëmi Labanta nirqan: “¡Imanirtaq këta ruramarqunki! ¡Manaku noqaqa Raquelrëkur qampaq trabajamurqö! ¡Imanirtaq engañamarqunki!”.+ 26 Tsënam Labanqa nirqan: “Noqakunachöqa manam mayor kaqta manaraq casatsirqa menor kaqta casatsiyätsu. 27 Tsëmi mayor kaq warmi tsurïwan casatsinqaqpita juk semänapa fiestata rurashun. Tsëpitanam menor kaq warmi tsurïtapis entregashqëki, y tsëpaqqa yapëmi qanchis wata mas noqapaq trabajamunëki”.+ 28 Tsënam Jacobqa Laban ninqannölla Lëawan casakunqampita juk semänapa fiestata rurarqan. Y tsëpitaran Labanqa menor kaq warmi tsurin Raquelta entregarqan. 29 Tsëpitanam Labanqa Bilhä jutiyoq+ sirweqninta warmi tsurin Raquelta entregarqan sirweqnin kanampaq.+

30 Tsënam Jacobqa Raquelwan punurqan. Raqueltaqa Lëata kuyanqampitapis masmi kuyarqan. Y qanchis wata masmi Labanpaq trabajarqan.+ 31 Lëata Jacob mana kuyanqanta* rikarmi Teyta Jehoväqa Lëa qeshyaq tikrananta permitirqan.+ Peru Raquelqa qolloqmi karqan.+ 32 Tsënam Lëapaqa juk ollqu wamran yurirqan, y Ruben*+ nirmi jutin churarqan, y kënömi nirqan: “Imanö sufrinqäta+ rikarmi Teyta Jehoväqa kë wamrä kananta permitishqa. Kananqa qowä o runä* kuyamanqanam”. 33 Tsëpitanam yapë qeshyaq tikrarqan, y juk ollqu wamranmi yurirqan. Tsëmi kënö nirqan: “Mana kuyashqa kaptïmi Teyta Jehoväqa mañakunqäta wiyashqa, tsëmi wamrä kananta permitishqa”. Tsëmi Simeon*+ nir jutin churarqan. 34 Y yapëmi qeshyaq tikrarqan, y juk ollqu wamranmi yurirqan. Tsëmi kënö nirqan: “Këwanqa qowäpa o runäpa* kima tsurintanam qeshpikurqö, kananqa masmi yachanämanqa”. Tsëmi Levï*+ nir jutin churarqan. 35 Tsëpitaqa yapëmi qeshyaq tikrarqan, y juk ollqu wamranmi yurirqan. Tsëmi kënö nirqan: “Kë kutichöqa Teyta Jehovätam alabashaq”. Tsënö nirmi Judä*+ nirnin jutin churarqan. Tsëpitaqa mananam wamran karqannatsu.

30 Raquelqa Jacobpa tsurinta qeshyaq këta mana puëdirmi nanan o ñañan Lëata chikipar qallëkurqan. Tsëmi Jacobta nirqan: “Wamrantsik kanantam munä, sinöqa imapaqnataq kawashaqpis”. 2 Tsënam Jacobqa cölerarnin Raquelta nirqan: “Noqaqa manam Teyta Diostsu kä. Teyta Diosmi wamrayoq kanëkitaqa permitishqatsu. Tsëqa ama noqata culpamëtsu”. 3 Tsënam Raquelqa nirqan: “Tsëqa sirwimaqnï Bilhäwan+ wamrëki katsun. Pëwan wamrëkikuna kaptinqa, kikïpa wamräkuna cuentam kanqa”. 4 Tsënö nirmi sirweqnin Bilhäta Jacobta entregarqan pëpis warmin kanampaq. Tsënam Jacobqa Bilhäwan punurqan.+ 5 Tsënöpam Bilhäqa qeshyaq tikrarqan, y juk ollqu wamranmi yurirqan. 6 Tsënam Raquelqa nirqan: “Teyta Diosqa mañakunqäta wiyarmi noqapaq justiciata ruramushqa, y wamrayoq kanätam permitishqa”. Tsëmi Dan*+ nir tsë wamrapa jutin churarqan. 7 Raquelpa sirweqnin Bilhäqa yapëmi Jacobpa tsurinta qeshyaq tikrarqan, y juk ollqu wamranmi yurirqan. 8 Tsënam Raquelqa nirqan: “Nanäwanqa o ñañäwanqa gananakuychömi kayarqö, ¡y ganarqömi!”. Tsëmi Neftalï*+ nir tsë wamrapa jutin churarqan.

9 Lëaqa, wamrayoq këta manana puëdirmi sirweqnin Zilpäta Jacobta entregarqan pëpis warmin kanampaq.+ 10 Y Lëapa sirweqnin Zilpächömi Jacobpa tsurin yurirqan. 11 Tsënam Lëaqa, “atska suertiyoqmi kä” nirqan. Tsëmi Gad*+ nir tsë wamrapa jutin churarqan. 12 Yapëmi Lëapa sirweqnin Zilpächö Jacobpa tsurin yurirqan. 13 Y Lëaqa kënömi nirqan: “¡Kushishqam këkä! Kananqa llapan warmikunam kushishqa kanqäpaq parlayanqa”.+ Tsëmi Aser*+ nir tsë wamrapa jutin churarqan.

14 Juk kutim, trïgu cosëcha witsan chakrakunachö purikar mandrägora niyanqan frütata Ruben+ tarirqan, y mamänin Lëapaqmi aparqan. Tsënam Raquelqa Lëata nirqan: “Wamrëki tarimunqan mandrägora frütata juk ishkëta qarëkamë”. 15 Y Lëaqa kënömi nirqan: “¿Qamqa manaku qowäta o runäta* këkätsirpis conformanki?+ ¿Kananqa wamrä apamunqan mandrägora frütatanaku munëkanki?”. Tsënam Raquelqa nirqan: “Tsëqa kanan paqas qamwan Jacob punutsun, peru tsëpaqqa wamrëki tarimunqan mandrägora frütata qarëkamë”.

16 Tsë tardim Jacobqa chakrapita kutikämurqan. Tsënam Lëaqa Jacobwan tinkuskir nirqan: “Kanan paqasqa noqawanmi pununki, tsëpaqmi wamrä tarimunqan mandrägora frütawan nanäta o ñañäta pagarqö”. Tsëmi Jacobqa tsë paqas Lëawan punurqan. 17 Y Lëa mañakunqanta wiyarmi Teyta Diosqa qeshyaq tikrananta permitirqan. Tsënöpam Jacobpa tsurinkuna pëchö pitsqana karqan. 18 Tsëmi Lëaqa nirqan: “Sirwimaqnï warmita qowä o runä* Jacobta entreganqäpitam, pägu cuenta kë wamrä kananta Teyta Dios permitishqa”. Tsëmi Isacar*+ nir jutin churarqan. 19 Tsëpitaqa yapëmi Lëaqa qeshyaq tikrarqan. Y tsë wamranwanqa joqtanam Jacobpa tsurin pëchö karqan.+ 20 Tsënam Lëaqa nirqan: “Teyta Diosmi alläpa alli qarëwan bendicimashqa. Joqtana tsurinkuna noqachö yurishqa+ kaptinmi, kananqa qowä o runä* aguantamanqana”.+ Y Zabulon*+ nirmi jutin churarqan. 21 Tsëpitanam juk warmi wamran yurirqan, y Dïna+ nirmi jutin churarqan.

22 Teyta Diosqa manam Raquelta qonqëkurqantsu. Mañakunqanta wiyarmi qeshyaq tikrananta permitirqan.+ 23 Tsënöpam Raquelqa qeshyaq tikrarqan, y ollqu wamranmi yurirqan. Y kënömi nirqan: “Penqakuychö mana quedanäpaqmi Teyta Diosqa wamrayoq kanäta permitishqa”.+ 24 Y kënöpis nirqanmi: “Teyta Jehovämi permitishqa juk wamrä mas kananta”. Tsëmi Josë*+ nir wamrampa jutin churarqan.

25 Raquelchö tsurin Josë yurinqanllachömi Jacobqa Labanta nirqan: “Wayïta y markäta kutikuytam munä.+ 26 Warmïkunata y wamräkunata apakunäpaq permitïkamë, pëkunarëkurmi qampaq trabajamurqö. Y allim musyanki qampaq imanö trabajamunqäta”.+ 27 Tsënam Labanqa nirqan: “Imëka señalkunam rikätsiman qamrëkur Jehovä bendicikämanqanta, rasumpa kuyamarqa ama ëwakuytsu”. 28 Tsëpitanam nirqan: “Ëkatapis ganëta munanqëkitam pagashqëki”.+ 29 Tsënam Jacobqa nirqan: “Qamqa allim musyanki qampaq imanö trabajamunqäta, y noqawanqa animalnikikuna allipa miranqanta.+ 30 Chämunqä witsanqa wallkallam kapushurqëki, peru kananqa mëtsikam mirashqa. Noqa chämunqäpitam Teyta Jehoväqa alläpa bendicishurqunki. Peru familiäpaqqa, ¿imëtan imallatapis rurashaq?”.+

31 Tsënam Labanqa nirqan: “Tsëqa, ¿imata chaskitataq munanki?”. Jacobnam nirqan: “¡Manam imata chaskitapis munätsu! Animalnikikunata mitsir y cuidar sïguinäpaqqa këta ruranëkillatam munä:+ 32 aku üshëkikuna y cabrëkikuna këkäyanqanman. Y muru muru üshakunata, jatusaq manchayoq üshakunata, yanas carnërukunata, muru muru cabrakunata y jatusaq manchayoq cabrakunata rakiri. Y kanampitaqa, tsë color yureq üshakuna y cabrakuna pägü katsun.+ 33 Y warë warätin pägüpita tsarikunqä* animalkunata rikaq shamurqa, tsë asuntuchö mana engañanqaqtam rikanki. Manam suwakoq cuentaqa ni jukllëllatapis yana cabrëkita o yuraq carnëruykita tsarikurkushaqtsu”.

34 Tsënam Labanqa, “¡Allim! Ninqëkinö katsun”+ nirqan. 35 Y tsë junaqmi Labanqa muru muru chïvukunata* y muru muru cabrakunata juk läduman rakirqan. Awmi, llapan yuraq manchayoq animalkunata y yanas carnërukunatam juk läduman rakirqan. Tsëpitanam tsurinkunata nirqan tsë rakinqan animalkunata mitsir cuidayänampaq. 36 Tsëpitaqa, Jacob këkanqampita kima junaqtaraq chäna sitiumanmi Labanqa ëwakurqan. Y Jacobqa Labanpa wakin kaq üshankunata y cabrankunata mitsir y cuidarmi quedakurqan.

37 Tsëpitanam Jacobqa estoräqui plantapa, almendru plantapa y armon plantapa* rämanta walluskir, muru muru rikakunampaq tullunkunata llaqllaparqan. 38 Tsëpitanam animalkuna yakuta upuyänan sekyakunaman y pözukunaman tsë rämakunapa tullunkunata churarqan, tsënöpa yaku upoq ëwarnin tsë rämakunapa tullunkunapa puntanchö orquta* ashikur qallëkuyänampaq.

39 Tsënam Jacob cuidanqan üshakuna y cabrakunaqa tsë rämakunapa tullunkunapa puntanchö orquta* ashikur qallëkuyarqan, y räya räya, muru muru y jatusaq manchayoq üshakunata y cabrakunatam wachayarqan. 40 Tsënam Jacobqa malta carnërukunata rakirqan. Tsëpitanam Labanpa räya räya y yanas üshankunata y cabrankunata qatirqan wakin kaq üshakunapa y cabrakunapa puntanman. Tsëpitaqa Labanpa kaqkunawan mana takukänampaqmi kikimpa kaqkunata rakirqan. 41 Y mas wiran* kaq üshakuna y cabrakuna ashikur qallëkuyaptinqa, Jacobqa sekyakunamanmi llaqllapanqan rämakunapa tullunkunata churaq, tsënöpa tsë animalkuna rämakunapa tullunkunata rikäyänampaq y lädunkunachö orquta* ashikuyänampaq. 42 Peru uyulla kaq üshakuna y cabrakuna orquta* ashikuyaptinqa manam rämakunapa tullunkunata churaqtsu. Tsëmi Labanpa üshankuna y cabrankunaqa uyulla kayaq, peru Jacobpa kaqkunaqa wira wiram* kayaq.+

43 Jacobpaqa mëtsika üshankuna, cabrankuna, camëllunkuna y ashnunkunam kapurqan, tsënöpam rïcu tikrarqan. Tsënöllam warmipis ollqupis sirweqninkuna mëtsika kayarqan.+

31 Tsëpita juk tiempu pasariptinmi Jacobqa wiyarqan Labanpa tsurinkuna kënö niyanqanta: “Jacobqa papänintsikpa imëkantam duëñu tukurkushqa. Pëqa papänintsikpa kaqllawanmi rïcuyashqa”.+ 2 Y Jacobqa cuentatam qokurqan Labanqa jukläyana rikanqanta.+ 3 Tsëpitanam Teyta Jehoväqa Jacobta nirqan: “Unë kastëkikunapa markanchö kawaq familiëkikunaman kutikuy.+ Y noqaqa imëpis yanapashqëkim”. 4 Tsënam Jacobqa üshankunata mitsikanqan sitiuman Raqueltawan Lëata qayatsirqan. 5 Y chäriyaptinmi nirqan:

“Papänikikuna mana allipana rikämanqantam cuentata qokurqö.+ Tsënö kaptimpis, papänïpa Diosninqa manam imëpis dejamashqatsu.+ 6 Qamkuna musyayanqëkinöpis, noqaqa llapan puëdinqämannömi papänikikunata sirwirqö.+ 7 Tsënö kaptimpis papänikikunaqa kutin kutinmi* engañamëta munarnin pagamänampaq änimanqanta cumplishqatsu. Tsënö rurëkämaptimpis, Teyta Diosqa imëpis yanapëkämashqam. 8 ‘Muru muru yureq üshakuna y cabrakunam päguyki kanqa’ nimaptinqa, llapanmi muru muru yuriyaq. Y ‘räya räya kaqkunam päguyki kanqa’ nimaptinqa, llapanmi räya räya yuriyaq.+ 9 Tsënömi Teyta Diosqa permitishqa papänikikunapa animalninkuna noqapa kananta. 10 Juk kutim cabrakuna ashikuyanqan witsan këta suëñurqä, räya räya, muru muru+ y jatusaq manchayoq chïvukunam* ashikuykaq cabrakunata montëkäyarqan. 11 Y Dios Yayam angelninwan ‘¡Jacob!’ nir suëñuynïchö qayamarqan. Tsënam, ‘¡imallatataq Teytallä!’ nir contestarqä. 12 Tsënam pëqa kënö nimarqan: ‘Rikë, ashikuykaq cabrakunata montëkaq chïvukunaqa* llapampis räya räya, muru muru y jatusaq manchayoqmi kayan. Rikarqömi imakunata Laban rurëkäshunqëkita.+ 13 Noqam Betelchö yuripushoqniki Dios kä.+ Tsëchömi juk rumita jawirqëki y aceitita jichapur* imëpis sirwir sïguimänëkipaq änimarqëki.+ Kananqa kë markapita ëwakunëkipaq alistakuy, y yurikunqëki markata kutikuy’”.+

14 Tsënam Raquelwan Lëaqa kënö niyarqan: “Papänïkunaqa mananam ni ima herenciatapis entregayämanqanatsu. 15 Pëpaqqa forastëra cuentam kayä. Y rantikayämar chaskinqan qellëtapis kikinllam ushakuykan.+ 16 Peru Teyta Diosmi permitishqa papänïkunapa riquëzankuna noqakunapaq y wamrantsikkunapaq kananta.+ Tsëmi Teyta Dios nishunqëkita ruranqëkiqa allilla kanqa”.+

17 Tsëpitanam Jacobqa tsurinkunata y warminkunata camëllukunaman montarkatsirqan.+ 18 Y Padan-Aramchö trabajar tarinqan animalninkunata y imëka kapunqanta aparkurmi,+ papänin Isaac+ täkunqan Canaan kinrëchö markaman ëwakurqan.

19 Raquelqa, papänin Laban üshankunata rutoq ëwanqanyaqmi, papänin+ katsinqan santukunata* suwashqa karqan.+ 20 Y Jacobqa arameu Labanpitapis mas sabïdu karmi mana willarninlla ëwakurqan. 21 Llapan kapunqanta aparkurmi pëqa ëwakurqan. Eufratis mayuta* tsimparmi+ Galaadchö jirkakuna+ këkanqanmampa ëwakurqan. 22 Y kima junaq pasashqanchöran Labantaqa willayarqan mashan Jacob ëwakushqa kanqanta. 23 Tsënam Labanqa kastankunata pusharkur Jacobpa qepanta ëwarqan. Y tsëpita qanchis junaqtam Galaad jirkakunachö tariparqan. 24 Tsë paqasmi Teyta Diosqa Labanta+ suëñuyninchö+ nirqan: “Cuidädu Jacobtataq ima allita o mana allitapis nikankiman”.+

25 Jacobqa Galaad jirkakunachömi carpanta* armashqa karqan, y Labanwan kastankunapis tsë jirkakunachömi carpankunata armayarqan. Tsënam Labanqa Jacob këkanqanman ëwarqan 26 y kënö nirqan: “¿Imanirtaq sabïdu tukurnin këta rurarqunki? ¿Acäsu guërrachöku këkarquntsik warmi tsurïkunata prësutanö apakamunëkipaq? 27 ¿Imanirtaq sabïdu tukurnin upälla ëwakamurqunki? Willamaptikiqa cantaqkunawan, panderëta tocaqkunawan y arpa tocaqkunawanmi fiestata rurarnin despachamoqman karqan. 28 Peru qamqa manam dejarqunkitsu willkäkunata y warmi tsurïkunata mutsar despidikunällatapis. Upa këtam rurarqunki. 29 Munarqa kanan höram qamkunata imatapis rurariyaqman, tsënö kaptimpis manam imanayashqëkitsu. Papänikikunapa* Diosninmi kanan paqas kënö nimashqa: ‘Cuidädu Jacobta ima allita o mana allitapis nikankiman’.+ 30 Entiendïmi papänikita y familiankunata rikaq wayikiman kutita munanqëkita. Tsënö kaptimpis, ¿imanirtaq diosnïkunata suwamurqunki?”.+

31 Tsënam Jacobqa Labanta kënö nirqan: “Warmi tsurikikunata quedatsikamunëkita mantsarmi upälla ëwakamurqö. 32 Tsënö kaptimpis, diosnikikunapitaqa manam imatapis musyätsu. Munarqa llapankunata ashipuy, y taripunqëki kaqtaqa wanutsiyätsun. Kastantsikkuna rikëkäyaptin llapan kapamanqanchö ashiri, y qampa kaqtaqa apakuy”. Jacobqa manam musyarqantsu tsë santukunataqa Raquel suwashqa kanqanta. 33 Tsënam Labanqa ashir qallëkurqan. Puntataqa Jacobpa carpanmanmi* yëkurqan. Tsëpitanam Lëapa carpanman y ishkan sirwipakoq warmikunapa carpanman+ yëkurqan, y manam imatapis tarirqantsu. Lëapa carpampita yarqurirmi Raquelpa carpanmanna ëwarqan. 34 Raquelqa camëllupa sillonninman tsë santukunata churarkurmi jananman jamakushqa karqan. Tsëmi Labanqa entëru carpachö* ashirpis ni imata tarirqantsu. 35 Tsënam Raquelqa papäninta nirqan: “Ama colërakuytsu teytallä. Killäwan karmi+ puntëkichöqa sharkamuyta puëdïtsu”. Tsënam Labanqa santunkunata ashir sïguirqan, y mëläya ashirpis manam tarirqantsu.+

36 Tsënam Jacobqa cölerarnin Labanta nirqan: “¿Ima mana allitataq qamta rurarqoq? ¿Imataq jutsä kashqa këyaq qatimänëkipaq? 37 Cösasnïkunachö ashirnin imëkillatapis tarishqa karqa, familiëkikuna y kastëkikuna rikäyänampaq këman apamuy, y pëkuna nimäshun mëqantsik mana alli këkanqantsikta. 38 Noqaqa veinti watapam qampaq trabajamurqö, y tsë tiempuchöqa manam ni jukllëllapis üshëkikuna ni cabrëkikuna shullushqatsu,+ y manam juk carnëruykillatapis pishtar mikukurkurqötsu. 39 Y mëqan animalnikitapis mikukoq animal wanutsiptinqa,+ kikïmi cargutsakoq kä. Junaqpapis o paqaspapis mëqan animalnikitapis suwar apakuyaptinqa, kutitsinaqpaqmi nimaq kanki. 40 Paqasta junaqtam alalëchö y achachëchöpis animalnikikunata cuidarqä. Y höraqa manam punuytapis puëdirqätsu.+ 41 Noqaqa veinti watapam qampaq trabajamurqö: ishkan warmi tsurikirëkurmi catorci wata trabajamurqö, y animalnikikunawan pagamänëkipaqmi joqta wata trabajamurqö. Y qamqa mëtsika kutim* pagamänëkipaq änimanqëkita cumplirqunkitsu.+ 42 Abrahanpa Diosnin y papänï Isaac adoranqan Teyta Dios mana yanapamaptinqa,+ jinëllatachi wayikipita qarqamankiman karqan. Tsënö kaptimpis, Teyta Diosqa imanö sufrinqäta y imanö trabajanqätam rikashqa, tsëmi kanan paqas cläru parlapäshurqunki”.+

43 Tsënö niptinnam Labanqa Jacobta kënö nirqan: “Kë warmikunaqa tsurïkunam kayan, y pëkunapa wamrankunaqa willkäkunam kayan. Y kë animalkunapis noqapam kayan. Kë llapan rikanqëkim noqapa y warmi tsurïkunapa. Tsëqa, ¿imanöparaq warmi tsurïkunata y willkäkunata ima mana allitapis rurëküman? 44 Tsëpa rantinqa juk acuerduta rurashun, y tsë acuerduta ishkantsik imëpis yarpäshun”. 45 Tsënam Jacobqa juk rumita señalpaq jawirqan.+ 46 Tsëpitanam Jacobqa “rumikunata ashiyämuy” nirnin tsëchö nunakunata mandarqan. Tsënam pëkunaqa rumikunata ashïkur shumaq montonayarqan. Y tsë montonayanqan rumikuna këkanqanchömi mikuyarqan. 47 Labanqa Jegar-Sahadutä* nirmi jutin churarqan, Jacobnam Galeed* nir churarqan.

