Mana alli religionpitam librakäriyarqan

1. (1) ¿Imanötaq musyantsik Diospa markanqa Alläpa Puëdeq Babiloniapita librakänampaq kaqta? (2) ¿Ima tapukïkunatataq contestashun?

PASAQ kaq yachatsikïchömi rikarqantsik rasumpa kaq cristiänukunaqa Alläpa Puëdeq Babiloniachö prësu cuenta kayanqanta. ¿Peru imëllaqa librakäyanmantsuraq karqan? Awmi, porqui Alläpa Puëdeq Babiloniapita yarqukuriyänampaqmi Diosqa markanta mandan (leyi Revelacion 18:4). Tsëmi rikätsikun cristiänukunaqa mana alli religionpita librakäyänampaq kaqta. ¿Peru imëraq librakäyanman karqan? Tsëta musyanapaqqa kë tapukïkunataran contestanantsik: Alläpa Puëdeq Babiloniapita chipyëpa librakäyänampaqqa, ¿imatataq Bibliata Estudiaqkuna rurëkäyarqanna 1914 wata manaraq kaptin? ¿Gänas gänasllaku yachatsikuyarqan Punta kaq Jatun Guërra witsanchö? Mana alli këkäyanqanta cambiëta wanayanqanqa, ¿Babiloniachö prësu cuentallaraq këkäyanqantaku rikätsikurqan?

“BABILONIAM ISHKIRISHQA”

2. ¿Imatataq Bibliata Estudiaqkuna rurëkäyarqanna Punta kaq Jatun Guërra manaraq kaptin?

² Punta kaq Jatun Guërraqa karqan 1914 watapita 1918 watayaqmi. Peru tsë watapita mas unënam, Charles Taze Russell y Bibliata Estudiaqkunaqa cuentata qokuriyarqan cristiänu tukoq religionkunaqa Bibliapa rasumpa yachatsikïninkunata mana yachatsikïkäyanqanta (rikäri “Maslla entiendinapaq” neq recuadruta). Tsëmi, tsë mana alli religionpita chipyëpa yarqukuriyänampaq decidiriyarqan. Y 1879 watachömi ingles idiömachö yarqamoq Täpakoq revista willakurqan, Jesuspa novian kayanqanta nikarnin gobiernukunata yanapaq kaqkunaqa, Alläpa Puëdeq Babiloniallachöraq këkäyanqanta, y Biblia ninqannöpis pëkunaqa jukwan jukwan kakoq warmi cuenta kayanqanta (leyi Revelacion 17:1, 2).

3. ¿Imatataq Bibliata Estudiaqkuna rurayarqan mana alli religionpita chipyëpa yarqukïkäyanqanta rikätsikuyänampaq? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

³ Tsë witsankunachö Diosta rasumpa cäsukoq cristiänukunaqa, musyayarqanmi mana alli religionpita chipyëpa mana yarqukurninqa Diospa bendicionninta mana chaskiyänampaq kaqta. Tsëmi iglesiankunaman juk cartata mëtsikaq apatsiyarqan tsë religionpita yarqukïkäyanqanta willakurnin. Wakinkunanam cartankunata iglesiaman apëkur llapankunapa nöpankunachö leyiyarqan. Y tsëta rurëta mana puëdiyanqan sitiukunachöqa, iglesianchö kaqkunamanmi cada ünuman cartata apatsiyarqan. Awmi, Bibliata Estudiaqkunaqa clärum rikätsikuyarqan mana alli religionpita chipyëpa yarqukïkäyanqanta. Mas punta watakunataqa wanutsiyanmanmi karqan tsëta rurayanqampita, peru 1870 wata witsankunaqa mananam unënönatsu më tsë nacionchö gobiernukuna religionkunata yanapayaq. Tsëmi nunakunaqa Bibliapita librina parlakïta puëdiyaq, y religionninkunachö yachatsikuyanqanwan mana acuerdu kayanqantapis nita puëdiyaqna.

