Cristiänunö Kawakunapaq y Yachatsikunapaq Reunionchö Yachakunapaq këkunata leyishun
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
MÄYU 1-7
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 CRÖNICAS 17-19
“Jehovä rikanqannö wawqi panikunata rikäshun”
Unë nunakunapita yachakushun
7 Kananqa rikärishun Asäpa tsurin Jehosafatwan ima pasakunqanta. Pëpa shonqunchö allikuna kanqanmi Jehoväta kushitsirqan. Y Jehoväman markäkurqa, mëtsika allikunatam rurarqan. Tsënö karpis, wakinchöqa mana allitam decidirirqan. Tantiyarinapaq, tsurintam mana alli rey Acabpa warmi tsurinwan casatsirqan. Tsëpitanam, Siria nacionpa tröpanwan rey Acab pelyaptin yanaparqan. Tsëta mana ruranampaq profëta Micäya cläru willëkaptimpis. Tsë guërrachömi Asiriu soldädukunaqa Jehosafat-ta ichikllapa wanuratsiyarqantsu (2 Crönicas 18:1-32). Jerusalenman Jehosafat kutiriptinnam, profëta Jehü kënö nir tapurqan: “¿Mana alli nunakunataku yanapanëki, y Jehoväta chikeqkunataku kuyanëki?” (leyi 2 Crönicas 19:1-3).
Jehovä kuyashunqëkita ama qonqëtsu
8 Jehoväqa, mana allikunata ruranqantsikkunamanqa manam yarparäkuntsu, sinöqa allikunata ruranqantsikmanmi yarparan. Tsëta musyanantsiktam munan (2 Crönicas 16:9). Pensarishun Judäpa reynin Jehosafatman. Pëqa siriukunawan pelyanampaqmi juntakärirqan Israelpa reynin Acabwan. 400 mana alli profëtakunam niyarqan gananampaq kaqta. Peru rasumpa kaq profëta Micäyaqa Jehosafattawan Acabta willarqan perdiyänampaq kaqtam, y ninqannömi perdiyarqan. Acabqa tsë guërrachömi wanurqan, y Jehosafatqa ichikllapam wanurqantsu. Tsëmi Jehoväqa Jehüta kacharqan mana allita decidinqampita Jehosafatta piñapänampaq, jina këtapis ninampaq: “Qamchöqa alli rurëkunatapis tarirqömi” (2 Crönicas 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3).
9 ¿Ima allikunatataq rurashqa karqan Jehosafat? Unënam principikunata, levïtakunata y sacerdötikunata kachashqa karqan entëru Judäpa ëwar Jehoväpa leyninta nunakunata yachatsiyänampaq. Alläpa allim yarqushqa karqan, porqui juk nacion nunakunapis Jehoväpita yachakuyarqanmi (2 Crönicas 17:3-10). Tsëpita tiempuwan Jehosafat mana allita decidishqa kaptimpis, Jehoväqa manam qonqashqatsu karqan alli rurëninkunata. Kë willakïqa rikätsimantsik jutsaman ishkirishqapis, sirwirnin sïguikashqallaqa, allikunata ruranqantsikpita Jehovä mana qonqanampaq kaqta y kuyëkämänallapaq kaqtam.
Imakunata yachakunqantsik
w17.03 pägk. 17-18 pärrk. 10-11
Llapan shonquntsikwan Jehoväta sirwishun
10 Asäpaqa, Jehosafat jutiyoq juk tsurinmi kapurqan. Y Bibliaqa nin, teytan Asä ruranqannölla Jehosafatpis ruranqantam (2 Crönicas 20:31, 32). ¿Imatataq rurarqan? Teytan ruranqannöllam nunakunata yanaparqan Jehoväta adorar sïguiyänampaq. Nunakunatam kacharqan Judä nacion markakunachö ‘Jehoväpa leynin librupita’ yachatsikuyänampaq (2 Crönicas 17:7-10). Jinamampis, Jehosafatqa norti kaq läduchö chunka kaq kastakunamanmi, Efrain nishqan jirkakunayaq ëwarqan Jehoväman kutiyänampaq nunakunata yanapaq (2 Crönicas 19:4). Jehosafatqa, “llapan shonqunwan Jehoväta asheq” reymi karqan (2 Crönicas 22:9).
11 Kanan witsampis, entëru Patsachö nunakuna pëpita yachakuyänantam Jehoväqa munan, y noqantsikmi yanapëta puëdintsik. Tsëmi kënö tapukunantsik: “¿Kallpachakïkäku cada killa yachatsikunäpaq? ¿Pillatapis Bibliapita yacharatsita munämanku? ¿Estudiuta tarinäpaq Jehoväman mañakökü?”. Kallpachakushqaqa, Jehoväqa yanapamäshunmi pillatapis Bibliapita yachatsir qallanapaq. Jamanapaq tiempuntsikta rakishqa këkarpis, ¿listuku këkantsik pillatapis Bibliapita yacharatsinapaq? Yarpäshun, nunakuna Jehoväta yapë sirwiyänampaqmi Jehosafatqa yanapanampaq kallpachakurqan. Noqantsikpis, Diospita yachatsikoq yarqïta qelanashqakunata yanapëta puëdintsikmi. Anciänukunaqa tiempunkunatam rakiyan, jutsa rurëta jaqishqa kayaptinqa, congregacionpita qarqushqakunata yanapayänampaq.