48 Y Labanqa kënömi nirqan: “Kë montonarëkaq rumikunam yarpätsikunqa kanan acuerdu ruranqantsikta”. Tsëmi tsë sitiupa jutinqa karqan Galeed+ 49 y Täpakoq. Tsë jutitaqa Laban churarqan kënö nirmi: “Noqantsik mana rikänakushqapis Teyta Jehoväqa rikëkämäshunmi. 50 Pillapis mana rikëkäshuptiki warmi tsurïkunata mana alli trataptiki o juk warmikunawan casakuptikipis Teyta Diosqa rikëkäshunkim. Ama qonqankitsu Teyta Diosqa ishkantsiktapis rikëkämanqantsikta”. 51 Y Labanqa kënömi nirqan: “Kë montonanqä rumikuna y jawinqä rumim rikätsikunqa ishkantsik juk acuerduta ruranqantsikta. 52 Kë montonarëkaq rumikuna y këchö jawirëkaq rumim yarpätsimäshun+ kë rumikunata pasar ima mana allitapis mana ruranaqpaq kaqta, y qampis kë rumikunata pasar ima mana allitapis mana ruramänëkipaq kaqta. 53 Y tsëta mana cumplishqaqa, Abrahanpa y Nacorpa Diosninmi+ juzgamäshun. Awmi, pëkunapa papäninkuna adorayanqan Teyta Diosmi juzgamäshun”. Tsënö niriptinnam Jacobqa papänin Isaac adoranqan Teyta Diospa jutinchö änirqan.+

54 Tsëpitaqa, tsë jirkachömi Jacobqa juk animalta pishtar Teyta Diospaq rupatsirqan, y tsëpitam llapan familiankunata mikuyninkuna qararqan. Tsënam llapankuna mikuyarqan, y tsë paqasqa tsë jirkachömi quedakuyarqan. 55 Waräninqa, tempränulla sharkurmi Labanqa willkankunata y warmi tsurinkunata mutsarnin bendicirqan.+ Y tsëpitaqa wayintam kutikurqan.+

32 Jacobqa viajarmi sïguirqan, y Teyta Diospa angelninkunam pëwan tinkuyarqan. 2 Tsënam Jacobqa Teyta Diospa angelninkunata rikärir kënö nirqan: “¡Capazchi këchöqa Teyta Diospa campamentun këkan!”. Tsëmi Mahanäim* nirnin tsë sitiupa jutin churarqan.

3 Tsënam Jacobqa Seir jirkakunachö kawaq wawqin Esaüman+ willakoqkunata mandarqan. Seir jirkakunataqa Edom nirpis reqiyanmi.+ 4 Y kënö nirmi mandarqan: “Wawqillä Esaüta kënö nïkuyë: ‘Sirwishoqniki Jacobmi kënö niyänaqpaq mandayämashqa: “Kananyaqmi Labanpa wayinchö täkurqö,*+ 5 y tsëchömi törukunata, ashnukunata y üshakunata taripakamurqö. Tsënöllam warmipis ollqupis atska sirwimaqnïkuna kapaman.+ Y favornikita tarita munarmi tsëta willayäshunëkipaq sirweqnïkunata mandamurqö”’”.

6 Tsëpitanam Esaüman ëwashqa kaqkunaqa Jacobman kutïkur kënö niyarqan: “Niyämanqëkinömi wawqiki Esaü kaqta ëwayarqö, y cuatrocientus nunakunawanmi qam kaqman shamuykan”.+ 7 Tsënö niriyaptinmi Jacobqa mantsakar llakikurqan.+ Tsëmi pëwan ëwaq nunakunata, üshankunata, cabrankunata, wäkankunata y camëllunkunata ishkë grüpuman rakirqan. 8 Tsëtaqa rurarqan kënö pensarmi: “Punta grüpuchö ëwaqkunata wawqï Esaü wanutsir qallëkuptinqa, juknin grüpuchö kaqkunam qeshpir ëwakuyta puëdiyanqa”.

9 Tsëpitanam Jacobqa Teyta Diosman kënö mañakurqan: “Awilü Abrahanpa y papänï Isaacpa Diosnin Jehovä, qammi ‘markëkiman y kastëkikunaman kutikuy, y noqaqa imëpis bendicishqëkim’+ nimarqunki. 10 Noqa mana merecikaptïpis, qamqa alläpa kuyakoqmi noqawan karqunki, y llapan nimanqëkitam cumplirqunki.+ Jordan mayuta* tsimparqa tukrüllawanmi tsimparqä, y kananqa mëtsika sirwimaqnïkuna y mëtsika animalnïkunam kapaman. Tsëmi kananqa ishkë grüpumampis rakita puëdï.+ 11 Tsënö kaptimpis, noqata, tsurïkunata y warmïkunata wawqï Esaü imatapis rurëkayämänantam mantsä.+ Tsëmi pëpita salvëkayämänëkipaq rogakullaq.+ 12 Qamqa kënömi nimarqëki: ‘Noqaqa bendicishqëkim, y qampa kastëkikunaqa lamar kuchunchö arënanömi mëtsikaq kayanqa. Y mëtsika kayaptinmi ni pï yupëta puëdinqatsu’”.+

13 Tsë paqasqa tsëchömi quedakurqan. Tsëpitanam wawqin Esaüta qaranampaq wakin animalninkunata rakirqan.+ 14 Y kë animalkunatam rakirqan: doscientus cabrakunata, veinti chïvukunata,* doscientus china üshakunata, veinti carnërukunata, 15 wawayoq treinta china camëllukunata, cuarenta wäkakunata, chunka törukunata, veinti china ashnukunata y chunka orqu* ashnukunata.+

16 Tsëpitanam atska grüpuman rakinqan animalkunata atska grüpu sirweqninkunata entregarqan, y kënömi nirqan: “Llapëki puntäta ëwayë, y cada grüpu juknin grüpupa karu qepanllata ëwatsun”. 17 Y punta ëwaq grüputa dirigeqtam kënö mandarqan: “Wawqï Esaüwan tinkuriptiki, ‘¿pipa sirweqnintan kanki? ¿Mëtataq ëwëkanki? ¿Pipa animalninkunatataq qatikanki?’ nir tapushuptikiqa, 18 kënö ninki: ‘Noqaqa sirwishoqniki Jacobpa sirweqninmi kallä. Y kë animalkunaqa qampaqmi teytallë Esaü.+ Pëqa qepatam shamuykan’”. 19 Tsënöllam wakin kaq grüpu animalkunata qateqkunatapis mandarqan. Y kënömi nirqan: “Wawqï Esaüwan tinkuskirqa qamkunapis tsënölla niyanki. 20 Y tsëpitaqa, ‘sirwishoqniki Jacobpis qepatam shamuykan’ niyanki”. Tsëtaqa nirqan kënö pensarninmi: “Animalninkuna qaraptïqa capaz cöleran pasarinqa,+ y pëwan tinkuriyaptï shumaq chaskimanqa”. 21 Tsënam Jacobpa sirweqninkunaqa tsë animalkunata qatirkur puntar qallëkuyarqan. Y Jacobqa campamentunchömi tsë paqas quedakurqan.

22 Tsë paqasllam Jacobqa ishkan warminkunata,+ warminkunapa ishkan sirweqninkunata+ y onci tsurinkunata pusharkur Jaboc mayuta* tsimparqan.+ 23 Tsënömi mayupa* wak lädunman llapan familianta tsimpatsirqan. Tsënöllam llapan kapunqantapis tsimpatsirqan.

24 Jacobqa japallanmi quedakurqan, y juk nuna* tsëman chäriptinmi pëwan tsarinakuykur* patsa waranqanyaq dejanakuyarqantsu.+ 25 Tsë nunaqa, Jacobta vencita mana puëdirmi chankampa moqunta yatëkurqan. Y moqunchö yatëkuptinllam Jacobpa chankanqa ullurirqan o moqarirqan.+ 26 Y tsë nunaqa kënömi nirqan: “Patsapis waranqanam, amana tsarämënatsu”. Tsënam Jacobqa nirqan: “Bendicimaptikiran dejashqëki”.+ 27 Tsënö niptinnam, “¿imatan jutiki?” nir tapurqan. Tsënam, “Jacobmi jutï” nirqan. 28 Y tsë nunaqa kënömi nirqan: “Qamqa Teyta Dioswan y nunakunawan pelyarpis vencirqunki,+ tsëmi kanampitaqa Jacobnatsu jutiki kanqa, sinöqa Israelnam”.+ 29 Tsënam Jacobqa, “jutikita willëkamë” nirqan. Tsënam tsë nunaqa, “¿imapaqtan jutïtaqa musyëta munanki?” nirqan.+ Tsënö niskirmi këkäyanqan sitiuchö bendicirqan. 30 Y Jacobqa kënö nirmi pensarqan: “Teyta Dioswan cära cära rikänakuykarpis manam wanurqötsu”.+ Tsëmi Peniel*+ nir tsë sitiupa jutin churarqan.

31 Tsëpitaqa, inti o rupay yarqamunan höram Jacobqa cöjaq cöjaq*+ Penuel* sitiupita ëwakurqan. 32 Tsë nuna Jacobta ankunchö yatëkushqa kaptinmi, kanan witsanyaqpis Israelpa kastankunaqa animalkunapa chanka moqunchö këkaq ankuta mikuyantsu.

33 Tsënam Jacobqa Esaüta rikarqan cuatrocientus nunakunawan shamuykaqta.+ Tsëmi Lëatawan wamrankunata, Raqueltawan wamran Josëta y ishkan sirwipakoq warmikunatawan wamrankunata grüpu grüpu rakirqan.+ 2 Tsëpitanam tsë sirwipakoq warmikunata y wamrankunata puntata ëwayänampaq nirqan.+ Tsëpitanam Lëatawan wamrankunata mandarqan,+ y ultimutanam Raqueltawan wamran Josëta.+ 3 Kikin Jacobqa llapankunapa puntantam ëwarqan. Y wawqinwan tinkunqanyaqmi atska kuti qonqurikurqan y patsayaq puktirqan o umpurqan. Qanchis kutim tsënö rurarqan.

4 Tsënam Esaüqa cörripa ëwar wawqinta tariparqan, y waqurkurmi o makallarkurmi saludar mutsarqan, y ishkanmi waqayarqan. 5 Esaüqa warmikunata y wamrakunata rikarmi wawqin Jacobta tapurqan “¿pikunatan pëkunaqa kayan?” nir. Tsënam Jacobqa nirqan: “Pëkunaqa Teyta Dios bendicimanqan tsurïkunam kayan”.+ 6 Tsë höram sirweqnin warmikuna y wamrankunaqa Esaüpa puntanman witiyarqan, y urkunkunapis patsaman chanqanyaqmi qonqurikuyarqan. 7 Tsënöllam Lëawan wamrankunapis witïkur urkunkunapis patsaman chanqanyaq qonqurikuyarqan. Y Josëwan maman Raquelpis witïkurmi urkunkunapis patsaman chanqanyaq qonqurikuyarqan.+

8 Tsëpitanam Esaüqa Jacobta tapurqan: “¿Imapaqtan atska grüpu nunakunata y animalkunata puntëkita mandamurqunki?”.+ Tsënam Jacobqa nirqan: “Teytallë noqawan alli kanëkita munarmi qampaq apatsimurqö”.+ 9 Tsënam Esaüqa nirqan: “Noqapaqa imëkämi kapaman wawqi, qampaq quedatsikuy”.+ 10 Y Jacobqa kënö nirmi rogarqan: “Rikënikita munarmi kë animalkunata qampaq apatsimurqö. Allipana rikämarqa chaskïkallämë wawqi. Rikäramar shumaq chaskimashqa kaptikim+ Teyta Diospa cäranta rikäreqnö karqö. 11 Teyta Diosqa imëkawanmi bendicimashqa, y llapan wananqämi* kapaman,+ tsëmi kë qarëta* chaskïkamänëkipaq rogakoq”.+ Tsënömi Jacobqa Esaü chaskinqanyaq kutin kutin rogarqan.

12 Tsëpitanam Esaüqa kënö nirqan: “Aku ëwakushun. Noqam puntëkikunata ëwar pushayashqëki”. 13 Tsënam Jacobqa nirqan: “Teytallë, rikanqëkinöpis tsurïkunaqa pishillaran kayan.+ Üshäkuna y wäkäkunapis llullu wawayoqmi kayan. Juk junaqllachö chätsita munar qatiyämuptïqa llapan animalnïkunam wanur ushakäyanqa. 14 Tsëmi teytallë, puntarëkänëkipaq rogakullaq. Noqaqa tsurïkunawan y animalnïkunawanmi despaciulla shayämushaq. Seirman chämuptïnam tinkushun”.+ 15 Tsënam Esaüqa nirqan: “Tsëqa noqawan shamoq wakin nunakuna qamwan quedakuyätsun”. Y Jacobqa kënömi nirqan: “Ama yarpachakuytsu teytallë. Shumaq chaskimashqa këkaptikiqa, imapaqnatan afanakatsishqëki”. 16 Tsënam Esaüqa tsë junaq Seirta kutikurqan.

17 Jacobqa Sucot+ niyanqan sitiupam ëwakurqan. Tsëchömi animalninkunapaq ramädakunata y wayin rurarqan. Tsëmi Sucot* nirnin tsë sitiupa jutin churarqan.

18 Tsëpitanam Jacobqa viajar sïguirqan. Y Canaanchö Siquem+ markayaq chärirmi, tsë markapa amänunchö carpankunata* armarqan. Tsënömi Jacobqa Padan-Arampita+ viajar Canaanchö+ markakunayaq allilla charqan. 19 Y carpanta* armanqan sitiutam cien chanin qellëchö rantirqan. Tsë sitiutaqa Hamorpa tsurinkunapitam rantirqan. Y Hamorqa Siquempa papäninmi karqan.+ 20 Tsëchömi juk altarta perqarqan, y “Israelpa Teyta Diosninmi Rasumpa Diosqa”+ nirmi jutin churarqan.

34 Jacobpawan Lëapa wamran Dïnaqa,+ tsë markachö shipash mayinkunawan juntakäyänampaq imëpis ëwaraq.+ 2 Tsë markachöqa Hamor jutiyoq heveu nunam+ juk dirigenti karqan. Juk kutim, pëpa tsurin Siquem Dïnata rikärirqan, y pëmi apakurqan y violëkurqan. 3 Tsëpitam Siquemqa Jacobpa warmi tsurin Dïnata kuyakurkurqan. Y alläpa kuyarmi shonqunta suwëta tïrarqan. 4 Tsëpitanam papänin Hamorta+ tsë shipashpaq nirqan: “Pë warmï kanampaq familianta parlapëkamuy”.

5 Jacobpa tsurinkunaqa mitsikoqmi ëwashqa kayarqan, y tsëyaqmi Jacobqa musyarirqan warmi tsurin Dïnata Siquem violashqa kanqanta. Jacobqa tsurinkuna kutiyanqanyaqmi upälla kakurqan. 6 Tsëpitanam Siquempa papänin Hamorqa Jacobwan parlaq ëwarqan. 7 Jacobpa tsurinkunaqa paninkuna Dïnata Siquem violashqa kanqantam musyariyarqan, tsëmi jinan höra wayinkunata kutiyarqan. Siquemqa mana allitam rurarqan Jacobpa warmi wamranta violarnin,+ y Israeltam penqakuyman churarqan,+ tsëmi Jacobpa tsurinkunaqa cölerashqa këkäyarqan.

8 Tsënam Siquempa papänin Hamorqa Jacobtawan tsurinkunata kënö nirqan: “Tsurï Siquemqa warmi tsurikitam alläpa kuyan. Permitïkullë pëwan casakunanta. 9 Juk acuerduta rurëkulläshun noqakunapa warmi tsurïkuna ollqu tsurikikunawan casakuyänampaq, y qamkunapa warmi tsurikikuna ollqu tsurïkunawan casakuyänampaq.+ 10 Y kë markachö quedakushun. Këchöqa imëkata rurayänëkipaqmi mëtsika chakrakuna kan. Këchö quedakurnin negociuta rurayë”. 11 Siquemnam Dïnapa papäninta y turinkunata nirqan: “Mashëkikuna kanäpaq chaskilläyämaptikiqa, imëkata mañayämanqëkitam apamushaq. 12 Dïnawan casakunäpaq ëkata mañayämaptikipis y cuestaq qarëta mañayämaptikipis apamushaqmi.+ Pëwan casakunärëkurqa llapan mañayämanqëkitam apamushaq”.

13 Jacobpa tsurinkunaqa, paninkuna Dïnata Siquem violashqa kaptinmi, Siquemtawan papänin Hamorta engañëkuyarqan. 14 Kënömi niyarqan: “Manam tsëta rurëta puëdiyätsu. Noqakunapaqqa penqakuypaqmi kanman ishpakuyänampa puntanchö mana señalakushqa nunawan panïkunata casatsiqa.+ 15 Peru llapëki ollqu kaqkuna noqakunanö ishpakuyänëkipa puntanchö señalakuyaptikiqa,+ panïkunawanmi casatsiyaqman. 16 Tsëpitanam warmi tsurïkunata entregayashqëki y noqakunapis warmi tsurikikunawanmi casakuyäshaq. Y këchömi quedakuyäshaq, y marka mayim kashun. 17 Peru ishpakuyänëkipa puntanchö mana señalakuyaptikiqa, panïkunata aparkurmi ëwakuyäshaq”.

