Cristiänunö Kawakunapaq y Yachatsikunapaq Reunionchö yachakunapaq këkunata leyishun
FEBRËRU 3-9
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | GENESIS 12-14
“Jehovä Dios änikunqan conträtu”
it-2-S päg. 573 pärr. 3
Conträtu
Abrahanwan conträtu. Abrahanta Teyta Dios ninqanqa itsa cumplir qallarqan Canaan sitiuman chänampaq (Abrahan) Eufratis mayuta Abran tsimpariptin. Y tsëpita cuatrucientus treinta wata pasanqanchöran, Abranwan ruranqan pactuta Jehovä qellqatsirqan (Gäl 3:17). Ur markanchö (Mesopotamia) Abrahan këkaptinmi Jehoväqa nirqan, äninqan markaman llapanninkunawan ëwakunampaq (Hch 7:2, 3; Ge 11:31; 12:1-3). Exodu 12:40, 41 (LXX) textum nin, cuatrucientus treinta wata ushëkaptin israelïtakuna Egiptu nacionchö esclävu kayanqampita yarquyanqanta. Y tsëqa karqan Pascua fiesta junaq 14 de Nisan J.m.sh. 1513 wata witsanmi (Ex 12:2, 6, 7). Tsë pasanqanmi cläru musyatsimantsik Canaanman viajëkar 14 de Nisan J.m.sh. 1943 wata Eufratis mayuta Abrahan tsimpanqanta; tsëran Abrahanta Teyta Dios ninqan cumplir qallarqan. Tsëpitanam Canaanchö këkaq Siquem markaman Abrahan chanqanchö, Teyta Dios yapë yuripurir nirqan pëpita ‘miraqkunata’ tsëchö markakunata entreganampaq kaqta. Jehovä tsënö nirqa clärum musyatsikurqan Genesis 3:15 mirëpaq parlarqa, Abrahanpa wamrankunapita yurinampaq kaqta (Ge 12:4-7). Genesis 13:14-17; 15:18; 17:2-8, 19; y 22:15-18 ninqannöpis, Jehoväqa tiempuwanran tsë mirëpaq maskunata musyatsikunan karqan.
w89-S 1/7 päg. 3 pärr. 4
¿Imanirtaq Abrahanpita rasun kaqta musyankiman?
Abrahanqa ishkë kutinömi Jehoväpita tsë shumaq änikuyta wiyarqan (Genesis 18:18; 22:18). Jehovä änikunqanta cumplinampaqqa, tukuyläya kasta nunakunatam kawariratsimunqa. Shumaq huertamanna tikrashqa Patsaman kutirayämuptinqa, ¡alläpachi kë nunakunaqa kushikuyanqa! Tsëpitanam Jehovä Diospa bendicionninkunata chaskir sïguiyänampaqqa, maskunata yachakuyanqa (Genesis 2:8, 9, 15-17; 3:17-23).
it-2-S päg. 218 pärr. 1
Ley
Unë willakoqkuna niyanqannömi, wakin yachaq nunakunaqa niyan unë witsanchö pipis chakrata rantikurqa, jirka jananman rantita munaq nunata pushëkur mëpita mëyaq chakran kanqanta rikätseq. Tsënöshi costumbri karqan tsë witsankunachö. Imëshi chakrata ranteq nuna “awmi rikämi” nireq, tsëqa rantishqanönash väleq. Tsënöllam Jehoväpis Canaan markata entreganampaq Abrahanta änirqan, puntataqa tsë marka mëyaq kanqanta rikänampaq nirqan. Peru Abrahanqa manam, “awmi rikämi” nirqantsu. Itsa tiempuwanraq pëpita miraqkunata Äninqan Patsata entreganampaq Teyta Dios nishqa kaptin (Ge 13:14, 15). Moisestaqa “taqë rikëkanqëki” nacionmi kanqa nirmi Israelchö chakra asuntuta rikaq nuna rikätsirqan, tsënömi Israelta tsë entëru nacionta entregëkarqan, peru Josuëpa tiempunchöran chaskiyänan karqan (Dt 3:27, 28; 34:4; Mt 4:8 textuchö Satanas Jesusta ninqantawan rikäri). Jina chakra rantishqanöna kanampaqqa juknöpaqa rurayaq chakraman yëkurmi. Tsënömi rikätsikuyaq rantishqana kanqanta (Ge 13:17; 28:13). Unë kaqta tariyanqan chakra papelkunachömi nin, rantikuyanqan chakrachö ëka montikuna (qeru plantakuna) kanqanta. (Igualaratsi Ge 23:17, 18 ninqantawan).