MÄYU 8-14
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 CRÖNICAS 20, 21
‘Valienti kayänëkipaq Jehovä Diosman markäkuyë o yärakuyë’
Kawëkar pasanapaqqa juntum këkänantsik
8 Rey Jehosafat mandakunqan witsanchömi, Diospa markanta chikeq “mëtsikaq nunakuna” ushakätsiyänampaq ëwayarqan (2 Crön. 20:1, 2). ¿Imatataq Diospa sirweqninkuna rurayarqan? Kikinkunallaman markäkur pelyayänampa rantinmi, Jehoväman markäkuyarqan (leyi 2 Crönicas 20:3, 4). Manam kikinkuna pensayanqannötsu cada ünu altsëta procurayarqan. Bibliam willakun, “Judäpita llapan nunakuna, warmi kaqkuna y wamrakuna Jehoväpa puntanchö” këkäyanqanta (2 Crön. 20:13). Llapankunam wamrapis, jövinpis y mayorpis juknölla këkäyarqan Jehoväta wiyakuyänampaq. Tsënö kayanqampitam, Jehoväqa chikeqninkunapita librarirqan (2 Crön. 20:20-27). ¡Këqa alläpa shumaq yachatsikïmi pruëbakunapa pasarnin pëkuna rurayanqanta qatinapaq!
Tsëllaraq casakushqakuna Jehoväta sirwiyänëkipaq churapakäyë
7 Jahaziel jutiyoq levïta nunawanmi, Jehoväqa Jehosafat mañakunqanta contestarqan. Kënömi nirqan: “Salvayashqaqta rikäyänëkipaq jinanllachö shäkuriyanki” (2 Crön. 20:13-17). ¡Jahazieltawan willatsinqanqa mana creipaqnömi karqan! Peru manam Jahazieltsu tsëta mandakurqan, sinöqa Jehovämi. Diosman llapan shonqunwan markäkurmi, Jehosafatqa wiyakurqan. Ushakätsita munaq chikeqnin kaqkunaman ëwarqa, manam pelyëta yachaq soldädunkunatatsu puntankunata ëwayänampaq nirqan, sinöqa armannaq cantëta yachaq nunakunatam. Jehosafat-ta äninqannöllam, Jehoväqa chikeqninkunata ushakätsirqan (2 Crön. 20:18-23).
Imakunata yachakunqantsik
it-2-S päg. 33 pärrk. 5, 6
Jehoram
Jehoramqa warmin Atalia ninqanta cäsukurmi papänin Jehosafatnötsu alli kaqta rurarqan (2Rë 8:18). Jehoramqa joqta wawqinkunata y Judächö dirigeqkunatam wanutsirqan. Y manam tsëllatatsu rurarqan, Jehoväta sirweqkunatapis santukunata adorayänampaqmi nirqan (2Cr 21:1-6, 11-14). Pë gobernanqan witsanqa imëka problëmakunam karqan. Puntataqa Edomïta nunakunam Judäpa contran churakäyarqan, y tsëpitanam Libnä nunakuna (2Rë 8:20-22). Juk cartachömi Diospa willakoqnin Elïas Jehoramta kënö nirqan: “Kananqa tsëta ruranqëkipitam noqa Jehovä, warmikikunata, tsurikikunata y gobernanqëki nunakunata castigashaq y kapushunqëki cösaskunatapis llapantam ushakätsishaq. Qampis imëka qeshyawanmi sufrinki. Hasta pacha nanëwanmi grävi qeshyanki, tsëmi maslla antsaptiki aqishnikipis yarqamunqa” (2Cr 21:12-15).
Jehovä ninqannömi llapan pasarqan. Jehovämi permitirqan ärabe nunakuna y filisteu nunakuna atacarnin Jehorampa warminkunata y wamrankunata prësu apakuyänampaq. Peru Jehorampa mas jövin kaq tsurin Jehoacaz qeshpir ëwakunantam permitirqan (Jehoacaztam Ocozïas nirpis reqiyan). Tsëtaqa permitirqan Davidwan juk acuerduta rurashqa karmi. “Tsëpitanam Jehovä Diosqa Jehoramta castigarqan. Tsëmi pacha nanëwan grävi qeshyarnin alliyarqannatsu”. Ishkë wata qeshyëkaptinmi, “aqishnin yarqaramurqan” y tiempuwannam wanurqan. Tsëmi tsë mana alli gobernantipaqqa “ni pï waqarqantsu ni llakirqantsu”. “Pëtaqa David Markaman pamparpis, manam gobernantikunapa sepultüranmanqa pampayarqantsu”. Tsëpitaqa tsurin Ocozïasnam gobernarqan (2Cr 21:7, 16-20; 22:1; 1Cr 3:10, 11).
MÄYU 15-21
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 CRÖNICAS 22-24
“Jehoväqa valienti kaqkunata manam qonqantsu”
Jehoiadäqa valienti nunam karqan
Jezabelpam Atalïa jutiyoq wamran kapurqan, y mamäninnö mana väleqmi pëpis karqan. Judäpa reyninwanmi casakurqan. Y qowan wanukïkuptinmi wamranna gobernar qallarqan. Y pëpis wanukïkuptinmi kikinna Judäta gobernarqan. Y tsë cargupita pipis mana jorqanampaqmi, reypa llapan tsurinkunata y tsë carguta chaskita puëdeqkunata wanutsita tïrarqan. ¡Hasta willkankunatam wanutsirqan! Tsëmi pï më mantsayaq.
Mandakoq kaq sacerdöti Jehoiadäwan warmin Jehosëbaqa musyayarqanmi imëka mana allikunata Atalïa ruranqanta. Tsëmi kawëninkunatapis peligruman churar Atalïapa llullu willkan Jehoasta pakarätsiyarqan. Templuchömi qeshpitsikuyarqan.