18 Tsënam Hamorwan tsurin Siquemqa+ acuerdu kayarqan.+ 19 Tsëmi Siquemqa Jacobpa warmi tsurin Dïnata alläpa kuyarnin tsë niyanqanta tsë höra rurarqan.+ Hamorpa familianchöqa, Siquemmi llapampita mas respetashqa karqan.

20 Tsënam Hamorwan tsurin Siquemqa markankunapa punkunman ëwëkur, tsë markachö ollqukunata kënö niyarqan:+ 21 “Kë nunakunaqa noqantsikwan yamë këtam munayan. Markantsikchö quedakuyätsun y negociuta rurayätsun. Kë markachöqa pëkunapaqwanmi mëtsika chakrakuna kan. Tsënöpam warmi tsurinkunawan casakuyta puëdishun, y pëkunapis warmi tsurintsikkunawanmi casakuyanqa.+ 22 Y tsëpaqqa këta ruranantsiktam munayan: markantsikchö llapan ollqu kaqkuna pëkunanölla ishpakunantsikpa puntanchö señalakunantsikta. Tsëta rurashqallam pëkunaqa markantsikchö quedakuyanqa y marka mayintsikkuna kayanqa.+ 23 Tsëqa llapan imëkankuna, riquëzankuna y animalninkunam noqantsikpa kanqa. Peru tsëpaqqa pëkuna nimanqantsiktam ruranantsik, tsënöpa noqantsikwan quedakuyänampaq”. 24 Tsënam tsë markachö llapan ollqukunaqa Hamorwan tsurin Siquem niyanqanta rurayarqan, y llapanmi ishpakuyänampa puntanchö señalakuyarqan.

25 Tsëpita kima junaqtam, llapan ollqu kaqkuna nanatsikurllaraq këkäyaptin, Dïnapa turinkunaqa espädankunata aparkur tsë markaman ëwayarqan. Y illaqpita chëkurmi tsë markachö llapan ollqukunata wanutsiyarqan.+ Tsëtaqa Jacobpa tsurinkuna Simeonwan Levïmi rurayarqan.+ 26 Hamortawan tsurin Siquemta espädawan wanuratsirmi, Siquempa wayimpita Dïnata pusharkur ëwakuyarqan. 27 Tsëllanam Jacobpa wakin tsurinkuna chäriyarqan, y llapan ollqukunata wanushqata rikarmi, tsë markapita imëkata apakur ëwakuyarqan. Pëkunaqa panin Dïnata Siquem violanqampitam cölerashqa këkäyarqan.+ 28 Tsëmi üshakunata, cabrakunata, wäkakunata y ashnukunata tsë markapita y chakrakunapita apakuyarqan. 29 Tsëchö nunakunapa imëkankunata, wamrankunata y warminkunatam apakuyarqan.

30 Tsëta musyaskirmi Jacobqa Simeontawan Levïta nirqan:+ “Problëmamanmi chätsiyämarqunki. Kananqa culpëkikunarëkurmi kë kinrëchö cananeu y perizïta nunakuna alläpa chikiyämanqa. Noqantsikqa wallkaqllam kantsik, tsëmi juntakëkurnin shamurqa llapantsikta ushakätsimäshun”. 31 Tsënam Simeonwan Levïqa niyarqan: “¡Y noqakunaqa tranquïluku wiyarëkäyäman karqan panïkunata qellëpaqrëkur jukwan jukwan kakoq* warmitanö tratëkäyaptin!”.

35 Tsëpitanam Teyta Diosqa Jacobta nirqan: “Betel sitiuta ëwë,+ y tsëchö quedakuy. Y wawqiki Esaüpita qeshpir ëwakuykaptiki+ yuripunqaq sitiuchö juk altarnï ruramuy”.

2 Tsënam Jacobqa familianta y pëwan këkaqkunata kënö nirqan: “Apayämunqëki santukunata jitariyë,+ limpiu kayänëkipaq bañakuyë y röpëkikunata cambiakuyë. 3 Aku witsäshun Betelta, tsëchömi llakishqa këkar rogakuptï wiyamaq Dios Yayapaq juk altarta rurashaq. Pëqa mëta ëwaptïpis manam dejamashqatsu”.+ 4 Tsënam llapan katsiyanqan santukunata y rinrinkunachö katsiyanqan zarcillukunata* Jacobta entregayarqan. Tsë llapantam Jacobqa Siquem markapa washaninchö këkaq jatun montipa o qerupa jawanman pampëkurqan.*

5 Tsëpitaqa viajarmi sïguiyarqan. Y Teyta Dios permitiptinmi tsë markakunachö nunakunaqa Jacobpa tsurinkunata mantsayarqan, tsëmi pëkunata qatipayarqantsu. 6 Tsëpitanam Jacob y pëwan ëwaqkunaqa Canaanchö këkaq Luz niyanqan sitiuman chäyarqan.+ Tsë sitiutaqa Betel nirpis reqiyanmi. 7 Tsëchömi juk altarta rurarqan, y El-Betel* nirmi jutin churarqan. Tsëchömi wawqimpita qeshpir ëwakuykaptin Dios Yaya yuripushqa karqan.+ 8 Tsë sitiullachöraq këkäyaptinmi, Rebëcata llullu kanqampita cuidaq Dëbora wanukurqan.+ Y robli jawanmanmi pampëkuyarqan. Tsëmi Jacobqa Alon-Bacut* nirnin tsë qerupa jutin churarqan. Tsë jatun plantaqa Betelpa ura lädunchömi këkarqan.

9 Padan-Arampita viajar sïguikaptinmi Teyta Diosqa Jacobta yapë yuripurqan y bendicirqan. 10 Tsëpitanam Teyta Diosqa nirqan: “Qampa jutikiqa Jacobmi.+ Tsënö kaptimpis, manam Jacobnatsu jutiki kanqa, sinöqa Israelnam”. Tsënö nirmi Teyta Diosqa Israel jutipana reqirqan.+ 11 Teyta Diosqa kënöpis nirqanmi: “Noqaqa Llapanta Puëdeq Diosmi kä.+ Wamrëkikuna atska katsun, tsënöpa mëtsikaq kayänëkipaq. Qampita yureq kastëkikunawanmi mëtsika nacionkuna kanqa.+ Y wakin kastëkikunaqa mandakoq gobernaqmi kayanqa.+ 12 Abrahanta y Isaacta entreganqä markakunatam, qamta y qampita yureq kastëkikunata entregayashqëki”.+ 13 Tsëpitanam Teyta Diosqa Jacobwan parlar usharir tsë sitiupita ëwakurqan.

14 Jacobqa juk wanka rumitam Teyta Dios parlapanqan sitiuchö jawirqan. Y tsëpa jananmanmi vïnuta* jicharqan, y tsëpitanam aceitita.+ 15 Jacobqa yapëmi Teyta Dios parlapanqan sitiuta Betel nirnin jutin churarqan.+

16 Tsëpitanam Betel sitiupita ëwakuyarqan. Y Efräta sitiupita karullachöraq këkäyaptinmi, Raquelqa llullun yurinampaq nanatsikur qallëkurqan, tsënö kaptimpis, manam wamranqa yurirqantsu. 17 Tsënö sufrikaptinmi yanapëkaq warmi nirqan: “Ama mantsapakuytsu, kë wamrëkipis yurinqam”.+ 18 Y Raquelqa wanuykarnam Ben-Onï* nirnin wamrampa jutin churarqan. Peru papänin Jacobqa Benjamin* nirmi churarqan.+ 19 Tsënömi Raquelqa wanukurqan, y Efrätaman o Belenman+ ëwaq nänipa kuchunmanmi pampëkuyarqan. 20 Raquel pamparanqan sitiuchömi Jacobqa juk rumita jawirqan. Y tsë rumiqa kanan witsanyaqmi Raquel pamparanqan sitiuchö këkan.

21 Israelqa tsëpita ëwakurmi Ëder niyanqan törripa wak lädunchö carpanta* armarqan. 22 Israelqa tsë sitiuchömi juk tiempupa quedakurqan. Y juk kutim, Israelpa juknin warmin Bilhäwan Ruben punukuykurqan, y tsëta ruranqantam papänin Israelqa musyaskirqan.+

Jacobpaqa döci tsurinkunam karqan. 23 Lëachöqa atskam tsurinkuna karqan. Mayor kaqqa Rubenmi+ karqan, y wakin tsurinkunanam Simeon, Levï, Judä, Isacar y Zabulon kayarqan. 24 Raquelchö yureq turinkunanam Josë y Benjamin kayarqan. 25 Raquelpa sirweqnin Bilhächö yureq tsurinkunanam Dan y Neftalï kayarqan. 26 Lëapa sirweqnin Zilpächö yureq tsurinkunanam Gad y Aser kayarqan. Tsë llapanmi kayarqan Jacobpa tsurinkuna, y llapampis Padan-Aramchömi yurikuyarqan.

27 Tsëpita tiemputanam Jacobqa papänin Isaac täkunqan sitiuman charqan. Tsë sitiupa jutinqa Mamrëmi karqan,+ y tsëqa Quiryat-Arbächömi këkarqan. Kananqa Hebronmi tsë sitiupa jutin. Tsë markachömi Abrahanwan Isaacqa forastëru kayarqan.+ 28 Isaacqa cientu ochenta watam kawarqan.+ 29 Tsë edäyoq këkarmi Isaacqa wanukurqan o wañukurqan, y alli unë kawashqa karmi kushishqana wanukurqan. Y tsurinkuna Esaüwan Jacobmi pampayarqan.+ Tsënömi pëpis wakin kastankunanölla pampashqa karqan.

36 Esaüpa juknin jutinqa Edommi+ karqan, y pëpa vïdanqa kënömi karqan.

2 Esaüqa cananëa warmikunawanmi casakurqan. Juknin warminqa Adämi+ karqan, pëqa hitïta Elonpa+ warmi tsurinmi karqan. Juknin warminnam Oholibamä+ karqan, pëqa Anäpa warmi tsurin y heveu Zibeonpa willkanmi karqan. 3 Tsëpitaqa Ismaelpa warmi tsurin Basematwanmi+ casakurqan, y Basematqa Nebayotpa+ paninmi karqan.

Pëkunam Esaüpa tsurinkuna kayarqan, y llapampis Canaanchömi yurikuyarqan. 6 Tsëpita juk tiemputam Esaüqa wawqin Jacobpita rakikar karu markata ëwakurqan. Y llapan warminkunata, llapan tsurinkunata, sirweqninkunata, animalninkunata y Canaanchö+ tarinqan riquëzankunata aparkurmi ëwakurqan.+ 7 Esaüpawan Jacobpaqa imëkankunam kapurqan, tsëmi juk sitiullachö këta puëdiyarqannatsu. Animalninkuna mëtsika kaptinmi kawayanqan* sitiuchöqa qewapis pishirqanna. 8 Tsëmi Esaüqa Seir jirkakunaman+ kawaq ëwakurqan. Esaüpa juknin jutinqa Edommi+ karqan.

9 Esaüpa vïdanqa kënömi karqan. Pëqa Seir jirkakunachö+ kawaq edomïta nunakunapa unë kastanmi karqan.

10 Esaüpa juk kaq tsurinqa Elifazmi karqan, y tsë tsurinqa warmin Adächömi yurirqan. Juknin tsurinnam Reuel karqan, y tsë tsurinqa juk kaq warmin+ Basematchömi yurirqan.

11 Elifazpa tsurinkunam kayarqan Teman,+ Omar, Zefö, Gatam y Quenaz.+ 12 Y Esaüpa tsurin Elifazpa juknin warminqa Timnämi karqan. Timnächö yureq Elifazpa tsurinqa Amalecmi+ karqan. Pëkunam kayarqan Esaüpa warmin Adäpa willkankuna.

13 Reuelpa tsurinkunam kayarqan Nähat, Zërah, Samä y Mizä. Pëkunam kayarqan Esaüpa warmin Basematpa+ willkankuna.

14 Y Oholibamächö yureq Esaüpa tsurinkunam kayarqan Jeus, Jalam y Corë. Esaüpa warmin Oholibamäpa papäninqa karqan Anämi, y awilunqa karqan Zibeonmi.

15 Esaüpa kastankunaqa atskaqmi dirigenti* këman chäyarqan.+ Esaüpa mayor tsurin Elifazpaqa kë tsurinkunam dirigenti kayarqan: Teman, Omar, Zefö, Quenaz,+ 16 Corë, Gatam y Amalec. Elifazpa+ familiampitaqa pëkunam kayarqan Edom kinrëchö dirigentikuna. Pëkunaqa Adäpa willkankunam kayarqan.

17 Esaüpa tsurin Reuelpaqa kë tsurinkunam dirigenti kayarqan: Nähat, Zërah, Samä y Mizä. Reuelpa familiampitaqa pëkunam kayarqan Edom+ kinrëchö dirigentikuna. Pëkunaqa Esaüpa warmin Basematpa willkankunam kayarqan.

18 Esaüpa warmin Oholibamäpaqa kë wamrankunam dirigenti kayarqan: Jeus, Jalam y Corë. Pëkunam Anäpa warmi tsurin Oholibamäpa kastankunapitaqa dirigenti kayarqan.

19 Pëkunam kayarqan Esaüpa o Edompa+ tsurinkuna y pëkunapa kastankunapita dirigenti këman chaqkuna.

20 Edom kinrëchö kawaq horeu Seirpa tsurinkunam+ kayarqan Lotan, Sobal, Zibeon, Anä,+ 21 Dison, Ëzer y Disan.+ Seirpa familiampitaqa pëkunam kayarqan Edom kinrëchö horeu nunakunapa dirigentinkuna.

22 Lotanpa tsurinkunam kayarqan Horï y Hemam. Lotanqa+ Timnäpa turinmi karqan.

23 Sobalpa tsurinkunam kayarqan Alvan, Manähat, Ebal, Sefö y Onam.

24 Zibeonpa tsurinkunam kayarqan Ayä y Anä. Anämi papänin Zibeonpa+ ashnunkunata tsunyaqchö mitsikarnin patsapita pashtamoq achachaq yakuta tarirqan.

25 Anäpaqa karqan Dison jutiyoq ollqu tsurin y Oholibamä jutiyoq warmi tsurinmi.

26 Disonpa tsurinkunam kayarqan Hemdan, Esban, Itran y Keran.+

27 Ëzerpa tsurinkunam kayarqan Bilhan, Zaavan y Acan.

28 Disanpa tsurinkunam kayarqan Uz y Aran.+

29 Këkunam kayarqan horeu nunakunapa dirigentinkuna: Lotan, Sobal, Zibeon, Anä, 30 Dison, Ëzer y Disan.+ Pëkunam kayarqan Seir kinrëchö horeu nunakunapa dirigentinkuna.

31 Israelïtakunapa* gobernaqnin manaraq kaptinmi, Edom kinrëchöqa+ kë nunakuna gobernayarqan.+ 32 Beorpa tsurin Bëlaqa Edomchö këkaq Dinhabä markachömi gobernarqan. 33 Bëla wanuriptinnam Bozrä markapita Zërahpa tsurin Jobab gobernarqan. 34 Jobab wanuriptinnam Husam gobernarqan. Pëqa karqan temanïta nunakunapa markampitam. 35 Husam wanuriptinnam Avit markapita Bedadpa tsurin Hadad gobernarqan. Pëmi madianïta nunakunata+ Moab kinrëchö vencirqan. 36 Hadad wanuriptinnam Masrecä sitiupita Samlä gobernarqan. 37 Samlä wanuriptinnam mayu* lädunchö Rehobot markapita Shaulna gobernarqan. 38 Shaul wanuriptinnam Acborpa tsurin Baal-Hanan gobernarqan. 39 Acborpa tsurin Baal-Hanan wanuriptinqa, Hadarnam gobernarqan. Pëqa Paü markachömi gobernarqan, y warmimpa jutinqa Mehetabelmi karqan. Mehetabelqa Matredpa warmi tsurinmi karqan, y Matrednam Mezahabpa* warmi tsurin karqan.

40 Këkunam Esaüpa kastankunachö dirigentikunapa jutinkuna karqan, y kë jutikunapam kastankunata y markankunatapis reqiyaq: Timnä, Alvä, Jetet,+ 41 Oholibamä, Elä, Pinon, 42 Quenaz, Teman, Mibzar, 43 Magdiel y Iram. Pëkunam Edom kinrë markakunachö dirigentikuna kayarqan.+ Y Esaümi llapan edomïta nunakunapa unë kastankuna karqan.+

37 Jacobqa Canaan kinrë markakunachömi quedakurqan, y tsë kinrëchömi papänimpis forastëru karqan.+

2 Këkunam Jacobpa vïdanchö pasakurqan:

Jacobpa tsurin Josëqa+ diecisiëti watayoq këkarmi wawqinkunawan mitsikur pureq,+ y tsë wawqinkunaqa kayarqan Bilhächö+ y Zilpächö+ yureq papänimpa tsurinkunam. Juk kutim Josëqa papäninta willarqan wawqinkuna mana allikunata rurëkäyanqanta. 3 Israel* awkinna këkaptinmi Josëqa yurirqan, tsëmi wakin tsurinkunapitapis mas kuyaq.+ Tsëmi shumaq röpan ruratsipurqan. 4 Josëpa wawqinkunaqa cuentatam qokuyarqan Josëta papäninkuna mas kuyanqanta, tsëmi Josëta chikipar qallëkuyarqan, y manam shumaqnatsu parlapäyaq.

5 Juk kutim Josëqa imata suëñunqanta wawqinkunata willarqan,+ y tsërëkurmi wawqinkunaqa masraq chikiyarqan. 6 Josëqa kënö nirmi willarqan: “Wiyayämë, suëñunqäta willayashqëki. 7 Pullan chakrachömi manöjukunata watar këkänaq kantsik, y noqa watanqä manöjum kikinlla pallarikar* shëkar* quedakurqan, y entëru kuchunmanmi qamkuna watayanqëki manöjukuna churakäyarqan, y respetarninmi puntanman puktikäyarqan o umpukäyarqan”.+ 8 Tsënam wawqinkunaqa niyarqan: “¿Ima nitataq munëkanki? ¿Gobernaqnïkuna tikrar gobernayämänëkipaq kaqtaku?”.+ Tsënö nirmi wawqinkunaqa tsëkunata suëñunqampita y imanö willakunqampita masraq chikiyarqan.

9 Tsëpitanam Josëqa yapë suëñurqan, y tsëtapis wawqinkunatam willarqan. Kënömi nirqan: “Yapëmi suëñurqö, y kë kutichöqa inti o rupay, killa y onci estrëllakunam puntäman shamur respetayämanqanta rikätsiyämarqan”.+ 10 Y tsë suëñunqantaqa papänintawan wawqinkunatam willarqan. Tsënam papäninqa qayaparnin nirqan: “¿Imanir tsëta suëñunqëkitataq pensanki? ¿Mamäniki, wawqikikuna y noqa puntëkiman qonqurikuyänäpaq kaqtaku pensanki?”. 11 Tsëmi Josëpa wawqinkunaqa chikipar qallëkuyarqan,+ peru papäninqa Josë ninqanmanmi yarpararqan.