4. ¿Imatataq Bibliata Estudiaqkuna cuentata qokuriyarqan Punta kaq Jatun Guërra witsanchö, y imatataq rurayarqan?

⁴ Bibliata Estudiaqkunaqa mana alli religionpita chipyëpa yarqukïkäyanqantam familiankunata, kuyashqa amïgunkunata y iglesiankunachö kaqkunata willayarqan, peru cuentatam qokuriyarqan jukkunatapis willayänan precisanqanta. Llapan nunakunatam willëta munayarqan Alläpa Puëdeq Babiloniaqa jukwan jukwan kakoq warmi cuenta kanqanta. Tsëmi wallkaqlla këkarpis, 1917 wata diciembri killapita 1918 wata qallanan witsanyaq chunka millon (10.000.000) tratädukunata gänas gänaslla qarakuyarqan. Tsë tratäduqa “Babiloniam ishkirishqa” nishqan yachatsikïyoqmi karqan. Tsë tratäduwanmi cristiänu tukoqkunapa mana alli rurëninkunata cläru rikätsikuyarqan. ¿Y imanötaq pushakoq religiösukunaqa tsëta rikäyarqan? Cölerapitam wanïtapis munariyarqan. Peru Bibliata Estudiaqkunaqa manam tsërëkurtsu yachatsikïta jaqiriyarqan, tsëpa rantinqa, ‘nunakunata wiyakuyänampa rantinmi, Diosta Gobernaqninkunatanö wiyakuyarqan’ (Hëchus 5:29). ¿Imatataq kë llapanqa rikätsimantsik? Këtam: rasumpa kaq cristiänukunaqa manam Punta kaq Jatun Guërra witsanraqtsu Babiloniachö prësu cuenta këta qallayarqan. Tsëpa rantinqa, mana alli religionpitam tsë witsanqa chipyëpana yarqukïkäyarqan, y wakinkunatapis tsënölla rurayänampaqmi yanapëkäyarqan.

GUËRRA WITSANCHÖMI GÄNAS GÄNASLLA YACHATSIKUYARQAN

5. ¿Imanötaq musyantsik Punta kaq Jatun Guërra witsanchö Bibliata Estudiaqkuna gänas gänaslla yachatsikushqa kayanqanta?

⁵ Punta kaq Jatun Guërra witsanchö gänas gänaslla mana yachatsikuyanqampita sirweqninkunata Dios mana chaskinqantam unëqa creirqantsik. Tsëmi Alläpa Puëdeq Babiloniachö juk tiempupa prësu cuenta kayänampaq Jehovä permitishqa kanqanta pensarqantsik. Peru 1914 watapita 1918 watayaq kashqan guërra witsanchöpis Jehoväta sirwishqa wawqikuna y panikunam willakuyarqan, tsë witsan llapankuna juntu llapan puëdiyanqanmannö yachatsikushqa kayanqanta. Tsë watakunachö Bibliata Estudiaqkunata ima pasanqanta y imakunata rurayanqanta alleq musyanqantsikmi yanapamantsik, Biblia willakunqankunata maslla entiendinapaq.

6, 7. (1) ¿Ima problëmakunapataq Bibliata Estudiaqkuna pasayarqan Punta kaq Jatun Guërra witsanchö? (2) ¿Imataq rikätsikun Bibliata Estudiaqkunaqa gänas gänaslla Diosta sirwiyanqanta?

