GÉNESIS
1 Callaripica Diosca cielotapish, allpatapishmi rurarca.
2 Cai allpaca mana causaipaj, chushajllami* carca. Tucui ladocunapimi achca yacucuna tiyarca, tucuimi amsa carca. Yacucuna jahuapimi Diospaj espirituca caiman chaiman cuyuricurca.
3 Chaimi Diosca: “Achijyachij luz tiyachun” nirca. Shina nijpimi achijyachij luz tiyarca. 4 Chai qꞌuipami Diosca achijyachij luz alli cashcata ricurca. Chaimantami achijyachij luztaca amsamanta chꞌicanyachi callarirca. 5 Diosca achijyachij luztaca Punlla nishpami shutichirca. Cutin amsataca Tuta nishpami shutichirca. Chashnami tutapish, punllapish tiyarca. Chaica primer punllami* carca.
6 Chai huashaca Diosca: “Yacucuna chaupipica chꞌicanyachij huaira* tiyachun. Chai huairaca ucuman caj yacucunata, jahuaman caj yacucunatapish chꞌicanyachichun” nircami. 7 Chai qꞌuipami Diosca chꞌicanyachij huairata rurashpa ucuman caj yacucunataca jahuaman caj yacucunamanta chꞌicanyachirca. Chaica chashnatajmi tucurca. 8 Diosca chai chꞌicanyachij huairataca Cielo nishpami shutichirca. Chashnami tutapish, punllapish tiyarca. Chaica segundo punllami carca.
9 Chai huashaca Diosca: “Chaquishca pamba ricurichunca cielo ucuman caj yacucunaca shujllapi tandarichun” nircami. Chaica chashnatajmi tucurca. 10 Diosca chaquishca pambataca Allpa nishpami shutichirca. Cutin tandanacushca yacucunataca Mama Cucha nishpami shutichirca. Diosca chaicuna alli cashcatami ricurca. 11 Chai qꞌuipami Diosca: “Allpapica qꞌuihuapish, muyuta cuj plantacunapish, frutacunata pꞌucuj yuracunapish ima shina cashca shinallataj huiñachun. Chaicunaca frutacunatapish, muyucunatapish cuchun” nirca. Chaica chashnatajmi tucurca. 12 Allpapica qꞌuihuapish, muyuta cuj plantacunapish, frutacunata pꞌucuj, muyuta cuj yuracunapish tucuimi ima shina cashca shinallataj huiñarca. Diosca chaicuna alli cashcatami ricurca. 13 Chashnami tutapish, punllapish tiyarca. Chaica tercer punllami carca.
14 Chai huashaca Diosca cashnami nirca: “Punllamanta tutata chꞌicanyachingapajca cielopica intipish, lunapish, estrellacunapish tiyachun. Chaicunami tiempota,* punllacunata, huatacunatapish ricuchinga. 15 Chaicunami cielomanta allpataca achijyachinga” nircami. Chaica chashnatajmi tucurca. 16 Chai qꞌuipami Diosca punllata achijyachichunca intita rurarca. Cutin tutata achijyachichunca lunatami rurarca. Shinallataj estrellacunatami rurarca. 17 Chashnami Diosca allpata achijyachichun tucui chaicunataca cielopi churarca. 18 Punllatapish, tutatapish achijyachingapaj, luzta amsamanta chꞌicanyachingapajmi chashna rurarca. Diosca chaicuna alli cashcatami ricurca. 19 Chashnami tutapish, punllapish tiyarca. Chaica cuarto punllami carca.
20 Chai huashaca Diosca: “Yacucunapica causaj animalcuna* jundarichun. Jahuata volaj* animalcunapish allpa jahuata huairapi volachuncuna” nircami. 21 Chashnami Diosca yacucunapi causaj jatun animalcunatapish, yacucunapi achcapura causaj tucui uchilla animalcunatapish ima shina cashca shinallataj rurarca. Jahuata volaj tucui animalcunatapish ima shina cashca shinallatajmi rurarca. Diosca chaicuna alli cashcatami ricurca. 22 Chai qꞌuipami Diosca paicunata bendiciashpaca: “Mirarichij, achcacuna tucushpa mama cuchapi jundarichij. Jahuata volaj animalcunapish allpa pachapi mirarichij” nirca. 23 Chashnami tutapish, punllapish tiyarca. Chaica quinto punllami carca.
24 Chai huashaca Diosca: “Allpapica paicuna ima shina cashca shinallataj animalcuna tiyachun: charina animalcunapish, llucashpa* purij animalcunapish, sachapi causaj animalcunapish ima shina cashca shinallataj allpapi tiyachun” nircami. Chaica chashnatajmi tucurca. 25 Chai qꞌuipami Diosca sachapi causaj animalcunatapish ima shina cashca shinallataj cachun, charina animalcunatapish ima shina cashca shinallataj cachun, llucashpa purij animalcunatapish ima shina cashca shinallataj cachun rurarca. Diosca chaicuna alli cashcatami ricurca.
26 Chai huashaca Diosca: “Ñucanchijman rijchaj runata rurashun. Paimi yacupi causaj animalcunata, jahuata volaj animalcunata, charina animalcunata, llucashpa purij animalcunatapish mandanga. Shinallataj tucui allpatami cuidanga” nircami. 27 Chashnami Diosca runataca paiman rijchajta rurarca. Diosman rijchajtami rurarca. Paica cꞌaritapish, huarmitapishmi rurarca. 28 Shinallataj Diosca paicunata bendiciashpaca: “Achca huahuacunata charishpa, mirarishpa allpapi jundarichij. Cai allpatapish cuidaichij. Yacupi causaj animalcunata, jahuata volaj animalcunatapish mandaichij. Allpapi causaj tucui animalcunatapish mandaichij” nircami.