12 Juk kutichömi Josëpa wawqinkunaqa, Siquem markapa+ lädunkunayaq papänimpa üshankunata y cabrankunata mitseq ëwashqa kayarqan. 13 Tsënam Israelqa Josëta nirqan: “Musyanqëkinöpis wawqikikunaqa Siquem markapa lädunkunachömi üshakunata y cabrakunata mitsir këkäyan. Tsëmi pëkunata rikaq ëwanëkita munä”. Tsënam Josëqa “llapan nimanqëkitam rurashaq” nirqan. 14 Tsënam papäninqa nirqan: “Ëwar rikäramuy mä imanöshi wawqikikuna y animalkuna këkäyan, tsëpitana willamänëkipaq kutimunki”. Y tsënö nirmi Hebron pampapita+ Siquem markaman mandarqan. 15 Tsëpitanam juk nuna Josëta rikarqan wakpa këpa rikachakur purikaqta. Tsëmi, “¿imatataq ashikanki?” nir tapurqan. 16 Tsënam Josëqa nirqan: “Wawqïkunatam ashikä, ¿rikarqunkiku mëchö mitsikäyanqanta?”. 17 Tsënam tsë nunaqa nirqan: “‘Aku Dotan markapa’ nikäyarqanmi. Capazchi tsëpa ëwayashqa”. Tsënam Josëqa Dotanman ëwarqan, y tsëchömi wawqinkunata tarirqan.

18 Karullataraq ëwëkaqta rikëkurmi wawqinkunaqa Josëta imanö wanutsiyänampaq kaqta yachatsinakuyarqan. 19 Kënömi ninakuyarqan: “¡Rikäyë! Suëñunqanta willakur pureqmi taqëta shamuykan.+ 20 Wanuykatsir pözuman jitarkushun. Y tsëpitaqa juk chukaru animal mikukurkushqa kanqantam nishun. Mä tsëta rurashqa suëñunqankuna cumplikanqakush”. 21 Y tsënö niyanqanta wiyarmi Rubenqa+ salvëta munar nirqan: “Ama wanutsishuntsu”.+ 22 Tsëpitam nirqan: “Ama wawqintsikta wanutsiyëtsu.+ Tsëpa rantinqa, mana imanashllapa kë tsunyaqchö këkaq pözuman jitarkuyë”.+ Tsënöqa nirqan pëkunapita salvarnin papäninman kutitsita pensarmi.

23 Josë chäriptinqa, tsë höram wawqinkunaqa shumaq röpanta jipitsiyarqan.+ 24 Tsëpitanam pözu rurinman jitarkuyarqan, peru tsë pözuchöqa manam yaku karqantsu.

25 Tsëpitanam mikuyänampaq jamariyarqan, y rikachakuriyänampaqqa juk grüpu nunakunam shamuykäyänaq. Tsë nunakunaqa ismaelïtakunam kayarqan,+ y Galaadpitam Egiptuman urëkäyarqan. Y camëllunkunachömi perfümikunata,* balsamuta y weqiyoq plantakunapa qaranta apëkäyarqan.+ 26 Tsënam Judäqa wawqinkunata kënö nirqan: “¿Imatataq tarishun wawqintsikta wanuratsir upälla kakunqantsikwanqa?+ 27 Imanö karpis pëqa wawqintsikmi, y tsë yawarllam kantsik, tsëmi imatapis rurëkunapa rantinqa, ismaelïtakunata rantikuykushun”.+ Y wawqinkunaqa ninqanwan acuerdum kayarqan. 28 Tsëmi Josëta pözupita jipiskir tsëpa pasëkaq Madianpita+ ismaelïta negociantikunata veinti yuraq pläta qellëchö rantikuyarqan.+ Tsë negociantikunaqa Egiptutam Josëta apakuyarqan.

29 Ruben kutirqa manam Josëta pözuchö tarirqannatsu, tsëmi llakikurnin röpantapis rachirqan. 30 Y wawqinkuna kaqta ëwëkurmi fuertipa nirqan: “¡Manam wawqintsikta pözuchö tarirqötsu! ¡Kananqa imanöraq kashaq!”.

31 Tsënam juk chïvuta* pishtëkur yawarninwan Josëpa largu röpanta pichuyarqan. 32 Y tsëpitaqa tsë röpantam papäninman apatsiyarqan, y kënö nirmi willatsiyarqan: “Këtam tariyarqö. Mä rikärillë tsurikipa largu röpankush”.+ 33 Tsënam Jacobqa rikapärir nirqan: “¡Tsurillä Josëpa röpallantaq! ¡Tsurillätaqa ima animalpis mikukurkushqachi! ¡Ima animal karpis rachikacharkurchi mikukurkushqa!”. 34 Tsënam Jacobqa röpanta rachir chukru tëlata tseqllanman watakurqan, y atska junaqpam tsurimpaq llakikur waqarqan. 35 Llapan ollqu tsurinkuna y warmi tsurinkunam imëkanöpa shoqayarqan, peru manam shoqëta puëdiyarqantsu. Josëpaq waqarmi Jacobqa nirqan: “Tsurïpaqqa wanukunqä o wañukunqä junaqyaqmi* waqashaq”.+ Tsënö nirmi waqarlla kakurqan.

36 Josëta apaq madianïta negociantikunaqa, Egiptuman chëkurmi Potifar jutiyoq nunata rantikuykuyarqan. Potifarqa Egiptuchö gobernaqpa guardiankunata mandaq+ y cortichö autoridämi karqan.+

38 Tsë witsankunam Judäqa wawqinkunapita rakikar juk sitiuta kawaq ëwakurqan, y Hirä jutiyoq adulamïta nuna täkunqan* sitiuchömi carpanta* armarqan. 2 Tsëchömi Judäqa Süa jutiyoq cananeu nunapa+ warmi tsurinta reqirqan, y pëwanmi casakurqan. 3 Casakuyanqanllachömi warminqa qeshyaq tikrarqan, y juk ollqu wamranmi yurirqan. Tsënam Judäqa Er+ nirnin jutin churarqan. 4 Yapëmi qeshyaq tikrarqan, y juk masmi ollqu wamran yurirqan, y Onan nirmi jutin churarqan. 5 Y yapëmi juk ollqu wamran mas yurirqan, y Selä nirmi jutin churarqan. Tsë wamran yurinqan witsanqa, Aczib markachömi+ këkäyarqan.

6 Tsëpita tiempu pasariptinmi, mayor tsurin Erta Judäqa Tamar+ jutiyoq warmiwan casatsirqan. 7 Tsënö kaptimpis, Judäpa mayor tsurin Er imanö portakunqanqa manam Teyta Jehoväta gustarqantsu, tsëmi Teyta Jehoväqa Erta wanuratsirqan. 8 Tsënam Judäqa tsurin Onanta kënö nirqan: “Cuñädun kanqëkirëkur wawqikipa warminwan casakuy, tsënöpa pëchö yureq tsurikikuna wawqikipa kastankuna kayänampaq”.+ 9 Onanqa musyarqanmi cuñädanchö yureq tsurinkunaqa, wawqimpa kastankuna kayänampaq kaqta.+ Y pëqa manam munarqantsu tsë warmichö yureq tsurinkuna wawqimpa kastankuna kayänanta,+ tsëmi cuñädanwan oqllanakurpis mana qeshyaq tikranampaq cuidakoq.* 10 Tsëta ruranqanqa manam Teyta Jehoväta gustarqantsu, tsëmi pëtapis wanuratsirqan.+ 11 Tsënam Judäqa, “capazchi tsurï Seläpis wanukuykunqa”+ nirnin lumtsuynin Tamarta kënö nirqan: “Tsurï Selä mayor kanqanyaq papänikipa wayinman kutikuy, y ama piwampis casakunkitsu”. Tsënö niptinnam Tamarqa papänimpa wayinta kutikurqan.

12 Tsëpita juk tiempu pasariptinmi Judäpa warminqa wanukurqan. Tsë warmiqa Süa+ jutiyoq nunapa warmi tsurinmi karqan. Judäqa juk tiempupam llakikur waqarqan. Y tsëpitaqa Adulam+ markapita amïgun Hiräwanmi Timnä+ markaman ëwayarqan. Tsëchömi üshankunata rutoqkuna këkäyarqan. 13 Tsënam Tamarta kënö willayarqan: “Suegruykim üshankunata rutoq Timnäman witsëkan”. 14 Y Tamarqa musyarqanmi Selä mayorna kaptimpis suegrun Judäqa pëwan casatsita mana munanqanta.+ Tsëmi Tamarqa viuda röpanta cambiakurqan, y cäranta vëluwan tsaparkurmi jakunta jakukurkur Enäimman yëkoq näni kuchunman jamakurqan. Y Enäimqa Timnäman ëwaq nänichömi këkarqan.

15 Tamarta rikaskirqa, cäran tsapashqa kaptinmi Judäqa pensarqan qellëpaqrëkur jukwan jukwan kakoq* warmi kanqanta. 16 Lumtsuynin kanqanta mana musyarmi Judäqa pë kaqman witïkur “¿manatsuraq oqllanakurishwan?” nirqan.+ Tsënam pëqa, “¿y imawantan pagamanki?” nirqan. 17 Tsënam Judäqa, “juk cabrëkim apatsimushaq” nirqan. Tsënö niptinnam tsë warmiqa kënö nirqan: “Tsënö kanan kaptinqa, imëkillatapis prendatanö dejëkuy”. 18 Tsënam Judäqa, “¿imäta dejapänaqtataq munanki?” nirqan. Y tsë warmiqa kënömi nirqan: “Sëllu churakunëki sortijëkita,+ sortijëkipa watunta y tukruykita dejapamë”. Tsënam Judäqa tsëkunata entreguëkurnin pëwan oqllanakurqan, y Tamarqa qeshyaqmi quedarqan. 19 Y tsëpitaqa Tamarqa kutikurqanmi, y jakunta jipirmi viuda röpanta yapë vistikurqan.

20 Tsëpitanam Judäqa adulamïta+ amïgunwan juk malta cabrata tsë warmipaq apatsirqan, y prendatanö dejanqan cösasninkunata mañamunampaqmi nirqan. Y amïgunqa manam tsë warmita tarirqannatsu. 21 Tsënam tsë markachö nunakunata kënö tapurqan: “¿Rikäyarqunkiku kë markapa pasaq nänichö qellëpaqrëkur jukwan jukwan kakoq* warmita?”.* Tsënam kënö niyarqan: “Qellëpaqrëkur jukwan jukwan kakoq warmiqa manam imëpis këchö kashqatsu”. 22 Tsënam tsë nunaqa kutikurqan y Judäta kënö nirqan: “Manam tsë warmita tarirqötsu. Y tsë markachö nunakunaqa, ‘qellëpaqrëkur jukwan jukwan kakoq* warmiqa manam imëpis këchö kashqatsu’ niyämashqam”. 23 Tsënam Judäqa kënö nirqan: “Tsëqa tsë cösaskunata quedatsikutsun, ashir sïguishqaqa nunakunam penqapämäshun.* Imanö kaptimpis, noqaqa cumplirqönam malta cabran apatsinäpaq äninqäta, peru manam entreganëkipaq tarirqunkitsu”.

24 Tsëpita kima killanö pasariptinmi Judäta willayarqan, “lumtsuyniki Tamarmi cuerpunta rantikur kashqa, y qeshyaqmi këkan” nirnin. Tsënam Judäqa kënö nirqan: “Juk läduman apëkur tsë warmita wanutsiyë, y ushakanqanyaq ninawan rupatsiyë”.+ 25 Y juk läduman apëkäyaptinmi, Tamarqa nirqan suegrunta kënö niyänampaq: “Kë sëllu churakuna sortijata, kë watuta y kë tukruta shumaq rikärillë, tsëkunapa duëñumpa tsurintam qeshyaq këkä”.+ 26 Tsënam Judäqa tsë cösaskunata rikärir kënö nirqan: “Pëqa tsurï Seläwan mana casatsishqa kaptïmi tsëta rurashqa, tsëmi pëqa culpayoqtsu, sinöqa noqam culpayoq kä”.+ Tsëpitaqa, mananam Judäqa Tamarwan yapë oqllanakurqannatsu.

27 Höran chäriptinqa, millish wamrankunam yuriyarqan. 28 Y nanatsikur këkaptinmi juk kaq wamran makinta jipimurqan. Y yanapëkaq warmiqa, puka hïluwan* makinta wataskirmi, “pëmi puntata yarqamushqa” nirqan. 29 Peru tsë wamraqa jinan höram makinta kutiratsirqan, y juknin kaq wamram puntata yarqamurqan. Tsënam yanapaq warmiqa tsë wamrata rikëkur kënö nirqan: “¿Imanirtan mamänikipa cuerpunta rachikätsirqunki?”. Tsëmi Përez*+ nirnin jutin churayarqan. 30 Tsëpitaran makinman puka hïluta* watapunqan wamraqa yarqamurqan. Y pëtaqa Zërah+ nirmi jutin churayarqan.

39 Ismaelïta negociantikunaqa+ Egiptumanmi+ Josëta chäratsiyarqan, y tsëchömi Potifar jutiyoq egipciu nunata rantikuyarqan.+ Pëqa Egiptuchö gobernaqpa guardiankunata mandaq y cortichö autoridämi karqan. 2 Teyta Jehoväqa imëkachömi Josëta yanaparqan,+ tsëmi imata ruranqampis allilla yarqurqan. Tsëta rikarmi patronnin Potifarqa wayinchö imëka asuntuta rikänampaq churarqan. 3 Y patronninqa cuentatam qokurqan Teyta Jehoväqa imëkachö Josëta yanapanqanta, y Teyta Jehovä yanapaptin ima ruranqampis allilla yarqunqanta.

4 Cargunta Josë imanö cumplinqanqa Potifarta alläpam gustarqan, tsëmi Josëqa mas confiakunqan sirweqnin tikrarqan. Potifarqa wayinchö encargädu kanampaq y llapan kapunqanta rikänampaq churarqan. 5 Teyta Jehoväqa Josërëkurmi tsë egipciu nunapa wayinchö kawaqkunata bendicirqan. Teyta Jehoväqa tsë egipciu nunapa wayinchö y chakrankunachö imëka kapunqanmanmi bendicionninta churarqan.+ 6 Tsëta rikarmi Potifarqa llapan kapunqanta Josëpa cargunman churarqan, tsëmi imapaqpis yarpachakurqannatsu, sinöqa imata mikuyta munanqanllapaqnam. Tiempu pasariptinqa, Josëqa fuerti y shumaq jövinmi tikrarqan.

7 Tsënam patronnin Potifarpa warminqa Josëta rikapar qallëkurqan, y kutin kutinmi “shamuy punukuykushun” nipaq. 8 Peru Josëqa manam munaqtsu, kënömi neq: “Musyanqëkinöpis patronnïqa confiakamarmi llapan kapunqanta cargüman churamushqa, y manam ni imapaqpis yarpachakunnatsu. 9 Y kë wayichöqa manam noqapita mas autoridäyoq kantsu. Patronnïqa llapan kapunqantam cargüman churamushqa, peru qamtaqa manam, warmin kaptiki. Tsëqa, ¿imanöraq Teyta Diosta llakitsir tsëläya jutsata* rurëküman?”.+

10 Potifarpa warminqa cada junaqmi punuyänampaq Josëta nipaq, peru Josëqa manam cäsoqtsu, ni pëwan parlar tiemputa pasaqtsu. 11 Y juk kutiqa, imëpis ruranqannöllam Josëqa patronnimpa wayinman trabajaq chärirqan, y tsë junaqqa manam pillapis wayichö karqantsu. 12 Tsënam patronnimpa warminqa, “shamuy punukuykushun” nirnin Josëta röpampita aptakurkurqan. Tsënö aptakushqa këkaptinmi Josëqa röpantapis dejëkur qeshpir ëwakurqan. 13 Y röpanta dejëkur ëwakoqta rikarmi Potifarpa warminqa 14 qaparir qayarar sirweqninkunata qayarqan, y kënömi nirqan: “Qowä o runä* apamunqan hebreu nunam penqakuyman churamënintsikta munar violamëta munashqa, peru noqaqa llapan kallpäwanmi qayëkacharqö. 15 Y llapan kallpäwan qayëkachaptïmi, röpantapis dejëkur qeshpir ëwakushqa”. 16 Tsënö niskirmi, Josëpa röpanta lädunman churëkur qowan o runan* Potifar chänanta shuyarqan.

17 Potifar chäriptinqa, sirweqninkunata ninqannöllam pëtapis kënö nirqan: “Sirwimänantsikpaq apamunqëki hebreu nunam penqakuyman churamëta munashqa, 18 peru llapan kallpäwan qayëkachaptïmi, röpantapis dejarïkur qeshpir ëwakushqa”. 19 Tsënam Josëpa patronnin Potifarqa warmin, “kënömi y waknömi sirweqniki ruramashqa” niptin cölerarnin wanuytapis o wañuytapis munarqan. 20 Tsëmi Josëta carcelatsirqan. Tsë carcelchöqa kikin gobernaq carcelatsinqan kaqkunam prësuräyaq, y tsëchömi Josëqa prësurarqan.+

21 Peru Teyta Jehoväqa alläpa kuyarmi Josëta dejarqantsu. Tsëmi yanaparqan carcelta rikaq nuna alli rikänampaq.+ 22 Tsënöpam carcelta rikaq nunaqa llapan prësukunata Josëpa cargunman churarqan. Y Josëqa llapan prësukunatam mandaq ima trabäjuta rurayänampaqpis.+ 23 Y carcelta rikaq nunaqa mananam yarpachakoqnatsu Josëpa cargunman churanqan asuntukunapaq. Josëtaqa Teyta Jehovämi imëkachöpis yanapaq, awmi, Teyta Jehovä yanapaptinmi ima ruranqampis allilla yarqoq.+

40 Tsëpita tiempu pasariptinmi, Egiptuchö gobernaqpa ishkë sirweqninkunaqa alläpa mana allita rurayarqan. Juk sirweqninqa, vïnuta sirweqkunapa mandaqninmi+ karqan, y juknin kaqnam, tantata ruraqkunapa mandaqnin karqan. 2 Tsëmi Egiptuchö gobernaqqa tsë ishkan mandakoqkunawan+ alläpa cölerakurqan. 3 Tsë ishkan mandakoqkunatam carcelman prësutsirqan,+ y tsë carcelchömi Josëpis prësurëkarqan.+ Tsë carceltaqa guardiakunapa mandaqninmi cargunchö katseq. 4 Y guardiakunapa mandaqninqa, Josëtam mandarqan tsë ishkan nunakunata cargunchö katsinampaq y cuidanampaq.+ Tsë ishkan nunakunaqa juk tiempupam carcelchö kayarqan.

5 Juk paqasmi, carcelchö këkarnin vïnu sirweqkunapa mandaqnin jukta suëñurqan, y tsë paqasllam tanta ruraqkunapa mandaqnimpis jukta suëñurqan. Y ishkampa suëñunkunapis jukta juktam rikätsikurqan. 6 Tsëmi waräninqa llakishqa këkäyarqan, y tsënö këkäyaptinmi pëkunaman Josë yëkurirqan. 7 Josëqa pëkunawan juntum prësurëkarqan patronnin rikanqan carcelchö . Y llakishqa këkäyanqanta rikarmi, “¿imanirtan llakishqa këkäyanki?” nir tapurqan. 8 Tsënam pëkunaqa niyarqan: “Kanan paqas suëñuyanqämi alläpa yarpachakuyman churayämashqa, y imanir tsëta suëñuyanqäta willayämänampaqqa manam pillapis këchö kantsu”. Tsënam Josëqa nirqan: “Teyta Diosllam imatapis imanir suëñunqantsiktaqa musyatsimënintsikta puëdin.+ Mä willayämë imata suëñuyanqëkita”.