Jehoiadäqa valienti nunam karqan
Jehoas qanchis watayoq këkaptinmi guardiakunapa mandaqninkunata y levïtakunata Jehoiadä qayatsirqan. Y kënömi nirqan: “Templupa punkunman ëwayë. Y ama jaqiyëtsu pipis yëkamunanta”. Nïkurmi Judäpa reynin kanampaq Jehoaspa peqanman juk corönata churarqan. Tsënam nunakunaqa “¡reynintsik unë kawakutsun!” niyarqan.
Templuchö büllëkäyaqta wiyëkurmi reina Atalïaqa ëqipa ëwarqan. Y mushoq reyta rikëkurmi, “¡conträmi sharkuyashqa! ¡Conträmi sharkuyashqa!” nirqan. Tsënam guardiakunapa mandaqninkuna tsarïkurnin juk sitiuman apëkur wanuratsiyarqan. Atalïaqa mana allikunatam israelïtakunata yachatsirqan. ¿Y imataq tsëpitaqa pasakurqan?
it-2-S päg. 1008 pärr. 6
Sepultüra
Sacerdötikunapa mandaqnin Jehoiadäqa, manam Davidpa kastampitatsu karqan. Tsënö kaptimpis “wanukuptinqa gobernantikuna pamparäyanqan David Marka” niyanqanmanmi pampayarqan (2Cr 24:15, 16).
Imakunata yachakunqantsik
it-2-S päg. 1221
Zacarïas
12. Zacarïasqa mandakoq sacerdöti Jehoiadäpa tsurinmi karqan. Jehoiadä wanuriptinmi gobernanti Jehoasqa, Jehoväpa willakoqninkuna niyanqanta cäsukunampa rantin mana alli consëjukunata cäsukurqan, y manam llapan shonqunwannatsu Jehoväta sirwirqan. Zacarïasqa Jehoaspa prïmunmi karqan. Israelïtakuna mana allita rurayaptinmi imapa pasayänampaq kaqta nirqan, peru arrepentikuyänampa rantinmi templupa patiunchö rumiwan tsampir o samqar wanutsiyarqan (2Cr 22:11). Zacarïasqa wanunampaqna këkarmi kënö nirqan: “Teyta Jehovämi rikëkämun y ruranqëkipitaqa castigashunkim”. Kë ninqanqa cumplikarqan Siria nacion Judäta atacaptinmi, y Jehoastaqa ishkaq sirweqninkunam wanutsiyarqan, tsëqa pasarqan ‘sacerdöti Jehoiadäpa tsurinkunata wanutsinqampitam’. Versión de los Setenta y Vulgata Bibliakunachömi nin Jehoastaqa sacerdöti Jehoiadäpa “tsurinta” wanutsinqampita wanutsiyanqanta. Peru masorëticu y Versión Peshitta siriaca Bibliakunachöqa “tsurinkuna” ninmi, y capazchi tsënöqa nin Jehoiadäpa tsurin sacerdöti Zacarïas Diospa alli willakoqnin kanqanta y respetashqa kanqanta rikätsikuyta munar (2Cr 24:17-22, 25).
MÄYU 22-28
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 CRÖNICAS 25-27
“Jehovä Diosqa tsëpitapis masta tarinëkipaqmi yanapashuynikita puëdin”
it-2-S päg. 29 pärr. 8
Jehoas
Juk kutim Jehoasqa 100.000 nunakuna mandarqan edomïtakunawan pelyar Judächö gobernaqta yanapayänampaq. Peru “Teyta Diospa willakoqnin” ninqanta cäsukurmi Judächö gobernaqqa tsë soldädukunata nirqan wayinkunata kutikuyänampaq. Tsënam pëkunaqa Judächö gobernanti tres mil cuatrocientus veinti kïlus qellëta pagashqa këkaptimpis alläpa cölerayarqan, guërrata ganarir imëkata apakuyta munashqa karchi capaz cölerakuyarqan, y wayinkunamanmi cölerashqa kutikuyarqan. Tsëpitanam, Samariapita qallëkur (capazchi tsëchö soldädukuna juntakäyarqan) Bet-Horonyaq Judä markakunata atacarnin imëkankunata apakuyarqan (2Cr 25:6-10, 13).
¿Imanötan musyashwan Jehovä alläpa alli kanqantaqa?
16 Jehoväta mas sirwinapaq imatapis dejanapaq listu këkäshun. Ruranqantsikwan Jehovä kushikunampaqqa, manam llapannintsiktaraqtsu dejanantsik (Ecl. 5:19, 20). Peru Diosta mas sirwinapaq kapamanqantsikkunata dejëta mana munarqa, kapunqanllaman yarparäkoq nunapita Jesus willakunqannömi tikrakurishwan (leyi Lücas 12:16-21). Francia nacionchö täraq wawqi Christianmi kënö nin: “Manam llapan tiempüwantsu familiäpaq yarpachakoq kä ni Jehoväta sirweq kä”. Pëwan warminqa precursor kayänampaqmi churapakäyarqan, peru tsëpaqqa trabäjunkunatam dejayänan karqan. Y mantenikuyänampaqqa, wayikunata limpiapakurmi trabajar qallëkuyarqan. ¿Allipaqku tsë cambiukunata rurayarqan? Wawqim kënö nin: “Mas kushishqam yachatsikuyaq kayä y Bibliata estudiëkaqkuna y yapë watukayanqä nunakuna Jehoväpita mas yachakoqtam rikäyarqä”.
Imakunata yachakunqantsik
w07-S 15/12 päg. 10 pärrk. 1, 2
¿Qampaqa consejashoqniki kanku?
