Justicia imanö kanampaq kaqtam yachakurqö

Ursula Menne willakunqan

Wamra kanqäpitam llapan nunakunapaqpis justicia kananta munarqä. Tsëta alläpa munar reclamakuptïmi, Alemania orientalchö comunista gobiernupis carcelamarqan. Y carcelchö këkarmi yachakurqä llapan nunakunapaqpis justicia imanö kanampaq kaqta. Imanö kanqanta willariyashqëki.

ALEMANIAPA Halle markanchömi 1922 wata yurikurqä. Tsë markaqa këkan Berlinpita doscientus kilömetruschöran sur kaq lädunchö. Kë markaqa, mil doscientus watakunapitapis mas unënam y tsë markachömi wakin protestanti religionkunapis yuriyarqan. Nanä Kätheqa 1923 watam yurikurqan, papänïqa militarmi karqan y mamänïqa teatrukunachömi cantaq.

Llapan nunakunapaqpis justicia rurakänantaqa papänïpitam yachakurqä. Papänïqa ejercitupita yarqurirmi, juk tiendata rantirqan. Peru tiendampita rantipakoq nunakuna cäsi llapan pobri kayaptinmi, fiädulla despachaq. Y tiempuwanqa, tiendanqa ushakärirqanmi. Pasanqankunata rikëkarpis, manam cuentata qokurqätsu llapankunapaq justicia rurëqa mana fäcil kanqanta. Jövinkuna pensayanqanta rurëta munayanqanqa, upitsita mana puëdina ninanömi.

Y mamänïnam, Käthetawan ishkäta yachatsiyämarqan müsica toquëta, cantëta y tushuyta. Noqaqa wamra karqa, kushishqam karqä, tsënöllam nanäwampis o ñañäwampis 1939 watayaq kushishqa kawakuyarqä.

Mana allikunapa pasar qallëkü

Secundariäta usharirqa, tushuyta yachakunäpaqmi juk academiaman yëkurqä. Tsë tushutaqa aleman idiömachö ausdruckstanz niyanmi. Tsë tushutaqa yuritsimurqan, Mary Wigman niyanqan warmim. Tsë tushuwanqa cuerpunkunata kuyutsirmi rikätsikuyan imanö sientikuyanqanta. Y dibüjukuna pintëtapis yachakurqämi. Willariyanqänömi, wamra karqa kushishqa kawakurqä, y imëkatam yachakurqä. Peru 1939 watachöqa imëkam cambiarirqan, y Ishkë Kaq Jatun Guërram qallëkurqan. Y 1941 watanam, tuberculösis qeshyawan papänï wanukurqan. Noqapaqqa, alläpa llakikuypaqmi karqan.

Ishkë Kaq Jatun Guërrachöqa imëka mana allikunam pasakurqan. Y 17 watayoq këkarpis, cuentatam qokurqä nunakunaqa löcunö portakuyanqanta. Reqinqä alli nunakunam näzi gobiernu ninqanta creirnin, imëka mana allikunaman chäyarqan. Nunakunaqa imëkatam ushakätsiyaq, mallaqäyaq y wanuyaqmi. Wayïkunatapis bombawanmi ushakätsiyarqan, y guërra witsanqa mëtsika familiäkunam wanuyarqan.

1945 watachö guërra ushanampaqqa mamänï, noqa y Käthepis Halle markallachöran këkäyarqä. Y tsë witsampaqqa, casädunam karqä y juk llullu wamrämi kapamarqan. Peru qowäwanqa o runäwanqa manam allitsu kawakuyarqä, tsëmi rakikäkurirqä. Wamrätaqa japallällanam wätanä karqan, y trabäjutaqa tushunäpaqmi tarirqä y cuadrukunatapis pintarmi qallëkurqä.

Guërra ushariptinqa, Alemania nacionqa chuskumanmi rakikärirqan. Y markäkunaqa Union Soviëticapa poderninchömi tikrarirqan, tsëmi comunista gobiernu mandakunqanchöna kawayarqä. Y 1949 wataqa, Alemania oriental nir reqiyanqan nacionqa, Republica Democrätica Alemanam tikrarirqan.