⁶ Guërra kanqan witsampis Bibliata Estudiaqkunaqa gänas gänasllam yachatsikuyarqan. Peru manam fäciltsu karqan. Ishkë problëmakunapam pasayarqan. Punta kaqqa karqan Bibliawan yachatsikïta mana yachayanqanmi. Pëkunaqa publicacionkunallatam nunakunata jaqipuyaq, tsënöpa kikinkunalla Bibliapita rasumpa kaqta yachakuyänampaq. Tsënömi “Pakaraq willakï musyakärishqa” neq libruwampis rurayaq (tsëqa ingles idiömallachömi yarqurqan). Tsëmi tsë libruta pipis katsinanta 1918 watachö gobiernu michäkuriptinqa, mëtsikaq wawqikunapaq y panikunapaq yachatsikï sasa (aja) tikrakurirqan. Y ishkë kaq problëmaqa karqan, tsë watachö gripe española nishqan qeshya nunakunata mëchö tsëchö wanutsir qallëkunqanmi. Tsë qeshyaqa alläpa muyakoq qeshyam karqan, tsëmi wawqikuna y panikunaqa yachatsikuyänampaq viajëta puëdiyaqtsu. Tsënö kaptimpis llapan puëdiyanqanmannömi yachatsikur sïguiyarqan.

⁷ Wallkaqlla karpis, 1914 watachöqa “Kamashqakunapita Yachatsikoq Fötuwan Actuacion” nishqanwanmi wawqikuna y panikunaqa yachatsikuyarqan. Tsëchöqa fötukunam y vidëukunam rikakoq, y wiyëtapis puëdiyaqmi. Tsë witsan nunakunaqa manaran tsëtanöqa ni imëpis rikashqaraqtsu kayarqan. Adanta Dios kamanqampita patsë, Cristupa gobiernun ushanqanyaq nunakuna imakunapa pasayanqantam rikätsikurqan. Rikätsikur qallayanqan watachöqa isqun millonpitapis (9.000.000) mas nunakunam rikäyarqan. ¡Tsëqa kanan witsan Jehoväpa testïgunkuna entëru Patsachö ëkaq kayanqampitapis masmi karqan! Jina 1916 watachöpis Estädus Unïdus nacionchöqa puwaq pachak isqun waranqa (809.000) nunakunam reunionkunaman ëwayaq. Y 1918 watachönam, isqun pachak pitsqa chunka waranqa (950.000) nunakunanö ëwayaq. Tsëmi rikätsikun Bibliata Estudiaqkunaqa gänas gänaslla Diosta sirwiyanqanta.

8. ¿Imatataq Punta kaq Jatun Guërra witsan yachatsikïta rikaqkuna rurayarqan Bibliata estudiaqkunata kallpata qoyänampaq?

⁸ Punta kaq Jatun Guërra witsan Diospita yachatsikïta rikaq wawqikunaqa, Bibliata Estudiaqkunata publicacionkunata qoyänampaq y kallpata qoyänampaqmi alläpa kallpachakuyarqan. Pëkuna kuyayanqanta y yanapayanqanta rikarmi wawqikuna y panikunaqa yachatsikur sïguiyänampaq kallpata tsariyarqan. Tsë witsan gänas gänaslla yachatsikoq Richard Barber nishqan wawqim willakurqan, watukakur pureq anciänukunata cargunkunata cumplir sïguiyänampaq yanapayanqanta. Y wawqikuna y panikunaqa manash jaqiriyänaqtsu ingles idiömachö yarqoq Täpakoq revistata nunakunata jaqipïta. Hasta Canadä nacionmampis tsë revistataqa apatsiyänaqshi, ¡tsëpis tsë nacionchö gobiernukuna michäkïkäyaptin! Nïkurmi willakurqan “Pakaraq willakï musyakärishqa” nishqan librunkunata gobiernukuna qochiyanqan (qechuyanqan) wawqikunaman y panikunaman, mas takshallatana apatsinqanta. Y kënömi nirqan: “Wawqi Rutherfordmi niyämarqan Estädus Unïdus nacionchö inti (rupay) jeqanan lädupa këkaq markakunachö asamblëakunata patsätsiyänäpaq, y tsëchö wawqikunata y panikunata llapan puëdiyanqanmannö kallpata qoyänampaq discursaqkunata kachayänäpaq”.

WAKIN WAKINCHÖQA MANA ALLIM KËKÄYARQAN

9. (1) ¿Imanirtaq Diospa sirweqninkunapaqqa alläpa precisarqan wakin wakinchö cambiayänan? (2) Cambiayänan precisashqa kaptimpis, ¿imatataq tsëqa rikätsikuntsu?