UZÏASTAQA Judächö gobernanti kanampaqmi 16 watayoq këkaptin churayarqan. Pëqa gobernarqan cincuenta watapitapis masmi Jesus manaraq shamuptin. Uzïasqa jövin kanqampitam “Jehovä Diosta cäsukur allikunata rurarqan”. ¿Imatan yanaparqan? Bibliachömi kënö nin: “[Uzïastaqa] Zacarïasmi Teyta Diosta cäsukunampaq yanaparqan, y Zacarïas kawanqanyaqqa Teyta Dios munanqannömi kawakurqan. Tsëmi Jehovä Diosqa llapanchö yanaparqan” (2 Crönicas 26:1, 4, 5).
Bibliachöqa Zacarïaspaq manam alläpa willakuntsu, tsënö karpis gobernanti Uzïastam consejar yanaparqan “Teyta Diosta cäsukunampaq”. The Expositor’s Bible neq libruchömi nin Zacarïasqa “Diospa Palabranchö ninqanta alli yachanqanta, y unëpana Diosta sirwishqa kar jukkunatapis yachatsita puëdinqanta”. Bibliachö ninqampaq parlaq juk nunam kënö nin: “Cönsejakuyta yachaq, Diosta kuyaq y pasakunapaq kaqta Dios willatsikunqankunata alli entiendeqmi karqan, y Uzïastapis allim yanaparqan”.
29 DE MÄYUPITA 4 DE JUNIUYAQ
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 CRÖNICAS 28, 29
“Papänikikuna Jehoväta mana sirwiyaptimpis qamqa sirwita puëdinkim”
Jehoväpa amïgunkuna rurayanqanta qatishun
8 Ezequïasqa manam Rutnötsu Jehoväta mana sirweq markachö winarqan, sinöqa Diospa markanchömi. Peru manam llapan israelïtakunatsu Jehoväta mana jaqipa sirwiyarqan. Tantiyarinapaq Ezequïaspa teytanqa mana alli reymi karqan. Tsëmi Diospa templuntapis respetaqtsu y nunakunatapis mana alli dioskunata adoranampaq inkitaq. Jina Ezequïaspa wawqinkunatapis kawëkaqtam kayarqan juk mana alli diospaq. Awmi, Ezequïasqa wamra karnin alläpa mana allikunatam rikarqan (2 Rëyes 16:2-4, 10-17; 2 Crönicas 28:1-3).
w16.02 pägk. 11-12 pärrk. 9-11
Jehoväpa amïgunkuna rurayanqanta qatishun
9 Teytan mana allikunata rurashqa këkaptinqa, itsa Ezequïasqa Jehoväwan piñakunman karqan. Peru manam tsëtatsu rurarqan. Kanan witsanqa, manam Ezequïasnötsu alläpa sasakunapa wakinkunaqa pasayan, peru Jehoväwan y markanwanmi piñakuyan (Proverbius 19:3). Wakinkunanam creiyan familiankuna Jehoväta mana cäsukuyanqanrëkur mana allilla kawakuyänampaq o teytankunapa mana alli rurëninkunata qatiyänampaq kaqta (Ezequiel 18:2, 3). Peru ¿rasumpaku tsënö? Manam.
10 Ezequïas ruranqanmi rikätsimantsik tsënö mana kanqanta. Jehoväwanqa manam imarëkurpis piñakïta puëdintsiktsu. Nunakunata mana allikuna pasanqampitaqa Jehoväqa manam culpayoqtsu (Job 34:10). Awmi wamrankuna alli o mana alli nuna kayänampaqqa teytankunam yachatsita puëdiyan (Proverbius 22:6; Colosensis 3:21). Peru manam pensanantsiktsu alli o mana alli nuna kanantsikpaqqa teytantsikkuna decidiyanqanta. Porqui imatapis kikintsik akrakunapaqmi Jehoväqa kamamarquntsik (Deuteronomiu 30:19). ¿Imanötaq Ezequïas tsëta utilizarqan?
11 Ezequïaspa teytan, Judäpa mana alli reynin kashqa kaptimpis, Ezequïasqa alli reymi karqan (leyi 2 Rëyes 18:5, 6). ¿Imanirtaq alli rey karqan? Porqui teytampa mana alli rurëninta mana ruranampaqmi decidirqan. Isaïaspa, Miquëaspa y Osëaspa consëjunkunata wiyakunampaqmi decidirqan. Tsëmi, mana allikunata teytan ruranqanta altsar qallëkurqan. Templutam limpiarqan, marka mayinkuna jutsata rurayanqampitam Jehovä perdonëkunampaq mañakurqan y mana alli dioskunatam chipyëpa ushakätsirqan (2 Crönicas 29:1-11, 18-24; 31:1). Tiempuwannam Asiriapa reynin Jerusalenta ushakätsita munaptin, Ezequïasqa markäkïyoq y mana mantsakoq kanqanta rikätsikurqan. Jina nunakunataqa nirqan Jehovä tsapänampaq kaqman markäkuyänampaqmi (2 Crönicas 32:7, 8). Juk kutim orgullösu tikrakurirqan, peru Jehovä piñapanqanta wiyakurmi humildilla sïguirqan (2 Crönicas 32:24-26). Rikanqantsiknömi, familiankuna mana alli rurëninkunawan Dioswan amïgu këninta jaqitsinanta Ezequïasqa permitirqantsu. Tsëwanqa, Jehoväpa alli amïgun kanqantam rikätsikurqan. Alli rurënintaqa llapantsikmi qatinantsik.
Imakunata yachakunqantsik
w12-S 15/2 päg. 24 pärrk. 6, 7
Natanqa Jehovätam imëpis sirwirqan
Natanqa imëpis llapan shonqunwanmi Jehoväta sirwirqan, tsëmi Teyta Diospaq templuta David rurëta munaptin yanapanampaq kaqta kushishqa nirqan. Peru tsë kutichöqa, capazchi Jehoväta mana tapurnin kikin pensanqanllata Davidta nirqan. Tsë paqasmi Jehoväqa Natanta mandarqan templuta David mana ruranampaq kaqta y juk tsurin ruranampaq kaqta willanampaq. Peru manam tsëllatatsu willarqan, pëwan juk acuerduta ruranampaq kaqtapis willarqanmi, tsë acuerduqa karqan ‘gobernanqan mana imëpis ushakänampaq’ kaqmi (2 Sam. 7:4-16).
