Jerusalenpita lünis tardi yarqurirmi, Jesusqa Olïvus jirkapa juknin lädunchö këkaq Betaniaman kutirqan. Itsachi Läzarupa wayinchö tsë ampiqa posadakurqan.

Waränin 11 de nisan junaqnam, Jesuswan qateqninkunaqa Jerusalenta qoyalla yapë ëwayarqan. Jesusqa tsë kutillanam templuta ëwarqan. Y tsë junaqllanam nunakunata yachatsirqan, tsëpitaqa Pascua fiestata celebrarirmi wanunqanta imanö yarpäyänampaq patsätsirqan, y tsëpitanam juzgayarqan y wanutsiyarqan.

Betaniapita Jerusalenman ëwaq nänichömi, lünis qoya Jesus maldecinqan hïgus montita rikärir Pëdru kënö nirqan: “¡Maestru, rikë!, maldecinqëki hïgus montiqa tsakirishqam” (Marcus 11:21).

Peru ¿imanirtaq Jesusqa hïgus montita tsakitsirqan? Kikinmi kënö nirqan: “Rasuntam niyaq, markäkoq kar y següru karqa, manam hïgus montita ruranqällatatsu rurayanki, sinöqa, kë jirkata, ‘pallarikarkur lamarman jeqakurkï’ niyaptikipis, rurakanqam. Y markäkur imatapis mañakuyanqëkitaqa, chaskiyankim” (Mateu 21:21, 22). Markäkoq karqa juk jirkata juk läduman kuyuratsita puëdiyanqantam yachatsirqan, tsëtaqa juk kutichöpis yachatsikushqanam karqan (Mateu 17:20).

Tsëmi tsë montita tsakiratsirqa, Diosman chipyëpa markäkuyänan alläpa precisanqanta yachëkätsirqan. Kënömi nirqan: “Diosta mañakuyanqëkichö imatapis mañakurqa, chaskishqana kayanqëkiman markäkuyë, y chaskiyankim” (Marcus 11:24). ¡Llapan qateqninkunapaq alläpa precisaq yachatsikïmi këqa karqan! Y apostolninkunataqa alläpachi yanaparqan, pëkunaqa ichikllachönam alläpa sasa pruëbakunapa pasayänan karqan. Peru tsë hïgus monti tsakirinqanwanqa mastaran Diosman markäkïpaq yachatsikurqan.

Israel nacionqa tsë montinöpis rikëninllachöqa allinömi këkarqan. Pëkunawanmi juk conträtuta Dios rurashqa karqan y Leynintapis wiyakïkaqnömi kayarqan, peru mana markäkoq kayanqantam rikätsikuyarqan y alli kaq rurëkunataqa manam rurayashqatsu kayarqan. ¡Diospa Tsurintapis manam chaskiyarqantsu! Tsëmi wayïninnaq hïgus montita tsakiratsirqa, Israel nacion imachö ushanampaq kaqta rikätsikïkarqan.

Tsëpita mas rätunllatanam Jesuswan qateqninkunaqa Jerusalenman chäriyarqan. Jesusqa imëpis ruranqannöllam templuta ëwar yachatsikur qallëkurqan. Qanyannin junaqmi qatukoqkunata qarqushqa karqan, itsa tsëchi precisaq sacerdötikuna y respetashqa nunakunaqa kënö tapuyarqan: “¿Pipa autoridäninwantaq këkunata ruranki? ¿O pitaq këkunata ruranëkipaq autoridäniki qoshurqunki?” (Marcus 11:28).

Jesusnam kënö contestarqan: “Noqam jukta tapuriyashqëki. Contestayämë, y noqapis niyashqëkim ima autoridäwan këkunata ruranqäta. Juan bautizar kanqanqa, ¿ciëlupitaku, o nunakunapitaku karqan? Contestayämë”. Tsënam sacerdötikunawan respetashqa nunakunana kikinkunapura kënö ninakuyarqan: “‘Ciëlupitam’ nishqaqa, ‘tsëqa, ¿imanirtaq pëta creiyarqëkitsu?’ nimäshunmi. O, ¿‘nunakunapitam’ nïkuntsikku?”. Pëkunaqa mëtsikaq nunakunatam mantsayarqan, porqui llapankunam niyaq “Juanqa Diospa willakoqnin kashqa kanqanta” (Marcus 11:29-32).

Jesuspa contranchö këkaqkunaqa ima nita mana puëdirmi, “manam musyayätsu” niyarqanlla. Tsënam Jesusqa, “noqapis manam niyashqëkitsu ima autoridäwan këkunata ruranqäta” nir pëkunata contestarqan (Marcus 11:33).

Precisaq sacerdötikuna y respetashqa nunakunam, templuchö ruranqankunata ima autoridäwan rurëkanqanta Jesusta tapushqa kayarqan, peru Jesusqa juk tapukïwanmi pëkunata upällaratsirqan. Tsëpitanam, imanö nuna kayanqanta rikätsikunampaq juk willakïta willakurqan.

Kënömi nirqan: “Juk nunapam ishkë tsurinkuna kapurqan. Tsëmi punta kaqta kënö nirqan: ‘Tsurillä, kanan junaq üvas chakraman trabajaq ëwë’. Contestarnam pëqa, ‘manam ëwashaqtsu’ nirqan. Peru tsëpitaqa pësakurqanmi, tsëmi trabajaq ëwarqan. Qepa kaq tsurinman witirirnam, pëtapis jina tsënölla nirqan. Pënam, ‘ëwashaqmi teytë’ nirqan. Peru manam ëwarqantsu. ¿Ishkampita mëqantaq teytampa munëninta rurarqan?” (Mateu 21:28-31). Clärum këkarqan, punta kaq tsurinmi teytan mandanqanta rurarqan.

Tsënam contranchö këkaqkunata Jesus kënö nirqan: “Rasuntam niyaq, impuestu cobrakoqkuna y jukwan jukwan kakoq warmikunam qamkunapa puntëkikunata Diospa Gobiernunman ëwayan”. Tsë nunakunaqa manam Diosta sirwiyarqantsu. Tsënö kaptimpis, punta kaq tsurinömi arrepentikuyarqan y Diosta sirwir qallëkuyarqan. Peru qepa kaq tsurinöpis, pushakoq religiösukunaqa Diosta sirweq tukuyaqllam. Kënömi Jesus nirqan: “[Bautizakoq] Juanqa alli kaq nänita rikätsikurmi shamurqan, tsënö kaptimpis qamkunaqa manam creiyarqëkitsu. Peru impuestu cobrakoqkuna y jukwan jukwan kakoq warmikunaqa creiyarqanmi, y tsëta rikëkarpis qamkunaqa manam pësakuyarqëkitsu ni creiyarqëkitsu” (Mateu 21:31, 32).

Tsëpitanam, pushakoq religiösukuna Diosta sirwiyanqanchö mana alli këkäyanqampitapis, pasëpa mana alli kayanqanta rikätsikur kënö nirqan: “Juk nunam üvaskunata plantarqan y jiruroqnimpam cercuta perqarqan, y üvas jaluyänan pözutam rurarqan y juk törritam sharkatsirqan; tsëpitanam, üvas chakrata arrendaqkunata arrendakïkur juk nacionta ëwakurqan. Cosëcha witsannam, juk sirweqninta kacharqan üvas chakranta arrendaqkunapita pëpa kaqta ëllumunampaq. Peru pëkunanam, tsarïkurnin maqakïkuyarqan, y jinëllata qarquriyarqan. Y yapëmi juk mas sirweqninta pëkuna kaqman kacharqan, y pëpatanam, peqanta rachirayäpurqan y allqutsayarqan. Y juk mastam kacharqan, y pëtanam wanutsiyarqan, y mëtsikaq mastam kacharqan, y pëkunatapis maqayarqanmi y wakintanam wanutsiyarqan” (Marcus 12:1-5).

¿Jesus willakunqanta entiendiyarqantsuraq? Itsachi Isaïas kënö ninqanta yarpäriyarqan: “Tröpakunata mandaq Jehoväpa üvas chakranqa Israel wayim; Judä nunakunanam pë kuyanqan plantakuna kayarqan. Pëqa alli kaq rurëta rurayänantam shuyararqan, peru mana alli kaq rurëllatam rurayarqan” (Isaïas 5:7). Tsëtanöllam Jesuspis willakurqan. Üvas chakrapa duëñunqa Jehovämi, y Diospa Leyninwan “cercashqa” üvas chakranam Israel nacion karqan. Jehoväqa tsë markata yachatsiyänampaq y alli kaqta rurayänampaqmi willakoqninkunata mandarqan.