Imata yachakunqantsik
Problëmakunata kuyakïwan altsashun
12 Bibliaqa yachatsimantsikmi cristiänu mayintsikwan problëmantsik kaptin imanö altsanapaq. Abrahanwan sobrinun Lot pasanqanta rikärishun. Ishkankunapam mëtsika animalninkuna karqan, y mitseqninkunam animalninkunapaq pastu mana tinkuptin plëtur qallëkuyarqan. Abrahanqa Lotwan yamë kawakïta munarmi, Lot mas alli kaq sitiuta akranampaqmi jaqirirqan (Genesis 13:1, 2, 5-9). Peru ¿alli kanqanrëkurku mana allikunapa pasarqan? Manam. Porqui Jehovämi änirqan oqranqampitapis masta qonampaq kaqta (Genesis 13:14-17). ¿Imatataq Abrahan ruranqampita yachakuntsik? Problëmakunata kuyakïwan altsarqa, perdishqapis Jehovämi bendicimäshun (rikäri kë yachatsikïpa ushananchö këkaq willakïta).
it-2-S päg. 889 pärr. 9
Sacerdöti
Salem markachömi Melquisedecqa rey y sacerdöti (ko·hén) karqan. Bibliachöqa manam parlantsu pikuna kastankuna kanqanta, mëchö yurikunqanta o mëchö wanukunqantapis. Y Sacerdöti këtapis manam kastankuna sacerdöti kayashqa kaptintsu chaskirqan. Pëpa puntanta y qepantapis manam pënö rey y sacerdötiqa pipis karqantsu. Jina Abrahanqa Melquisedectam diezmuta entregaq, tsëmi Bibliachöqa nin levïtakunapis diezmuta pagayanqanta. Levïtakunaqa Abrahanpa tsurimpa willkankunam kayarqan (Ge 14: 18-20; Heb 7: 4-10). Melquisedec rey y sacerdöti kanqanmi, Jesucristu tsënölla kanampaq kaqta rikätsikun (Heb 7:17).
FEBRËRU 10-16
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | GENESIS 15-17
“Juk jutipanam Abrantawan Saraitaqa Jehovä reqirqan”
it-1-S päg. 914 pärr. 2
Pantanqantsik
Adanpita jutsata chaskishqa karmi, llapantsikpis mana allita rurantsik o imallachöpis pantantsik (Ro 5:12; Sl 51:5). Tsënö kaptimpis Jehoväqa ankupäkoq o llakipäkoqmi, y ‘musyanmi imanö kanqantsikta. Allpapita kanqantsiktapis musyanmi’ (Sl 103:13, 14). Tsëmi Jehoväqa nirqan, ‘Noëqa nunakuna jutsata rurar kawayaptimpis pëman llapan shonqunwan confiakur munanqannö kawanqanta’ (Ge 6:9). Y Abrahantanam nirqan, jutsata mana rurar ninqankunata cäsukur kawakunampaq (Ge 17:1). Noëwan Abrahan noqantsiknö pantareq nunakuna kashqa kayaptimpis, Jehoväqa “alli shonquyoq kanqampitam” pëkunata kuyarqan (1Sa 16:7; igualaratsi 2Re 20:3; 2Cr 16:9 textutawan). Y llapan Israel nunakunatam Jehovä kënö nir mandarqan: “Qamkunaqa Teyta Dios munanqannö jutsannaq kawakuyë” (Dt 18:13; 2Sa 22:24). Llapanchö cäsukoq karnin alli kaqta ruraqtanö rikashqa kanapaqmi, Tsurinta kachamurqan noqantsikrëkur wanunampaq (Heb 7:26). Tsëmi Tsurin Jesucristuman markäkunantsik o yärakunantsik y nimanqantsikkunata wiyakunantsik, tsënöpam alli ruraqtanö rikämäshun (Ro 3:25, 26; Rikäri INTEGRIDAD; PERFECCIÓN neqtawan).