Jehoväpa templumpaq Natan pensanqanqa manam Teyta Dios pensanqannötsu karqan. Tsënö karpis, Natanqa humildi karmi Jehovä ninqanta cäsukurqan, y mana quejakurmi Jehovä ninqanta rurarqan. Noqantsiktapis Teyta Dios corregimashqaqa Natannömi humildi kanantsik. Tsënö Natan humildi kanqampitam Teyta Jehoväqa willakoqnin kar sïguinampaq permitirqan. Capazchi Jehoväqa Natanta y Gadta musyatsirqan templuchö 4.000 mil müsicata tocaqkunata David imanö churanampaq kaqta (1 Crö. 23:1-5; 2 Crö. 29:25).
JUNIU 5-11
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 CRÖNICAS 30, 31
“Diosta juntu sirwir kanqantsikqa allim”
it-1-S päg. 905 pärr. 4
Ezequïas
Teyta Jehovätam kuyarqan. Ezequïasqa veinticincu watayoq këkarmi gobernar qallarqan, y gobernar qallarirllanam Teyta Jehoväta kuyanqanta rikätsikurqan, Jehoväpa templuntam altsatsirqan y yapëmi funcionatsirqan. Sacerdötikunata y levïtakunata qayëkatsirmi kënö nirqan: “Kananqa Israelpa Diosnin Jehoväwan[mi] acuerduta rurëta munä”. Kë acuerduqa Judä nacion ruranqan Leywan patsakaq acuerduta yapë ruraqnömi karqan juk parlakuychöqa, Jehovällata adorayänampaq. Tsë tiempuchöqa unë acuerduta rurayanqantam mana kaqpaq churashqa kayarqan. Platïllukunata, cuerdayoq instrumentukunata y arpakunata Jehoväpa templunchö tocayänampaqmi Ezequielqa yapë churarqan. Tsëqa karqan Pascua Fiestata celebrayanqan Nisan killam, peru Jehoväpa templun, sacerdötikuna y levïtakunaqa manam Jehoväpa rikënimpaq limpiutsu këkäyarqan. Peru 16 de nisan killapaqqa templu altsashqanam karqan y llapampis limpiuyätsishqanam karqan. Y llapan israelïtakuna jutsankunapita perdonashqa kayänampaqmi sacrificiuta rurayarqan. Puntaqa dirigentikunam Jehoväpa templunman ëwayarqan y sacrificiukunatam apayarqan gobernanti jutsata ruranqampita, Judächö nunakunapa jutsampita y templupa jutinchö rupatsiyänampaq. Tsëpitanam llapankuna mëtsika sacrificiuta apayanqanta rupatsiyarqan (2Cr 29:1-36).
it-1-S päg. 905 pärr. 5
Ezequïas
Israelïtakunaqa manam Diospa rikëninchö limpiutsu këkäyarqan Jehovä patsätsinqan junaqchö Pascua Fiestata celebrayänampaq, tsëmi Ezequïasqa ley ninqannö juk killa pasashqanchö celebrayänampaq mandakurqan. Pascua Fiestata Jerusalenchö rurayänampaqqa manam Judä markallatatsu willatsirqan, sinöqa Beer-Sëba markapita Dan markayaqmi israelïtakunata willatsirqan. Mëtsikaqmi asikur burlakuyarqan, peru Aserpa, Manasespa y Zabulonpa wakin kastankunaqa cäsukurmi Jerusalenta ëwayarqan, y mana israelïta kaqkunapis Jehoväta kuyarmi tsëchö kayarqan. Norti kaqchö kastakunapis Jehovätam sirwiyaq, peru capazchi Jerusalenman ëwëta puëdiyarqantsu marka mayinkuna michäyaptin y burlakuyaptin. Tsë witsanqa, kë chunka kastakunaqa santukunata adorar y asiriukunata mantsarmi kawakuyaq (2Cr 30:1-20; Nü 9:10-13).
it-1-S päg. 905 pärrk. 6, 7
Ezequïas
Pascua Fiestata rurarirqa, Levadürannaq Tantata Mikuyänan Fiestatam qanchis junaqpa Jerusalenchö kushishqa rurayarqan, y alläpa kushishqa karmi qanchis junaq masraq tsë fiestata rurayarqan. Jehoväqa tsë mana alli tiempuchöpis israelïtakunata bendicirqanmi, y “tsënö fiestataqa, manam Jerusalenchö rurashqatsu kayarqan Israelpa gobernantin Davidpa tsurin Salomon ruranqan witsampita. Tsëmi llapankunapis kushishqa këkäyarqan” (2Cr 30:21-27).
Tsë llapan pasakunqanmi rikätsikurqan Teyta Jehoväta yapë sirwiyänampaq rasumpa kallpachakuyanqanta, y manam tsë junaqkunallatsu tsënö kayarqan. Tsë fiestaman ëwaqkunaqa wayinkunaman manaraq kutikurmi sagrädu columnakunata, sagrädu altu sitiukunata y altarkunata Judächö, Benjaminchö, Efrainchö y Manaseschö ushakätsiyarqan (2Cr 31:1). Israelïtakunaqa cobripita culebrata adorarmi qarëkunata rupatsir y qoyätsir o qoshnitsir tsë tiempuyaq kayarqan, peru kikin Ezequïasmi Moises ruranqan cobripita culebrata ushakätsirqan (2Rë 18:4). Tsë fiesta pasariptinmi Ezequïasqa templuchö trabajayänampaq sacerdötikunata y levïtakunata grüpu grüpu churarqan, y levïtakunapaq y sacerdötikunapaq diezmuta apayänampaqpis mandakurqanmi. Tsë llapantaqa israelïtakuna kushishqam rurayarqan (2Cr 31:2-12).