Peru üvas chakrachö trabajaqkunam kachanqan sirwipakoqkunata maqayarqan y wanutsiyarqan. Jesusmi kënö nirqan: “[Üvas chakrayoqpaqa] juk masran kapurqan kachanampaq, juk kuyashqa tsurin. Pëtam llapampa ultimunta pëkuna kaqman kacharqan ‘tsurïtaqa respetayanqam’ nirnin. Peru üvas chakra arrendaqkunaqa kikinkunapuram kënö ninakuyarqan: ‘Këmi herenciata chaskeqpaq kaq. Shayämï, wanuratsishun herencian noqantsikpa kanampaq’”. Tsëmi tsarïkur wanuratsiyarqan (Marcus 12:6-8).

Tsënam pëkunata Jesus kënö tapurqan: “¿Imataraq üvas chakrayoq nuna ruranqa?” (Marcus 12:9). Pushakoq religiösukunanam, “mana alli nunakuna kayanqampitam, alläpa mantsakëpaq ushakëta pëkunaman apamunqa, y juk arrendaqkunatam üvas chakranta arrendakunqa, y pëkunam cosëcha witsan chäriptin pëpa kaqta qoyanqa” niyarqan (Mateu 21:41).

Mana cuentata qokushpam kikinkunalla condenakuriyarqan, porqui pëkunaqa Jehoväpa ‘üvas chakranta arrendaqkunanömi’ kayarqan, y tsë chakraqa Israel nacionmi karqan. Tsë chakrachö trabajaqkuna imëka plantakunata wayutseq cuenta Tsurinman markäkuyänantam Jehoväqa shuyararqan. Pushakoq religiösukunata rikëkurmi kënö tapurqan: “¿Manaku ni imëpis leyiyashqanki Diospa Palabranchö kënö qellqarëkaqta: ‘Perqaqkuna mana sirweqpaq churayanqan rumim, esquïnachö ëwaq mas precisaq kaq rumi tikrashqa. Tsëqa Jehoväpitam shamushqa, y alläpa shumaqmi rikënintsikpaq’?” (Marcus 12:10, 11). Tsëpitanam ima nita munëkanqanta kënö nir rikätsikurqan: “Tsëmi qamkunata niyaq, Diospa Gobiernunqa qamkunapita qochishqam kanqa, y pë munanqanta ruraq naciontam qoshqa kanqa” (Mateu 21:43).

‘Pëkunaman pensëkur’ tsë willakïta willakushqa kanqantam Ley qellqaqkunawan precisaq sacerdötikunaqa cuentata qokuriyarqan (Lücas 20:19). Tsëmi ‘herenciata chaskeqpaq kaqtaqa’ masraq wanutsita munayarqan. Peru tsëchö nunakuna Jesusta Diospa willakoqnintanö rikäyaptinmi, tsë höraqa wanutsiyarqantsu.

Sagrädu rurëninta ushëkarpis, Ley qellqaqkuna y precisaq sacerdötikuna imanö kayanqanta rikätsikunampaqmi igualatsikïkunawan yachatsikurnin sïguirqan. Tsëmi pëkunaqa wanutsita munayarqan (Lücas 20:19). Tsënö kaptimpis, igualatsikïkunawanmi yachatsikurnin sïguirqan. Kënömi willakurqan:

“Ciëluchö Gobiernuqa imëka juk nuna, juk rey, tsurimpaq casakï mikïta ruraqnömi. Y sirweqninkunatam casakï mikïman convidashqakunata qayayämunampaq kacharqan, peru pëkunaqa manam shamïta munayarqantsu” (Mateu 22:2, 3). Tsënömi, ‘ciëluchö Gobiernupaq’ parlarnin tsë igualatsikïwan yachatsikur qallëkurqan. Jehovä Rey kanqanqa clärum këkarqan. ¿Y pikunataq kayarqan reypa tsurin y casakï mikïman convidashqakunaqa? Jesusmi Reypa tsurinqa karqan. Y convidashqakunaqa, Tsurinwan ciëluchö Gobiernuchö kayänampaq kaqkunam kayan.

¿Pikunatataq puntata convidayarqan? Judïukunatam. Pëkunatam Jesuswan apostolninkunaqa Diospa Gobiernumpita yachëkätsiyarqan (Mateu 10:6, 7; 15:24). Tsë nacionqa J.m.sh. 1513 watachömi conträtuta Ley chaskishqa karqan, tsënöpam “gobernaq sacerdötikuna” këman chëta puëdiyänan karqan (Exodu 19:5-8). Peru ¿imëtaq “casakï mikïman” pëkunata convidayarqan? 29 watachö Diospa Gobiernumpita Jesus willakur qallëkuptinmi.

¿Imanötaq tsë invitacionta israelïtakuna chaskikuyarqan? Ëwëta mana munayanqantam Jesusqa nirqan. Cäsi llapan pushakoq religiösukuna y respetashqa nunakunam Dios akranqan Reytaqa chaskiyarqantsu.

Peru tsë Gobiernuchö këta puëdiyanqantaraq rikätsikurmi, Jesusqa kënö nirqan: “Jina [reyqa] yapëmi juk sirweqninkunatana kacharqan, kënö nirnin: ‘Convidashqakunata kënö niyë: “Mikïta rurarqönam, jina törükuna y cebashqa animalnïkunapis pishtashqanam këkan, y llapanmi listuna këkan. Shayämï casakï mikïman”’. Peru pëkunaqa mana kaqpaqmi tsë ninqankunata churayarqan, tsëmi ëwakuyarqan, jukqa chakranman y juknin kaqna negociunman; peru wakin kaqkunaqa reypa sirweqninkunata tsarïkurmi allqutsarnin maqayarqan y wanutsiyarqan” (Mateu 22:4-6). Tsëqa punta kaq congregacion patsakanqanchömi cumplikänan karqan. Tsë witsampaqqa, judïukunaqa Diospa Gobiernunchö këta puëdiyarqanran. Tsënö kaptimpis, cäsi llapanmi tsë invitacionta chaskikuyarqantsu, hasta Reypa sirweqninkunatapis chikirmi sufritsiyarqan (Hëchus 4:13-18; 7:54, 58).

¿Imaraq tsë nacionta pasanan karqan? Jesusmi kënö nirqan: “Tsënam tsë reyqa alläpa piñakurqan y tröpankunata kacharqan, y tsë wanutsikoqkunata ushakäratsirqan y markanta kayëkurqan” (Mateu 22:7). Tsëmi judïukunata pasarqan 70 watachö Jerusalenpa ‘markankunata’ Röma tröpakuna ushakäratsiyaptin.

Peru tsë reyqa, ¿mas nunakunata convidarqanku? Awmi, tsëqa Jesus churanqan igualatsikïchömi cläru këkan. Kënömi nirqan: “Tsëpitanam [reyqa] sirweqninkunata kënö nirqan: ‘Casakï mikïqa listunam këkan, peru convidashqakunaqa manam tsëpaqnötsu kayashqa. Tsëmi, kë markapita yarqoq nänikunaman ëwayë, y pï mëtapis tariyanqëkita casakï mikïman convidayämï’. Tsënam tsë sirwipakoqkunaqa nänikunaman ëwayarqan y llapan tariyanqankunata pushayämurqan, alläpa mana alli nunakunata y alli nunakunatapis; y casakuyänan wayiqa mikoqkunawanmi chipyëpa juntarirqan” (Mateu 22:8-10).

Tsëqa pasakurqan, mana judïu kaqkunata cristiänu këman chäyänampaq apostol Pëdru yanapanqanchömi. Röma tröpakunata mandaq Corneliu nunawan familianmi, 36 watachö santu espïrituta chaskiyarqan. Tsënömi Jesus ninqanqa cumplikärirqan, tsë nunawan familianqa Diospa Gobiernuchömi mandakuyänan karqan (Hëchus 10:1, 34-48).

Peru manam llapan convidashqa kaqkunatsu casakï mikïchö kayänampaqnöqa kayarqan, Jesusmi kënö nirqan: “Reynam, convidashqakunata rikaq yëkurirqan, y tsëchömi rikärirqan casakïman ëwana röpawan mana vistishqa nunata. Tsëmi kënö nirqan: ‘Amïgu, ¿imanötaq këman yëkamurqunki casakïman ëwana röpayoq mana këkarqa?’. Pënam, ni ima nïtapis puëdirqantsu. Tsënam tsë reyqa sirweqninkunata kënö nirqan: ‘Makipita y chakipita pankarkur, ampirëkaq waqtaman jitarkuyë. Tsëchömi shonqunchö nanatsikur waqanqa y kirunkunatapis ruchuchütsinqa’. Porqui convidashqakunaqa mëtsikaqmi kayan, peru akrashqakunaqa wallkaqllam” (Mateu 22:11-14).