it-1-S päg. 31 pärr. 4
Abrahan
Chunka watanam Canaan markachö këkäyarqan, y Säraqa manam wamrayoq këta puëdirqantsu, tsënam Egiptu markapita sirweqnin Agarta nirqan pëpa rantin Abrahanwan juk wamran kanampaq. Tsënö niptinnam Abrahanpis munarqan, y ochenta y seis watanta ushashqanchönam 1932 wata J.m.sh. Ismael wamran yurirqan (Ge 16:3, 15, 16). Tsëpita tiempuwannam 1919 wata J.m.sh. noventa y nuëvi watayoq Abrahan këkaptin, wayinchö täraq llapan ollqu wamrakunata ishpakuyänampa puntanchö señalanampaq Jehovä mandakurqan, tsënömi Jehovä Abrahanwan parlayanqanta välitsinan karqan. Jina ‘atska nacionkunapa teytan kanampaqmi’ Abran jutinta, Abrahanna kanampaq cambiarqan (Ge 17:5, 9-27; Ro 4:11). Tsëpitanam Jehovä Diospa jutinchö chaq nuna niraq kima angelkuna, tsëpita juk watataqa Sära wawayoqna kanampaq kaqta Abrahanta niyarqan (Ge 18:1-15).
w09-S 1/2 päg. 13
¿Imatan jutin?
Teyta Diosqa shamoq tiempupaq imatapis musyatsikunampaqmi höraqa mayor nunapa jutinta cambiarqan. Këman yarpäri, Abran jutintam, Abrahanna kanampaq cambiarqan, tsëqa ‘atska nacionkunapa teytan’ ninanmi. Y Abrahanpita llapan nacion nunakuna mirayaptinmi tsë willakuyqa cumplikarqan (Genesis 17:5, 6). Juknam karqan warmin Saraita pasanqan, y tsë jutiqa itsa “Contrakoq” ninan. Tsënö kaptimpis, Särana (“Princësa”) jutin kanampaq Teyta Dios cambiaptinqa alläpachi kushikurqan, tsënömi puntapitana musyatsikurqan mandakoq reykunapis pëpita miraq kayanampaq kaqta (Genesis 17:15, 16).
Imata yachakunqantsik
it-1-S päg. 597 pärr. 6
Imë pasanqankuna
Abrahantam Jehoväqa nirqan, pëpa wamrankuna chusku pachak (400) wata juk markachö esclävu sufrir kayänampaq kaqta (Ge 15:13; jina rikäri Hch 7:6, 7 textutawan). Abrahanpa wamran Isaac manaraq kaptinmi tsëtaqa Teyta Dios musyatsikushqana karqan. Isaacmi kanan karqan Dios äninqan mirë. J.m.sh. 1932 watachömi Egiptu markapita sirweqnin Agarchö Abranpa tsurin Ismael yurirqan y J.m.sh. 1918 watachönam Isaac yurikurqan (Ge 16:16; 21:5). Israelïtakuna Egiptupita yarquyanqampita qepaman cuatrucientus watata yupashqaqa [...]1913 J.m.sh. watamanmi chätsimantsik (Ge 15:14). Y tsë witsampaqqa, pitsqa watayoqnönam Isaacqa karqan. Dios musyatsikunqannömi, tsë tiempu Isaac sufrir qallëkurqan. ¿Imanö? Wawqin Ismael diecinuëvi watayoqna këkar ‘burlapar asipaptinmi’ (Ge 21:8, 9). Herenciata chaskinampaq kaq wamrapita Ismael burlakunqanqa alläpa mana allim tsë tiempupaqqa karqan, y tsëtaqa musyantsik wawampita burlakoqta rikar Sära mana gustar, Agartawan wawan Ismaelta Abrahan qarqunampa rogakuptin Teyta Dios wiyanqanchömi (Ge 21:10-13). Kë pasanqan Bibliaman qellqashqa kanqanmi rikätsimantsik, cuatrocientus watapa sufriyanqan tiempu itsa tsëchö qallashqa kanqanta, y israelïtakuna Egiptupita yarquriyaptin ushanqanta (Gäl 4:29).
w10-S 1/1 päg. 14 pärrk. 3-4
¿Imanirtaq Teyta Diosqa cananeukunata ushakätsiyänampaq mandakurqan?