Imakunata yachakunqantsik
¿Imatataq ruranantsik kushishqa këta munarqa?
14 Jina juknöpaqa humildi kanqantsikta rikätsikuntsik, parlapämaqnintsikkunata shumaq wiyarninmi. Santiägu 1:19 textum nimantsik, pipis parlapämashqaqa ‘shumaq wiyarinapaq listu’ këkänapaq. Wakinkunata shumaq wiyanapaqqa, kikin Jehoväpitam yachakïta puëdintsik (Gen. 18:32; Jos. 10:14). Yachakurishun Exodu 32:11-14 (leyi) textuchö ima ninqanta. Jehoväqa manam wanarqantsu Moises imata pensanqampita parlapänanta, peru tsënö kaptimpis pacienciawanmi wiyarqan. Juk mana allita ruraq nuna parlapämashqaqa, itsa noqantsikqa pacienciawan wiyëta munashwantsu y nimanqantsiktapis cuentaman churashwantsu. Peru Jehoväqa pacienciawanmi nunakunapa mañakïninkunata wiyan.
15 Tsëmi kënö tapukunantsik: “Abrahanta, Raquelta, Moisesta, Josuëta, Manöahta, Elïasta y Ezequïasta Jehoväpis pacienciawan wiyëkaptinqa, ¿manatsuraq noqapis tsënölla ruräman? ¿Manatsuraq cristiänu mayïkunata respetanqäta rikätsiküman shumaq tratarnin, niyämanqankunata wiyakurnin y consëjukunata cuentaman churarnin? ¿Congregacionnïchö o familiächö pillapis shumaq wiyarinäta munëkantsuraq? ¿Imallatapis pëkunapaq rurëta puëdïmanku?” (Gen. 30:6; Juëc. 13:9; 1 Rëy. 17:22; 2 Crön. 30:20).
JUNIU 12-18
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 CRÖNICAS 32, 33
“Mana alli tiempuchö animanakushun”
it-1-S päg. 237 pärr. 5
Asiria nacion
Senaquerib. Senaqueribqa Sargon II jutiyoq gobernaqpa tsurinmi karqan. Pëqa Ezequïas catorci watapa gobernëkaptinmi, Judä markata atacarqan (Jesus manaraq shamuptin 732 wata) (2Rë 18:13; Isa 36:1). Ezequïasqa manam munarqannatsu Asiria gobernantipa poderninchö papänin Acaznö këta (2Rë 18:7). Tsëmi Senaqueribqa Judä nacionta atacarqan, y 46 markakunatam duëñutsakurqan (rikäri Isa 36:1, 2). Tsënam Lakis markachö Senaquerib këkar, Ezequïas paganampaq mañarqan diez mil doscientus sesenta kïlus pläta metalta y mil veintiseis kïlus öruta (2Rë 18:14-16; 2Cr 32:1; rikäri Isa 8:5-8). Llapan mañanqanta paguëkaptimpis Senaqueribqa soldädunkunapa mandaqnintam Jerusalenman mandarqan israelïtakunata “yamë këta ashiyë y ama pelyayëtsu” ninampaq (2Rë 18:17–19:34; 2Cr 32:2-20). Peru Teyta Jehoväqa tsë paqasllam angelninwan, asiriukunapa campamentunchö cientu ochenta y cincu mil soldädukunata wanutsirqan, tsënam allish tukoq Asiriapa gobernaqnin Senaqueribqa, Nïniviman kutikurqan (2Rë 19:35, 36). Tsëchömi ishkaq tsurinkuna wanutsiyarqan, y Esar-hadon tsurinnam pëpa rantin gobernar qallarqan (2Rë 19:37; 2Cr 32:21, 22; Isa 37:36-38).
¿Pikunataq kanan witsan kayan qanchis mitsikoqkuna y puwaq pushakoqkuna?
12 Rurëta mana puëdinqantsikkunatam Jehoväqa noqantsikrëkur ruramun, peru tsënö kaptimpis, llapan puëdinqantsikmannö imatapis ruranatam shuyaran. Ezequïasqa “principinkunata y puëdeq nunankunatam” tapurqan imata rurayänampaq kaqta, y juntum decidiyarqan “tsë markapa karu lädunchö këkaq pukyunkunata tsapariyänampaq [...]. Jinamampis Ezequïasqa tsë markapa ushakashqa perqankunatam shäritsirqan y törrikunatam churarqan y mas waqtapapis juk mas perqatam rurarqan [...], y mëtsika flëchakunata y escüdukunatam rurarqan” (2 Crön. 32:3-5). Jehoväqa markanta tsapänanrëkur y cuidananrëkurmi Ezequïastanö, principinkunatanö y profëtankunatanö pëpa kaqchö alli këkaq nunakunata utilisarqan.
¿Pikunataq kanan witsan kayan qanchis mitsikoqkuna y puwaq pushakoqkuna?