Itsachi pushakoq religiösukunaqa Jesus ninqanta y tsë ninqankuna ima ninan kanqanta entiendiyarqantsu. Imanö kaptimpis, alläpa piñashqam këkäyarqan y nunakunapa jananchö penqakatsishqa kanqampitam masraq wanutsita munayarqan.

Pushakoq religiösukuna mana alli kayanqanta igualatsikïkunawan Jesus rikätsikushqa kaptinmi, alläpa piñashqa këkäyarqan. Tsëmi parlakïninchö Jesusta ishkitsiyänampaq fariseukuna yachatsinakuyarqan, tsënöpa Röma gobernadorta entreguëkuyänampaq. Kikinkunapa wakin qateqninkunatam pagayarqan ëwar Jesusta pruëbaman churayänampaq (Lücas 6:7).

Kënömi niyarqan: “Maestru, musyayämi alli kaqta parlanqëkita y yachatsikunqëkita, y llapan nunatapis igualpa rikanqëkita, jina Diospa nänimpita rasumpa kaqllata yachatsikunqëkita: ¿alliku Römata gobernaqta impuestuta paguë, o manaku?” (Lücas 20:21, 22). Jesusqa ishkë qaqlla y pruëbaman churëta munayanqanta musyarmi alabayanqampita kushikurqantsu. Impuestu pagayänan mana precisanqanta niptinqa, Röma gobiernupa contran parlëkanqanta nirmi acusayanman karqan. Peru pagayänan precisanqanta niptinqa, Röma gobiernuta chikeqkunam piñakuyanman karqan y contranmi churakäriyanman karqan. Tsëqa, ¿imanötaq contestarqan?

Kënömi nirqan: “Ishkë qaqllakuna, ¿imanirtaq pruëbaman churayämanki? Impuestuta pagana qellëta rikätsiyämë”. Pëkunanam juk denariuta apayäpurqan. Jesusnam, “¿pipataq kë imäginnin, y pipa jutintaq këchö qellqarëkan?” nirqan. Pëkunanam, “Römata gobernaqpam” niyarqan. Tsënam kënö nirqan: “Tsëqa, Römata gobernaqtaqa, Römata gobernaqpa kaqta pagayë, peru Diostaqa, Diospa kaqta” (Mateu 22:18-21).

Jesus tsënö contestanqampitam alläpa espantakuyarqan. Ima nita mana musyarmi ewkuyarqan. Peru tsë junaqqa ishkitsita tïrarmi sïguiyarqan. Fariseukuna mana puëdiyaptinmi, saduceukunana pruëbaman churëta tïrayarqan.

Saduceukunaqa wanushqakuna mana kawariyämunampaq kaqtam niyaq, tsëmi tsëpaq y cuñäduwan casakïpaq, kënö niyarqan: “Maestru, Moisesqa kënömi nirqan: ‘Pipis manaraq wamrayoq këkarnin wanukuptinqa, wawqinmi tsë viudawan casakunan wanushqa wawqimpa mirënin kapunampaq’. Peru niriyashqëki, noqakunachömi qanchis wawqikuna kayarqan. Punta kaqmi casakurirqan, peru manaraq mirënin kapuptinmi wanukïkurqan, tsënöpam wawqimpaq warminta jaqirirqan. Jina tsënöllam pasakurqan ishkë kaqwan y kima kaqwan, y llapan qanchis wawqikunawan. Llapankuna wanukuyashqanchönam, tsë warmipis wanukïkurqan. Tsëqa, wanushqakuna kawariyämuptinqa [...], ¿mëqampataq warmin kanqa? Porqui llapankunapa warminmi kashqa karqan” (Mateu 22:24-28).

Moises qellqanqanta saduceukuna respetayanqanta musyarmi, Jesusqa kënö nirqan: “¿Manaku qamkunaqa pantashqa këkäyanki Diospa Palabranta mana käyiyanqëkirëkur ni Diospa poderninta mana reqiyanqëkirëkur? Porqui wanushqakunapita kawariyämoqkunaqa, manam ollqukuna casakuyantsu, ni warmikunapis casatsishqatsu kayan, antis ciëluchö angelkunanömi kayan. Peru wanushqakuna sharkayämunampaq kaqpaqqa, ¿manaku leyiyashqanki rawrëkaq kashapaq willakur Moises qellqanqanchö Dios pëta kënö ninqanta: ‘Noqaqa Abrahanpa Diosnin, Isaacpa Diosnin y Jacobpa Diosninmi kä’? Pëqa manam wanushqakunapa Diosnintsu, sinöqa kawëkaqkunapa Diosninmi. Qamkunaqa chipyëpa pantashqam këkäyanki” (Marcus 12:24-27; Exodu 3:1-6). Llapankunam tsënö ninqampita alläpa espantakuyarqan.

Fariseukunatawan saduceukunataqa chipyëpam upälläratsirqan, tsënam ishkan grüpupita wakin juntakäriyarqan Jesusta pruëbaman churar sïguiyänampaq. Tsëmi Leyta qellqaq juk nuna, “Maestru, ¿Leypa mëqan mandakïnintaq mas precisaq kaq?” nir tapurqan (Mateu 22:36).

Jesusnam kënö contestarqan: “Punta kaqqa këmi: ‘Wiyë Israel, Jehovä Diosnintsikqa juk Jehovällam, y Jehovä Diosnikitam llapan shonqïkiwan, llapan kawënikiwan, llapan yarpënikiwan y llapan kallpëkiwan kuyanëki’. Y ishkë kaqnam kë: ‘Nuna mayikitam kikikitanö kuyanëki’. Këkunapita mas precisaq mandakïqa manam kantsu” (Marcus 12:29-31).

Tsë nunanam kënö nirqan: “Maestru, allitam parlamurqunki, rasumpa kaqchöqa: ‘Jukllëllam Pëqa, y Pëpita jukqa manam pipis kantsu’, y llapan shonquwan, llapan pensëwan, y llapan kallpawan pëta kuyë, y nuna mayintsikta kikintsiktanölla kuyëqa, llapan kayashqa ofrendakunapita y pishtashqa ofrendakunapitapis mas precisaqmi”. Tsënam Jesusqa alli contestanqanrëkur, “manam alläpa karuchötsu këkanki Diospa Gobiernumpita” nirqan (Marcus 12:32-34).

Jesusqa 9, 10 y 11 de nisan junaqkunam templuchö yachatsikurqan. Wakin nunakunaqa, Leyta qellqaq tsë nunanöpis, kushishqam yachatsikunqanta wiyakuyarqan, peru pushakoq religiösukunaqa manam. Jina “mananam valurayarqannatsu ni juk tapukï masllatapis rurëta”.

Röma nunakunapa makinman entreguëkuyänampaqqa manam pushakoq religiösukunaqa Jesusta ishkitsita puëdiyarqantsu (Lücas 20:20). 11 de nisan junaqllaran karqan, y Jesusqa templullachöran këkarqan. Tapupar ushariyaptinnam, pï kanqampaq parlar qallëkurqan. Pëkunatam kënö tapurqan: “¿Ima niyankitaq Cristupaq? ¿Pipa tsurintaq?” (Mateu 22:42). Pushakoq Religiösukunanam, ‘Davidpa kastampitam’ niyarqan (Mateu 9:27; 12:23; Juan 7:42).

Tsënam Jesusqa kënö tapurqan: “Tsëqa, ¿imanöpataq Davidqa santu espïritu yanapaptin Señor nirqan pëpaq kënö ninqanchö: ‘Jehovämi Señornïta kënö nirqan: “Derëcha kaq lädüman täkamï, chikishoqnikikunata chakiki jawanman churamunqäyaq”’? Tsëqa, David pëpaq Señor nikaptinqa, ¿imanöpataq pëqa tsurin kanman?” (Mateu 22:43-45).

Fariseukunaqa manam ima nita musyayarqantsu. Porqui pëkunaqa Davidpa kastampita juk nuna Röma gobiernupita librayänantam shuyaräyarqan. Peru Salmus 110:1, 2 textuchö ninqanta utilizarmi, Diospa Akrashqanqa juk gobernaq nunapitapis mas puëdeq kanampaq kaqta Jesusqa rikätsikurqan, pëqa Davidpa Señorninmi karqan y Diospa derëcha kaq lädunman täkurirmi gobernar qallanan karqan. Yapëmi Jesusqa pëkunata upälläratsirqan.

Qateqninkunawan mëtsika nunakunam wiyëkäyarqan. Y Ley qellqaqkuna y fariseukuna Diospa Leyninta yachatsikur ‘Moises ruranqanta rurayänampaq kikinkunalla churakäyanqampitam’ atikarqan. Y wiyëkaqkunatam kënö nirqan: “Imatapis niyäshuptikiqa, rurayë y wiyakuyë, peru ama pëkuna rurayanqannöqa rurayëtsu, porqui pëkunaqa parlayanmi, peru parlayanqantaqa manam rurayantsu” (Mateu 23:2, 3).