29 Chai qꞌuipaca Diosca: “Ricuichij, cai allpapi tiyaj muyuta cuj tucui laya plantacunata, muyuta charij frutacunata pꞌucuj tucui laya yuracunatami cuni. Cancuna micuchunca tucui caicunatami cuni. 30 Shinallataj sachapi causaj tucui animalcuna, jahuata volaj tucui animalcuna, allpapi causaj tucui animalcuna micuchunca verdijlla qꞌuihuatami cuni” nircami. Chaica chashnatajmi tucurca.
31 Chai qꞌuipaca Diosca pai tucui imalla rurashcatami ricurca. ¡Ricuichij! Tucuimi sumaj, alli carca. Chashnami tutapish, punllapish tiyarca. Chaica sexto punllami carca.
2 Chashnami Diosca cielotapish, allpatapish, chaicunapi tucui imalla tiyashcacunatapish rurashpa tucuchirca. 2 Diosca pai ruracushcataca séptimo punllapajca* ñami tucuchishca carca. Diosca pai imalla ruracushcata tucuchishca qꞌuipami séptimo punllapica samari callarirca. 3 Chai qꞌuipami Diosca séptimo punllata bendiciashpa paipajlla chꞌicanyachirca. Chai punllapimi Diosca pai tucui imalla rurashcacunamanta samari callarirca. Paica pai tucui imalla rurasha nishcacunatami rurarca.
4 Caipica cielotapish, allpatapish rurashca tiempomantami parlan. Chai punllapimi Jehová* Diosca cielotapish, allpatapish rurarca.
5 Jehová Dios mana tamyachishcamanta, allpapi trabajangapajpish pi mana tiyashcamantami allpapica uchilla yuracunapish, shujtaj plantacunapish manaraj tiyarca. 6 Shinapish allpamanta pꞌuyu huichiyashpami tucui pambata shutujyachij carca.
7 Chai qꞌuipami Jehová Diosca ñutu allpamanta runata rurashpa paipaj singapica causaita cuj samaita pꞌucurca. Chashnami runaca causai callarirca.* 8 Shinallataj Jehová Diosca inti llujshin ladopi saquirij Edenpimi shuj huertata rurarca. Chaipimi pai rurashca runataca churarca. 9 Jehová Diosca allpapica ñahuipi sumaj ricurij, micungapaj granocunata pꞌucuj tucui laya yuracunatami huiñachirca. Shinallataj huerta chaupipica causaita cuj yuratami* huiñachirca. Ima alli cashcata, ima mana alli cashcata ricuchij yuratapishmi* huiñachirca.
10 Edenmanta jatun yacu llujshishpami huertapica regarij carca. Chai jatun yacumantami shujtaj chuscu jatun yacucuna chaupirij carca. 11 Primer jatun yacuca Pisón shutimi can. Chai jatun yacumi Havilá tucui allpata muyun. Chai allpapimi oro tiyan. 12 Chai allpapi tiyaj oroca alli oromi can. Chaipica bedeliopish, onicepishmi tiyan. 13 Segundo jatun yacuca Guihon shutimi can. Chai jatun yacumi Cus tucui allpata muyun. 14 Tercer jatun yacuca Hidequel* shutimi can. Chai jatun yacumi Asiria inti llujshin ladota rin. Cuarto jatun yacuca Éufrates shutimi can.
15 Jehová Diosca pai rurashca runataca trabajachun, cuidachunmi Edén huertapi churarca. 16 Ashtahuanpish Jehová Diosca runataca cashna nishpami mandarca: “Huertapi tiyaj tucui yuracunamantaca huijsa pajtatami* micui tucungui. 17 Shinapish ima alli cashcata, ima mana alli cashcata ricuchij yuramantaca mana micunachu cangui. Ima punlla chai yuramanta micushpaca huañunguitajmi” nircami.
18 Chaimantaca Jehová Diosca: “Cꞌaripajca sololla canaca mana allichu. Paita compañachunca shuj ayudajtami ruragrini” nircami. 19 Jehová Diosca allpamantami sacha animalcunatapish, jahuata volaj animalcunatapish rurarca. Chashna rurashpaca runa ima shutita churajta ricungapajmi chai animalcunataca cada unota paipajman aparca. Chaimantami runa shutichishca shina cada animalca chai shutihuan saquirirca. 20 Cashnami runaca charina animalcunatapish, jahuata volaj animalcunatapish, sacha animalcunatapish shutita churarca. Pero paita compañajta, paita ayudajtaca mana charircachu. 21 Chaimantami Jehová Diosca cꞌaritaca huañuita dormichirca. Pai dormicujpimi shuj costillata llujshichishpa aichataca ima shina cashca shinallataj saquirca. 22 Jehová Diosca chai llujshichishca costillamanta shuj huarmita rurashpami cꞌaripajman pusharca.
23 Chaimi cꞌarica:
“Caica ñuca tullucunamanta tullumari,
ñuca aichamanta aichamari.
Paica cꞌarimanta llujshichishca cashcamantaca
Huarmi nishcami canga” nirca.
24 Chaimantami cꞌarica paipaj yayata, paipaj mamata saquishpa paipaj huarmihuan tandanacunga.* Paicunaca shuj aichallami tucungacuna. 25 Shinapish cꞌarica paipaj huarmindijmi lluchulla carcacuna. Chashnapish mana pingarircacunachu.