⁹ Bibliata Estudiaqkunaqa wakin wakinchömi mana alli këkäyarqan, tsëmi cambiayänan precisarqan. Gobiernukunata cäsukunapaq Biblia mandakunqan imata rikätsikunqantam alleqllaqa entiendiyarqantsu (Romänus 13:1). Tsëmi höra höraqa guërra kanqan witsan polïticaman mëtikuyarqan. Tsëmi pasakurqan 1918 wata 30 de mäyu junaqchö Estädus Unïduspa presidentin yamë kawakï kananrëkur Diosman mañakuyänampaq mandakuptin. Tsëmi ingles idiömachö yarqamoq Täpakoq revistachö, llapan Bibliata Estudiaqkunata nirqan tsërëkur mañakuyänan precisanqanta. Jina wakin wawqikunaqa qellëninkunawanmi guërrata yanapayarqan, y wakinnäqa tröpaman yëkurirmi guërraman ëwayarqan. Tsëmi tsëkunachö mana alli këkäyanqanta cambiayänan precisarqan. Peru tsëqa manam Babiloniachö prësu cuenta këkäyanqantatsu rikätsikurqan, porqui Punta kaq Jatun Guërra witsanchöqa mana alli religionpitam pëkunaqa chipyëpana yarqukïkäyarqan (leyi Lücas 12:47, 48).

10. ¿Imanötaq Bibliata Estudiaqkunaqa rikätsikuyarqan nunakunapa kawëninta respetayanqanta?

¹⁰ Awmi, Bibliata Estudiaqkunaqa manam alleqllaqa entiendiyarqantsu polïtica asuntuman mana mëtikï ima kanqanta. Peru nuna mayinta wanutsi mana alli kanqantaqa alleqmi entiendiyarqan. Tsëmi tröpaman yëkushqa kaqkunaqa pitapis wanutsita munayarqantsu. Tsëta rikärirmi wakinkunataqa guërrachö punta puntaman churayarqan, tsënöpa ras wanuratsiyänampaq.

11. ¿Imatataq gobiernukuna rurayarqan Bibliata Estudiaqkuna guërraman ëwëta mana munayaptin?

¹¹ Diabluqa imaraq piñëkurqan wawqintsikkuna Diosta wiyakuyaptin. Tsëmi gobiernukunata utilizarqan leykunata patsätsirnin pëkunata sufritsiyänampaq (Salmu 94:20). Estädus Unïdus gobiernuqa guërraman ëwëta mana munaqkunata wanutsiyänampaqmi juk leyta patsätsita tïrarqan, tsëtam wawqi Rutherfordta y Van Amburghta willarqan tröpakunachö mandakoq nuna. Tsë nunaqa Bibliata Estudiaqkunapaqmi masqa parlëkarqan. Y alläpa piñashqam wawqi Rutherfordta willarqan tsë ley patsakänanta presidenti mana permitinqanta. Tsëpitanam kënö nirqan: “Peru musyayämi imata rurayänäpaq kaqta, ¡y rurayäshaqmi!”.

12, 13. (1) ¿Imanirtaq puwaq wawqintsikkunata condenayarqan atska watakuna carcelchö kayänampaq? (2) ¿Imanötaq musyantsik carcelarëkarpis wawqintsikkunaqa Jehoväta sirwita mana jaqiriyanqanta?

¹² Autoridäkunaqa musyariyarqanmi Bibliata Estudiaqkunata imanö sufritsiyänampaq kaqta. Wawqi Rutherfordta y Van Amburghtam carcelariyarqan, jina pëkunawan juntu Watch Tower Sociedäta rikaq joqta wawqikunatapis. Tsë asuntuta rikaq juezmi nirqan, tsë wawqintsikkunaqa Alemania nacionpa soldädunkunapitapis mas mantsëpaq kayanqanta. Y gobiernuta, tröpakunata y llapan religionkunata ofendishqa kayanqantam nirqan, y tsërëkur feyupa castigayänan precisanqanta. Tsënö nirmi tsë puwaq wawqikunata mëtsika watakunapa carcelayänampaq condenayarqan, y Atlanta (Georgia, Estädus Unïdus) nishqan markamanmi carcelayänampaq apatsiyarqan. Peru guërra ushariptinqa, autoridäkunaqa librim jaqiriyarqan, y llapan acusayanqankunapis tsëllachömi usharirqan.