Tsënam Jesusqa, ‘mana allikunapita tsapänampaq qellqashqakunata puritsiyänan cajïtakunata mas jatunyätsiyan’ nirnin, ishkë qaqlla kayanqanta rikätsikurqan. Wakin judïukunaqa tsë cajïtakunatam urkunkunachö y rikrankunachö watarätsiyaq. Peru fariseukunaqa, Leyta alläpa precisaqpaq churaq tukurmi tsë cajïtakunata mas jatunyätsiyaq. Jina ‘röpankunapa shalshanninkunatam mas jatunyätsiyaq’. Israelïtakunaqa röpankunaman shalshankunata churayänanmi kayaq, peru fariseukunaqa masmi jatunyätsiyaq (Nümerus 15:38-40). Tsëtaqa rurayaq “nunakuna rikäyänanllapaqmi” (Mateu 23:5).

Qateqninkunapis precisaq këta munëpita cuidakuyänampaqmi Jesusqa kënö nirqan: “Maestru nir nunakuna qayayäshunëkita ama jaqiyëtsu, porqui jukllëllam Maestrïkikunaqa, qamkunaqa llapëkipis wawqim kayanki. Jina kë patsachöqa ama pitapis teyta nir qayayëtsu, porqui jukllëllam Teytëkikunaqa, ciëluchö kaqlla. Jina pushakoq nir reqiyäshunëkitaqa ama jaqiyëtsu, porqui jukllëllam Pushayäshoqnikikunaqa, Cristulla”. Tsëqa, ¿imanötaq kikinkunata rikäkuyänan karqan y imanötaq portakuyänan karqan? Pëkunatam kënö nirqan: “Qamkunachö mas precisaq kaqqa, sirwiyäshoqnikikunam kanan. Pipis precisaq tukoq kaqqa, penqatsishqam kanqa, y pipis qollmi shonqu kaqqa, precisaqpaqmi churashqa kanqa” (Mateu 23:8-12).

Tsëpitanam Ley qellqaqkunata y fariseukunata atska kuti condenarqan, kënömi nirqan: “¡Allaw qamkuna, ishkë qaqlla fariseukuna y Ley qellqaqkuna!, porqui qamkunaqa ciëluchö Gobiernutam nunakunapa nöpanchö wichqayanki; manam kikikikunapis yëkuyankitsu, ni yëkïkaqkuna yëkuyänantapis jaqiyankitsu” (Mateu 23:13).

Jehoväpa rikëninchö mas precisaq kaqta mana kaqpaq churayanqantam cläru rikätsirqan, tsëtaqa rurayaq munayanqanmannö mandamientukunata patsätsirmi. Jukqa kënö niyanqanmi kaq: “Pipis templupa jutinchö juraqqa, manam precisantsu cumplinan, peru pipis templuchö këkaq örupa jutinchö juraqqa, imanöpapis cumplinanmi”. Tsënömi rikätsikuyaq Diospa kaqchö wisku cuenta këkäyanqanta, porqui Jehoväta adorayänan templupitapis, tsëchö këkaq örutam mas precisaqpaq churayaq. Jina ‘Leypa mas precisaq kaq mandakïninkunataqa manam cuentaman churayaqtsu’, tsëkunaqa kayarqan “alli kaqta rurë, ankupäkoq kë y markäkïpaq këmi” (Mateu 23:16, 23; Lücas 11:42).

Jesusqa, “¡wisku pushakoqkuna! Qamkunaqa chuspitam shüshuyanki, peru camëllutaqa ñoqtakurkuyankim” nirqanmi (Mateu 23:24). Chuspiwan camëllu rakcha animalkuna kayanqantam Leyqa neq, tsëmi fariseukunaqa vïnupita chuspikunata shüshuyaq. Peru Leypa mas precisaq mandakïninkunata mana kaqpaq churarmi, juk camëlluta ñoqtakurkoq cuenta këkäyarqan (Levïticu 11:4, 21-24).

Templuchö ultimu junaq kanqanchöqa, Ley qellqaqkunawan fariseukuna ishkë qaqlla kayanqantam Jesusqa cläru rikätsikur sïguirqan; hasta defrentim tsënö kayanqanta nishqa karqan. Juk igualatsikïta churarmi kënö nirqan: “Qamkunaqa imëka jananllapa limpiapashqa cöpanö y plätunömi kayanki, peru ruripaqa imëkapaq mallaqäkoq këwan y munayanqëkita rurakïwanmi junta këkäyanki. Wisku fariseu, puntataqa cöpapa y plätupa rurintaraq limpië, tsënöpa janampis limpiu kanampaq” (Mateu 23:25, 26). Fariseukunaqa, costumbrinkunamannömi paqakuyaq y vistikuyaq, peru shonqunkunataqa manam alliyätsiyarqantsu.

Ishkë qaqlla kayanqanqa rikakaq, Diospa willakoqninkunapa sepultürankunata rurayanqanchö y altsapäyanqanchömi, peru Jesus ninqannöpis, pëkunaqa “Diospa willakoqninkunata wanutseqkunapa tsurinkuna[m]” kayarqan (Mateu 23:31). Y tsëqa rikakarqan pëtapis wanutsita munayanqanchömi (Juan 5:18; 7:1, 25).

Tsënam, mana arrepentikuyaptin ima pasanampaq kaqta pëkunata kënö nirqan: “Culebrakuna, venënuyoq culebrapa wawankuna, ¿imanöraq juzgashqa karnin Gehënaman jitashqa kayänëkipaq kaqpita escapayanki?” (Mateu 23:33). Gehënaqa “Hinon Uran” ninanmi, Jerusalenpa perqankuna waqtanchö basürata kayakuyänan sitium karqan. Tsëqa cläru rikätsikurqan Ley qellqaqkunawan fariseukuna chipyëpa ushakäyänampaq kaqtam.

Jesuspa jutinchö purirninmi, qateqninkunaqa ‘Diospa willakoqninkunanö, yachëyoq nunakunanö y yachatsikoqkunanö kayänan karqan’. ¿Imanöraq pëkunata tratayänan karqan? Pushakoq religiösukunatam kënö nirqan: “Pëkunapitam wakinkunataqa qamkuna wanutsiyanki, wakinkunatanam qeruchö wanutsiyanki y wakinkunatanam, Diosta adorayänan wayikunachö astayanki y markan markanmi chikirnin y sufritsirnin qatikachäyanki, tsëta rurayanqëkikunawan, alli kaqta ruraq nunakunapa yawarnin patsaman ramashqa kanqampita culpayoq kayänëkipaq, alli kaqta ruraq Abelpa yawarnimpita qallëkur, [...] Zacarïaspa yawarninyaq, pëtam qamkunaqa [...] wanutsiyarqëki”. Y kënömi nirqan: “Rasuntam niyaq, kë llapankunapitam kanan witsan nunakunaman castïgu shamunqa” (Mateu 23:34-36). Y tsëqa cumplikärirqan 70 watachö Röma tröpakuna Jerusalenta ushakätsir mëtsika judïukunata wanutsiyanqanchömi.

Tsënö ushakänampaq kaqta musyarmi, Jesusqa alläpa llakishqa kënö nirqan: “Jerusalen, Jerusalen, Diospa willakoqninkunata wanutseq y qamman kachamushqa kaqkunata rumiwan tsampir ushakätseq... ¡mëtsika kutim wamrëkikunata ëllïta munarqö, imëka chipinkunata wallpa älasnin rurinman oqllaqnö! Peru qamkunaqa manam munayarqunkitsu. ¡Rikäyë! Diosmi wayikikunata jaqirishqa” (Mateu 23:37, 38). Itsachi wiyëkaqkunaqa ima ‘wayipaq’ parlëkanqanta tapunakur qallëkuyarqan. ¿Dios tsapanqantanö rikäyanqan templupaqtsuraq parlëkarqan?

Jesusmi kënö nirqan: “Kanampita patsëqa mananam ni imanöpapis rikäyämankinatsu, hasta, ‘¡bendicishqam Jehoväpa jutinchö shamoq kaqqa!’ niyanqëkiyaq” (Mateu 23:39). Salmus 118:26 textu kënö ninqampitam parlëkarqan: “Bendicishqam Jehoväpa jutinchö shamoq kaqqa; Jehovällä wayikipita patsëmi alabayaq”. Clärum këkan, Jerusalen templu ushakäriptinqa, mananam ni pipis Diosta adoraq tsëman ëwanannatsu karqan.