3 Jehová Dios rurashca tucui sacha animalcunamantaca culebrami ashtahuan yachaj carca. Chai culebrami huarmitaca: “¿Ciertotajchu Diosca huertapi tiyaj tucui yuracunamantaca ama micunguichij nirca?” nishpa tapurca. 2 Chaimi huarmica cashna cutichirca: “Huertapi tiyaj yuracunapi pꞌucushca granotaca micui tucunchijmi. 3 Pero huerta chaupipi tiyaj yurapi pꞌucushca granomantaca Diosca: ‘Chaitaca amataj micunguichijchu. Amataj tuparinguichijchu. Chaita rurashpaca huañunguichijmi’ nircami” nirca. 4 Shina nijpimi culebraca huarmitaca cashna nirca: “Mana huañunguichijchu. 5 Ashtahuanpish ima punllami chai yuramanta micunguichij chai punllallatajmi cancunapaj ñahuicunaca pascaringa. Cancunaca Dios shinami tucunguichij: ima alli cashcatapish, ima mana alli cashcatapishmi yachaj chayanguichij. Chaitaca Diosca yachanmi” nircami.
6 Chaimi huarmica yurapi pꞌucushca granoca micungapaj alli cashcata, ñahui ricuipipish sumaj cashcata ricurca. Ari, chai yuraca sumajmi carca. Chaimantami paica chai yurapi pꞌucushcata japishpa micui callarirca. Chai qꞌuipami paipaj cusahuan cashpaca paimanpish chai yurapi pꞌucushcata cararca. Chaimi cusapish micui callarirca. 7 Chai qꞌuipaca paicunapaj ñahuicunami pascarirca, chaimi lluchulla cashcata cuentata curcacuna. Chaimantami higo pꞌangacunata sirashpa ñaupaj ladotapish, huasha ladotapish* taparircacuna.
8 Chai qꞌuipaca punllapi huaira pꞌucuj horasmi Jehová Diosca huertapi puricurca. Chaipimi cꞌarica paipaj huarmindij Dios rimashcata uyarcacuna. Chaimantami Jehová Dios ama ricuchun nishpa huertapi tiyaj yuracuna chaupipi miticurcacuna. 9 Jehová Diosca cutin cutinmi cꞌaritaca: “¿Maipitaj cangui?” nishpa cayacurca. 10 Asha tiempo qꞌuipami cꞌarica: “Huertapi can rimashcataca uyarcanimi. Pero lluchulla cashcamantami manchashpa miticurcani” nirca. 11 Chaimi Diosca: “¿Pitaj can lluchulla cashcataca huillarcari? ¿Ama micungui nishca yuramantachu micushcangui?” nishpa tapurca. 12 Shina tapujpimi cꞌarica: “Can cushca huarmimi yurapi pꞌucushcataca ñucaman curca. Chaimi micurcani” nirca. 13 Chaimi Jehová Diosca huarmitaca: “¿Imatataj rurashcanguiyari?” nirca. Shina nijpimi huarmica: “Culebrami ñucata pandachirca. Chaimantami micurcani” nirca.
14 Chaimi Jehová Diosca culebrataca cashna nirca: “Caita rurashcamantaca tucui charina animalcunapurapipish, tucui sacha animalcunapurapipish maldicishcami cangui. Cambaj huijsahuanmi llucashpa* puringui. Cambaj tucui causaipimi ñutu allpata* micungui. 15 Canhuanpish, huarmihuanpish pꞌiñanacuipimi churasha. Cambaj huahua huahuacunatapish huarmipaj huahua huahuahuanmi* pꞌiñanacuipi churasha. Paimi cantaca umapi sarunga, canca talonllapimi paitaca chugrichingui” nircami.
16 Cutin huarmitaca: “Chichu cajpica cambaj nanaitaca ashtahuanmi mirachisha, huahuacunataca nanaihuanmi huachangui. Cambaj cusahuan canataca yallitajmi munangui, paimi cantaca mandanga” nircami.
17 Adantapish* cashnami nirca: “Cambaj huarmita cazushpami ‘Ama micungui’ nishpa mandashca yuramanta micushcangui. Chaimi cambaj culpamanta allpaca maldicishca canga. Cambaj tucui causaipimi granocunata pꞌucuchingapajca allpapi sinchita trabajana cangui. 18 Allpapica casha yuracuna, mapa qꞌuihuacunami* huiñanga. Canca campopi huiñashca plantacunatami* micungui. 19 Canca allpamanta rurashcami cangui. Chaimantami allpaman tigrangacamaca jumbijta trabajashpa micungui. Canca ñutu allpamanta* rurashcami cangui, ñutu allpallamantajmi tigrangui” nircami.
20 Chai qꞌuipami Adanca paipaj huarmitaca tucui gentecunapaj* mama cana cashcamantaca Eva* nishpa shutichirca. 21 Jehová Diosca Adanpish, paipaj huarmipish churarichunmi animalcunapaj carahuan largo ropacunata rurarca. 22 Chaita rurashca qꞌuipami Jehová Diosca: “Runaca ñucanchij layallatajmi cunanca ima alli cashcatapish, ima mana alli cashcatapish yachaj chayashca. Chaimanta causaita cuj yurapi pꞌucushcata japishpa ama micuchun, ama huiñai huiñaita* causachunca...” nircami. 23 Chaita nishpaca Jehová Diosca allpapi trabajachunmi runataca Edén huertamanta llujshichishpa cacharca. Chai allpamantami runataca rurashca carca. 24 Chashnami runataca llujshichishpa cacharca. Edén huerta inti llujshin ladopica querubincunatami* churarca. Shinallataj mana pararishpa muyucuj ninahuan lunyacuj espadatami churarca. Chashnami Diosca causaita cuj yuraman yaicunata jarcarca.
4 Adanca paipaj huarmi Evahuanmi chayarirca. Chaimi Evaca chichu saquirishpa Caín shuti huahuata huacharca. Chaimantami paica: “Jehová Diospaj ayudahuanmi shuj huahuata huachashcani” nirca. 2 Chai qꞌuipaca Evaca Cainpaj huauqui Abeltami huacharca.