9 Tsënam vïnu sirweqkunapa mandaqninqa imata suëñunqanta Josëta kënö willarqan: “Puntächömi üvas planta këkarqan. 10 Y tsë üvas plantapaqa kima rämankunam kapurqan. Y tsë rämakunaqa tseqllirmi wëtar qallëkuyarqan, y tsë wëtakunachömi üvaskuna wayuyarqan y poquyarqan. 11 Noqaqa Egiptuchö gobernaqpa cöpantam makïchö këkätsirqä, tsëmi tsë üvaskunata pallëkur gobernaqpa cöpanman qapirqä, y upunampaqmi makyarqä”. 12 Tsënam Josëqa nirqan: “Willashqëki tsë suëñunqëki imapaq kanqanta: tsë kiman rämakunaqa kima junaqkunam. 13 Y Egiptuchö gobernaq mandakuptinmi, kanampita kima junaqta kë carcelpita yarqur unë carguykimanmi kutinki.+ Y unë ruranqëkinöllam gobernaqta vïnun sirwinki.+ 14 Libri yarqurqa ama qonqëkamankitsu, tsëpa rantinqa llakipämarnï* gobernaqta parlapärinki këpita jipimänampaq. 15 Noqataqa hebreukunapa markankunapitam+ kë nacionman apayämashqa, y kanan prësu këkänäpaqpis noqaqa manam imatapis rurarqötsu”.+

16 Tsënam tanta ruraqkunapa mandaqninqa, vïnu sirweqkunapa mandaqnin allipaq suëñunqanta rikarnin, Josëta nirqan: “Noqaqa këtam suëñurqö: mas allin kaq tantayoq kima canastakunatam janächö këkätsirqä. 17 Y mas janan kaq canastachöqa, Egiptuchö gobernaqpaqmi hornuchö rurashqa tukuyläya mikuykuna karqan, peru pishqukunam mikuykäyarqan”. 18 Tsënam Josëqa nirqan: “Qamtapis willashqëki tsë suëñunqëki imapaq kanqanta: tsë kiman canastakunaqa kima junaqkunam. 19 Y gobernaq mandakuptinmi, kanampita kima junaqta kunkëkita roquskir qeruman warkuyäshunki, y ëtsa mikoq pishqukunam mikuyäshunki”.+

20 Tsëpita kima junaqtam Egiptuchö gobernaqqa cumpleäñunta celebrarqan,+ y llapan sirweqninkunapaqmi mikuyta ruratsirqan. Y sirweqninkuna wiyëkäyaptinmi, carcelchö këkaq vïnu sirweqkunapa mandaqninta y tanta ruraqkunapa mandaqninta pëman apayänampaq mandakurqan. 21 Y vïnu sirweqkunapa mandaqnintaqa, vïnuta sirwir sïguinampaqmi unë cargunman kutitsirqan. 22 Peru tanta ruraqkunapa mandaqnintaqa, Josë ninqannöllam wanuratsir o wañuratsir qeruman warkutsirqan.+ 23 Vïnu sirweqkunapa mandaqninqa pasëpam* Josëta qonqëkurqan, y manam ichikllapis yarparqantsu.+

41 Tsëpita ishkë wata pasariptinmi, Egiptuchö gobernaqqa suëñurqan+ Nïlu mayu* kuchunchö shëkanqanta.* 2 Tsë mayupitam* qanchis shumaq wira* wäkakuna yarqayämurqan, y tsë mayu kuchunchömi qewata mikuykäyarqan.+ 3 Y tsë mayullapitam qanchis feyu y uyu wäkakuna yarqayämurqan, y wira* wäkakunapa lädunmanmi ëwayarqan. 4 Tsëpitanam tsë feyu y uyu wäkakunaqa qanchis shumaq wira wäkakunata mikukurkuyarqan, y tsë höram Egiptuchö gobernaqqa riyarkurqan o rikcharkurqan.

5 Y yapë punukaskirqa, juk tullu trïgullapita* jatusaq gränukunayoq qanchis espïgakuna yarqamoqtam suëñuyninchö rikarqan.+ 6 Tsëpitaqa chushulla qanchis espïgakunam yarqamurqan, y tsë espïgakunataqa inti o rupay yarqamunan lädupita shamoq vientum tsakiratsishqa karqan. 7 Tsë chushulla espïgakunam jatusaq gränukunayoq qanchis espïgakunata mikukurkuyarqan. Y tsë höram Egiptuchö gobernaqqa riyarkurqan o rikcharkurqan.

8 Y waräninqa, suëñunqanmanmi gobernaqqa alläpa yarpachakurqan. Tsëmi magia ruraq sacerdötikunata y alli yachaq nunakunata qayatsir suëñunqanta willarqan. Y manam ni mëqan tantiëta puëdirqantsu imanir tsëta suëñushqa kanqanta.

9 Tsënam vïnuta sirweqkunapa mandaqninqa Egiptuchö gobernaqta kënö nirqan: “Jutsallakunqäta* kanan willakaramushaq. 10 Tanta ruraqkunapa mandaqninwanmi mana allita rurar qamta colerëkatsiryarqaq. Tsëmi guardiakunata mandaqpa cargunchö carcelman ishkäkunata prësutsiyämarqëki.+ 11 Y carcelchö këkarmi cada ünu juk suëñuta suëñuyarqä, y cada ünu suëñuyanqäqa jukta juktam rikätsikurqan.+ 12 Tsëchömi juk hebreu jövin karqan, y tsë jövinqa guardiakunata mandaqpa+ sirweqninmi karqan. Y suëñuyanqäta willayaptïmi,+ imanir tsëta suëñuyanqäta willayämarqan. 13 Y pë niyämanqannöllam pasakurqan; noqatam cargüman kutitsimarqëki, y tanta ruraqkunapa mandaqnintanam wanuratsir o wañuratsir qeruman warkuyänampaq mandakurqëki”.+

14 Tsënö niptinmi Egiptuchö gobernaqqa mandakurqan tsë höra Josëta carcelpita jipiyänampaq.+ Tsëpitanam Josëqa afeitakur y röpanta cambiakur gobernaq kaqman ëwarqan. 15 Tsënam gobernaqqa Josëta nirqan: “Suëñunqä imapaq kanqantaqa manam ni pï tantiëta puëdintsu, y qampaqmi niyämashqa ima suëñutapis alli tantianqëkita”.+ 16 Tsënam Josëqa, “Teyta Diosmi ima allitapis musyatsishunki, y manam noqatsu”+ nirqan.

17 Tsënam Egiptuchö gobernaqqa Josëta kënö nirqan: “Nïlu mayupa* kuchunchö këkanqätam suëñurqö. 18 Y tsë mayupitam qanchis shumaq wira* wäkakuna yarqayämurqan, y tsë mayu* kuchunchömi qewata mikuykäyarqan.+ 19 Y tsë mayullapitam* qanchis feyu, uyu y mantsanëpaq wäkakuna yarqayämurqan. Kë Egiptu nacionchöqa manam ni mëchöpis tsënö mantsanëpaq wäkakunataqa ni imëpis rikarqötsu. 20 Y tsë feyu y uyu wäkakunam qanchis wira* wäkakunata mikukurkuyarqan. 21 Peru mikur usharirpis punta kayanqannöllam uyu y mantsanëpaq kayarqan. Y tsë höram riyarkamurqä o rikcharkamurqä.

22 Y yapë punukaskirmi, juk tullu trïgullapita jatusaq gränukunayoq qanchis espïgakuna yarqamoqta suëñuynïchö rikarqä.+ 23 Tsëpitanam tsaki y chushulla qanchis espïgakuna yarqamurqan, y tsë espïgakunataqa inti o rupay yarqamunan lädupita shamoq vientum tsakiratsishqa karqan. 24 Y tsë chushulla espïgakunam jatusaq gränukunayoq qanchis espïgakunata mikukurkuyarqan. Tsënö suëñunqätam magia ruraq sacerdötikunata willarqö,+ y manam ni mëqampis imanir tsëta suëñunqäta musyayantsu”.+

25 Tsënam Josëqa Egiptuchö gobernaqta kënö nirqan: “Ishkan suëñunqëkipis juk pasakunampaq kaqllatam rikätsikun. Rasumpa kaq Diosmi imata ruranampaq kaqta musyëkätsishunki.+ 26 Tsë qanchis wira* wäkakunaqa qanchis watakunam, y tsënöllam tsë alli wayoq qanchis espïgakunapis qanchis watakuna. Y tsë ishkan suëñunqëkipis juk pasakunampaq kaqllatam rikätsikun. 27 Y wira* wäkakuna qepanta yarqamoq qanchis feyu y uyu wäkakunaqa qanchis watakunam. Y inti o rupay yarqamunan lädupita vientu tsakitsinqan qaranlla espïgakunaqa, qanchis watapa mikuy mana kanampaq kaqtam rikätsikun. 28 Y ninqaqnöpis, tsëkunata suëñunqëkiwanqa rasumpa kaq Diosmi imata ruranampaq kaqta musyëkätsishunki.

29 Qanchis watapam entëru Egiptu nacionchö imëkapis mëtsika kanqa. 30 Tsëpitaqa qanchis watapam Egiptu nacionchö alläpa mallaqë kanqa, y manam pillapis yarpanqanatsu qanchis watapa imëkapis mëtsika kanqanta. Y mëtsëchömi mallaqë kanqa.+ 31 Y alläpa mallaqë kaptinmi qanchis watapa mëtsika kanqantapis pasëpa* qonqariyanqa. 32 Y ishkë kuti suëñunqëkim rikätsikun rasumpa kaq Diosqa tsëta rasumpa cumplitsinampaq kaqta. Rasumpa kaq Diosqa ichikllachönam tsëta ruramunqa.

33 Tsëmi alli yachaq y alli juiciuyoq nunata ashinëki, y pëpa cargunmanmi entëru Egiptu nacionta churanëki. 34 Y confiakunqëki nunakunatam akranëki, qanchis watapa Egiptu nacionchö imëkapis mëtsika kanqan tiempuchö,+ cada pitsqa säcuta cosechayanqampita juk säcuta churatsiyänampaq. 35 Y pëkunaqa alli cosëcha kanqan watakunam tsë gränu mikuykunata cada markachö churatsiyänan.+ Y tsë llapan gränu mikuykunaqa qampam kanqa. 36 Tsë gränu mikuykunaqa entëru Egiptuchö qanchis watapa mallaqë tiempupaqmi kanqa. Tsënöpam mallaqëpita ni pï wanunqatsu o wañunqatsu”.+

37 Josë tsënö ninqanqa Egiptuchö gobernaqpaq y sirweqninkunapaqpis allim karqan. 38 Tsëmi gobernaqqa sirweqninkunata nirqan: “¿Mëchöraq kë nunatanöqa tarishwan? Rikanqantsiknöpis pëtaqa Diosmi poderninwan yanapan”. 39 Tsënam gobernaqqa Josëta kënö nirqan: “Qamnö alli juiciuyoq y alli yachaq nunaqa manam ni pï kantsu. Qamtaqa kikin Diosmi kë llapanta musyatsishurqunki. 40 Tsëmi llapan kapamanqankuna qampa carguykichö kananta munä. Y llapan gobernanqä nunakunam qamta cäsuyäshunki.+ Y noqallam gobernaq karnin qampita mas autoridäyoqqa kashaq”. 41 Y gobernaqqa Josëta kënöpis nirqanmi: “Entëru Egiptu naciontam qampa carguykiman churëkämü”.+ 42 Tsënö niskirmi gobernaqqa sellakuna sortijanta dëdumpita jipiskir Josëpa dëdunman churarqan. Y allin kaq röpata* vistiratsirmi örupita wallqata wallqatsirqan. 43 Tsëpitanam gobernaqqa mandakurqan juknin kaq carrëtanchö Josëta puritsiyänampaq. Y llapan nunakuna respetayänampaq mandakurmi pëpa puntanta büllar ëwayarqan.* Tsënömi Egiptuchö gobernaqqa Josëpa cargunman entëru nacionta churarqan.

44 Egiptuchö gobernaqqa Josëta kënöpis nirqanmi: “Noqa gobernaq kaptïpis, qam dispuniptikiran imapis rurakanqa”.+ 45 Gobernaqqa, Zafenat-Panëah nirmi Josëpa jutin churarqan, y Asenat+ jutiyoq warmiwanmi casatsirqan. On* markachö sacerdöti Potifërapa warmi tsurinmi Asenatqa karqan. Tsënömi Josëqa entëru Egiptu nacionchö mandakoq tikrarqan.+ 46 Treinta watayoq këkarmi Josëqa+ Egiptuchö gobernaqman ëwarqan.*

Tsëpitaqa, gobernaqpa puntampita yarquskirmi entëru Egiptu nacionpa viajar ëwarqan. 47 Y entëru Egiptu nacionchömi qanchis watapa alli cosëcha karqan. 48 Cada markachömi Josëqa llapan chakrakunachö wayunqan mikuykunata churatsirqan, y qanchis watapam entëru Egiptu nacionchö tsënö rurarqan. 49 Josëqa mëtsika gränu mikuytam churatsirqan. Y tupur tupurmi guardëkäyarqan, tsënö kaptimpis, lamar kuchunchö arënanö mëtsika kaptinmi tupuytapis dejariyarqan.

50 Josëpaqa ishkëmi tsurinkuna karqan.+ Tsë tsurinkunaqa manaraq mallaqë tiempu kaptinmi yuriyarqan. Y On* markachö sacerdöti Potifërapa warmi tsurin Asenatmi pëkunapa maman karqan. 51 Josëqa Manases*+ nirmi mayor kaq tsurimpa jutin churarqan. Tsënöqa churarqan kënö nirmi: “Diosmi permitishqa llapan sufrinqäta y hasta familiäkunatapis qonqarinäpaq”. 52 Y juknin tsurimpa jutintaqa Efrain*+ nirmi churarqan. Tsënöqa churarqan kënö nirmi: “Sufrinqä nacionchömi Teyta Diosqa tsurïkuna kananta permitishqa”.+

53 Tsënömi Egiptu nacionchöqa qanchis watapa imëkapis mëtsika karqan.+ 54 Tsëpitaqa Josë willakunqannöllam qanchis watapa alläpa mallaqë karqan.+ Llapan nacionkunachömi mallaqëpa pasayarqan, peru Egiptu nacionchöqa mikuy karqanmi.+ 55 Tsëpitaqa Egiptu nacionchö nunakunapa mikuyninkunapis pasëpam* ushakarqan. Tsëmi nunakunaqa mikuypaq löcuyarnin Egiptuchö gobernaqman mikuy mañakoq ëwayarqan.+ Tsënam gobernaqqa, “Josëman ëwayë, y llapan niyäshunqëkita rurayë”+ nirqan. 56 Tsë tiempuqa mëtsëchömi alläpa mallaqë karqan.+ Tsënam Josëqa, entëru Egiptu nacionchöpis mallaqë kaptin, churatsinqan gränu mikuykunata egipciukunata rantikur qallëkurqan.+ 57 Mëchöpis mikuy mana kaptinmi, gränu mikuykunata Josëpita rantiyänampaq mëtsëpita Egiptu nacionman ëwayarqan.+

42 Jacobqa, Egiptu nacionchö gränu mikuykuna kanqanta musyarirmi+ tsurinkunata nirqan: “¿Imanirtan imallatapis rurayänëkipa rantin rikaränakurlla këkäyanki? 2 Egiptuchöshi gränu mikuy kan. Ëwayë rantiyämunëkipaq, sinöqa mallaqëpitam wanushun o wañushun”.+ 3 Papäninkuna tsënö niptinmi Josëpa chunka wawqinkunaqa+ Egiptuman gränu mikuy ranteq ëwayarqan. 4 Peru Josëpa wawqin Benjaminqa manam ëwarqantsu.+ Papäninmi, “capazchi tsurïta imapis pasëkunman”+ nirnin ëwananta munarqantsu.

5 Canaan kinrëchöpis mikuy manana kaptinmi, Israelpa* tsurinkunaqa juk nunakunawan juntu gränu mikuy ranteq Egiptuta ëwayarqan.+ 6 Egiptu nacionchöqa llapanmi Josëpa cargunchö karqan,+ y pëmi mëtsëpita ëwaqkunata gränu mikuyninkuna rantikoq.+ Tsëmi Josëpa wawqinkunaqa pë kaqman ëwayarqan, y chëkurmi urkunkunapis patsaman chanqanyaq qonqurikuyarqan.+ 7 Pëkunata rikëkurmi Josëqa, wawqinkuna kayanqanta cuentata qokurqan, peru manam willarqantsu pëqa Josë kanqanta.+ Y qayapëpa parlaparmi, “¿mëpitataq kayanki?” nirqan. Tsënam pëkunaqa, “Canaan markapitam mikuy ranteq shayämurqö”+ niyarqan.

8 Awmi, Josëqa tsë höram wawqinkunata reqiskirqan, peru wawqinkunaqa manam musyayarqantsu Josë kanqanta. 9 Tsë höram Josëqa unë suëñunqanta yarpaskirqan.+ Tsëmi wawqinkunata nirqan: “¡Qamkunaqa musyapakoqkunam kayanki! ¡Kë nacionman yëkayämunëkipaqmi rikapakoq shayämurqunki!”. 10 Tsënam pëkunaqa kënö niyarqan: “Teytallë, noqalläkunaqa gränu mikuy ranteqllam shayämurqö. 11 Llapäkunapis juk nunapa tsurinllam kayä. Engañakuyqa manam gustayämantsu, y manam musyapakoqtsu shayämurqö”. 12 Tsënam Josëqa nirqan: “¡Qamkunaqa manam rasumpa kaqtatsu nikäyämanki! ¡Qamkunaqa kë nacionman yëkayämunëkipaqmi rikapakoq shayämurqunki!”. 13 Tsënam pëkunaqa niyarqan: “Noqakunaqa döci wawqim kayä.+ Llapäkunapis juk nunapa tsurinllam kayä,+ y Canaanchömi papänïkunawan täkuyä. Ultimu kaq wawqïkunaqa papänïkunawanmi quedakamushqa,+ y juk wawqïkunaqa wanukushqanam”.+

14 Tsënam Josëqa kënö nirqan: “Ninqänöpis, qamkunaqa musyapakoqkunam kayanki. 15 Tsëmi Egiptuchö gobernaqpa jutinchö jurar qamkunata kënö nï: niyämanqëkita creinäpaqqa ultimu kaq wawqikikunataran rikänä, sinöqa manam këpita yarquyankitsu.+ 16 Mëqëkipis apamoq ëwayë, peru wakinnikiqa këchömi prësu quedayanki. Wawqikikunata rikar-ran niyämanqëki rasumpa kanqanta creishaq. Pëta mana apamurqa, musyapakoqkunam kayanki”. 17 Tsënö niskirmi llapankunata kima junaqpa prësurätsirqan.

18 Tsëpita kima junaqtam Josëqa wawqinkunata kënö nirqan: “Noqaqa Teyta Diostam respetä, tsëmi noqa ninqäta rurarqa wanuyankitsu o wañuyankitsu. 19 Rasumpa kaqta niyämashqa karqa, këtam rurayänëki, familiëkikuna mallaqar mana kayänampaq gränu mikuykunata aparkur markëkikunaman kutiyë, peru qamkunapita jukqa këchömi prësu quedanqa.+ 20 Y ultimu kaq wawqikikunatam pushayämunëki. Tsënöpam musyashaq rasumpa kaqta nikäyämanqëkita, y manam wanutsiyashqëkitsu”. Y wawqinkunapaqqa allinömi karqan Josë tsënö ninqan.

