Maslla entiendinëkipaq

1. Alläpa Puëdeq Babilonia

2. Diospa Akrashqan pï kanqanqa, ¿imëtan musyakänan karqan?

3. Yawarta doctorkuna imanö utilizäyanqan

4. ¿Ima cäsullachötaq majankunapita rakikäyanman?

5. Celebrayanqan fiestakuna

6. Muyakoq o shukukoq qeshyakuna

7. Negociuchö y ley asuntuchö

1. KAQ: Alläpa Puëdeq Babilonia

Bibliachöqa llapan mana alli religionkunapaqmi “Alläpa Puëdeq Babilonia” nin (Apocalipsis 17:5). Alläpa Puëdeq Babiloniapaq Bibliachö ima ninqanta kimallata rikärishun.

• Entëru Patsachömi mandakun. Bibliachömi nin Alläpa Puëdeq Babiloniaqa jukwan jukwan kakoq warminö kanqanta, y “mëtsika nunakunata”, “nacionkunata” y “patsachö gobernaqkunata” mandädunchö katsinqanta (Apocalipsis 17:15, 18).

• Manam gobiernukunatsu ni negociukunatsu. Alläpa Puëdeq Babiloniaqa, ‘Patsachö gobernaqkunapita’ y ‘negociantikunapita’ mas puntatam ushakanqa, tsëtam Bibliachö nin (Apocalipsis 18:9, 15).

• Diostam mana allichö quedatsin. Alläpa Puëdeq Babiloniaqa, “jukwan jukwan kakoq” warminö karmi qellëpaqrëkur y yanapayänanta munar gobiernukunawan imëkaman mëtikun (Apocalipsis 17:1, 2). Mana rasumpa kaqtam nunakunata yachatsin y culpanrëkurmi mëtsikaq wanuyashqa, tsëtam Bibliachö nin (Apocalipsis 18:23, 24).

13 kaq yachakunëkipaq kaqchö 6 kaqman kuti

2. KAQ: Diospa Akrashqan pï kanqanqa, ¿imëtan musyakänan karqan?

Diospa Akrashqan pï kanqan musyakänampaqqa 69 semänakunaran pasanan karqan (leyi Daniel 9:25).

• ¿Imëtan 69 semänakunaqa qallarqan? Jesus manaraq shamuptin 455 watachömi. Tsë watam Jerusalenta “yapë rurayänampaq” gobernador Nehemïas Jerusalenman charqan (Daniel 9:25; Nehemïas 2:1, 5-8).

• ¿Ëka tiemputan durarqan 69 semänakunaqa? Bibliachömi nin juk junaqqa juk wata cuenta kanqanta (Nümerus 14:34; Ezequiel 4:6). Tsëqa, juk semänaqa 7 watam. Tsëmi 69 semänakunata 7 kuti yupashqaqa 483 watakunaman chärin.

• ¿Imëtan cumplikarqan 69 semänakunaqa? Jesus manaraq shamuptin 455 watapita 483 watata yuparqa, Jesus shamushqanchöna 29 watamanmi chantsik.a Tsë watachömi Jesusqa bautizakur rikätsikurqan Diospa Akrashqan kanqanta (Lücas 3:1, 2, 21, 22).

15 kaq yachakunëkipaq kaqchö 5 kaqman kuti

3. KAQ: Yawarta doctorkuna imanö utilizäyanqan

Doctorkunaqa kikintsikpa yawarnintsiktam höraqa utilizäyan jampimänapaq, peru ¿imanö utilizäyanqantan Jehoväta sirweqkunapaqqa mana allitsu? Jehoväpa testïgunkunaqa manam munantsiktsu yawarnintsikta pimampis churayänanta, o kikintsikpa yawarnintsikta bolsakunachö guardaräratsir operakunqantsik höra churamänata (Deuteronomiu 15:23).

