¿Musyarqëkiku?

Unë qellqayanqanta tariyanqanmi Bibliachö ninqan rasumpa kanqanta rikätsikun

JERUSALENCHÖ Museu de las Tiërras de la Biblia nir reqiyanqan wayichömi, Jesus manaraq shamuptinmi 700 y 600 watakunachönö juk rumiman qellqayanqanta churarätsiyan. Tsë rumitaqa, Israel nacionpa Hebron markanchömi wanushqakunata churayänan machëchö tariyarqan. Tsëchömi kënö qellqarëkan: “Hagavpa tsurin Hagafta Yahweh Sabaot maldecïkutsun”. Tsëqa, ¿imanötan Bibliachö qellqarëkanqankuna rasumpa kanqanta rikätsikun? Unë hebreu idiömachöqa YHWH letrakunawanmi Diospa jutin Jehovä o Yahwehta qellqayaq. Y tsë rumichö qellqarëkanqanqa rikätsikun, Jehoväpa jutinta nunakuna imëpis utilizäyanqantam. Rasumpa kaqchöqa, pampakuyänan juk machëkunachöpis Diospa jutinta y Diospa jutintanö nunakunapa jutinta qellqashqatam tariyashqa. Tsë machëkunachömi, wakin nunakunaqa reunionta rurayaq o ratakuyaq o tsinkakuyaq.

Georgia nacionpa Universidäninchö nunakuna parlayanqan idiömakunata estudiaq Rachel Nabulsi warmim, tsë rumikunachö qellqashqakunapaq kënö nirqan: “YHWH jutita seguïdu utilizäyanqanqa, juk asuntuta mas entiendinapaqmi yanapakun. Bibliachö qellqarëkanqankuna y tsë rumikunachö qellqarëkanqankunaqa, Israel y Judä nunakuna YHWH letrakunata allipa utilizäyanqantam rikätsikun”. Tsëkunam, hebreu idiömachö YHWH letrakunawan Bibliachö mëtsika waranqa kutikuna Diospa jutin yurinqanta rikätsikun. Mëtsika nunakunapa jutinchöpis Diospa jutinqa yureqmi.

Tsë rumichö qellqarëkaq Yahweh Sabaot palabrakunaqa, “tröpakunata mandaq Jehovä” ninanmi. Tsëqa rikätsikun, Diospa jutinta y “tröpakunata mandaq Jehovä” nishqan palabrakunata unë witsan nunakuna allipa utilizäyanqantam. Y Bibliachö “tröpakunata mandaq Jehovä” neq palabrakuna yurinqanqa allilla kanqantam rikätsikun. Tsë palabrakunaqa hebreu idiömachö Diospa Palabranta qellqayanqanchömi 250 kutipitapis mas yurin. Y masqa Isaïas, Jeremïas y Zacarïas librukunachömi.