Tsëpitanam täkurirqan qellë winayänan cäjakunapa frentinman. Tsëkunamanqa janampa këkaq ichikllan uchkupam nunakunaqa qellëta winëta puëdiyaq. Mëtsikaq judïukuna qellëninkunata winëkäyaqta, y kapoqyoqkunapis “atska qellëta” winëkäyaqtam Jesusqa rikarqan. Jina juk waktsa viuda “ishkë ichikllan y mana alläpa väleq qellëta” winëkaqtam rikärirqan (Marcus 12:41, 42). Tsënö ruranqanwan Diosta tsë warmi alläpa kushitsinqantam Jesusqa musyarqan.

Tsënam qateqninkunata qayarir kënö nirqan: “Rasuntam niyaq, kë waktsa viudaqa qellë winayänan cäjakunaman llapan winaqkunapitapis mastam winashqa”. ¿Imanötaq mastaqa winarqan? Kënömi entienditsikurqan: “Porqui llapan winaqkunaqa sobrayäpunqampitam winayashqa, peru pëqa, waktsa këkarpis, llapan kapunqantam winashqa, kawanampaq llapan kapunqan kaqta” (Marcus 12:43, 44). ¡Tsë viudaqa pushakoq religiösukunapitaqa jukläyam karqan!

Jesusqa templupitam ewkurqan y 11 de nisan junaqqa tardiyëkarqannam. Tsë kutillanam tsëchöqa karqan. Juk qateqninmi kënö nirqan: “Maestru, ¡rikë!, ¡imanö shumaqmi kë rumikuna y entëru templu!” (Marcus 13:1). Awmi, templupa perqanchö këkaq wakin rumikunaqa alläpa jatunmi kayarqan, tsëmi mana juchunampaqnö rikakoq. Tsëmi Jesus ninqanqa mana creipaqnö karqan, kënömi nirqan: “¿Rikäyankiku kë shumaq y jatun templuta? Manam ni imanöpapis këchö perqarëkaq rumikunaqa ni jukllëllapis mana juchutsishqaqa quedanqatsu” (Marcus 13:2).

Tsëkunata nirirmi, Cedron urampa qateqninkunawan tsimparir Olïvus jirkata witsarqan. Tsënö witsëkäyanqanchömi Pëdruwan, Andreswan Santiäguwan y Juanwan juk läduchö quedariyarqan. Tsë jirkapitaqa alläpa shumaq entëru templum rikakaq.

Martis 11 de nisan junaqqa ichikllachönam usharinan karqan. Tsë ushanan junaqkunachöqa Jesusqa imëkata rurarmi kashqa karqan y Patsachö sagrädu rurëninqa ushëkarqannam. Tsë junaqkunaqa templuchömi yachatsikurqan, y paqaspanam juk caserïuchö quedakurqan. Mëtsikaqmi yachakïta munar templuta qoya qoya ëwashqa kayarqan (Lücas 21:37, 38). Tsëpitaqa Pëdruwan, Andreswan, Santiäguwan y Juanwanmi Olïvus jirkachö këkäyarqan.

Chuskunmi pë kaqman pakëllapa witiyarqan. Templu chipyëpa juchutsishqa kanampaq kaqta Jesus nishqa kaptinmi yarpachakur këkäyarqan. Peru juk asuntu maspaqmi yarpachakuyarqan. Jesusqa puntatanam kënö nishqa karqan: “Qamkunapis listu këkäyë, porqui mana pensayanqëki höram nunapa Tsurinqa shamunqa” (Lücas 12:40). Jina ‘nunapa Tsurin rikakänan junaqpaqpis’ parlashqam karqan (Lücas 17:30). Tsënö ninqankunaqa, ¿templu ushakänampaq kaqtatsuraq rikätsikïkarqan? Tsëman yarpachakurmi kënö tapuyarqan: “Niyämë, ¿imëtaq tsëkuna pasakunqa, y ima señaltaq rikätsikunqa këkämunqëkitana, y imëkapis imanö këkanqampa ushëninna kanqanta?” (Mateu 24:3).

Itsachi tsëpita patsë rikëkäyanqan templu ushakänampaq kaqman pensëkäyarqan. Jina nunapa Tsurin këkämunampaq kaqpaqpis tapïkäyarqanmi. Itsachi, “juk reypa tsurinmi karu markaman viajarqan rey këman chärir kutimunampaq” nir juk igualatsikïwan Jesus yachatsikunqanman yarpëkäyarqan (Lücas 19:11, 12). Y imëkapis imanö këkanqampa ushënin imanö kanampaq kaqtapis tapunakïkäyarqanmi.

Tsëkuna imanö kanampaq kaqta rikätsikurmi, judïukunapa imëkapis imanö këkanqampa y templupa ushënin imakuna rikätsikunampaq kaqta willarqan. Tsë señalkunaqa manam tsë witsanllapaqtsu kanan karqan. Tsëkunaqa Jesus ‘këkämunqantana’ y munduchö imëkapis imanö këkanqampa ushëninchö këkäyanqanta musyayänampaqmi, shamoq tiempuchö cristiänukunata yanapanan karqan.

Watakuna pasanqanmannömi, Jesus musyatsikunqan cumplikanqanta apostolkuna rikäyarqan. Awmi, kawëkäyaptinllaran wakinqa cumplikar qallëkurqan. Tsëpita 37 wata pasariptinmi, mäkoq mäkoqlla këkaq cristiänukunaqa 70 watachö judïukunapa imëkapis imanö këkanqanta y templuta ushakätsiyaptin espantakuyarqantsu. Peru manam 70 watachötsu Jesus llapan musyatsikunqanqa cumplikarqan. Tsëqa, ¿imataq rikätsikunan karqan Reynöna këkämunqantaqa?

Jesusmi ‘guërrakuna kanampaq kaqta y guërrakuna këkanqampaq willakïkuna kananta’ y ‘juk nacion juk nacionpa contran sharkunampaq y juk gobiernu juk gobiernupa contran sharkunampaq’ kaqta apostolninkunata nirqan (Mateu 24:6, 7). Jina, “patsam feyupa kuyunqa, jina më tsëchömi mikï pishinqa y muyakoq qeshyakuna kanqa” nirqanmi (Lücas 21:11). Jina, ‘tsariyäshunkim y chikirmi sufritsiyäshunki’ nirmi qateqninkunata willarqan (Lücas 21:12). Diospa willakoqnin tukoqkuna yurir mëtsikaqta pantatsiyänampaq kaqta, mana allikuna miranampaq kaqta y cäsi llapan nunakunapa kuyakoq këninkuna ushakärinampaq kaqtam willarqan. Tsëpitanam, “llapan nacion nunakuna musyayänampaqmi, Gobiernupita alli willakïkuna entëru patsachö willakushqa kanqa, y tsëpitanam, ushakë chäramunqa” nir willakurqan (Mateu 24:14).

Röma tröpakuna Jerusalenta manaraq ushakätsiyaptin y ushakätsiyanqan witsanmi, wakin willakunqanqa cumplikarqan, peru ¿manatsuraq Jesusqa rikätsikïkarqan musyatsikïninqa shamoq tiempuchöraq mas cumplikänampaq kaqta? ¿Tsë musyatsikïnin kananraq mas cumplikëkanqanta rikätsikoq pruëbakunata rikankiku?

Jina “ushakätsikoq melanëpaq rakcha” yurinqan, pë këkämunqantana rikätsikunampaq kaqtam Jesusqa nirqan (Mateu 24:15). Tsë ‘melanëpaq rakchaqa’ 66 watachömi yurirqan, y tsëqa karqan bandërankunawan Römapa ‘mëtsika tröpankuna Jerusalenta cercarnin jiruroq patsakäreqkunam’. Pëkunam Jerusalenpa perqankunata uchkur qallëkuyarqan (Lücas 21:20). Tsënömi, tsë ‘melanëpaq rakchaqa’, judïukuna ‘santu sitiutanö’ rikäyanqanman yëkurirqan.

Jesusqa kënö nirmi sïguirqan: “Alläpa jatun sufrimientum kanqa, tsënö sufrimientuqa manaran ni imëpis kashqaraqtsu nunakuna qallanqampita, y mananam yapëqa kanqanatsu”. 70 watachömi Röma tröpakunaqa Jerusalenta y templunta ushakäratsiyarqan. Tsë witsanmi alläpa jatun sufrimientu karqan, porqui mëtsika waranqam wanuyarqan (Mateu 4:5; 24:21). Tsë kutim, mana imëpis pasakunqannö Jerusalenta chipyëpa ushakäratsiyarqan y mëtsika watakunapa Diosta judïukuna imanö adorayanqampis ushakärirqan. Peru Jesus musyatsikunqanqa, kanankunaran mas feyupaqa cumplikanqa.