¹³ Prësurëkarpis, tsë puwaq wawqikunaqa Diospa leyninkunata wiyakuyänampaqmi churapakashqa kayarqan. Tsëtaqa musyantsik, libri jaqiyänampaq Estädus Unïduspa presidentinman qellqayanqan cartachö ima niyanqampitam. Tsë cartachömi willakuyarqan pï nunatapis wanutsita mana puëdiyanqanta, y pitapis mana wanutsinapaq Biblia mandakunqanta wiyakur tsëta mana rurayänampaq kaqta. Jina pipis Diosllapaqna kawanampaq änikushqa këkar, pëpa munëninta mana ruraq kaqqa, rikëninchö mana alli këkanqanta y ushakänampaq kaqtam willakuyarqan. ¡Imanö mana mantsakoqmi kayarqan! Clärum këkan, kawayänan o wanuyänan kaptimpis wawqintsikkunaqa Jehovätam wiyakuyarqan.

LIBRAKÄRIYAN

14. Willakaramï 1914 watapita 1919 watayaq pasakunqankunachö Biblia ninqan imanö cumplikanqanta.

¹⁴ Diospa Palabranmi Malaquïas 3:1-3a (leyi) textuchö willamantsik, 1914 watapita 1919 watayaq Bibliata Estudiaqkunata ima pasanqanta. Kë versïculukunachö ‘rasumpa kaq Teyta’ nirqa Jehoväpaqmi parlëkan, y ‘conträtu willakoq’ nirqa Jesucristupaqmi parlëkan. Pëkunam ‘Levïpa tsurinkuna’ o ciëlupaq akrashqakuna imanö këkäyanqanta rikaq shayämurqan. Tsë akrashqakuna wakin wakinchö mana alli këkäyanqanta Jehovä rikäratsiptin y limpiariptinqa, juk mushoq carguta chaskiyänampaqmi listuna këkäyarqan. Tsëmi ‘alli juiciuyoq y markäkïpaq sirwipakoqta’ 1919 watachö Jesus churarirqan Diospa markanta yachatsinampaq y pushanampaq (Mateu 24:45). Tsënömi Diospa sirweqninkunaqa Alläpa Puëdeq Babiloniapita librakäriyarqan. Y tsëpita witsëpam Diospa munënin ima kanqanta yachakur sïguiyashqa, y tiempu pasanqanmannömi Jehoväta mas kuyayan. ¡Y imanö kushishqam kayan Jehovä bendiciptin!^[1] (Rikäri kë yachatsikïpa ushananchö këkaq willakïta).

15. ¿Imanötaq rikätsikushwan Alläpa Puëdeq Babiloniapita librashqa kanqantsikpita agradecikunqantsikta?

¹⁵ Alläpa Puëdeq Babiloniapita libramanqantsikpitam Jehoväta alläpa agradecikuntsik. Satanasqa manam puëdishqatsu rasumpa kaq religionta ushakätsita. Peru manam qonqanantsiktsu imarëkur Jehovä libramanqantsikta. Pëqa llapan nunakuna salvakuyänantam munan (2 Corintius 6:1). Peru mëtsika millon nunakunam alli shonquyoq karpis mana alli religionkunachö këkäyan, ¡y yanapanantsiktam alläpa wanayan! Tsëqa, unë witsan Diosta wiyakoq cristiänu mayintsikkunanölla noqantsikpis rurashun, y mana alli religionpita librakäyänampaq nunakunata yanapashun.