Comunista gobiernu mandakunqanchö kawä

Tsë witsankunam mamänï qeshyarirqan y noqam cuidanä karqan. Trabäjutaqa oficïnachö trabajanäpaqmi tarirqä y gobiernupaqmi trabajarqä. Y ichik tiempullatanam, justiciata asheq grüpuwan juntakarqä. Pëkunaqa gobiernu mana allita rurëkanqantam rikätsikuyta munayaq. Këllaman pensarishun: juk jövintam universidächö chaskiyarqantsu papänin näzi gobiernuchö yanapakushqa kanqampita. Tsë jövinwanqa cantayänäpaq y müsicata tocayänäpaqmi juntakäyaq kayä. Tsëmi alli reqirnin kënö tapukoq kä: “¿Imanirtan teytan ruranqampita pëtaqa mana alli tratayan?”. Gobiernupa contran churakaq grüputam maslla yanaparqä, y huelgakunata rurayaptimpis yanapakurqämi, hasta autoridäkunapa localninmampis gobiernupa contran parlaq papelkunatam laqarqä.

Noqaqa Comitë Regional de Paz neqchömi, secretarianö yanapakurqä y cartakunatam qellqaq kä. Tsë qellqanqä cartakunachöqa, pensanqäpa contranmi kaq. Juk kutim, juk kaq lädu Alemaniachö këkaq awkinman comunista gobiernupa parlaq papelkunata mandanäpaq niyämarqan. Tsëkunataqa mandayarqan polïtica asunturëkurmi y tsë awkinta mana allichö quedatsita munarmi. Tsëta musyarirqa, alläpam cölerakurqä y tsë papelkunataqa oficïnamanmi pakëkurqä y manam mandarqänatsu.

“Pasëpa mana allitanö rikäyanqan warmim” yanapamarqan

1951 watam juniu killachö ishkaq nunakuna oficïnäman chäramur, “kananqa prësum apayashqëki” niyämarqan, y Roter Ochse niyanqan carcelmanmi apayämarqan. Y juk wata pasariptinnam, “gobiernupa contran churakarmi terroristakuna rurayanqanta rurashqa” nir acusayämarqan. Juk estudiantim Stasi nir reqiyanqan, policïakunata willashqa kanaq gobiernupa contran parlaq papelkunata laqanqäpita. Ardëllanam juiciuta ruraq tukuyarqan. Llapan ninqäkunatapis manam ni pï apuntarqantsu, y seis watapa carcelchö kanäpaqmi condenayämarqan. Carcelchö këkarmi qeshyarirqä, tsëmi qeshyëkaqkunata atiendiyanqan sitiuman apayämarqan. Tsë sitiuchöqa, warmikunam cuarentanö kayarqan. Tsë warmikunapa cäranta alläpa cölerashqata rikarmi alläpa mantsakarqä. Tsëmi yarquyta munar, punku kaqta cörripa ëwar takakurqä.

Tsënam guardiaqa, “¿imata munanki?” nimarqan.

Y noqanam kënö nirqä: “Yarquytam munä. Wichqamëta munarqa japalläta wichqamë, peru këchöqa manam wichqarëta munätsu”.

Tsënö niptïpis, guardiaqa manam cäsumarqantsu. Y tsëpitanam juk warmita rikärirqä. Pëqa wakin warmikunapita jukläyam karqan. Pëkunanö cölerashqa kanampa rantinmi, tranquïlu këkarqan, tsëmi lädunman jamakurqä. Tsënam warmiqa kënö nimarqan: “Lädüman jamakamuyta munarqa, alliran pensanëki. Wakinkunaqa Testïgu kaptïmi, pensayan pasëpa mana alli warmi kanqäta”.

Manam musyarqätsu Jehoväpa testïgunkunata gobiernupa contrantanö rikäyanqanta. Pëkunapitaqa musyarqä wamra këkaptï papänïta visitayaptinmi, y tsë witsankunaqa Bibliata Estudiaqkuna nirmi reqiyaq. Y papänïqa pëkunapaqmi kënö neq: “Bibliata Estudiaqkunam rasumpa kaqllataqa niyan”.

Tsë yachanëpaq warmita reqirirqa, kushikuypitam waqarirqä. Pëpa jutinqa Berta Brüggemeier karqan. Pëtam kënö nir rogarqä: “¡Yachëkatsillämë Jehoväpita!”. Y imëpis juntu karmi, Bibliapita parlakuyaq kayä. Y tsëchömi yachakurqä Jehovä Diosqa rasumpa kaq Dios, kuyakoq, justiciata ruraq y yamë kawakunapaq yanapakoq Dios kanqanta. Y yachakurqämi mana alli nunakuna imëka mana allikunata rurayanqankunata altsamunampaq kaqta. Palabran Bibliachömi Salmus 37:10 y 11 textuchö kënö nin: “Ichikllanam faltan mana alli nunakuna ushakäyänampaq [...]. Alli shonquyoq nunakunapaqmi kë patsa herenciankuna kanqa. Tsëchömi imëpis yamë y tranquïlu kawakuyanqa”.