13 Ezequïasqa manam pukyukunallatatsu tsaparirqan ni tsë markapa perqankunallatatsu rurarirqan, sinöqa juk mas precisaqtam rurarqan. Alli mitsikoq karmi llapan nunakunata juntëkur sinchi kayänampaq kënö animarqan: “Ama mantsakäyëtsu ni karkaryäyëtsu, Asiriapa reynimpita ni pëwan këkaq mëtsikaq nunakunapitapis; pëwan këkaqkunapitapis noqantsikwan këkaqkunam masqa kayan. Pëwanqa nunapa kallpanllam këkan, peru noqantsikwanqa Jehovä Diosnintsikmi këkan yanapamänapaq y guërrantsikchö pelyamunampaq”. ¡Pëkunapaqrëkur Jehovä pelyanampaq kaqta yarpäratsinqanqa mëraq Jerusalenchö këkaq nunakunata yanaparqan! Tsëmi Bibliaqa kënö willakun: “Llapan markam Judäpa reynin Ezequïas ninqanman markäkur qallëkuyarqan”. ‘Ezequïas ninqanqa’ imanöraq kë markachö täraq nunakunata yanapëkurqan. Ezequïas, principikuna, wakin puëdeq nunakuna, Miquëas y Isaïaspis Jehovä willakunqannömi alli mitsikoq kayarqan (2 Crön. 32:7, 8; leyi Miquëas 5:5, 6).
Imakunata yachakunqantsik
¿Imanötan rasumpa arrepentikunqanta pipis rikätsikunman?
11 Tsëpita wallka tiempullatanam, Jehoväqa Manases mañakunqanta contestarqan. Mañakunqanchömi rikarqan, llapan shonqunwan cambiashqa kanqanta. Tsënö mañakunqampitam Jehoväqa llakiparqan y rey kanampaqmi yapë churarqan. Manasesqa rasumpa arrepentikunqanta rikätsikunampaqmi kallpachakurqan. Acab mana ruranqantam rurarqan. Diosnö pensarmi qallëkurqan, mana alli religionta ushakätsinampaqmi kallpachakurqan y israelïtakunatam Jehoväta adorayänampaq nirqan (leyi 2 Crönicas 33:15, 16). Familianta, gobernar yanapaqninkunata y israelïtakunata mëtsika watakunapa mana alliman chätsinqampita cambianampaqqa, Diosman markäkoq y valientichi kanan karqan. Peru awkinna karpis, mana allita ruranqankunata altsëtam procurarqan. Tsënö ruranqanchi, willkan Josïasta yanaparqan tiempuwan alli rey këman chänampaq (2 Rëy. 22:1, 2).
12 ¿Imatataq Manases ruranqampita yachakuntsik? Pëqa manam mana allikunata ruranqanllapitatsu llakikurqan, sinöqa perdonëkunampaqmi Jehoväta rogakurqan y pë munanqannö ruranampaqmi kallpachakurqan. Jina mana allikunata ruranqanta altsanampaq y pëwan llapan israelïtakuna Jehovällatana adorayänampaqmi kallpachakurqan. Manasesta perdonanqanqa, alläpa jutsallakushqa kaqkunatapis yanapanmi. Tsëchömi cläru rikantsik, Diosqa alli y perdonakoq kanqanta (Sal. 86:5). Rasumpa arrepentikoqkunataqa Jehovä perdonanmi.
JUNIU 19-25
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 CRÖNICAS 34-36
“¿Diospa Palabranta alliku yachakuykanki?”
it-1-S päg. 1185
Huldä
Sacerdötikunapa mandaqnin Hilquïasmi, Jehoväpa templunta altsëkäyaptin “Ley qellqarëkaq libruta” tarirqan, tsë libruta leyiyanqanta wiyarirmi Josïasqa Jehovä Diosta “tapuyämuy” nir sirweqninkunata mandarqan. Diospa willakoqnin Huldä kaqmanmi ëwayarqan. Tsënam pëqa willarqan Teyta Diospita rakikäyanqampita y mana cäsukoq kayanqampita tsë libruchö ninqannölla pëkunata Jehovä ushakätsinampaq kaqta. Y Josïaspaqmi nirqan mana orgullösu kanqampita tsë marka ushakaqta mana rikänampaq kaqta, y tranquïlu wanukunampaq kaqta (2Rë 22:8-20; 2Cr 34:14-28).
Jehoväpa wayimpaq cëlakïmi usharaman
20 Rey Josïasmi mandakorqan Jehoväpa templonta altsayänampaq. Tsë templota altsëkäyanqanchömi sumo sacerdote Hilquías “tarirerqan Jehoväpa leyninkunata Moises qellqanqan librota”, y Safán shutiyoq reypa secretariontam entregarerqan, y kë secretarionam rey kaqman aparerqan y tsë höram leipur qallëkorqan (lei 2 Crónicas 34:14-18). ¿Imanötaq Josías tikrarerqan? Tsë höram alläpa llakikurnin hasta röpantapis rachirerqan, y hinan höram nunankunata mandarqan Jehoväta tapukuyänampaq. Profetisa Huldá nishqanwanmi Jehová willamorqan mana alli rurëkäyanqanta, y llapan marka castigota chaskinanta. Pero reyqa rasllam mana alli adoracionta y idolokunata ushakätsir qallëkorqan, tsënöpam Jehová perdonarerqan (2 Cró. 34:19-28). ¿Kë pasakonqan imatataq yachatsimantsik? Josïasnö noqantsikpis ruranapaqmi. Jehová mandamanqantsikkunataqa shonqupita patsëmi wiyakunantsik y kushishqam ruranantsik. Hina alleqmi yarpakachänantsik israelïtakunano mana wiyakoq kar y Diospa contran tikrashqakunapa yachatsikïninkunata chaskishqaqa tukï mana allikuna pasamänata. Josías ruranqanqa alleqmi rikätsimantsik, Jehoväpa kaqpaq celoso kar defendenqantsiktaqa Jehová musyëkanqanta.