MANAM MATSAKÄYÄNANTSU KARQAN

Diospa Gobiernunchö Reynö këkämunqampaq y imëkapis imanö këkanqampa ushënimpaqqa, mastaran willanan karqan. Tsëpitanam, ‘Cristu tukoqkuna y Diospa willakoqnin tukoqkuna’ yurir ‘nunakunata pantatsita’ tïrayänampaq kaqta, hasta “puëdirninqa akrashqakunatapis pantatsiyänampaq” kaqta willakurqan (Mateu 24:24). Peru akrashqakunaqa manam engañayänanta jaqiyänantsu karqan. Porqui Cristu tukoqkunaqa rikëmi kayänan karqan, peru Jesus këkämunqantaqa manam pipis rikänantsu karqan.

Kanan witsan imëkapis imanö këkanqampa ushëninwan alläpa jatun sufrimientu qallanampaq kaqtam Jesusqa willakurqan. Kënömi nirqan: “Intipis ampïrinqa[m], y killapis mananam aktsinqanatsu, y qoyllurkunapis ciëlupitam shikwayämunqa, y ciëluchö imëka këkaqkunam kuyutsishqa kayanqa” (Mateu 24:29). Apostolkunaqa manam alleqllaqa musyayarqantsu tsë mantsakëpaq musyatsikï imanö cumplikänampaq kaqta, peru alläpa espantakïpaqchi kanqa.

¿Imanöraq tsë señalkuna pasakoqta rikar nunakuna tikrariyanqa? Jesusmi kënö nirqan: “Entëru patsaman shamunampaq kaqkunata alläpa mantsar y shuyararmi nunakuna desmayayanqa, porqui ciëluchö imëka këkaqkunam kuyutsishqa kayanqa” (Lücas 21:26). Tsënömi Jesusqa imëpis mana pasakunqan alläpa mantsakëpaq tiempu kanampaq kaqta rikätsikurqan.

Peru “puëdeq këninwan y alläpa chipapäkur” nunapa Tsurin shamïkaqta rikarnin llapan nunakuna mana mantsakäyänampaq kaqta nirmi, apostolninkunata kallpata qorqan (Mateu 24:30). Puntata ninqannöpis, “akrashqakunarëkurmi” Diosqa poderninta rikätsikunqa (Mateu 24:22). Tsëqa, Jesus ninqan pasakunqankunata rikar, ¿imatataq pëman markäkoq qateqninkuna rurayänan karqan? Pëmi kënö nirqan: “Tsë cösaskuna pasakur qallëkuptinqa, derëchu sharkuyë, y peqëkikunata pallariyë, porqui libri kënikikunaqa ichikllachönam kanqa” (Lücas 21:28).

Peru ushakë junaqpaq ichikllana pishikaptinqa, ¿imanötaq Jesuspa qateqninkunaqa tsë witsankunachö kawëkäyanqanta cuentata qokuyänan karqan? Juk hïgus montitawan igualatsirmi Jesusqa kënö nirqan: “Mushoq räman tseqllir qallëkuptin rapran ulluramuptinqa, qamkunaqa musyayankinam qarwë witsan këllachöna këkanqanta. Jina tsënölla qamkunapis kë llapankunata rikarqa, musyayë pë këllachöna këkanqanta, awmi, punkuchöna shëkanqanta. Rasuntam niyaq, kanan witsan nunakunaqa manam ni imanöpapis wanuyanqatsu kë llapan cösaskuna manaraq pasakuptinqa” (Mateu 24:32-34).

Tsëmi tsëkunata rikarqa, ushakë junaq tsëllachöna këkanqanta qateqninkunaqa cuentata qokuyänan karqan. Tsëkuna pasakunqan witsankuna kawaq qateqninkunapaqmi kënö nirqan:

“Tsëkuna imë junaq y imë höra kanampaq kaqtaqa manam ni pipis musyantsu, ni ciëluchö angelkuna, ni Tsuripis, sinöqa kikin Teytallam. Porqui imanömi Noëpa tiempunchö pasakurqan, tsënöllam nunapa Tsurin këkämunqan witsampis pasakunqa. Porqui imanömi tsë witsankunapis Apäkï Tamya manaraq shamuptinqa nunakuna mikur y upur këkäyarqan, y ollqukunapis y warmikunapis casakur këkäyarqan, hasta arcaman Noë yëkunqan junaqyaq, y manam wiyakuyarqantsu hasta Apäkï Tamya shamur llapankunata ushakäratsinqanyaq, tsënöllam nunapa Tsurin këkämunqan witsampis pasakunqa” (Mateu 24:36-39). Jesusqa pëkunata yarpëkätsirqan Apäkï Tamyaqa entëru Patsachö kashqa kanqantam. Jina tsënöllam kanan imëkapis imanö këkanqampa ushëninqa entëru Patsachö kanqa.

Mäkoq mäkoqlla këkäyänan alläpa precisanqantam Olïvus jirkachö Jesuswan këkaq apostolkunaqa cuentata qokuriyarqan. Jesusmi kënö consejarqan: “Cuidakuyë mëtsikata mikïwan y mëtsikata upyëwan y kawënikikunachö imëkapaq yarpachakïkunawan shonqïkikuna ni imëpis mana nitipakashqa kanampaq, porqui paqtataq illaqpita tsë junaq raslla janëkikunachöna këkanman imëka toqlla cuenta. Porqui entëru patsachö llapan täraqkunamanmi shamunqa. Tsëqa riyaq riyaqlla këkäyë, ima tiempuchöpis Diosta rogakurnin, tsënöpa llapan pasakunampaq kaqkunapita escapayänëkipaq, y nunapa Tsurimpa nöpanchö shëkäyänëkipaq” (Lücas 21:34-36).

Yapëmi pëkunata rikätsirqan musyatsikïkanqanqa entëru Patsachö cumplikänampaq kaqta. Manam tsëpita wallka watakunallachöna Jerusalen markata y judïukunapa nacionninta ima pasanampaq kaqllatatsu rikätsikïkarqan. Tsëpa rantinqa, ‘entëru patsachö llapan täraqkunaman shamunampaq’ kaqtam nikarqan.

Jesusqa qateqninkuna mäkoq mäkoqlla y listu këkäyänampaqmi nirqan. Tsënö kayänan imanir alläpa precisanqanta rikätsirmi juk igualatsikïta churarqan. Kënömi nirqan: “Këta musyayë: sitsun wayiyoq nuna musyanman karqan ampichö imë höra suwa shamunampaq kaqta, riyëkarllam këkanman karqan, y manam jaqinmantsu karqan wayinman yëkuyänanta. Tsënö kanan këkaptinqa, qamkunapis listu këkäyanqëkita rikätsikuyë, porqui mana pensayanqëki höram nunapa Tsurinqa shamunqa” (Mateu 24:43, 44).

Jina mana llakinäkuriyänampaqmi qateqninkunata yanaparqan. Tsë llapan pasakur qallëkuptin juk “sirwipakoq” mäkoq mäkoqlla këkänampaq kaqta y imëka rurëyoq kanampaq kaqtam nirqan. Tsëpitanam kënö nirqan: “¿Pitaq wayinchö sirwipakoqkunata rikänampaq y tiempunchö mikïnin qaranampaq patronnin churanqan alli juiciuyoq y markäkïpaq sirwipakoq? ¡Kushishqam kanqa tsë sirwipakoq, patronnin chärir tsënö rurëkaqta tariptinqa! Rasuntam niyaq, llapan kapunqankunata rikänampaqmi churanqa”. Tsëtaqa rasllachi entiendiriyarqan. Jina, tsë “sirwipakoq” mana alli tikrakurir yanaqinkunata maqar qallëkuptinqa, patronnin ‘alläpa feyupa castiganampaq’ kaqtam nirqan (Mateu 24:45-51; igualaratsi Lücas 12:45, 46 textuwan).

Peru Jesusqa, manam wakin sirweqninkuna mana alli tikrakuriyänampaq kaqtatsu nikarqan. Tsëqa, ¿imatataq qateqninkunata yachatsita munëkarqan? Mäkoq mäkoqlla y imëka rurëyoq kayänantam pëqa munarqan, tsëtaqa qateqnin igualatsikïchömi cläru rikätsikurqan.

Këkämunqanta ima señal rikätsikunqampita y imëkapis imanö këkanqampa ushënimpita apostolninkuna tapuyanqantam, Jesusqa contestashqa karqan. Tsëta cuentaman churëkurninmi, juk precisaq igualatsikïwan yachatsikurqan. Pë këkämunqan junaqkunachö kawaqkunam, tsë willakunqan imanö cumplikanqanta rikäyanqa.