21 Tsënam kikinkunapura kënö ninakuyarqan: “Wawqintsikta sufreqta rikëkarpis y roguëkämashqapis manam llakipëkurqantsiktsu,* tsëmi kë desgraciata y kë mana allikunata pasëkantsik”.+ 22 Tsënam Rubenqa nirqan: “¿Yarpäyankiku ‘ama imanayëtsu’ nikaptïpis mana cäsuyämanqëkita?+ ¡Rikäyë! Kananqa pëta wanutsinqantsikpitam* pagakuykantsik”.+ 23 Josëqa llapan parlayanqantam entiendirqan, peru wawqinkunaqa manam tsëta cuentata qokuyarqantsu. Josëqa egipciu idiömachömi pëkunata parlaparqan, y juk nunam parlayanqan idiömachö wawqinkunata entienditsirqan. 24 Tsëpitaqa juk läduman ëwëkurmi Josëqa alläpa waqarqan.+ Y wawqinkunawan parlaq kutirqa, llapankunapa puntanchömi Simeonta waskawan watarqan.+ 25 Tsëpitaqa, llapan wawqinkunapa costalninkunaman gränu mikuyta winayänampaq, y tsë rurinman pagakuyanqan qellëta winarkuyänampaqmi sirweqninkunata mandarqan. Y viäjipaq mikuyninkuna alistapuyänampaqmi nirqan. Tsënam sirweqninkunaqa ninqannölla rurayarqan.

26 Tsënam Josëpa wawqinkunaqa costalninkunata ashnunkunaman cargarkur markankunaman kutikuyarqan. 27 Y juk sitiuman chëkurmi tsëchö posadakuyarqan. Tsënam Josëpa juknin kaq wawqinqa, ashnunta qaranampaq costalninta kichanqanchö pagakunqan qellëta tarirqan. 28 Y tsë höram wawqinkunata nirqan: “¡Rikäyë! ¡Pagakunqä qellëtam costalnïman winarkayämushqa!”. Tsënam wawqinkunaqa mantsakëpita karkaryäyarqan, y kikinkunapuram, “këqa Teyta Diospa castïgunchi” ninakuyarqan.

29 Canaanchö wayinkunaman chëkurqa, papäninkuna Jacobtam llapan pasakunqanta willayarqan. Kënömi niyarqan: 30 “Tsë nacionchö mandakoq nunam mana alli tratayämashqa.+ ‘Qamkunaqa musyapakoqkunam kayanki’ niyämashqam. 31 Tsënam kënö niyarqö: ‘Engañakuyqa manam gustayämantsu, y manam musyapakoqtsu shayämurqö.+ 32 Llapäkunapis juk nunapa tsurinllam kayä.+ Döci wawqim kayarqä, peru juk wawqïkunaqa wanukushqanam,+ y ultimu kaq wawqïkunaqa Canaan markachömi papänïkunawan quedakamushqa’.+ 33 Tsënö niyaptïmi tsë nacionchö mandakoq nunaqa kënö niyämashqa: ‘Rasumpa kaqta niyämashqa karqa, juk wawqikikunata këchö dejëkurnin markëkikunata kutiyë,+ y familiëkikuna mallaqëpa mana pasayänampaq gränu mikuyninkuna apayë.+ 34 Tsëpitaqa ultimu kaq wawqikikunata pusharkur kutiyämuy. Tsënöpam musyashaq rasumpa kaqta nikäyämanqëkita y musyapakoqkuna mana kayanqëkita. Y këchö prësu quedaq wawqikikunatam kutitsiyashqëki, y llapan munayanqëkitam kë nacionpita rantita puëdiyanki’”.

35 Tsëpitanam costalninkunata kichapakur qallëkuyarqan, y llapanmi pagakuyanqan qellëta costalninkunachö tariyarqan. Tsë qellëta rikëkurmi papäninkuna y kikinkunapis mantsakäyarqan. 36 Papäninkuna Jacobqa kënömi nirqan: “¡Culpëkikunam tsurïkuna ushakäriyanna!+ ¡Qamkunapa culpëkim Josëpis ni Simeonpis këchönatsu këkäyan!+ ¿Y kananqa Benjamintanaku apëta munëkäyanki? ¿Manaku cuentata qokuyanki pëkunarëkur sufrinqäta?”. 37 Tsënam Rubenqa nirqan: “Benjaminta apayänäta dejaptikiqa, kikïmi cuidashaq y sänutam kutitsishqëki.+ Y mana kutitsimuptïqa, ishkan tsurïkunata wanuratsi”.+ 38 Y Jacobqa kënömi nirqan: “Manam tsurïta apayankitsu. Wawqin wanukushqa kaptinmi pëqa japallanna quedashqa.+ Viäjichö imapis pasaptin wanukuykuptinqa, qamkunapa culpëkikunam llakikuypita wanurishaq o wañurishaq”.*+

43 Tsë witsanqa, entëru Canaanchömi alläpa mallaqë karqan.+ 2 Y Egiptupita rantiyanqan gränu mikuy ushakäriptinmi+ Jacobqa tsurinkunata nirqan: “Egiptuman kutiyë, y gränu mikuynintsik masta rantiyämuy”. 3 Tsënam Judäqa papäninta nirqan: “Tsë nunaqa clärum niyämarqan, ‘wawqikikunata mana apamurqa ama kutiyämunkitsu’.+ 4 Tsëmi yapë mikuy ranteq ëwarqa, wawqïkuna Benjamintaraq apayänä. 5 Tsë nunaqa, ‘wawqikikunata mana apamurqa ama kutiyämunkitsu’ niyämarqanmi. Tsëmi apayänäta mana munaptikiqa manam kutiyäshaqtsu”.+ 6 Tsënam Israelqa*+ nirqan: “¡Imanirtaq tsëta rurayämarqunki! ¡Imanirtaq ‘kanran juk mas wawqïkuna’ niyarqunki!”. 7 Tsënam pëkunaqa niyarqan: “¡Y ima niyämantan karqan ‘¿pikunatan kayanki? ¿Ima familiatan kayanki? ¿Papänikikuna kawanraqku? ¿Mas wawqikikuna kanku?’ nirnin tapuykäyämaptinqa!+ ¿Imanöraq musyayäman karqan tsënö tapurayämar, ‘wawqikikunatam rikëta munä’ niyämänampaq kaqta?”.+

8 Tsënam Judäqa papänin Israelta kënö nirqan: “Amari michäyämëtsu Benjaminta apayänäta,+ sinöqa qampis, noqakunapis y tsurintsikkunapis mallaqëpitam wanushun.+ 9 Pëwan ëwayänäta permitiptikiqa kikïmi cuidashaq,+ y manam imapis pasanqatsu. Peru pëta imapis pasaptinqa y mana kutitsimuptïqa, wanukunqä o wañukunqä junaqyaqmi tsë culpata apashaq. 10 Imanö kaptimpis, tutëna pëwan ëwayänäta permitiyämaptikiqa, ishkë kuti ëwarpis kutirayämümannam karqan”.

11 Tsënam Israelqa pëkunata kënö nirqan: “Tsënö kanan kaptinqa kë kinrëchö mas allin kaq kapamanqantsikkunata costalnikikunaman winarkur tsë nunapaq apayë+ ichikllatapis balsamuta,+ mielta, perfümita, jampita, weqiyoq plantakunapa qaranta,+ pistächukunata* y almendrakunata. 12 Y mas atska* qellëta apayë, y costalnikikunaman winayämunqan qellëta kutitsiyë,+ capaz pantarnin winarkayämurqan. 13 Y wawqikikunata pusharkur tsë nunaman kutiyë. 14 Ojalä Llapanta Puëdeq Teyta Diosnintsik tsë nunapa shonqunta yatëkunman wawqikikuna Simeonta libri dejarinampaq y Benjaminta mana quedatsikamunampaq. Imanö kaptimpis, tsurïkuna tsënö ushakäyänan kaptinqa, imanäshaqraq ari”.+

15 Tsëmi Benjaminta pusharkur, y alistapakuyanqankunata y mas qellëta* aparkur Egiptuta ëwayarqan. Chärirqa Josëmanmi ëwayarqan.+ 16 Tsënam Josëqa Benjaminta rikëkur wayinchö encargäduta nirqan: “Kë nunakunata wayïman pushë, y pishtapakurir alli allita cocinakaramuy, kanan junaqqa pëkunawanmi almorzashaq”. 17 Tsënam tsë encargäduqa, Josëpa wawqinkunata Josëpa wayinman pusharqan.+ 18 Y Josëpa wayinman chäratsiptinmi wawqinkunaqa alläpa mantsakäyarqan, y kënömi ninakuyarqan: “Tutë qellënintsikta kutitsimanqantsikpita acusamänapaqmi këman pushamarquntsik. Kananqa maqëkamarnintsikchi esclävu kanapaq quedatsimäshun, y ashnuntsikkunatapis quedatsikuyanqachi”.+

19 Tsëmi Josëpa wawqinkunaqa wayiman manaraq yëkurnin Josëpa wayinchö encargäduta parlapäyarqan, 20 y kënömi niyarqan: “Teytallë, tutëmi gränu mikuy ranteq shayämurqä,+ 21 y markäkunata kutikarmi juk sitiuchö posadakuyarqä, tsëchömi costalnïkunata kichapakuykar qamkunata pagayanqaq qellëta tariyarqä. Y llapan pagayanqaqmi këkänaq.+ Tsëmi kutitsiyänaqpaq apayämurqö. 22 Y gränu mikuyta yapë rantiyänäpaqmi mas qellëta apayämurqö. Rasumpa kaqchöqa, manam musyayätsu pagakuyanqä qellëta costalnïkunaman pï winarkunqanta”.+ 23 Tsënam tsë encargäduqa nirqan: “Ama mantsakuyëtsu. Manam imapis pasayäshunkitsu, noqaqa musyämi tutë pagakuyanqëkita. Diosnikikuna y papänikikunapa Diosninmi tsë qellëta costalnikikunaman churashqa”. Tsënö niskirmi wawqinkuna Simeonta pëkunaman pusharqan.+

24 Tsëpitaqa, Josëpa wayinman pasaratsirmi chakinkunata awikuyänampaq* yakuta makyarqan, y ashnunkunapaqmi päjata jipimurqan. 25 Josëpa wawqinkunaqa, pëwan almorzayänampaq kaqta musyarirmi+ apayanqan qarëkunata alistapakur qallëkuyarqan.+ 26 Wayiman Josë chäriptinqa, pëpaq apayanqankunata entregaskirmi urkunkunapis patsaman chanqanyaq qonqurikuyarqan.+ 27 Tsënam Josëqa, “¿allillaku këkäyanki?” nirnin tapurqan. Tsëpitanam nirqan: “Tutëqa papänikikuna awkinna kanqantam niyämarqëki, ¿imanötan pëqa këkan? ¿Kawëkanraqku?”.+ 28 Tsënam pëkunaqa, “awmi Teytallë, papänïkunaqa kawëkanran y yamëmi këkan” niyarqan. Tsënö nïkurnam urkunkunapis patsaman chanqanyaq yapë qonqurikuyarqan.+

29 Josëwan Benjaminqa juk mamallapitam kayarqan. Tsëmi Josëqa Benjaminta rikëkur+ nirqan. “¿Pëpaqku tutë parlapäyämarqëki? ¿Pëku ultimu kaq wawqikikuna?”.+ Tsënö nïkurnam wawqin Benjaminta, “Teyta Dios bendicïkushuy hïju” nirqan. 30 Y wawqinta unëta rikëkurmi Josëqa waqanärirqan. Tsëmi manana aguantarnin yarqur ëwakurqan, y juk cuartuman ëwëkurmi alläpa waqarqan.+ 31 Tsëpitaqa cäranta shüpakurirmi yapë yarqaramurqan, y sirweqninkunatam, “mikuyta sirwikayämuy” nirqan. 32 Egipciukunaqa alläpam melanäyaq hebreu nunakunata, y manam munayaqtsu pëkunawan juntu mikuyta. Tsëmi sirweqninkunaqa, Josëta juk mësaman, wawqinkunata juk mësaman y tsëchö këkaq egipciukunata juk mësaman qarayarqan.+

33 Josëpa wawqinkunataqa, Josë jamakunqan mësapa frentin mësamanmi jamatsiyarqan. Mayor kaqtaqa, mayorkuna jamakuyänan sitiumanmi jamatsiyarqan.+ Y menor kaqtanam, menorkuna jamakuyänan sitiuman. Tsëmi Josëpa wawqinkunaqa mantsakashqa rikaränakuyarqan. 34 Josëqa kikimpa mësampitam wawqinkunapa mësankunaman mikuyta apatsirqan. Y Benjaminpaqqa wakin wawqinkunapaq apatsinqampitapis pitsqa kuti mastam apatseq.+ Y llapanmi pachankuna juntanqanyaq mikur y upur kayarqan.

44 Tsëpitaqa, wayinchö encargädutam Josëqa kënö nirqan: “Llapan apëta puëdiyanqan mikuyta costalninkunaman winapuyë, y llapankunapa costalninman pagakuyanqan qellëta winarkapuyë.+ 2 Peru ultimu kaq wawqinkunapa costalninmanqa pagakunqan qellëta y cöpäta* winarkuyanki”. Tsënam tsë encargäduqa Josë ninqannölla rurarqan.

3 Waränin junaqqa, patsa waräriptinllam Josëpa wawqinkunaqa ashnunkunata cargapakurkur kutikuyarqan. 4 Y manaraq karuta ëwayaptinmi Josëqa wayinchö encargäduta nirqan: “¡Tsë nunakunapa qepanta ëwë! Y tariparqa kënö ninki: ‘¡Imanirtaq patronnïta tsëta rurayarqunki! 5 ¡Imanirtaq patronnïpa cöpanta suwayämurqunki! ¿Manaku musyayanki patronnïqa tsë cöpanwan ima pasakunampaq kaqta tantianqanta? ¡Mana allitam rurayarqunki!’”.

6 Tsënam Josëpa wayinchö encargäduqa Josëpa wawqinkunata taripëkur Josë ninqannölla nirqan. 7 Y Josëpa wawqinkunaqa kënömi niyarqan: “Teytallë, ¿imanirtan tsënöqa niyämanki? Noqakunaqa manachi tsëtaqa rurëkuyämantsu. 8 Costalnïkunachö tariyanqä qellëtapis Canaan markapita kutitsimushqa këkarqa,+ ¿imanöraq patronnikipa örunta o plätanta suwayäman karqan? 9 Noqakunapita desconfiarqa mä ashirillë. Mëqächöpis tarïkurqa wanuratsiyämëpis, y wakinnïkunaqa patronnikipa esclävunmi kayäshaq”. 10 Tsënam Josëpa wayinchö encargäduqa nirqan: “Tsëqa qamkuna niyanqëkinö katsun, peru taripunqä kaqllam esclävuqa kanqa, y wakinnikiqa manam culpayoqtsu kayanki”. 11 Tsënam ashnunkunapita cargankunata paskapakur cada ünu costalninkunata kichayarqan. 12 Y tsë encargädu nunaqa mayor kaqpa costalnimpita qallëkurmi llapankunapa costalninkunachö ashirqan, y Benjaminpa costalninchömi patronnimpa cöpanta tarirqan.+

13 Tsënam pëkunaqa wawqinkunapaq llakikurnin röpankunatapis rachiriyarqan. Y ashnunkunata cargarkurmi Egiptuman kutiyarqan. 14 Judätawan+ wawqinkunata Josëpa wayinman chäratsiyänampaqqa, Josëqa wayinllachöran këkarqan. Tsënam pëkunaqa urkunkunapis patsaman chanqanyaq Josëpa puntanman qonqurikuyarqan.+ 15 Y Josëqa kënömi nirqan: “¡Imanirtaq këta rurayämarqunki! ¿Manaku musyayanki noqaqa imëkatapis alli tantiëta yachanqäta?”.+ 16 Tsënam Judäqa nirqan: “Teytallë, kananqa ima niyashqëkiraq. ‘Manam noqakunatsu kayarqö’ niyaptïpis manachi creiyämankimantsu. Rasumpa kaq Diosmi jutsäkuna* musyakärinanta permitishqa.+ Kananqa cöpëkita katseqpis y wakinnïpis qampa sirweqnikichi kalläyäshaq”. 17 Tsënam Josëqa, “¡manachi tsëtaqa rurëkümantsu! Cöpäta katseq kaqllam sirwimaqnï kanqa.+ Wakinnikiqa papänikikuna kaqman yamë kutikuyë” nirqan.

18 Tsënam Judäqa pëman witïkur kënö rogarqan: “Teytallë, qamqa kikin gobernaq cuentam kanki,+ y noqaqa sirwishoqnikillam kallä, tsëmi mana colërakushllapa permitïkamë parlapärinaqta. 19 Teytallë, tutëmi, ‘¿papänikikunaqa kawanraqku? ¿Mas wawqikikuna kanku?’ nir tapuyämarqëki. 20 Tsënam noqakunaqa niyarqaq, ‘awmi, papänïkunaqa kawëkanran, y awkinnam kallan. Y juk mas wawqïkunapis kanran, pëqa ultimu kaqmi.+ Tsë wawqïkunaqa papänïkunapa awkinyëninchö yurikoq tsurinmi. Pëwan juk mas wawqïkunam juk mamallapita kayan,+ peru tsë kaq wawqïkunaqa wanukushqanam.+ Tsëmi tsë ultimu kaq wawqïkunataqa japallanlla kaptin papänïkuna alläpa kuyan’. 21 Tsënam, ‘wawqikikunatam rikëta munä’+ niyämarqëki. 22 Tsëmi noqakunaqa niyarqaq, ‘tsë tsurintaqa manam papänïkunapita rakimuyta puëdiyätsu, rakiriyaptïqa, papänïkunachi llakikuypita wanurinman o wañurinman’.+ 23 Tsënam qamqa, ‘ultimu kaq wawqikikunata mana apamurqa ama kutiyämunkitsu’+ niyämarqëki.

24 Tsëmi Teytallë, markäkunaman charqa niyämanqëkita papänïkunata willayarqä. 25 Tsëpita juk tiempu pasariptinmi papänïkunaqa, ‘Egiptuman kutiyë, y gränu mikuynintsik masta rantiyämuy’+ niyämarqan. 26 Tsënam noqakunaqa, ‘wawqïkunata mana aparqa manam tsë nacionchö mandakoqman kutita puëdiyätsu. Yapë ëwayänäpaqqa ultimu kaq wawqïkunataran apayänä’+ niyarqä. 27 Tsënam papänïkunaqa niyämarqan: ‘Musyayanqëkinöpis, kë ultimu kaq wawqikikunapa mamäninchöqa ishkëllam tsurïkuna kashqa.+ 28 Y juknin kaqta oqrarqa, “¡ima animal karpis rachikacharkurchi mikukurkushqa!”+ nirqämi. Y tsëpitaqa mananam masqa rikarqönatsu. 29 Tsëmi munätsu tsurïta pushayänëkita. Ëwayanqëkichö imapis pasaptin pëpis wanuptinqa, qamkunapa culpëkikunam llakikuypita wanurishaq o wañurishaq’*+ nir.

30 Awmi, tsë kaq tsurintaqa papänïkunaqa alläpam kuyan, y pëmi kawënimpis. Pëman kutirnin tsurinta mana chätsiptïqa, 31 tsurinta mana rikarllanachi papänïkunaqa wanurinqa. Noqakunapa culpäkunachi llakikuypitapis wanurinqa o wañurinqa.* 32 Tsëmi papänïta nirqä: ‘Tsurikita mana kutitsimurqa, wanukunqä o wañukunqä junaqyaqmi tsë culpata apashaq’.+ Y tsënö nirmi tsurinta kikï cuidanäpaq änirqä. 33 Tsëmi Teytallë, këta rogakuynikita munä: kë ultimu kaq wawqïkunapa rantin noqa sirwishoqniki kalläshaq, tsënöpa pëqa wakin wawqïkunawan kutikunampaq. 34 Kë wawqïkunata dejëkurnin wakin wawqïkunallawan kutirqa, ima nirninraq papänïkunaman chärïman. Papänïta përëkur sufreqta rikarninqa manam aguantëta puëdishaqtsu”.