Imakunata yachakunqantsik
w17.03 pägk. 25-26 pärrk. 15-17
Unë nunakunapita yachakushun
15 Y Josïaspitaqa, ¿imatataq yachakuntsik? Alli rey kashqa karpis, mana allita decidinqanrëkurmi kawëninta oqrarqan (leyi 2 Crönicas 35:20-22). ¿Imataq pasakurqan? Mana imanashqa këkaptinmi, Egiptupa reynin Neköta qallaparqan. Neköqa, pëwan pelyëta mana munanqantam nirqan. Tsënö ninqanqa ‘Diospita shamunqantam’ Bibliaqa nin. Peru Josïasqa pelyaqmi ëwarqan y tsëchömi wanuratsiyarqan. Y ¿imanirtaq rey Neköwanqa pelyarqan? Bibliachöqa manam tsëta willakuntsu.
16 Josïasqa musyapakurinmanmi karqan rey Nekö ninqanqa Diospita rasumpëpa shamunqanta o manapis. Tsëpaqqa Jehoväpa profëtan Jeremïastam tapunman karqan (2 Crönicas 35:23, 25). Jina pasëkanqankunamanmi Josïasqa alleqraq pensanman karqan. Rey Neköqa manam Jerusalenmantsu pelyaq ëwëkarqan. Sinöqa ëwëkarqan Carquemis markata juk nacionwan pelyaqmi. Jinamampis, rey Neköqa Jehoväpa markantaqa qallapëta manam munarqantsu. Tsëmi Josïasqa manaraq imatapis decidirnin, tsë llapanmanraq pensanman karqan. ¿Imatataq këpitaqa yachakuntsik? Imatapis manaraq decidirnin, Jehovä imata munanqanman puntata pensanantsikpaq kaqtam.
17 Manaraq imatapis decidirninqa, puntataqa Biblia ninqankunaman y kawënintsikchö imanö ruranapaq kaqmanmi pensanantsik. Wakin cäsukunachöqa mas yachatsikïkunatam ashishwan publicacionkunachö, o hasta anciänukunatapis consëjuta mañakushwanmi. Pëkunaqa, Bibliapa juk yachatsikïninkunaman pensanapaqpis yanapamashwanmi. Mana Testïgu qowayoq juk cristiänaman pensarishun. Pëqa tiempunta patsätsishqanam juk junaq Diospita yachatsikoq yarqunampaq (Hëchus 4:20). Peru qowanqa yachatsikoq mana yarqunampaqmi nin. Y ishkankuna mëtapis yarquyänampaq tiemputa mana rakishqanta cuentata qokurirnin, tsë junaq pasiaq apëta munanqantam nin. Tsëmi, paniqa imatapis alleq decidinampaqqa, Bibliachö textukunamanraq pensanan. Pëqa musyanmi Diosta wiyakunampaq kaqta y qateqnin tikrayänampaq nunakunata yachatsinapaq Jesus mandamashqantsikta (Mateu 28:19, 20; Hëchus 5:29). Jina musyanmi casäda warmiqa qowampa cargunta respetanampaq kaqta y Diospa sirweqninkuna munëninllachö tsarakoq mana kayänampaq kaqtapis (Efesius 5:22-24; Filipensis 4:5). Tsë junaq pëwan këta munar o yachatsikoq yarqunanta mana munarlla, qowan tsënö ninqantam tsë cristiänaqa cuentata alleq qokunan. Jehoväta sirweqkunaqa, pëta kushitseq kaqta y alleq pensëkur imatapis deciditam munantsik.
26 DE JUNIUPITA 2 DE JULIUYAQ
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | ESDRAS 1-3
“Jehovä änikunqan cumplikänampaq yanapakushun”
¿Rikankiku Zacarïas rikanqanta?
MËTSIKA watapana Babiloniachö israelïtakuna imëka prësu cuenta kayanqampita markankunaman kutikuyänampaqmi, librita dejarinampaq Persia nacionpa reynin Cïrupa shonqunchö munëninta Jehovä yuritsirqan. Tsëmi llapan israelïtakuna kushishqa këkäyarqan. Cïruqa markankunaman kutir ‘TEYTA DIOSPA templunta sharkatsiyänanpaqmi’ mandarqan (Esd. 1:1, 3). ¡Alläpa kushikuypaq noticiam karqan! Diospita herenciatanö chaskiyanqan Patsachömi, Diosta yapë rasumpa adorar qallayänan karqan.
Chusku carrëtakuna y juk corönam yanapamantsik
2 Zacarïasqa musyarqanmi Jerusalenta kuteq judïukunaqa Jehoväman alläpa confiakuyanqanta. Bibliam willakun, wayinkunatapis y negociunkunatapis jaqirirnin Jerusalenta kutita munayänampaq Diosnintsik yanapashqa kanqanta (Esd. 1:2, 3, 5). Wakinkunaqa yurikuyanqan Babilonia markatam jaqirishqa kayarqan mana reqiyanqan markaman ëwayänampaq. Jina templu altsëta alläpa precisaqpaq churarmi, alläpa peligrösu nänikunapa 1.600 kilömetruta viajashqa kayarqan.
Imakunata yachakunqantsik
w06-S 15/1 päg. 19 pärr. 1
Esdras librupita yachakunapaq
1:3-6. Wakin israelïtakunaqa viajëta mana puëdirmi Babiloniachö quedakuyarqan. Tsënöllam kanan tiempupis wakin Jehoväpa testïgunkunaqa puëdiyantsu llapan tiempunkunawan Jehoväta sirwita o wanayanqan sitiukunachö yanapakuyta. Peru puëdeq kaqkunatam animayan y yanapayan, y entëru Patsachö Diospita yachatsikuyänampaqmi qellëninkunata churayan.