Jesusqa kënömi nirqan: “Ciëluchö Gobiernuqa imëka chunka doncëllakuna chiwchinkuna tsarirkur noviu taripaq ëwaqnömi. Pëkunapitam pitsqaqqa juiciunnaq kayarqan, y pitsqaqnam, alli juiciuyoq kayarqan” (Mateu 25:1, 2).

Jesusqa ciëluchö Gobiernunta chaskeqkunapita pullan kaq qateqninkuna juiciunnaq, y juknin kaq pullan alli juiciuyoq kayänampaq kaqtatsu manam nikarqan. Tsëpa rantinqa, Diospa Gobiernunchö këta munarqa mäkoq mäkoqlla kayänampaq kaqtam nikarqan. Tsënö kaptimpis, Jesusqa Diospa sirweqninkuna mana jaqiyänampaq kaqta y bendicionkunata chaskiyänampaq kaqtaqa segürum këkarqan.

Tsë igualatsikïchöqa, tsë chunka doncëllakunaqa noviuta taripaq y casakï mikïman juntu ëwayänampaqmi yarquyarqan. Noviu chanqan höra nänita aktsiyänampaqmi doncëllakunaqa chiwchinkunawan yarquyarqan, tsënöpa alistanqan wayiman noviata apanqanchö precisaqpaq churar respetayanqanta rikätsiyänampaq. Peru ¿tsënöku pasakurqan?

Jesusmi kënö entienditsikurqan: “Juiciunnaq kaqkunaqa chiwchinkunata aparpis, aceitiyoq botëllankunataqa manam apayarqantsu, peru alli juiciuyoq kaqkunaqa, chiwchinkunata y aceitiyoq botëllankunatam apayarqan. Noviu mana chaptinnam, llapankunata punï nitirirqan, tsëmi punukäriyarqan” (Mateu 25:3-5). Noviuqa tardim charqan. Itsa atska hörakuna shuyaräyarqan, tsëchi doncëllakunaqa punukäriyarqan. Apostolninkunaqa itsachi yarpäyarqan juk reypa tsurin, karu markaman viajar “rey këman chärir” kutimunqampita Jesus willakunqanta (Lücas 19:11-15).

Chunka doncëllakunapaq parlaq igualatsikïchö noviu chanqan höra ima pasakunqantam, Jesusqa kënö nirqan: “Pullan paqasnam, sinchipa kënö neqta wiyayarqan: ‘¡Këchömi noviu këkan! Yarqayämï taripaqnin’” (Mateu 25:6). ¿Mäkoq mäkoq y listutsuraq doncëllakuna këkäyarqan?

Jesusmi kënö nirqan: “Tsënam llapan doncëllakuna sharkurnin chiwchinkunata alistar qallëkuyarqan. Juiciunnaq kaq doncëllakunam alli juiciuyoq kaqkunata kënö niyarqan: ‘Chiwchilläkunam upinëkanna, aceitikikunata rakiralläyämë’. Alli juiciuyoq kaqkunanam kënö contestayarqan: ‘Itsa manapis llapantsikpaqqa tinkunqatsu. Tsëpa rantinqa, rantikoqkunaman ëwar qamkunapaq rantirayämï’” (Mateu 25:7-9).

Juiciunnaq pitsqa doncëllakunaqa manam listutsu këkäyarqan noviu chänan hörapaq. Chiwchinkunapaq aceiti pishikuriptinmi masta ranteq ëwayarqan. Jesusmi kënö nirqan: “Y ranteq ëwayanqanyaqnam, noviu chärirqan. Tsënam listu këkaq doncëllakunaqa casakï mikïman noviuwan juntu yëkuriyarqan, tsëpitanam, punkuta wichqarayämurqan. Tsëpitanam wakin kaq doncëllakunapis chärayämurqan y kënö niyarqan: ‘¡Teytë, teytë, punkuta kichëkallämï!’. Tsëta contestarnam pëqa kënö nirqan: ‘Rasuntam niyaq, manam qamkunata reqiyaqtsu’” (Mateu 25:10-12). ¡Alläpa llakikïpaqmi tsëqa karqan! Y tsë llapanqa pasakurqan listu y mäkoq mäkoqlla mana kayanqanrëkurmi.

Pasaqchöna juk noviuwan Jesus igualatsikushqa kaptinmi, apostolninkunaqa tsë noviu pë kanqanta cuentata qokuriyarqan (Lücas 5:34, 35). ¿Pikunataq alli juiciuyoq doncëllakunaqa kayarqan? Diospa Gobiernunta chaskeq ‘wallkalla üshakunapaq’ parlarmi, Jesusqa “alli vistishqa, listu, y chiwchikikunata sendirkur këkäyë” nirqan (Lücas 12:32, 35). Tsënö ninqanchömi apostolninkunaqa entiendiriyarqan, alli juiciuyoq doncëllakunaqa pëkunanö mana jaqipa qateqninkuna kayanqanta. ¿Imatataq tsë igualatsikïwan Jesusqa qateqninkunata yachatsirqan?

Jesusqa kënö nirmi usharirqan: “Mäkoq mäkoqlla këkäyë, porqui manam musyayankitsu ni imë junaq ni imë höra kanampaq kaqta” (Mateu 25:13).

Tsëmi, këkämunqan junaqkunachö ‘mäkoq mäkoqlla këkäyänampaq’ Jesusqa qateqninkunata consejarqan. Pëqa shamunqam, tsëmi alli juiciuyoq doncëllakunanölla listu y mäkoq mäkoqlla këkäyänan. Tsënöpam shamoq tiempuchö premiuta oqrayanqatsu.

Jesuswan chusku qateqninkunaqa Olïvus jirkallachöran këkäyarqan, y tsëchömi juk igualatsikïta pëkunata willarqan. Juk ishkë junaqkunallataran, Jericöchö këkarnin mïna qellëpaq parlaq igualatsikïwan, Diospa Gobiernun shamoq tiempuchöraq kanampaq kaqta rikätsikushqa karqan. Tsë igualatsikïqa, Olïvus jirkachö këkar churanqan igualatsikïwanmi atskachö igualarqan, y imë këkämunampaq y imëkapis imanö këkanqampa ushënin imë kanampaq kaqtam rikätsikurqan. Jina qateqninkuna alli trabajaq y makinkunaman churanqan carguta alli rikäyänampaqmi tsë igualatsikïwanqa cläru rikätsikurqan.

Jesusmi kënö willakurqan: “Ciëluchö Gobiernuqa imëka juk nuna, juk nacionman ëwakunampaq këkarnin sirweqninkunata qayëkatsirnin kapunqankunata umpakoqnömi” (Mateu 25:14). “Rey këman” chänampaq karu markaman viajaq nunawan kikinta igualatsikushqa kaptinmi, kë kaq igualatsikïchöpis tsë nuna Jesus kanqanta apostolninkunaqa cuentata qokuriyarqan (Lücas 19:12).

Tsë igualatsikïchö nunaqa, karu markata manaraq ëwakurmi, kapunqankunata sirweqninkunapa makinchö jaqirirqan. Sagrädu rurëninta kima wata pullan ruranqanchömi, Gobiernupita alli willakïkunata willakur y tsëta rurayänampaq qateqninkunata yachatsir Jesusqa alläpa ocupädu kashqa karqan. Peru ëwakunampaqnam këkarqan, tsënö karpis, pë qallanqan rurëta qateqninkuna rurar sïguiyänampaq kaqmanmi alläpa markäkurqan (Mateu 10:7; Lücas 10:1, 8, 9; igualaratsi Juan 4:38; 14:12 textukunawan).

Tsë igualatsikïchö nunaqa, ¿imanötaq sirweqninkunata kapunqankunata rakirqan? Jesusmi kënö nirqan: “Juk kaqtam pitsqa talentuta qorqan, juk kaqtanam ishkëta, y juknin kaqtanam jukta, cada ünutam yachëninkunamannö qorqan, y tsëpitam juk nacionta ëwakurqan” (Mateu 25:15). ¿Imataraq tsë sirwipakoqkuna rurayarqan patronnin qonqan qellëwan? ¿Alli trabajartsuraq patronnimpaq masta miratsiyarqan? Jesusmi apostolninkunata kënö willar sïguirqan:

“Pitsqa talentuta chaskeq kaqqa jinan höra ëwarmi negociuta rurar qallëkurqan, y pitsqa mas talentutam ganarirqan. Jina tsënöllam ishkëta chaskeq kaqpis rurarqan, y ishkë mastam ganarirqan. Peru jukllëllata chaskeq kaq sirweqqa, ëwarmi patsata uchkurir patronnimpa qellëninta pakëkurqan” (Mateu 25:16-18). ¿Imataq pasakurqan patronninkuna kutiriptin?