Abelca ovejacunata michijmi tucurca. Cutin Cainca agricultormi* tucurca. 3 Tiempohuanca Cainca allpapi pꞌucushca huaquin granocunatami Jehová Diosman ofrendata shina curca. 4 Pero Abelca punta huacharishca huaquin ovejacunatami huirandij curca. Chaimi Jehová Diosca Abeltapish, paipaj ofrendatapish alli chasquirca. 5 Pero Caintapish, paipaj ofrendatapish mana chasquircachu. Chaimantami Cainca achcata pꞌiñarishpa yallitaj llaquilla sintirirca. 6 Chaimi Jehová Diosca Caintaca cashna nirca: “¿Imamantataj yallitaj pꞌiñarishca, llaquilla canguiyari? 7 Cambiashpa, allita rurashpaca, ¿manachu ñuca ñaupajpica cutinllataj alli ricuringui? Pero can mana cambiajpi, allita mana rurajpica juchaca mishashpami canta mandasha nishpa shuyacun. ¿Chai juchamantaca canca jarcari tucunguichu?” nircami.
8 Chai qꞌuipami Cainca paipaj huauqui Abeltaca: “Campoman jacu” nirca. Ña campopi cashpami Cainca paipaj huauquita macashpa huañuchirca. 9 Qꞌuipaca Jehová Diosca Caintaca: “¿Cambaj huauqui Abelca maipitaj can?” nishpami tapurca. Chaimi Cainca: “Mana yachanichu. ¿Ñuca huauquita cuidajchari cani?” nishpa cutichirca. 10 Shina cutichijpimi Diosca cashna nirca: “¿Imatataj rurashcanguiyari? ¡Uyai! Cambaj huauquipaj yahuarca pambamantami ñucata caparicun. 11 Cunanca maldicishcami cangui. Cambaj huauquipaj yahuartami jichashcangui. Chai jichashca yahuarta millpungapaj pascarij allpamantami llujshichishpa cachashca cangui. 12 Allpapi can tarpujpica allpaca imata mana pꞌucungachu. Canca miticushpallami causangui. Allpapica caita chaitami puringui” nircami. 13 Chaimi Cainca Jehová Diostaca cashna nirca: “Ñuca pandarishcamanta castigoca mana ahuantaipaj yallitaj sinchimari. 14 Cunanca cai allpamantami llujshichishpa cachangui, cambaj ñaupajmantapish carupimi casha. Miticushpallami causasha. Allpapica caita chaitami purisha. Maijanpish ñucahuan tupashpaca huañuchingatajmi” nircami. 15 Chaimantami Jehová Diosca: “Chashna cajpica maijanpish Cainta huañuchishpaca canchis* cutinhuanmi llaquichishca canga” nirca.
Chashnami Jehová Diosca maijanpish Cainhuan tupashpa ama huañuchichunca shuj señalta Cainpaj churarca. 16 Cainca Jehová Diospaj ñaupajmanta rishpaca Nod* allpapimi causanaman rirca. Chai allpaca Edenmanta inti llujshin ladopimi saquirirca.
17 Chaimantaca Cainca paipaj huarmihuanmi chayarirca. Chaimi paipaj huarmica chichu saquirishpa Enoc shuti huahuata huacharca. Chai qꞌuipami Cainca shuj llajtata shayachi callarishpaca paipaj churi Enocpaj shutita churarca. 18 Enocca Iradpaj yayami carca. Iradca Mehujaelpaj yayami carca. Mehujaelca Metusaelpaj yayami carca. Metusaelca Lamecpaj yayami carca.
19 Lamecca ishqui huarmicunahuanmi cazararca. Punta huarmica Adá shutimi carca. Caishuj huarmica Zilá shutimi carca. 20 Adá huarmica Jabal shuti huahuatami huacharca. Jabalmi primeroca carpa huasicunapi causai callarirca. Paimi huagracunata, ovejacunatapish mirachi callarirca. 21 Paipaj huauquica Jubal shutimi carca. Paimi primeroca arpatapish, flautatapish tocai callarirca. 22 Cutin Zilá huarmica Tubal-Caín shuti huahuatami huacharca. Paimi cobremanta, fierromanta tucui laya herramientacunata ruraj carca. Tubal-Cainpaj panica Naamá shutimi carca. 23 Lamecca paipaj huarmicuna Adaman, Zilamanca caitami nirca:
“Lamecpaj huarmicuna, ñuca rimashcata uyaichijyari.
Ñuca nishca shimicunata uyaichijyari:
Ñucata chugrichij runatamari huañuchishcani.
Ari, ñucata huajtaj joventamari huañuchishcani.
24 Cainta huañuchijta canchis cutin llaquichina cajpica,
Lamecta huañuchijtacarin 77 cutinmi llaquichina canga” nircami.
25 Adanca cutinllatajmi paipaj huarmihuan chayarirca. Chaimi paipaj huarmica shuj cꞌari huahuata huacharca. Paica: “Abelta Caín huañuchishcamantami Diosca Abelpaj randi shujtaj churita cushca” nishpami Set* shutita churarca. 26 Setpish shuj churitami charirca. Chai churitaca Enós nishpami shutichirca. Chai tiempopimi gentecunaca Jehová Diospaj shutita nishpa mañai callarircacuna.
5 Caipica Adanpaj huahua huahuacuna picunalla cashcatami parlan. Diosca Adanta rurai punllaca paiman rijchajtami rurarca. 2 Paica cꞌaritapish, huarmitapishmi rurarca. Diosca paicunata rurai punllami paicunataca bendiciashpa Runa* nishpa shutichirca.