Cananeukuna mana allikunata ruraq kayanqantaqa alli unëpanam Teyta Dios rikëkarqan. Tsëpis raslla o saslla mana ushakätsirmi llapan mana allita rurayanqan cläru musyakanqanyaq cuatrocientus watapa pacienciawan shuyararqan (Genesis 15:16). Juknöpa nishqaqa, mana alli këta ni imanöpapis mana dejëta munar mana cambiayaptinmi Jehoväqa ushakätsirqan. Tsëpis manam llapan cananëukunatatsu ushakätsirqan. ¿Imanir? Manam llapankunatsu mana cäsukoq kayarqan. Teyta Diosqa mana alli rurëkunata dejashqa kaqkunataqa perdonarqanmi, pëkunaqa kayarqan Rahab y gabaonïtakunam (Josuë 9:3-11, 16-27; Hebrëus 11:31).
FEBRËRU 17-23
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | GENESIS 18, 19
“Sodömatawan Gomörratam Jehoväqa ushakätsirqan”
“Entëru patsapa Juezninqa” alli kaqtam imëpis ruran
JUK kutichömi Abrahanqa Jehoväta kënö tapurqan: “¿Manaku entëru patsapa Juezninqa alli kaqta ruranqa?” (Genesis 18:25). Abrahanqa manam Jehoväman mana markäkurtsu o yärakurtsu tsëta tapukurqan. Sinöqa, Sodöma y Gomörra markakunata Jehovä alli juzganampaq kaqman markäkurmi. Abrahanqa segürum këkarqan alli kaqta ruraq nunakunata mana alli kaqta ruraq nunakunatawan Jehovä mana ushakätsinampaq kaqta. Jina Jehoväpaq parlarmi Bibliaqa kënö nin: “Pëqa Qaqa cuentam, rurëninkunaqa chipyëpa allillam, näninkunaqa alli kaqllam. Mana jaqikoq Dios, pëchöqa manam ni ima mana alli rurëkuna kantsu, pëqa alli kaqta y limpiu kaqta ruraqmi” (Deuteronomiu 31:19; 32:4).
Pacienciayoq këqa: shuyaranqantsikta yarparnin alli tsarakuymi
Jehovämi wakinkunapitapis masqa pacienciayoq këta yachatsimantsik (2 Pëd. 3:15). Pëqa atska kutichömi alläpa pacienciayoq kanqanta rikätsikushqa (Neh. 9:30; Is. 30:18). Këllaman pensarishun: Sodöma markata ushakätsinampaq decidinqampita Abrahan tapupaqtinqa, tsëpaq imata pensanqampita y yarpakachätsinqampita parlar ushanqanyaqmi Jehoväqa pacienciawan wiyarqan. Nïkurnam wiyashqa kanqanta rikätsirnin, ‘chunka nunallapis alli kaqta rurayaptinqa, manam Sodöma markata ushakätsishaqtsu’ nirqan (Gen. 18:22-33). Tsënö rurarmi Jehoväqa pacienciayoq këta y dominakuyta yachatsimantsik.
Jehovällam Ciëlochö y Patsachö Autoridadnintsikqa
12 Ichikllachönam Jehoväqa rikätsikunqa pëlla Patsachö y Ciëlochöpis Gobernaq kanqanta. ¿Imanirtaq tsënö kananman markäkuntsik? Musyanqantsiknöpis, pëqa manam alläpa tiempopaqa mana allikunata rikarëta puëdentsu. Hinamampis ushanan tiempokunachönam kawëkantsik. Y Pëqa puntatapis ushakätsirqanmi mana allita ruraq nunakunata. Tsënömi rurarqan Noëpa tiemponchö tamyawan nunakunata ushakätsirnin, Sodoma y Gomorra markakunata ushakätsirnin y Faraontawan tröpankunata ushakätsirninmi. Hina Sïsarapa tröpankuna, ni Asiriapa gobernanten Senaqueribpa tröpankunapis manam Jehoväpa piñakïnimpitaqa salvakuyarqantsu (Gen. 7:1, 23; 19:24, 25; Exo. 14:30, 31; Juë. 4:15, 16; 2 Rey. 19:35, 36). Awmi, Jehoväqa mananam rikaranqanatsu shutinta mana alliman churayänanta, ni Testïgonkunata chikirnin qatikachäyänanta. Ichikllanam pishin kë llapanta ruramunampaq. ¿Imanirtaq tsëtaqa nintsik? Pasakïkanqankunam rikätsikun Jesus këchöna këkanqanta y mana alli nunakunapa ushakënimpis këllachöna kanqanta (Mat. 24:3).