Tsëqa, ¿yawarnintsikta doctorkuna imanö utilizäyanqantan höraqa allilla kanman? Juk, ima qeshyawan këkanqantsikta musyayänampaq jipiyanqan. Ishkë, yawarnintsikta llanulla manguërapa mäquinakunaman jipirir y limpiuyäratsir tsë höralla cuerpuntsikman kutitsiyanqan, tsëtam hemodiälisis niyan. Kima, yawarnintsikta jipirir tsëpa rantin juk jampita vënantsikman churayanqan, y operayanqan höra o operar usharir yawarnintsikta kutitsiyanqan, tsëtam niyan hemodilucion. Chusku, operayanqan höra yarqoq yawarta juk mäquinawan shoqutsir y limpiuyätsir tsë höralla kutitsiyanqan. Tsëkunata rurayanqanqa allillam kanman, peru cada doctormi tsëkunataqa juknöpa juknöpa ruran. Tsëmi juk cristiänuqa alli musyänan y decidinan operayanqan höra, exäminta rurakunqan höra o jampiyanqan höra yawarninwan imata rurayänampaq kaqta. Alli decidinëkipaqqa këkunaman pensanqëkim yanapashunki:

• Yawarnikita jipirir imachöpis juk tiempu churarätsishqa kayaptinqa, ¿“tsë yawarqa cuerpüpita mana yarqoq cuentam kashqa, y manam ‘yakutanö patsaman jichanätsu’” ninëkita concienciëki permitishunkitsuraq? (Deuteronomiu 12:23, 24).

• Operayäshunqëki höra yawarnikita jipirir y juk mäquinachö limpiuyäratsir tsë höralla yapë kutitsiyämuptinqa, ¿“mana allitam rurëkä” nirtsuraq llakikunki, o allitanöllatsuraq rikanki?

39 kaq yachakunëkipaq kaqchö 3 kaqman kuti

4. KAQ: ¿Ima cäsullachötaq majankunapita rakikäyanman?

Diosnintsikpa Palabranchöqa nin pipis majampita mana rakikänampaqmi, y rakikarqa jukwan mana casakunampaqmi (1 Corintius 7:10, 11). Tsënö kaptimpis, wakin cristiänukunaqa majankunapita rakikëta decidiyan këkuna pasakuptinmi:

• Familianta mantenita mana munaptin: Wakin nunakunaqa manam familianta ni qellëwan ni imawan yanapëta munayantsu, y imannaqtam katsiyan (1 Timoteu 5:8).

• Alläpa maqaptin: Wakinqa majankunatam alläpa maqayan y maltratayan (Gälatas 5:19-21).

• Jehoväta sirwinanta alläpa michaptin: Wakinqa manam ni imanöpapis dejayantsu majankuna Jehoväta sirwiyänanta o Bibliachö ninqanta cäsukuyänanta (Hëchus 5:29).

42 kaq yachakunëkipaq kaqchö 3 kaqman kuti

5. KAQ: Celebrayanqan fiestakuna

Jehovä chikinqan fiestakunataqa manam celebrantsiktsu. Tsënö kaptimpis, cada ünum decidinantsik tsë fiestakunaman invitamashqa o tsë junaqchö pipis saludamashqa imata ruranapaq o ninapaq kaqta.

• Ima fiestachöpis saludayäshuptikiqa, ¿imataraq rurankiman? Capazchi “gracias” nirinkimanlla. Tsë fiestata imanir mana celebranqëkita musyëta munaptinqa allichi entiendiratsinkiman.

• Majëki mana Testïgu karnin fiesta junaqchö familiankunawan mikoq ëwanëkipaq nishuptikiqa, ¿imataraq rurankiman? Ëwëta decidirqa puntallapitanam majëkita entienditsinëki tsë fiestachö Jehovä chikinqankunata rurayaptinqa mana ruranëkipaq kaqta.

• Fiesta witsan patronniki mas pagashunëkipaq kaqta nishuptikiqa, ¿imataraq rurankiman? Patronniki imanir mas pagashunëkipaq kaqtam pensanëki. ¿Fiestata celebrarku masta pagashunki, o alli trabajaq kaptikiku? Tsënö pensanqëkim yanapashunki chaskinëkipaq o mana chaskinëkipaqpis.

• Fiesta witsan imatapis qarayäshuptikiqa, ¿imataraq rurankiman? Wakinkunaqa alli nuna karmi imallatapis fiesta witsan qaramantsik. Tsënö kaptimpis, tsë qaramanqantsikta chaskinapaq o mana chaskinapaq kaqta musyanapaqqa, imanir qarëkämanqantsikmanmi pensanantsik. Capazchi wakinqa Diospa contran imatapis ruranantsikta munar qaramënintsikta munayanman. Llapan ruranqantsikchömi Jehovä Diospa sirweqnin kanqantsikta rikätsikuyta munantsik, y manam llakikuyta munantsiktsu (Hëchus 23:1).