3 Adanca 130 huatacunata charishpami paiman rijchaj shuj churita charirca. Paitaca Set nishpami shutichirca. 4 Setta charishca qꞌuipaca Adanca 800 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca. 5 Adanca 930 huatacunatami causarca. Chai qꞌuipami paica huañurca.
6 Setca 105 huatacunata charishpami Enós shuti churita charirca. 7 Enosta charishca qꞌuipaca Setca 807 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca. 8 Setca 912 huatacunatami causarca. Chai qꞌuipami paica huañurca.
9 Enosca 90 huatacunata charishpami Quenán shuti churita charirca. 10 Quenanta charishca qꞌuipaca Enosca 815 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca. 11 Enosca 905 huatacunatami causarca. Chai qꞌuipami paica huañurca.
12 Quenanca 70 huatacunata charishpami Mahalalel shuti churita charirca. 13 Mahalalelta charishca qꞌuipaca Quenanca 840 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca. 14 Quenanca 910 huatacunatami causarca. Chai qꞌuipami paica huañurca.
15 Mahalalelca 65 huatacunata charishpami Jared shuti churita charirca. 16 Jaredta charishca qꞌuipaca Mahalalelca 830 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca. 17 Mahalalelca 895 huatacunatami causarca. Chai qꞌuipami paica huañurca.
18 Jaredca 162 huatacunata charishpami Enoc shuti churita charirca. 19 Enocta charishca qꞌuipaca Jaredca 800 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca. 20 Jaredca 962 huatacunatami causarca. Chai qꞌuipami paica huañurca.
21 Enocca 65 huatacunata charishpami Matusalén shuti churita charirca. 22 Matusalenta charishca qꞌuipaca Enocca 300 huatacunahuanmi causarca. Paica Dioshuanmi* purishpa catirca. Shinallataj ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca. 23 Enocca 365 huatacunatami causarca. 24 Enocca Dioshuanmi purishpa catirca. Dios paita shujtaj ladoman apashcamantami Enoctaca pi mana cutinca ricurca.
25 Matusalenca 187 huatacunata charishpami Lamec shuti churita charirca. 26 Lamecta charishca qꞌuipaca Matusalenca 782 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca. 27 Matusalenca 969 huatacunatami causarca. Chai qꞌuipami paica huañurca.
28 Lamecca 182 huatacunata charishpami shuj churita charirca. 29 Paica chai churitaca Noé* shutitami churarca. Lamecca: “Cai huahuami Jehová Dios maldicishca allpapi ñucanchij maquicunahuan sinchita esforzarishpa trabajanamantaca alivianga”* nircami. 30 Noeta charishca qꞌuipaca Lamecca 595 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca. 31 Lamecca 777 huatacunatami causarca. Chai qꞌuipami paica huañurca.
32 Noeca ña 500 huatacunata charishpami Sem, Cam, Jafet shuti churicunata charirca.
6 Runacunaca tucui allpa pachapi mirari callarishpaca ushushicunatami charircacuna. 2 Chaimi Diospaj churicunaca* runacunapaj ushushicuna mai sumaj cashcata ricui callarircacuna. Chaimantami paicuna munashca tucui huarmicunahuan cazarai callarircacuna. 3 Jehová Diosca: “Runacunaca juchayujmi can. Paicuna causashpa caticuchunllaca mana saquishachu. Chaimantami paicunaca 120 huatacunallata causangacuna” nircami.
4 Chai punllacunapipish, chai punllacuna qꞌuipapish nefilimcunaca* ñami cai allpapi carcacuna. Chai tiempopimi Diospaj churicunaca runacunapaj ushushicunahuan chayarishpa huahuacunata charircacuna. Chaicunami ñaupa punllacunapica fuerzasapa, famoso runacuna carca.
5 Jehová Diosca cai allpapi runacuna yallitaj millaita rurashpa caticujtami ricurca. Paicunapaj shungupipish tucui tiempo mana allita rurana yuyailla cajtami ricurca. 6 Chaimantami Jehová Diosca allpapi runata rurashcamantaca yallitaj llaquirirca,* paipaj shungupipish achcatami nanarirca. 7 Chaimi Jehová Diosca: “Ñuca rurashca runacunatami allpamanta chingachigrini. Runacunatapish, charina animalcunatapish, llucashpa* purij animalcunatapish, jahuata volaj animalcunatapishmi chingachigrini. Paicunata rurashcamantaca yallitajmi llaquirini” nirca. 8 Shinapish Noeca Jehová Diospaj ñaupajpica allimi ricurirca.
9 Caipica Noepaj causaimantami parlan.
Noeca cashcata ruraj* runami carca. Pai causashca punllacunapi causaj gentecunapurapica ima culpata mana charijmi carca. Paica Dioshuanmi purirca. 10 Tiempohuanca Noeca quimsa churicunatami charirca. Paicunaca: Sem, Cam, Jafet shuticunami carca. 11 Diosca cai allpa llaquinai cashcata, millai ruraicunahuan junda cashcatami ricurca. 12 Ari, Diosca cai allpata ricushpaca llaquinai cashcatami ricurca. Cai allpapi causaj tucui gentecunami mana allicunata rurashpalla causacurcacuna.
13 Chai qꞌuipami Diosca Noemanca cashna nirca: “Allpapica millai gentecunapaj culpamantami mana alli ruraicuna jundarishca. Chaimantami tucui causajcunata tucuchinata decidishcani.* Gentecunatapish, allpapi tucui imalla tiyajcunatapishmi tucuchigrini. 14 Alli maderahuan* shuj arcata* rurai. Cuartocunata rurashpa ucu ladotapish, jahua ladotapish breahuan* llihuingui.* 15 Arcataca cashna rurangui: largomanca 134 metrocunata,* anchomanca 22 metrocunata,* altomanca 13 metrocunatami* midina can. 16 Arcataca quimsa pisota rurangui. Luz yaicuchunca techomanta uriman 44 centimetrocuna yallipi* shuj ventanata* rurangui. Arcaman yaicungapajpish shuj ladomanca punguta rurangui.