Librim quedarï y Occidentitam qeshpir ëwakü

Pitsqa watapa carcelchö karirmi, 1956 watachö libri quedarirqä. Y tsëpita pitsqa junaqllatanam, Alemania occidentalta qeshpir ëwakurqä. Tsë witsampaqqa, ishkë warmi wamräkunam kapamarqan, Hannelorewan Sabine, pëkunawanmi ëwakuyarqä. Qowäpitaqa o runäpitaqa divorciakurqämi, y tsëpitanam Testïgukunawan yapë yachakur qallëkurqä. Bibliata yachakurmi entiendirqä Jehovä mandakunqankunata cäsukurnin, kawënïchö cambiukunata ruranäpaq kaqta. Tsëmi cambiukunata rurarqä y 1958 watachömi bautizakurqä.

Y yapëmi casakurqä. Kë kutichöqa Jehoväpa testïgun nunawanmi casakurqä, jutinqa Klaus Mennemi karqan. Kushishqam kawakuyarqä y ishkë wamräkunam kapayämarqan, Benjaminwan Tabia. Peru llakikuypaqqa karqan juk accidentichö Klaus wanukunqanmi. Tsëpitaqa veinti watanam pasashqa, y kananyaqmi viuda këkä. Tsënö kaptimpis, Shumaq Patsachö wanushqakuna kawariyämunampaq kaqta musyarmi alläpa kushikü (Lücas 23:43; Hëchus 24:15). Y chuskun wamräkuna Jehoväta sirwiyanqampitapis alläpa kushishqam këkä.

Bibliapita yachakurmi musyarqö justiciata ruraqqa, Jehovälla kanqanta. Pëqa imapa pasëkanqantsikta o imapa pasashqa kanqantsiktam alli musyan, tsëtaqa manam nunakuna musyëta puëdiyantsu. Tsëkunata musyanqämi kananqa yanapaman wakinkunata mana allita rurayaptin o noqata mana allita rurayämaptimpis, yamë sientikunäpaq. Eclesiastes 5:8 textuchömi kënö nin: “Markëkichö waktsakunata sufritsiyanqanta rikar y justiciata mana rurayanqanta rikarqa ama mantsakëtsu. Tsë puëdeq autoridätaqa pëpita juk mas puëdeq autoridämi rikëkan, y tsë ishkan puëdeq autoridäkunapitapis mas puëdeq autoridäkunaran kan”. Diosnintsikllam Kamamaqnintsik kar, mas puëdeq autoridäqa. Palabranchömi Pëpaq kënö nimantsik: “Cuentata mañamänapaq kaqpa rikëninchömi llapan imëkapis cläru y fäcil këkan” (Hebrëus 4:13).

Noventa watapanöna imanö kawakunqätam yarpärï

Näzi gobiernuchö y comunista gobiernuchö imanö kawakuy kanqanta tapuyämaptinqa, “manam fäciltsu karqan” nïmi. Tsë ishkan gobiernukunaqa, wakin gobiernukunanöpis nunakuna gobernëta mana puëdiyanqanta cläru rikätsikuyänanllapaqmi sirwishqa. Tsëmi Teyta Diospa Palabranqa kënö nin: “Nunaqa, nuna mayinta dominarpis kikinllam mana allichö ushan” (Eclesiastes 8:9). Tsënö ninqanqa, ¡rasun kaqllam!

Jövin kanqä witsanqa, nunakuna justiciata rurayänampaq kaqtam pensarqä, peru kananqa clärum musyä Kamakoq Dios Yayantsiklla rasumpa justiciata ruramunampaq kaqta. Tsëtaqa ruramunqa, llapan mana alli nunakunata ushakäratsir y kë Patsaman mandakamunampaq Wamran Jesucristuta churarninmi. Jesusqa kikinllaman yarparäkunampa rantinmi, nunakunaman yarpachakurqan. Tsëmi Diospa Palabran Bibliachöqa Jesuspaq kënö nin: “Qamtaqa allikuna rurëmi gustashunki y mana allikuna rurëtaqa melanankim” (Hebrëus 1:9). Diosnintsiktam alläpa agradecikü tsë Gobiernunta reqinäta permitimanqampita. Tsë Gobiernu mandakamuptin, imëyaqpis kawakuytam shuyarä.

[Fötu]

Alemania occidentalman chärir, wamrä Hannelorewan y Sabinewan këkäyä

[Fötu]

Wamrä Benjaminwan y warmin Sandrawan