45 Judä tsënö niptinmi Josëqa sirweqninkunapa puntanchö waqanärirqan.+ Tsëmi, “¡llapëki yarquyë!” nirqan. Y llapankuna yarquriyaptinmi Josëqa wawqinkunata willarqan pï kanqanta.+

2 Tsëta willaskirmi Josëqa alläpa waqëkurqan, tsëmi tsëkunachö purikaq egipciukunapis waqanqanta wiyayarqan, y Egiptuchö gobernaqpa wayinchöpis musyariyarqanmi. 3 Tsëpitanam Josëqa wawqinkunata nirqan: “Noqaqa Josëmi kä. ¿Papänïqa kawëkanraqku?”. Tsënö niptinnam wawqinkunaqa mantsakashqa quedariyarqan, y manam ima nitapis puëdiyarqantsu. 4 Tsënam Josëqa “witirayämuy” nirqan, y wawqinkunaqa lädunmanmi witiyarqan.

Tsënam Josëqa kënö nirqan: “Noqaqa wawqikikuna Josëmi kä. Noqatam kë Egiptu nacionman shamoqkunata rantikayämarqëki.+ 5 Tsënö kaptimpis, ama tsëta rurayanqëkipita llakikuyëtsu ni culpanakuyëtsu. Teyta Diosnintsikmi permitishqa nunakuna mana wanuyänampaq këman chämunäta.+ 6 Ishkë watanam kë entëru nacionchö ni ima mikuy kantsu,+ y pitsqa wata masran ni pï murukunqatsu ni cosechanqatsu. 7 Tsëmi Teyta Diosnintsikqa ni pï mana pensanqannö salvayäshunëkipaq, y qamkuna ni kastëkikuna mana ushakäyänëkipaq,+ kë mallaqë tiempu manaraq kaptin këman chämunäta permitishqa. 8 Manam qamkuna rantikayämashqa kayaptikitsu këchöqa këkä, sinöqa Teyta Diosnintsik permitishqa kaptinmi. Pëmi permitishqa gobernaqpa palaciunta cargüchö katsinäpaq, gobernaqta consejar imëkachöpis yanapanäpaq y kë Egiptu nacionchö mandakoq kanäpaq.+

9 Kananqa papänï kaqman jinan höra kutir kënö niyë: ‘Tsuriki Josëmi këta niyänaqpaq mandayämashqa: “Teyta Diosnintsikmi permitishqa Egiptu nacionchö mandakoq kanäpaq.+ Jinan höra shamuy, y ama demoramuytsu.+ 10 Këman chämurqa tsurikikunawan, willkëkikunawan, animalnikikunawan y llapan kapushunqëkiwanmi Gosenchö+ kawanki, y noqaqa tsëpita amänullachömi täkü.* 11 Pitsqa wata masran mallaqë kanqa,+ tsënö kaptimpis manam mikuynikiqa faltatsimushaqtsu. Tsëmi ëwakamunëkita munä, sinöqa llapan kapuyäshunqëkikuna ushakaptinmi imannaq quedayanki”’. 12 Tsënö ninqätaqa qamkuna y wawqï Benjaminpis clärum wiyëkäyanki.+ 13 Kë Egiptu nacionchö alläpa puëdeq kanqäta, y llapan rikäyanqëkitam papänïta willayänëki. Kananqa, jinan höra ëwar papänïta apayämuy”.14 Tsëta niskirmi wawqin Benjaminta waqukurkur o makallarkur alläpa waqarqan, y wawqin Benjaminpis alläpam waqarqan.+ 15 Tsëpitaqa waqarllanam llapan wawqinkunata waquparqan o makallarqan y mutsarqan. Tsënam wawqinkunaqa pëwan parlayarqan.

16 Gobernaqpa wayinchöpis kënö nirmi willakuyarqan: “Josëpa wawqinkunam chäyämushqa”. Tsënam gobernaqpis y sirweqninkunapis alläpa kushikuyarqan. 17 Y Egiptuchö gobernaqqa kënömi Josëta nirqan: “Wawqikikunata mandë gränu mikuykunata ashnunkunaman cargarkur Canaan markaman kutiyänampaq, 18 y papänikita y kikinkunapa familiankunata pushayämunampaq. Kë Egiptu nacionman chäyämuptinqa imëka allikunatam pëkunata qarashaq, y mas allin kaqtam imëkatapis mikuyanqa.+ 19 Y këta rurayänampaq mandë:+ kë Egiptu nacionpita carrëtakunata+ apayätsun, y tsë carrëtakunawan tsurinkunata, warminkunata y papänikita apayämutsun.+ 20 Y dejayämunan kaqpaqqa ama yarpachakuyätsuntsu,+ kë Egiptu nacionchöqa imëkapis mas allin kaqmi pëkunapa kanqa”.

21 Tsënömi Israelpa* tsurinkunaqa rurayarqan. Y kikin gobernaq ninqannömi Josëqa carrëtakunata y viäjinkunapaq mikuyninkuna wawqinkunata entregarqan. 22 Y llapan wawqinkunatam mushoq röpankuna qararqan, y Benjamintaqa trescientus yuraq pläta qellëta y pitsqa mushoq röpakunatam qararqan.+ 23 Y papänimpaqqa chunka orqu* ashnukunaman cargarkurmi imëka allikunata Egiptupita apatsirqan. Y chunka china ashnukunawanmi gränu mikuykunata, tantata y tukuyläya mikuykunata apatsirqan papänin y pëwan shamoqkuna mikuyänampaq. 24 Tsëpitanam Josëqa wawqinkunata despacharqan, y yarqurëkäyaptinnam, “ama nänichö discutiyankitsu”+ nirqan.

25 Tsënömi Josëpa wawqinkunaqa Egiptupita kutikur Canaanchö papäninkuna kaqman chäriyarqan. 26 Y papäninkunatam kënö nirnin willayarqan: “¡Tsuriki Josëqa kawëkanmi! ¡Egiptu nacionchömi mandakoq tikrashqa!”.+ Tsënö willariyaptinmi Jacobqa mantsakashqa quedarirqan, y manam creirqantsu tsurinkuna niyanqanta.+ 27 Peru Josë llapan ninqanta tsurinkuna willariyaptin, y Josë apatsinqan carrëtakunata rikarmi Jacobqa tsurinkuna niyanqanta creirqan, y alläpam kushikurqan. 28 Tsëmi Israelqa nirqan: “¡Kananmi sïqa creirï tsurï Josë kawëkanqanta! ¡Manaraq wanukur o wañukur ëwar rikäramushaq!”.+

46 Tsënam Israelqa* llapan familiankunata y llapan kapunqankunata aparkur Canaanpita ëwakurqan. Beer-Sëbaman+ chëkurnam papänin Isaacpa Teyta Diosnimpaq+ qarëta rupatsirqan. 2 Y tsë paqasmi Teyta Diosqa Israelta revelarnin “¡Jacob! ¡Jacob!” nirnin qayarqan. Tsënam Israelqa, “¡imallataraq Teytallä!” nirqan. 3 Y Teyta Diosqa kënömi nirqan: “Noqaqa papänikipa Dios Yayanmi kä.+ Ama mantsëtsu Egiptuman ëwëta, tsëchömi jatun nacionman tikratsishqëki.+ 4 Kikïmi Egiptu nacionman qamwan ëwashaq, y kikïmi tsëpita kutitsimushqëki.+ Y qam wanukunqëki o wañukunqëki höraqa tsuriki Josëmi qamwan këkanqa”.*+

5 Tsëpitanam Jacobqa Beer-Sëbapita ëwar sïguirqan. Y tsurinkunaqa* Egiptuchö gobernaq apatsinqan carrëtakunawanmi papäninkuna Jacobta, tsurinkunata y warminkunata apayarqan. 6 Canaanpita apayanqan animalninkunawan y imëkankunawanmi ëwayarqan. Tsënömi Jacobwan llapan kastankuna Egiptuman chäyarqan. 7 Jacobqa warmitapis ollqutapis llapan tsurinkunata y llapan willkankunatam pusharqan, tsënömi llapan kastankunawan Egiptuman charqan.

8 Egiptuman Israel o Jacob pushanqan tsurinkunapa y willkankunapa jutinkunaqa këkunam karqan:+ mayor kaq tsurimpa jutinqa Rubenmi karqan.+

9 Rubenpa tsurinkunam kayarqan Hanok, Palü, Hezron y Carmï.+

10 Simeonpa+ tsurinkunam kayarqan Jemuel, Jamin, Ohad, Jakin, Zöhar y Shaul.+ Shaulqa cananëa warmichö yureq tsurinmi karqan.

11 Levïpa+ tsurinkunam kayarqan Guerson, Cohat y Merarï.+

12 Judäpa+ tsurinkunam kayarqan Er, Onan, Selä,+ Përez+ y Zërah.+ Erwan Onanqa Canaan markachömi+ wanuyarqan.

Përezpa tsurinkunam kayarqan Hezron y Hamul.+

13 Isacarpa tsurinkunam kayarqan Tolä, Puvä, Yob y Simron.+

14 Zabulonpa+ tsurinkunam kayarqan Sëred, Elon y Jahleel.+

15 Pëkunam kayarqan Jacobpawan Lëapa wamrankuna y willkankuna. Llapanqa treinta y tresmi kayarqan. Ollqu wamrankuna y warmi wamrankuna Dïnaqa+ Padan-Aramchömi yuriyarqan.

16 Gadpa+ tsurinkunam kayarqan Zifion, Haguï, Sunï, Ezbon, Erï, Arodï y Arelï.+

17 Aserpa+ tsurinkunam kayarqan Imnä, Isvä, Isvï y Berïas. Y warmi tsurimpa jutinnam Sërah karqan.

Berïaspa tsurinkunam Hëberwan Malkiel+ kayarqan.

18 Pëkunam kayarqan Jacobpawan Zilpäpa+ wamrankuna y willkankuna. Llapanqa dieciseismi kayarqan. Zilpäqa Lëata sirwinampaq papänin Laban entreganqan warmim karqan.

19 Raquelchö yureq Jacobpa tsurinkunaqa Josëwan+ Benjaminmi+ kayarqan.

20 Josëpawan Asenatpa Egiptuchö yurikoq wamrankunaqa Manaseswan+ Efrainmi+ kayarqan. Y Asenatqa,+ On* markachö sacerdöti Potifërapa warmi tsurinmi karqan.

21 Benjaminpa+ tsurinkunam kayarqan Bëla, Bëker, Asbel, Guerä,+ Naaman, Ehï, Ros, Mupim, Hupim+ y Ard.+

22 Pëkunam kayarqan Jacobpawan Raquelpa wamrankuna y willkankuna. Llapanqa catorcim kayarqan.

23 Danpa+ tsurinqa Husimmi+ karqan.

24 Neftalïpa+ tsurinkunam kayarqan Jahzeel, Gunï, Jëzer y Silem.+

25 Pëkunam kayarqan Jacobpawan Bilhäpa wamrankuna y willkankuna. Llapanqa qanchismi kayarqan. Bilhäqa Raquelta sirwinampaq papänin Laban entreganqan warmim karqan.

26 Egiptu nacionmanqa Jacobpa sesenta y seis kastankunam chäyarqan, y llapan lumtsuyninkunawanqa masmi kayarqan.+ 27 Y Josëpaqa ishkë tsurinkunam Egiptuchö yuriyarqan. Tsëmi Jacobwan wayinchö familiankuna* Egiptuman chäriyaptinqa, llapanqa setenta kayarqan.+

28 Jacobqa Judätam+ puntätsirqan Gosenman ëwëkäyanqanta Josëta willanampaq. Y Jacobwan kastankuna Gosenman chäriyaptinqa,+ 29 Josëqa carrëtanta alistaratsirmi papänin Israelwan tinkunampaq Gosenman witsarqan. Y papäninta rikëkurqa waqurkurmi o makallarkurmi alläpa waqarqan. 30 Tsëpitanam Israelqa tsurin Josëta nirqan: “Kawëkaqta rikënikitaqa manam pensarqänatsu. Kananqa yamënam wanukushaqpis o wañukushaqpis”.

31 Tsënam Josëqa wawqinkunata y papänimpa familiankunata nirqan: “Egiptuchö gobernaqta+ kënö niramushaq: ‘Wawqïkuna y papänïpa familiankunam Canaanpita chäyämushqa.+ 32 Pëkunaqa animalkunatam wätayan y mitsiyan,+ tsëmi üshankunata, wäkankunata y llapan imëkankunata aparkur ëwakayämushqa’+ nirnin. 33 Y Egiptuchö gobernaq qayatsiyäshurniki, ‘¿ima rurëtataq yachayanki?’ niyäshuptikiqa, 34 ‘Teytallë, noqakunaqa unë kastäkunanöpis jövin kayanqäpitam mitsikuyllata yachayä’+ nir contestayanki. Tsënöpam Egiptuchö gobernaqqa Gosenchö quedakuyänëkita permitinqa,+ Egipciukunaqa alläpam melanäyan üsha mitseqkunata”.+

47 Tsënam Josëqa Egiptuchö gobernaqman+ ëwëkur nirqan: “Papänïwan wawqïkunam üshankunawan, wäkankunawan y imëkankunawan Canaan markapita chäyämushqa, y Gosenchömi këkäyan”.+ 2 Tsëpitanam Josëqa pitsqa wawqinkunata Egiptuchö gobernaqta reqitsinampaq aparqan.+

3 Egiptuchö gobernaqqa kënö nirmi Josëpa wawqinkunata tapurqan: “¿Ima rurëtataq yachayanki?”. Tsënam pëkunaqa niyarqan: “Teytallë, noqakunaqa unë kastäkunanöllam üsha mitseqlla kayä”.+ 4 Tsëpitanam niyarqan: “Markäkunachö alläpa mallaqë kaptin, y animalnïkunapaq qewa mana kaptinmi kë nacionman ëwakayämurqö.+ Tsëmi Gosenchö+ quedakuyänäpaq rogakulläyaq”. 5 Tsënam Egiptuchö gobernaqqa Josëta nirqan: “Papänikiwan wawqikikuna shamushqa këkäyaptinqa, 6 y entëru Egiptu qampa carguykichö këkaptinqa, mas allin kaq sitiuman pëkunata pushë.+ Gosen kinrëchö quedakuyätsun. Y animalkunata alli wätëta yachaqkunataqa, animalnïkunata rikäyänampaq churë”.

7 Tsëpitanam Josëqa papänin Jacobta Egiptuchö gobernaqta reqitseq aparqan. Y Jacobqa Egiptuchö gobernaqta saludarirmi bendicirqan. 8 Tsënam Egiptuchö gobernaqqa kënö tapurqan: “¿Ëka watayoqnatan kanki?”. 9 Jacobnam nirqan: “Cientu treinta watayoqmi kallä, y mëtsëchömi forastërulla karqö, y imëka mana allikunapam pasarqö.+ Tsënö kaptimpis, unë kastäkunaqa noqapitapis mas tiempupam mëtsëchö forastërulla kayashqa”.+ 10 Egiptuchö gobernaqwan tsënö parlaskir y bendicïkurmi Jacobqa tsëpita ëwakurqan.

11 Tsëpitaqa, Egiptuchö gobernaq ninqannöllam Josëqa papänintawan wawqinkunata Rameses kinrëchö+ chakrankuna rikätsirqan. Tsë sitiuqa Egiptuchö mas alli kaqmi karqan. 12 Josëqa cada familiachö ëka wamrayoq kayanqanmannömi papänimpaq, wawqinkunapaq y familiankunapaq mikuyninkuna pishitsirqantsu.

13 Tsë tiempuchöqa mëtsëchömi mallaqë karqan. Tsëmi Egiptuchö y Canaanchöpis mikuy mana kaptin alläpa sufriyarqan.+ 14 Josëqa llapan egipciukunata y cananeu nunakunatam gränu mikuyta rantikurqan,+ y tsë qellëtaqa Egiptuchö gobernaqpa wayinmanmi churarqan. 15 Tsëpitaqa llapan egipciukunapa y cananeu nunakunapa qellëninkunam ushakaskirqan, tsëmi egipciukunaqa Josëman ëwëkur niyarqan: “Qellënïkunam ushakashqa, peru ama mallaqtaqa katsiyämëtsu, ama permitïkuytsu mallaqëpita wanuyänäta”. 16 Tsënam Josëqa nirqan: “Qellënikikuna ushakashqa kaptinqa, animalnikikunata apayämuy gränu mikuywan trokanapaq”. 17 Tsënam pëkunaqa cawallunkunata, üshankunata, cabrankunata, wäkankunata y ashnunkunata Josë kaqman apayarqan. Y tsë wataqa, animalninkunawan trokarmi gränu mikuyta tariyarqan.

18 Tsë wata pasariptinqa, yapëmi Josëman kutiyarqan, y kënömi niyarqan: “Teytallë, mananam qellënïkuna ni animalnïkuna kannatsu. Kananqa chakräkuna y kikïkunallanam quedariyarqö. 19 Ama permitïkuytsu mallaqëpita wanuyänäta y chakräkuna jitaräkunanta. Gränu mikuypaq noqakunata y chakräkunata rantikarkayämë. Egiptuchö gobernaqpa sirweqninmi kayäshaq y llapan chakräkunam pëpana kanqa. Peru chakräkuna mana jitaräkunampaq murulläkuna änïkayämë, tsënöpa mallaqëpita mana wanuyänäpaq”. 20 Tsënam Josëqa egipciukunapa llapan chakrankunata rantirqan. Egipciukunaqa mallaqëpa pasarmi chakrankunata rantikuyarqan. Y tsë chakrakunaqa Egiptuchö gobernaqpa poderninmanmi pasayarqan.