17 Ñucaca shuj jatun tamyatami* cachagrini. Chai tamyami cai allpapi jundarishpa allpapi tucui causajcunatapish, samaita charijcunatapish tucui tucuchinga. Allpapi tucui causajcunami huañunga. 18 Cunanca canhuanmi shuj ari ninacuita* ruracuni. Canca cambaj churicunahuan, cambaj huarmihuan, cambaj nueracunahuanmi arcaman yaicuna cangui. 19 Shinallataj arcamanca cada animalmantami ishqui ishquita canhuan yaicuchina cangui. Shuj cꞌarita, shuj huarmitami yaicuchina cangui. Chashnami causashpa catingacuna. 20 Jahuata volaj animalcunapish ima shina cashca shinallataj, charina animalcunapish ima shina cashca shinallataj, llucashpa purij animalcunapish ima shina cashca shinallatajmi ishqui ishqui can maipi cashcaman rishpa arcaman yaicungacuna. Chaipimi causashpa catichun cuidana cangui. 21 Canpish micungapaj, animalcunapish micuchunca tucui laya micunacunatami tandachina cangui” nircami.
22 Noeca Dios mandashcataca tucuitami rurarca. Paica Dios nishca shinallatajmi rurarca.
7 Chai qꞌuipami Jehová Diosca Noetaca cashna nirca: “Canpish, cambaj familiapish arcaman yaicuichij. Cai punllapi causaj gentecunapurapica canllatami cashcata ruraj* cajta ricushcani. 2 Chuya animalcunataca chai layallatatajmi canchista* apana cangui: cꞌari animalcunata, huarmi animalcunatami apana cangui. Pero mana chuya animalcunataca ishquillatami apana cangui: shuj cꞌari animalta, shuj huarmi animaltallami apana cangui. 3 Jahuata volaj animalcunamantapish canchistami apana cangui: cꞌari animalcunata, huarmi animalcunatapishmi apana cangui. Chashnami chai animalcunaca tucui allpa pachapi causashpa catingacuna. 4 Ñucaca canchis punllacunallapimi allpapica 40 punllacunata, 40 tutacunata tamyachisha. Chashnami ñuca rurashca tucui causajcunataca allpamanta chingachisha” nircami. 5 Noeca Jehová Dios mandashcataca tucuitami rurarca.
6 Jatun Tamya* cai allpata tapajpica Noeca 600 huatacunatami charirca. 7 Jatun Tamya manaraj callarijpimi Noeca paipaj churicunandij, paipaj huarmindij, paipaj nueracunandij arcaman yaicurca. 8 Chuya animalcunapish, mana chuya animalcunapish, jahuata volaj animalcunapish, allpapi causaj tucui animalcunapishmi 9 Noé maipi cashcaman rishpa arcamanca ishqui ishqui yaicurcacuna. Noeman Dios mandashca shinami cꞌari animalcunapish, huarmi animalcunapish yaicurcacuna. 10 Canchis punllacuna qꞌuipami allpapica Jatun Tamya urmarca.
11 Noé 600 huatacunata charijpimi, segundo quillapaj 17 punllapica jahua pachapi caj achca yacucuna tallirirca. Jahua pacha pungucunapishmi pascarirca. 12 Chashnami allpapica 40 punllacunata, 40 tutacunata dimastij tamyarca. 13 Chai punllallatajmi Noeca Sem, Cam, Jafet shuti paipaj churicunandij, paipaj huarmindij, paipaj quimsa nueracunandij arcaman yaicurca. 14 Paicunahuanca sachapi causaj tucui laya animalcuna, tucui laya charina animalcuna, allpapi llucashpa* purij tucui laya animalcuna, jahuata volaj tucui laya animalcuna, alasyuj tucui laya animalcunami arcaman yaicurcacuna. 15 Samaita charij tucui laya animalcunami Noé maipi cashcaman rishpa arcamanca ishqui ishqui yaicurcacuna. 16 Dios Noeman mandashca shinami tucui laya cꞌari animalcunapish, tucui laya huarmi animalcunapish arcaman yaicurcacuna. Chai qꞌuipami Jehová Diosca arca punguta huichcarca.
17 Allpapica 40 punllacunatami Jatun Tamyaca urmacurcalla. Yacucunaca jundarishpami arcataca alzashpa allpamanta jahuaman huambuchirca. 18 Yacucuna jundarishpami allpataca tapashpa catirca. Pero arcaca yacu jahuapimi huambucurca. 19 Yacucuna ashtahuan ashtahuan jundarishpami tucui cai allpapi tiyaj tucui jatun urcucunatapish taparca. 20 Urcucuna puntamantaca casi canchis metrocunahuan* jahuatami yacucunaca jundarca.
21 Chaimantami allpapi causajcunaca tucui huañurca: jahuata volaj animalcunapish, charina animalcunapish, sacha animalcunapish, allpapi achcapura causaj uchilla animalcunapish, tucui gentecunapishmi huañurca. 22 Allpapi tucui causajcunapish, samaita charijcunapishmi huañurca. 23 Diosca* allpapi causajcunataca tucuitami chingachirca. Gentecunatapish, charina animalcunatapish, sachapi causaj animalcunatapish, llucashpa purij animalcunatapish, jahuata volaj animalcunatapish tucuitami tucuchirca.* Noellami paihuan arca ucupi cajcunandij quishpirircacuna. 24 Yacucunaca 150 punllacunatami allpataca tapashpa catirca.