44 kaq yachakunëkipaq kaqchö 1 kaqman kuti

6. KAQ: Muyakoq o shukukoq qeshyakuna

Nuna mayintsikta kuyarmi muyakoq o shukukoq qeshyawan karqa pikunawampis juntakantsiktsu. Tsënö qeshyawan kanqantsikta mana següru karpis manam jukkunawan juntakänantsiktsu. Tsëtaqa rurantsik Teytantsik Jehovä kënö ninqanta cäsukurmi: “Qamkuna kuyakuyanqëkinömi nuna mayikikunatapis kuyayänëki” (Romänus 13:8-10).

Pipis muyakoq o shukukoq qeshyayoq karqa manam jukkunata mutsanantsu, makallapänantsu o waqupänantsu ni saludanampaq witipänantsu. Jukkuna wayinkunaman mana invitayaptimpis manam llakikunantsu. Muyakoq o shukukoq qeshyayoq karqa manaraq bautizakurmi juk anciänuta willanan, tsënöpa japallanta juk läduchö bautizayänampaq. Pipis tsënö qeshyayoq kashqa karqa, piwampis noviu o novia kanampaqqa puntataqa doctormanraqmi ëwanan. Llapankunata cuidanapaq kallpachakurmi rikätsikuntsik nuna mayintsikta kuyanqantsikta y bienintsikllata ashinapa rantin jukkunapa bienninta ashinqantsikta (Filipensis 2:4).

56 kaq yachakunëkipaq kaqchö 2 kaqman kuti

7. KAQ: Negociuchö y ley asuntuchö

Qellë asuntuchö piwampis ima acuerdumampis charqa juk documentutam ruranantsik, tsëmi yanapamäshun ima problëmamampis mana chänapaq. Tsëta ruranqantsikqa cristiänu mayintsikkunawampis yanapamäshunmi (Jeremïas 32:9-12). Tsënö kaptimpis, wakinkunaqa cristiänu mayinkunawanmi qellë asuntuchö problëmaman chäriyanman. Tsënö pasakuptinqa jinan höram altsayänan.

¿Imanötan altsashwan pipis ardëpa tumpamashqa o engañamashqaqa? (Leyi Mateu 18:15-17). Jesusmi nirqan imata ruranapaq kaqta.

1. Puntataqa, problëmachö kaqkunam japallankuna parlayänan tsëta arreglayänampaq (15 kaq versïculuta rikë).

2. Mana arreglëta puëdirqa, Jehoväta alli sirweq juk o ishkë wawqikunapa puntanchömi arreglayänampaq parlayänan (16 kaq versïculuta rikë).

3. Tsënö rurëkarpis, tsë problëmata mana arreglarqa anciänukunatam willayänan (17 kaq versïculuta rikë)

Juk wawqiwan o paniwan tsënö problëmantsik kaptinqa autoridäkunaman manaraq ëwarmi arreglëta procuranantsik, tsënömi Jehoväta y wawqi panikunata mana allichö quedatsishuntsu (1 Corintius 6:1-8). Tsënö kaptimpis, divorciakuyänan kaptin, warmi ollqu rakikar wamrankunata mëqan katsinampaq kaqta rikäyänan kaptin, segürunkunata cobrayänan kaptin, negociunkunata imapis pasaptin o ima testamentutapis rurarqa autoridäkunamanmi ëwayänan. Juk cristiänu tsënö problëmakunachö kar shumaqlla arreglanampaq autoridäkunaman ëwarqa manam Bibliachö ninqampa contrantsu rurëkan.

Tsënöllam, pipis alläpa maltrataptin, maqaptin, imantapis suwapuptin, pïnintapis wanutsiyaptin, violacion kaptin, juk wamrata alläpa maltratayaptin, violayaptin o violëta munar yatapäyaptinqa autoridäkunaman ëwayänan, y manam pensanantsu Bibliachö ninqampa contranta rurëkanqantaqa.

56 kaq yachakunëkipaq kaqchö 3 kaqman kuti