21 Josë mandakuptinmi caserïukunachö kawaq egipciukunaqa, Egiptuchö jatun markakunaman ëwakuyarqan.+ 22 Tsënö kaptimpis, sacerdötikunaqa manam chakrankunata rantikuyarqantsu.+ Pëkunapaqqa kikin Egiptuchö gobernaqmi mikuyninkuna pishitseqtsu. 23 Tsëpitanam Josëqa llapankunata kënö nirqan: “Kananqa qamkunata y chakrëkikunatam rantiyarqoq, y Egiptuchö gobernaqpa poderninchönam këkäyanki. Tsëmi chakrëkikunata muruyänëkipaq muruta entregayashqëki. 24 Cosëcha tiempunam, cada pitsqa säcupita juk säcuta Egiptuchö gobernaqta entregayänëki.+ Chusku säcuqa murukuyänëkipaq y tsurikikunawan y wayikikunachö kaqkunawan mikuyänëkipaqmi kanqa”. 25 Tsënam pëkunaqa niyarqan: “Teytallë, mallaqëpita wanuyänäpitam salvayämarqunki.+ Tsëmi rogakulläyaq Egiptuchö gobernaqpa esclävun kayänäta permitïkayämänëkipaq”.+ 26 Tsë tiempuchömi Josëqa Egiptuchö juk leyta patsätsirqan, cada pitsqa säcu cosëchapita juk säcuta Egiptuchö gobernaqta entregayänampaq, y tsë leytaqa kanan tiempuyaqmi cumpliyan. Tsënö kaptimpis, sacerdötikunapa chakrankunaqa manam Egiptuchö gobernaqpa poderninchötsu karqan.+

27 Israelwan familiankunaqa Egiptuchö këkaq Gosen markachömi+ quedakuyarqan, y tsurinkuna yuriyaptinmi mëtsikaq tikrayarqan.+ 28 Jacobqa cientu cuarenta y siëti watam kawarqan, y diecisiëti watam Egiptu nacionchö täkurqan.+

29 Israelqa manaraq wanukurmi+ tsurin Josëta qayaratsir kënö nirqan: “Noqapaq allita munar y rasumpa kuyamarqa, ama kë Egiptu nacionchöqa pampamankitsu.+ Y tsëta cumplinëkipaq makikita chankä jawanman churarkur* juramë. 30 Wanukuptïqa unë kastäkunawan juntu pampamänëkipaq kë nacionpita apakamanki”.+ Tsënam Josëqa nirqan: “Nimanqëkinömi rurashaq, ama yarpachakuytsu”. 31 Y Jacobqa “jurarnin änïkamë” nirqanmi. Tsënam Josëqa jurarnin änirqan.+ Y tsënö äniriptinnam Israelqa cämampa jawnan kaq läduchö jamarëkarnin muchkikärirqan o umpukaskirqan.+

48 Tsëpitanam Josëta kënö willayarqan: “Papänikim grävi këkan”. Tsënam Josëqa tsurin Manasesta y Efrainta+ pusharkur papäninta watukaq ëwarqan. 2 Chäriptinnam Jacobta willayarqan: “Tsuriki Josëmi watukashoqniki chämushqa”. Tsënam Israelqa valorta tsarïkur cämampita sharkur* cäman kuchunman jamakurirqan, 3 y tsurin Josëtam nirqan:

“Canaanchö këkaptïmi Luz niyanqan sitiuchö Llapanta Puëdeq Diosnintsik yuripamar bendicimarqan.+ 4 Y kënömi nimarqan: ‘Noqa permitiptïmi mëtsika tsurikikuna kanqa, y atskayarmi jatun nacionman tikrayanqa.+ Pëkunatam kë markakunata entregashaq, y pëkunapam imëpis kanqa’.+ 5 Tsëmi manaraq shamuptï kë nacionchö yurikoq tsurikikunaqa kikïpa tsurïkuna cuenta kayanqa.+ Tsurikikuna Efrainwan Manasesqa, tsurïkuna Rubenwan Simeonnömi kayanqa.+ 6 Peru kanampita yureq tsurikikunaqa qampanam kayanqa. Y pëkunaqa Efrainwan Manases cada ünu chaskiyanqan herenciallachönam herenciankuna chaskiyanqa.+ 7 Mamäniki Raquelqa Padan-Arampita* viajëkäyämuptïmi Canaanchö wanukurqan.+ Y Belen niyanqan+ Efräta+ markaman chäyänäpaq karuraq kaptinmi tsë markaman ëwaq näni kuchunllaman pampëkurqä”.

8 Tsëpitanam Israelqa Josëpa tsurinkunata rikëkur kënö tapurqan: “¿Pikunatan pëkunaqa kayan?”. 9 Tsënam Josëqa nirqan: “Pëkunaqa Teyta Dios bendicimanqan tsurïkunam kayan”.+ Tsënam papänin Israelqa, “bendicinäpaq lädüman wititsimuy” nirqan.+ 10 Israelqa awkinna karmi karumanqa rikaqnatsu. Tsëmi Josëqa ishkan tsurinkunata papänimpa lädunman wititsirqan. Tsënam Israelqa ishkan willkankunata mutsar waqurqan o makallarqan. 11 Tsëpitanam Israelqa tsurin Josëta nirqan: “Yapë rikënikitaqa manam ichikllapis yarparqänatsu,+ y Teyta Diosnintsikqa tsurikikunatapis rikänätam permitishqa”. 12 Tsënam Josëqa papänimpa lädumpita* tsurinkunata witiratsir urkumpis patsaman chanqanyaq qonqurikurqan.

13 Tsëpitanam Josëqa ishkan tsurinkunata papänin Israelpa puntanman yapë wititsirqan. Efraintaqa+ derëcha kaq makinwan jancharkurmi papänimpa izquierda kaq lädunman wititsirqan. Y Manasestanam+ izquierda kaq makinwan jancharkur papänimpa derëcha kaq lädunman wititsirqan. 14 Peru Israelqa, Josëpa menor kaq tsurin Efrainpa peqanmanmi o umanmanmi derëcha kaq makinta churarqan, y izquierda kaq makintanam Manasespa peqanman o umanman churarqan. Y tsëtaqa rurarqan Manases mayor kaq kanqanta musyëkarmi.+ 15 Tsëpitanam tsurin Josëta kënö nirnin bendicirqan:+

17 Josëtaqa manam gustarqantsu papänin tsënö ruranqan. Papäninqa tsurin Efrainpa peqanmanmi o umanmanmi derëcha kaq makinta churashqa karqan. Tsëmi Josëqa papänimpa derëcha kaq makinta aptarkur tsurin Manasespa peqanman o umanman churëta munarqan. 18 Tsëpitam papäninta nirqan: “Ama tsënöqa papä. Këkaqmi mayor kaq tsurïqa.+ Pëpa peqanman o umanman derëcha kaq makikita churë”. 19 Peru papäninqa manam makinta wititsita munarqantsu, y kënömi nirqan: “Awmi hïju, tsëtaqa musyämi. Mayor kaqpa kastankunapis mëtsikam kayanqa, y reqishqam kayanqa. Peru menor kaq wawqinmi pëpitapis mas reqishqa kanqa,+ y kastankunaqa atska nacionman tikrayänampaqnömi mëtsika kayanqa”.+ 20 Tsëpitaqa kënö nirmi Josëpa tsurinkunata yapë bendicirqan:+

“Kanampitaqa kënö nirnin Israelpa tsurinkuna bendicinakuyätsun:

‘Efraintanö y Manasestanö Teyta Diosnintsik bendicïkushuy’”.

Tsënömi Israelqa Efrainpaq y Manasespaq parlarnin Efrainta mas puntaman churarqan.

21 Tsëpitanam Israelqa tsurin Josëta kënö nirqan: “Noqaqa wanukunäpaqnam këkä,+ peru Teyta Diosnintsikqa qamkunawanmi imëpis këkanqa, y unë kastantsikkuna täkuyanqan markamanmi kutitsiyäshunki.+ 22 Espädäwan y flëchäwan pelyar amorreukunata vencir dueñutsakunqä sitiukunachömi wawqikikunapitapis masta herenciëki entreguëkaq”.

49 Jacobqa llapan tsurinkunata qayaratsirmi kënö nirqan: “Shamoq tiempuchö kawënikikuna imanö kanampaq kaqta llapëkita willariyänaqpaq witirayämuy. 2 Noqam Jacob kä, y qamkunam tsurïkuna kayanki. Awmi, noqam papänikikuna Israel kä. Llapëki shumaq wiyarayämë.

3 Ruben,+ qamqa mayor tsurïmi kanki.+ Qamqa kallpällachöraq këkaptï puntata yurikoq tsurïmi kanki. Qamqa respetashqa y puëdeqmi kanëki karqan. 4 Y tsënö kanëkipaq kaqtam oqrarqunki. Qamqa mëtsika yakunö karmi dominakuyta yacharqunkitsu, tsëmi warmïta oqllakurkurqëki, y manam cämäta respetarqëkitsu.+ Awmi, ¡tsëtam rurëkurqëki!

5 Simeon y Levï, qamkunaqa wawqi karmi tsë geniuyoqlla kayanki.+ Qamkunaqa espädëkikunawanmi mana llakiparnin* pitapis wanutsiyanki.+ 6 Qamkunawan juntakëtaqa ama shonqullä munatsuntsu. Qamkunawan juntakaptïqa manam ni pï respetamanqatsu. Qamkunaqa cölerarmi ollqu mayikikunata wanutsiyarqëki,+ y törukunapa ankunkunatapis ardëpam* roqukacharkuyarqëki. 7 Cölerarnin mana allikunata rurayanqëki, y alläpa cölerarmi mana llakiparnin* ollqu mayikikunata wanutsiyanqëkiqa alläpa mana allim kashqa.+ Qamkunapa kastëkikunaqa Jacobpa markankunachömi wakchö këchö ushayanqa, y Israelpa markankunachömi wakchö këchö rakikashqa kayanqa.+

8 Judä,+ qamtaqa llapan wawqikikunam alabayäshunki.+ Qamqa llapan chikishoqnikikunatam vencinki,+ y llapan wawqikikunam puntëkiman qonqurikayämunqa.+ 9 Judä, hïju, qamqa llullu leonnömi kanki.+ Shamoq tiempuchöqa ëtsa asheq yarqurmi ëtsëki amushqa kutimunki. Y tsëpitaqa patsaman jitakëkurmi sutapäkunki. Y, ¿piraq punur jitarëkaq leonta qallapanman?* 10 Gobernaq katsinqan mandakunan tukruqa* Judäpa kastanchömi imëpis kanqa,+ y soldädukunata mandaq katsinqan tukruqa imëpis chakinchömi këkanqa. Tsënöqa kanqa Silö* chämunqanyaqmi,+ y pëtam llapankuna cäsukuyanqa.+ 11 Qamqa üvas plantamanmi ashnuykita watanki, y mas alli kaq üvas plantanmanmi ashnuykipa wawanta watanki. Vïnuwan y laptsishqa üvaspa yakunwanmi röpëkita taqshanki. 12 Upunëkipaq atska vïnu kaptinmi nawikipis pukaranqaraq, y upunëkipaq atska lichi kaptinmi kiruykipis yuraqaranqaraq.

13 Zabulon,+ qamqa barcukuna chäyänan lamar kuchunchömi täkunki,+ y juknin kaq lädu lindëruykiqa Sidon këkanqan lädupam kanqa.+

14 Isacar,+ qamqa ishkë cargata cargapäkushqa këkar punureq valienti ashnunömi kanki. 15 Kawanëkipaq sitiuqa shumaqmi kanqa y tsëchöqa imëkam wayunqa. Qamqa gänas gänasllam lasaq cargakunata apanki, y allim trabajanki.

16 Dan,+ qamqa Israelchö juk kastam kanki, y israelïta mayikikunapaqmi justiciata ruranki.+ 17 Dan, qamqa näni kuchunchö venenösu culebranömi kanki; waqrayoq vïboranö. Tsënö vïboraqa nänipa pasaq cawalluta atakanchö* kanirmi montaraqninta ishkitsin.+ 18 Jehovä Diosllä, qam salvayämänëkipaq kaqmanmi confiakushaq.

19 Gad,+ qammanqa grüpuypa pureq ladronkunam chäyämunqa, peru qamqa defendikurmi qarqunki, y pëkunata qatiparmi qepankunata ëwanki.+

20 Aser,+ qampaqa mëtsikam tukuyläya mikuynikikuna kanqa. Qamchöqa gobernaq mikunqan alli mikuytam pïmëpis tarinqa.+

21 Neftalï,+ qamqa ankash ankashlla pureq china luychunömi kanki, y shumaq parlakuytam yachanki.+

22 Josë,+ qamqa pukyu lädunchö frütata alli wayoq plantapa brötinmi kanki, y rämëkikunaqa perqa janampapis pasanmi. 23 Flëchakoqkunaqa wanutsiyäshuynikita o wañutsiyäshuynikita munarmi kutin kutin flëchayäshurqëki, y alläpam chikiyäshurqëki.+ 24 Peru qamqa flëchanëkipaq flëchakunatam alli tsararqëki,*+ y makikiqa fuertim karqan y imapaqpis listum këkarqan.+ Tsënöqa karqëki Jacobta yanapaq Llapanta Puëdeq Dios yanapashuptikim, y Israelpa mitseqnin cuenta y rumin cuenta kaq yanapashuptikim. 25 Qamqa papäniki adoranqan Teyta Diospa qarëninmi kanki, y Teyta Diosmi imëkachöpis yanapashunki. Qamqa Llapanta Puëdeq Dioswanmi këkanki. Pëmi ciëlupita shikwamoq yakuwan y patsa rurimpita yarqamoq yakuwan bendicishunki,+ y atska tsuriyoq kanëkipaq y atska animalyoq kanëkipaqmi bendicishunki. 26 Papänikipita chaskinqëki bendicionkunaqa, mana ushakaq jirkakunachö imëka kaqkunapitapis y mana ushakaq taksha jirkakunachö imëka väleqkunapitapis,+ mas allim kanqa. Qamqa wawqikikunapitam akrashqa karqunki,+ tsëmi tsë bendicionkunaqa qamchö imëpis këkanqa.

27 Benjamin,+ qamqa llapan chikishoqnikikunatam atoqnö* rachir ushanki.+ Patsa warëmi ëtsata mikunki, y tardipanam tarinqëkita rakinki”.+

28 Tsënö nirmi Jacobqa llapan tsurinkunata bendicirqan, y pëkunam tikrayarqan Israelchö döci kastakunaman. Tocanqanmannömi cada ünu bendicionninkuna chaskiyarqan.+

29 Tsëpitanam tsurinkunata kënö nir mandarqan: “Ichikllachönam wanukushaq.+ Y wanuriptïqa, hitïta Efronpa chakranchö machëman pampëkayämanki, tsëchömi unë kastäkunapis pamparëkäyan.+ 30 Tsë machëqa Canaan markachömi këkan, Mamrëpa wak tsimpan Macpelä chakrachö. Tsë chakrataqa Abrahanmi hitïta Efronpita rantirqan, warmin Särata tsëman pampanampaq. 31 Tsëmanmi Abrahanta y warmin Särata pampayarqan.+ Y tsëmanmi Isaacta y warmin Rebëcatapis pampayarqan.+ Y tsëmanmi noqapis warmï Lëata pamparqä. 32 Tsë chakrata y tsë machëtaqa Hetpa tsurinkunapitam rantirqan”.+

33 Tsënömi Jacobqa llapan tsurinkunata mandarqan imakunata rurayänampaq kaqta. Tsëpitanam ishkan chakinta cäman rurinman kutiratsirqan, y unë kastankunanöllam wanukurqan o wañukurqan.*+

50 Tsënam Josëqa papänimpa ayanta waqurkur o makallarkur+ alläpa waqarqan y mutsarqan. 2 Tsëpitanam Josëqa sirweqnin doctorkunata mandarqan papänimpa ayanta jampiyänampaq,+ tsënöpa ismur mana ushakänampaq. Tsënam doctorkunaqa Israelpa ayanta jampiyarqan. 3 Cuarenta junaqmi jampir demorayarqan. Tsënömi ayata jampirnin demorayaq. Egipciukunaqa setenta junaqpam Josëpa papänimpaq waqayarqan.

4 Llakikuyanqan junaqkuna pasariptinnam, Josëqa Egiptuchö gobernaqpaq trabajaq autoridäkunata nirqan: “Qamkuna respetamarqa, Egiptuchö gobernaqta kënö nïkulläyë: 5 ‘Papänïmi manaraq wanukurnin+ kënö nimarqan: “Ichikllachönam wanukushaq.+ Y wanuriptïqa, Canaanchö alistatsinqä sepultüraman pampëkamanki”.+ Y tsënö niramarmi, nimanqannölla ruranäpaq juratsimarqan. Tsëmi rogakullaq papänïta pampaq ëwanäpaq, y pampaskirllam kutimushaq’”. 6 Tsënam Egiptuchö gobernaqqa, “jurarnin äninqëkinölla ëwar papänikita pamparamuy”+ nirqan.

7 Tsëmi Josëqa papänin pampaq ëwarqan. Y Egiptuchö gobernaqpa llapan sirweqninkuna, Egiptuchö gobernaqpa wayinchö carguyoq nunakuna+ y entëru Egiptu nacionchö carguyoq nunakunam pëwan ëwayarqan. 8 Tsënöllam Josëpa wayinchö kawaqkuna, wawqinkuna y papänimpa wayinchö kawaqkunapis pëwan ëwayarqan.+ Gosenchöqa pishi tsurinkuna, wäkankuna y üshankunallam quedakuyarqan. 9 Atskaqmi carrëtankunawan+ y cawallunkuna montashqa pëwan juntu ëwayarqan. Y pëwan ëwaqkunaqa mëtsikaqmi kayarqan. 10 Atad niyanqan ëramanmi chäriyarqan. Tsëqa këkan Jordan mayupa* lädunchömi. Tsëchömi juk semänapa waqar y llakikur kayarqan, Josëpis yapëmi papänimpaq alläpa waqarqan. 11 Atad niyanqan ërachö waqëkäyaqta rikarmi tsë kinrëchö cananeukunaqa niyarqan: “¡Egiptupita nunakunam wanushqankunapaq waqëkäyan!”. Tsëmi tsë sitiutaqa Abel-Mizräim* nir jutin churayarqan. Tsë sitiuqa Jordan mayupa* lädunchömi këkan.

12 Jacobpa tsurinkunaqa papänin mandanqannöllam llapanta rurayarqan.+ 13 Tsëmi Canaanman apëkur Mamrëpa frentinchö këkaq Macpelä chakrachö machëman pampëkuyarqan.+ Tsë machëtaqa Abrahanmi hitïta Efronpita rantishqa karqan, warminta tsëman pampanampaq. 14 Papäninta pampaskirmi Josëqa wawqinkunawan y pëwan ëwaqkunawan Egiptuta kutikuyarqan.

15 Papäninkuna wanukushqana kaptinmi, Josëpa wawqinkunaqa kikinkunapura kënö ninakuyarqan: “Capaz Josëqa noqantsikwan cölerashqallaraq këkan, y pëta mana allita ruranqantsiknölla noqantsiktapis mana allita rurëkamäshun”.+ 16 Tsëmi Josëta kënö nir willatsiyarqan: “Manaraq wanukurninmi papänintsik kënö niyämarqan: 17 ‘Josëta kënö niyanki: “Hïju, wawqikikunata perdonëkunëkipaq y mana allita rurayäshunqëkita qonqëkunëkipaqmi rogakoq”’. Tsëmi rogakuyaq papänintsik adoranqan Teyta Diospa sirweqninkunata perdonëkayämänëkipaq”. Y tsënö niyanqanta wiyarmi Josëqa waqar qallëkurqan. 18 Tsënam wawqinkunaqa urkumpis patsaman chanqanyaq Josëpa puntanman qonqurikur kënö niyarqan: “¡Sirweqnikikuna kayänäpaqmi këchö këkälläyä!”.+ 19 Tsënam Josëqa wawqinkunata kënö nirqan: “Ama mantsakäyëtsu. Noqaqa manam Teyta Diostsu kä qamkunata juzgayänaqpaq. 20 Qamkuna mana allita ruramëta munashqa kayaptikipis,+ Teyta Diosqa allipaqmi tsëta permitishqa, tsënöpa mëtsikaq nunakunata salvanampaq. Y tsëtam pëqa kanan rurëkan.+ 21 Tsëqa, ama imatapis mantsayëtsu. Noqaqa manam qamkunapaq ni pishi tsurikikunapaq mikuynikikuna faltatsimushaqtsu”.+ Tsënö shumaq parlaparmi Josëqa wawqinkunata shoqarqan.

22 Josëwan papänimpa familiankunaqa Egiptu nacionchömi quedakuyarqan. Josëqa cientu diez watam kawarqan. 23 Josëqa Efrainpa willkankunata,+ y Manasespa tsurin Makirpa tsurinkunatapis+ reqirqanmi. Y pëkunataqa kikimpa tsurinkunatanömi Josëqa rikarqan. 24 Y wanukunampaqna o wañukunampaqna këkarmi Josëqa kastankunata nirqan: “Noqaqa wanukushaqnam, peru Teyta Diosnintsikqa manam qonqayäshunkitsu.+ Pëqa kë nacionpita pushayäshurnikim Abrahanta, Isaacta y Jacobta äninqan patsaman apayäshunki”.+ 25 Tsëpitanam Josëqa papänin Israelpa tsurinkunata nirqan: “Teyta Diosnintsik yanapayäshurniki kë nacionpita apakuyäshuptikiqa, tullükunata aparkur ëwakuyanki”.+ Y tsëta cumpliyänampaqmi änitsirqan. 26 Josëqa cientu diez watayoq këkarmi Egiptuchö wanukurqan. Y ayan mana ismunampaqmi jampïkur+ juk cajonman churëkuyarqan.