8 Pero Noetapish, arca ucupi caj sacha animalcunatapish, charina animalcunatapish Diosca mana cungarircachu.* Chaimantami Diosca allpata huaira pꞌucuchun saquirca. Chaimi yacucunaca uriyarca. 2 Chai punllaca jahua pachapi caj achca yacucunaca ña mana urmarcachu. Jahua pacha pungucunapishmi huichcarirca. Chashnami ña mana ashtahuan tamyarca. 3 Yacucunaca asha ashami allpamantaca chaquirishpa catirca. 150 punllacuna qꞌuipaca ñami achcata uriyashca carca. 4 Séptimo quillapaj 17 punllapica arcaca Ararat urcucuna jahuapimi saquirirca. 5 Yacucunaca décimo quillacamami uriyashpa catirca. Décimo quillapaj primer punllapica urcu puntacunami ricuri callarirca.
6 Noeca 40 punllacuna qꞌuipami arcapi rurashca ventanata pascashpa 7 canllaman shuj cuervota cacharca. Chai cuervoca pamba chaquiringacamami caiman chaiman volacurcalla.
8 Chai qꞌuipaca Noeca allpamanta yacu ashtahuan uriyashcata yachangapajmi shuj palomata canllaman cacharca. 9 Pero allpapi yacu todavía tiyashcamantami palomaca maipi tiyarinata* mana japishpa arcaman tigrarca. Chaimi Noeca paipaj maquita chutashpa palomataca arcaman yaicuchirca. 10 Canchis punllacunahuan shuyashpaca cutinllatajmi palomataca arcamanta canllaman cacharca. 11 Palomaca chishi ladotami tigrarca. ¡Noeca cunanlla pꞌitishca olivo pꞌangata picopi charicujtami ricurca! Chaimi paica allpamanta yacu ashtahuan uriyashcata cuentata curca. 12 Noeca canchis punllacunahuan shuyashpami palomataca cutinllataj canllaman cacharca. Pero palomaca ña mana tigrarcachu.
13 Noé 601 huatacunayuj cajpimi, primer quillapaj punta punllapica allpamanta yacucuna anchurishca carca. Chaimi Noeca arca techota ashata anchuchishpa pamba chaquiricujta ricurca. 14 Segundo quillapaj 27 punllapica allpaca tucuimi chaquirirca.
15 Chai qꞌuipaca Diosca Noetaca cashnami nirca: 16 “Arcamantaca cambaj huarmindij, cambaj churicunandij, cambaj nueracunandij llujshi. 17 Canhuan caj tucui animalcunatapish llujshichi: jahuata volaj animalcunatapish, charina animalcunatapish, sacha animalcunatapish, llucashpa* purij animalcunatapish llujshichi. Chashnami tucui cai allpata rishpa, mirarishpa achcacuna tucunga” nircami.
18 Chaimi Noeca paipaj churicunandij, paipaj huarmindij, paipaj nueracunandij arcamanta llujshirca. 19 Tucui animalcunami arcamantaca grupo grupopi* llujshircacuna. Llucashpa purij tucui animalcunapish, jahuata volaj tucui animalcunapish, allpapi causaj tucui animalcunapishmi llujshirca. 20 Chai huashaca Noeca shuj altarta* rurashpami chai jahuapica chuya animalcunamanta huaquin animalcunata, jahuata volaj animalcunamanta huaquin animalcunatapish rupachishpa ofrendata shina Jehová Diosman curca. 21 Chai rupachishca ofrendacunaca Jehová Diospajca mishquijllatami ashnarca. Chaimi Jehová Diosca paipaj shungupica cashna nirca: “Runacunapaj culpamantaca allpataca ña mana nunca maldicishachu. Runacunaca jovenmantami paicunapaj shungupica mana allita rurana yuyailla causancuna. Allpapi tucui causajcunataca cutinca mana nunca cashna shina tucuchishachu. 22 Cunanmantaca allpapica siempremi tarpuna punllacunapish, cosechana punllacunapish, chiri punllacunapish, cunuj punllacunapish, usia punllacunapish, tamya punllacunapish tiyanga. Shinallataj punllapish, tutapishmi tiyanga” nircami.
9 Diosca Noetapish, Noepaj churicunatapish bendiciashpaca cashnami nirca: “Achca huahuacunata charishpa, mirarishpa allpapi jundarichij. 2 Allpapi causaj tucui animalcunami cancunataca manchangacuna. Jahuata volaj animalcunapish, allpapi causaj tucui animalcunapish, mama cuchapi causaj animalcunapishmi cancunataca manchangacuna. Cunanca chai animalcunataca cancunapaj maquipimi churani. 3 Allpapi causaj animalcunamantaca maijantapish micui tucunguichijmi. Cancuna micuchun verdijlla plantacunata cushca shinallatajmi animalcunatapish micuchun cuni. 4 Yahuarhuan caj aichallatami mana micuna canguichij. Yahuarca causaitami ricuchin. 5 Maijanpish shuj runata huañuchijpica paitaca castigashami. Maijan animalpish shuj runata huañuchishpaca huañunami can. Maijan runapish paipaj huauquita huañuchijpica paitaca castigashami. 6 Diosca runataca paiman rijchajtami rurarca. Chaimantami shuj runata maijan huañuchijpica paitapish shujtaj runa huañuchinga. 7 Cancunaca achca huahuacunata charishpa, mirarishpa, achcacuna tucushpa allpapi jundarichij” nircami.