Jesusmi kënö willakurqan: “Atska tiempu pasariptinnam, tsë sirwipakoqkunapa patronninkuna shamurqan y pëkunata cuentata mañarqan” (Mateu 25:19). Punta ishkë sirweqkunaqa, ‘cada ünum yachëninkunamannö’ trabajayarqan. Ishkampis alli trabajaq nunakunam kayarqan y patronnin qonqan qellëtam miratsiyarqan. (Tsë witsankunaqa 19 wata trabajar-ran juk nunaqa juk talentuta ganaq). Pitsqa talentuta chaskeq kaqqa, pitsqa mastam ganarqan y ishkë talentuta chaskeq kaqnam, ishkë masta ganarqan. Patronninqa rurayanqampita kushikurmi cada ünuta kënö nirqan: “¡Allitam rurarqunki markäkïpaq y alli sirwipakoq! Juk ishkë cösaskunallachöpis markäkïpaqmi karqunki. Atska cösaskunata rikänëkipaqmi churashqëki. Patronnikiwan kushishqa kë” (Mateu 25:21).

Peru juk talentuta chaskeq kaq sirwipakoqqa manam miratsishqatsu karqan, pëmi patronninta kënö nirqan: “Noqaqa musyarqämi alläpa exigikoq nuna kanqëkita, y mana murunqëkita seganqëkita, y mana ventanqëkita ëllunqëkita. Tsëmi mantsarqä y ëwarnin patsa rurinman talentïkita pakëkurqä. Kaq këmi qomanqëki” (Mateu 25:24, 25). Tsë sirwipakoqqa manam wachëninta chaskinanllapaqpis bancuman qellëta apashqatsu karqan. Rasumpa kaqchöqa, manam patronnimpaq trabajashqatsu karqan.

Tsëmi patronninqa, “alläpa mana alli y qela sirwipakoq” nirqan. Y qellëta qochirirmi, alli trabajaq sirwipakoqninta qoykurqan. Tsëmi patronninqa cläru kënö nirqan: “Imayoqpis kaqtaqa, mastam qoyanqa, y mëtsikam kapunqa. Peru ni imannaq kaqtaqa, hasta kapunqantapis qochiriyanqam” (Mateu 25:26, 29).

Jesuspa qateqninkunaqa alleqmi tsë igualatsikïkunaman yarpachakuyänan karqan. Juk precisaq carguta Jesus qonampaq kaqtam cuentata qokuriyarqan, tsëqa karqan Jesuspa qateqninkuna kayänampaq nunakunata yachatsi cargum, y llapan puëdiyanqanmannömi tsë rurëchö alli trabajayänan karqan. Tsë igualatsikïchö sirwipakoqkunanömi, Jesuspa qateqninkunaqa ‘cada ünu yachëninkunamannö’ tsë rurëchö yanapakuyänan karqan. Peru llapan puëdinqanmannö mana ruraqta y ‘qeläkoq’ kaqtaqa manam Jesusqa chaskinqatsu.

Peru apostolninkunaqa alläpachi kushikuyarqan pëkunata Jesus kënö äninqampita: “Imayoqpis kaqtaqa, mastam qoyanqa”.

Olïvus jirkachö këkarmi, Jesusqa chunka doncëllakunapita y talentukuna qellëpita parlaq igualatsikïwan yachatsikushqa karqan. Këkämunqampaq y imëkapis imanö këkanqampa ushënimpaq apostolninkuna tapuyanqanta, ¿imata nirtaq parlar usharirqan? Üshakunapita y chiwakunapita parlaq igualatsikïwan yachatsikurmi.

Tsë willakïninchö ima pasakunqanta willakurmi qallarqan, kënömi nirqan: “Nunapa Tsurin chipapäkïkar shamurqa, llapan angelninkunawanmi shamunqa, y chipapäkïkaq gobernar täkunanmanmi täkurinqa” (Mateu 25:31). Tsënömi Jesusqa cläru rikätsikurqan, ‘nunapa Tsurimpaq’ parlarqa kikimpaq parlëkanqanta (Mateu 8:20; 9:6; 20:18, 28).

¿Imëtaq tsë igualatsikï cumplikanqa? Angelninkunawan Jesus ‘chipapäkïkar shamuptin’ y ‘chipapäkïkaq gobernar täkunanman täkuriptinmi’. Pëqa nishqanam karqan, nunapa Tsurinqa “ciëlu pukutë jananchö puëdeq këninwan y alläpa chipapäkur” y angelninkunawan shamunampaq kaqta. ¿Imëtaq tsëqa pasakunqa? “Alläpa sufrina junaqkuna pasariptinllam” (Mateu 24:29-31; Marcus 13:26, 27; Lücas 21:27). Awmi, tsë igualatsikïqa shamoq tiempuchö chipapäkïkar kutimunqan witsanmi cumplikanqa. ¿Y imataraq ruranqa?

Jesusmi kënö entienditsikurqan: “Nunapa Tsurin chipapäkïkar shamurqa [...,] llapan nacion nunakunam pëpa nöpanman ëllushqa kayanqa, y ishkë grüpumanmi nunakunata rakinqa, imëka juk mitsikoq nuna üshakunata chiwakunapita rakeqnö. Y üshakunatam derëcha kaq lädunman churanqa, peru chiwakunataqa itsoq kaq lädunmanmi” (Mateu 25:31-33).

¿Imataq üshakunata pasanqa? Jesusmi kënö nirqan: “Tsënam Reyqa derëcha kaq lädunchö këkaqkunata kënö ninqa: ‘Shayämï Teytä bendicinqan kaqkuna, y patsachö nunakuna yurikur qallayanqampita patsë qamkunapaq alistashqa Gobiernuta chaskiyë’” (Mateu 25:34). ¿Imanirtaq üshakunata Rey bendecinqa?

Kikin Reymi kënö entienditsikurqan: “Porqui mallaqarqämi, y qamkunam mikïta qoyämarqëki; yakunarqämi, y qamkunam yakuta qoyämarqëki; forastërum karqä, y qamkunam kuyëpa chaskiyämarqëki; röpämi karqantsu, y qamkunam vistitsiyämarqëki. Qeshyarqämi, y qamkunam atiendiyämarqëki. Carcelchömi llawirarqä, y qamkunam watukayämarqëki”. Tsënam üshakunaqa, juk parlakïchöqa, ‘alli kaqta ruraqkuna’, tsëkunata imë rurashqa kayanqanta tapuyanqa, tsënam Reyqa kënö contestanqa: “Kë wawqïkunapita mas pishi kaqkunapaq imatapis rurarninqa, noqapaqmi rurayarqunki” (Mateu 25:35, 36, 40, 46). Tsëkunaqa manam ciëluchö alli kaqta rurayänampaq kaqkunatsu karqan, porqui tsëchöqa manam pipis mallaqantsu ni qeshyantsu. Tsëqa Cristupa wawqinkunarëkur Patsachö rurayanqankunachi kanan karqan.

¿Imaraq pasanqa itsoq kaq lädunman Jesus churanqan chiwakunata? Pëmi kënö nirqan: “[Reymi] kënö ninqa: ‘Noqapita ëwakuyë, qamkunaqa Diablupaqwan angelninkunapaq alistashqa mana ushakaq ninapaqmi maldecishqa kayanki. Porqui mallaqarqämi, peru qamkunaqa manam mikïta qoyämarqëkitsu; y yakunarqämi, peru qamkunaqa manam yakuta qoyämarqëkitsu. Forastërum karqä, peru qamkunaqa manam kuyëpa chaskiyämarqëkitsu; röpämi karqantsu, peru qamkunaqa manam vistitsiyämarqëkitsu; qeshyarqämi y carcelchömi llawirarqä, peru qamkunaqa manam atiendiyämarqëkitsu’” (Mateu 25:41-43). Cristupa wawqinkunata kuyëpa mana tratashqa karmi, chiwakunaqa condenashqa kayanqa.

Apostolkunaqa rasllam cuentata qokuriyarqan, chiwakunaqa shamoq tiempuchö chipyëpa ushakäyänampaq condenashqa kayänampaq kaqta. Jesusmi kënö entienditsikurqan: “[Reymi] pëkunata kënö contestanqa: ‘Rasuntam niyaq, kë wawqïkunapita mas pishi kaqta mana yanaparninqa, noqatam yanapayämarqunkitsu’. Pëkunam chipyëpa ushakëman ëwayanqa, peru alli kaqta ruraqkunanam, imëyaqpis kawëman” (Mateu 25:45, 46).

Apostolninkuna tapukuyanqanta contestanqanqa, qateqninkunatapis alläpam yanapan, tsëmi imanö portakïkäyanqanman y imakunata rurëkäyanqanman alleq yarpachakuyänan.