Imata yachakunqantsik
w88-S 15/5 päg. 23 pärrk. 5, 6
¿Pï nunapis Teyta Diostaqa rikashqatsuraq?
Këchömi musyarintsik nuna rikoq angel Diospa jutinchö Abrahanta parlapaptin, kikin Teyta Diosta parlapëkaqnö kanqanta. Tsë angelqa Teyta Diospa jutinchömi Abrahanta parlaparqan y Dios llapan ninqantam willarqan, tsëchi Bibliachöqa nin Abrahanta ‘Teyta Dios yuripunqanta’ (Genesis 18:1).
Imanömi telëfunuwan o radiupa jukkunata imatapis parlapashwan, tsënöllam Teyta Dios imata nita munanqantapis mandakunqan angel kaqtanölla musyatsikurqan. Tsëmi musyarintsik Abrahan, Moises, Manöah y jukkunapis angelkunawan parlarqa, imëka kikin Dioswan parlëkäyanqan cuenta kanqanta. Pëkuna parlapaqnin angelkunata rikarpis, manam kikin Diostaqa rikäyarqantsu. Tsëmi apostol Juanpis rasumpa kaqllata kënö nirqan: “Diostaqa manam ni pï nunapis ni imë rikashqatsu” (Juan 1:18). Tsë nunakunaqa Dios mandanqan Angelkunallatam rikäyarqan, manam kikin Teyta Diostaqa.
Cristiänu mayintsikkunata yanapashun
3 Sodöma markachö nunakunaqa alläpa mana alli y jukwan jukwanmi lluta kakuyaq. Tsë markachö täränampaq Lot decidinqanqa alläpa mana allim karqan (leyi 2 Pëdru 2:7, 8). Tsë markachö kawayänampaq imëkakuna kaptimpis, Lotqa imëka sufrimientukunapam pasarqan (Gen. 13:8-13; 14:12). Peru itsa warmintaqa tsë markachö tärë alläpa gustarqan, tsëchi Jehovä mandakunqanta mana cäsukunqampita wanurqan. Jinamampis wamrankunawan casakuyänampaq nunakunapis wanuyarqanmi. Rikanqantsiknöpis Lotpaqa wayin, kapunqankuna y warminmi ushakäyarqan (Gen. 19:12-14, 17, 26). Jehoväqa pacienciawanmi Lot-ta tratarqan mana allikunapa pasanqan hörakuna.
24 DE FEBRËRUPITA-1 DE MARZUYAQ
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | GENESIS 20, 21
“Änikunqankunataqa Jehovä ruranmi”
Reykunapa mamänin
Sära asikunqanqa, ¿Diosman mana markäkunqantaku rikätsikun? Manam. Bibliaqa kënömi nin: “Markäkurmi Särapis mirëyoq kanampaq poderta chaskirqan, wamrayoq kë edäninchö manana këkarpis, porqui tsënö kanampaq kaqta äneqnin Kaq markäkïpaq kanqantam rikarqan” (Hebrëus 11:11). Säraqa alleqmi musyarqan, Jehoväqa llapan änikunqankunata cumplinqanta. Tsënöllam kanan witsampis, Säranölla markäkoq këta wanantsik. Peru tsëpaqqa, Diosnintsikta reqinapaqmi alleq kallpachakunantsik. Tsëta ruranapaq kallpachakurqa, cuentatam qokushun Sära confiakunqanqa alli kanqanta. Jehoväqa markäkïpaqmi y llapan änikunqankunatam imëpis cumplin. Höranäqa asinëpaq o mana creipaqnömi tsëqa kanman.
“NISHUNQËKITA WIYË”
Unëpita patsë shuyaranqan junaqqa chäramurqanmi. Särapaqa 90 watayoq këkaptinmi wamran yuririrqan, y kuyashqa qowanqa 100 watayoqnam karqan. Abrahanqa Dios ninqanta cäsukurmi, wamrampa jutin Isaac kanampaq churarqan. Säraqa alläpa utishqam këkarqan, peru wamran yuririnqampita kushishqa sientikurmi kënö nirqan: “Diosmi kushitsiman y tsëta wiyarninmi wakinkunapis noqarëkur kushikuyanqa” (Genesis 21:6). Jehovä bendicinqanrëkurmi, Säraqa wanukunqanyaq alläpa kushishqa karqan, peru wamranta wätananqa manam fäciltsu karqan.
Pitsqa watanta Isaac cumpliriptinmi Säraqa wasqirirqan, tsëmi juk fiestata rurayarqan. Tsënö kaptimpis, juk problëman pasëkarqan. Bibliachöqa willakun, Agarpa wamran Ismael Isaacpita burlakoqta “Säraqa imëpis” rikanqanta, y Ismaelqa manam brömaparqanllatsu. Pëqa 19 watayoqnam karqan, peru Isaacqa takshallaran karqan. Atska pachak watakuna pasarishqanchönam, apostol Pabluqa nirqan Ismael ruranqanqa chikirnin qatikachë kanqanta. Säraqa, wamrampa kawënin peligruchö këkanqantam cuentata qokurqan. Pëqa manam Isaac wamran kanqanrëkurllatsu defendirqan, sinöqa Jehovä änikunqanchö wamran yanapakunampaq kaqta musyarmi. Tsëmi, cläru y mana mantsakushqa qowanta nirqan Agarwan wamran ëwakuyänampaq (Genesis 21:8-10; Gälatas 4:22, 23, 29).
¿Imanötaq Abrahanqa sientikurqan? Bibliam kënö willakun: “Tsurimpaq tsënö ninqanqa, Abrahanta alläpam piñatsirqan”. Tsurin Ismaelta kuyarninmi, pëqa favornin yarqurqan. Peru Jehoväqa alleqmi musyarqan ima pasakïkanqanta, tsëmi Abrahanta kënö nirqan: “Sirwishoqnikipaq y wawampaq Sära ninqanqa, ama piñatsishïtsu. Nishunqëkita wiyë, porqui tsuriki Isaacpitam äninqaq mirënikiqa kanqa”. Jehoväqa Agarta y wamranta cuidanampaq kaqtam Abrahanta änirqan, y tsëmi pëqa cäsukurqan (Genesis 21:11-14).
Imata yachakunqantsik
Juk shumaqllan warmi
Abrahanpawan Särapaqa, Tarëmi teytankuna karqan, peru tsënö kaptimpis, manam juk mamallapitatsu kayarqan (Genesis 20:12). Juk teytallapita këkarqa, manachi allitsu kanman karqan ishkankuna casakuyänan, peru tsë witsanqa tsënömi casakuyaq. Adanwan Ëva jutsallakuyanqampitaqa ichik tiempullaran pasashqa karqan. Jinamampis, tsë witsanchö kawaq nunakunaqa mas sänum cuerpunkunachö kayaq. Tsëmi, familiapura casakuyaq y wamrankunapis sänum yureq. Peru tsëpita 400 watakuna pasarishqanchönam, nunakunaqa mas jutsasapa kayarqan. Tsë witsanmi Moises qellqanqan Leyqa familiapura pununakuyänanta michäkoq (Levïticu 18:6).
w89-S 1/7 päg. 20 pärr. 9
Teyta Diosta adoraqkunaqa Abrahanpitam mas yachakuntsik
9 Abranqa Jehoväta agradecikurmi “altarta [...] perqarqan Teyta Diosta adorananpaq” ninmi Bibliachö (Genesis 12:7). Hebreu idiömachö “altar” palabraqa “qarëta rupatsina sitiu” ninanmi, tsëqa itsachi animalta pishtaskir Abranqa Diospaq rupatsirqan. Tsëpita tiempuwan ëwakurpis tsënöllam juk nacionkunachö rurarqan. Jina ‘Teyta Diostam tsëchö adorarqan’ (Genesis 12:8; 13:18; 21:33). “Teyta Diosta adorarqan” ninanqa, “jutinta willakuy o yachatsikuypis” kanmanmi. Abranwan juntu täkoqkuna, Canaan nunakunapis Teyta Diosnimpa jutinta kushishqa musyatsikuptin wiyayarqanchi (Genesis 14:22-24). Tsënöllam kanan witsampis Teyta Diosta kuyarqa pï mëtapis jutimpita kushishqa musyatsinantsik. Tsëqa kanman nunakuna puriyanqanchö ‘Diospita imëpis musyatsikuymi, juk parlakïchöqa, shimintsikpita yarqoq ofrendata, tsëqa nunakunata Diospa jutimpita musyatsikuymi’ (Hebrëus 13:15; Romänus 10:10).