8 Chai qꞌuipami Diosca Noemanpish, Noepaj churicunamanpish cashna nirca: 9 “Cunanmi cancunahuanpish, cancunapaj huahua huahuacunahuanpish shuj ari ninacuita rurani. 10 Shinallataj arcamanta cancunahuan llujshij tucui animalcunahuan, alasyuj animalcunahuan, charina animalcunahuan, sacha animalcunahuan, allpapi causaj tucui animalcunahuanmi shuj ari ninacuita rurani. 11 Cancunahuanca cai ari ninacuitami* rurani: gentecunata, animalcunata tucuchingapaj, cai allpatapish llaquichingapajca cutinca mana nunca shuj jatun tamyata cachashachu” nircami.
12 Diosca caitapishmi nirca: “Cancunahuanpish, cancunahuan caj animalcunahuanpish ari ninacushcata ricuchij señalca* caimi can. Cai ari ninacushcaca qꞌuipa huiñaicunapajpishmi canga: 13 pꞌuyupica ñuca cuichitami* churani. Chai cuichimi allpapi causajcunahuan ari ninacushcata ricuchij señal canga. 14 Cielopi pꞌuyuta jundachishpa ñuca tamyachijpica pꞌuyupica siempremi cuichi ricuringa. 15 Chaipimi cancunahuanpish, tucui laya animalcunahuanpish ñuca ari ninacushcata siempre yuyarisha. Allpa pachapi tucui causajcunata tucuchingapajca ña mana nunca shuj jatun tamya tiyangachu. 16 Pꞌuyupi shuj cuichi ricurijpica chaitaca siempremi ricusha. Chaita ricushpami allpa pachapi causaj tucui gentecunahuan, animalcunahuanpish huiñaipaj ñuca ari ninacushcata yuyarisha” nircami.
17 Diosca cutinllatajmi Noemanca: “Allpapi tucui causajcunahuan ari ninacushcata ricuchij señalca caimi can” nirca.
18 Arcamanta llujshij Noepaj churicunaca Sem, Cam, Jafetmi carca. Qꞌuipamanca Cam runaca Canaanpaj* yayami tucurca. 19 Cai quimsa runacunami Noepaj churicuna carca. Tucui cai allpapi causaj gentecunaca paicunamantami mirarirca.
20 Noeca allpapi trabajai callarishpami shuj uva chagrata tarpurca. 21 Paica vinota ubyashpa macharishpami paipaj carpa huasi ucupi llatanarirca. 22 Canaanpaj yaya Cam runami paipaj yaya lluchulla cashcata ricurca. Chaimi canllaman caj paipaj ishqui huauquicunaman huillarca. 23 Shina huillajpimi Sempish, Jafetpish shuj jahua churanata ishquindij japishpa, paicunapaj rigra jahuapi churashpa tigraman* purishpa yaicurcacuna. Ña yaicushpaca shujtaj ladoman ñahuita churashpami chai churanahuan paicunapaj yayata tapachircacuna. Chashnami paicunapaj yaya lluchulla cashcataca mana ricurcacuna.
24 Noeca ña machai pasajpimi rijcharirca. Chaipimi paipaj qꞌuipa churi imata rurashcata yachaj chayarca. 25 Paica:
“Canaanca maldicishca cachun.
Paipaj huauquicunapurapica esclavo cachun”* nircami.
26 Shinallataj cashnami nirca:
“Sempaj Jehová Diosca alabashca cachun.
Canaanca Sempaj esclavo cachun.
27 Diosca Jafetmanca achca allpacunata cuchun.
Jafetca Sempaj carpa huasicunapi causachun.
Canaanca Jafetpajpish esclavo cachun” nircami.
28 Jatun Tamya* tiyashca qꞌuipaca Noeca 350 huatacunahuanmi causarca. 29 Noeca 950 huatacunatami causarca. Chai qꞌuipami paica huañurca.
10 Caipica Noepaj churicunapaj causaimantami parlan. Paicunaca Sem, Cam, Jafet shuticunami carca.
Paicunaca Jatun Tamya* tiyashca qꞌuipami huahuacunata charirca. 2 Jafetpaj churicunaca Gómer, Magog, Madái, Javán, Tubal, Mesec, Tirás shuticunami carca.
3 Gomerpaj churicunaca Askenaz, Rifat, Togarmá shuticunami carca.
4 Javanpaj churicunaca Elisá, Tarsis, Kitim, Dodanim shuticunami carca.
5 Chai runacunapaj huahua huahuacunamanta maijancunaca islacunapi causanamanmi rircacuna. Paicunaca quiquin rimaita rimajcunapura, familiacunapura, llajtacunapurami paicunapaj allpacunapi causai callarircacuna.
6 Cam runapaj churicunaca Cus, Mizraim, Put, Canaán shuticunami carca.
7 Cus runapaj churicunaca Sebá, Havilá, Sabtá, Raamá, Sabtecá shuticunami carca.
Raamapaj churicunaca Seba, Dedán shuticunami carca.
8 Cus runaca Nemrodpaj yayapishmi carca. Nemrodmi cai allpapica achca poderta charij punta runa carca. 9 Nemrodca animalcunata huañuchij* sinchi runa, Jehová Diospaj contra jatarij runami carca. Chaimantami pitapish Nemrodhuan comparashpaca: “Paica Nemrod shina animalcunata huañuchij sinchi runa, Jehová Diospaj contra jatarij runamari” nincuna. 10 Nemrodca Babel, Erec, Akkad, Calné llajtacunapimi puntaca mandai callarirca. Chai llajtacunaca Sinar allpapimi carca. 11 Chai allpamantaca Asiria ladomanmi rirca. Chaipimi Nínive, Rehobot-Ir, Cálah llajtacunata shayachirca. 12 Shinallataj Resen llajtatami shayachirca. Resen llajtaca Nínive llajtamanta Cálah llajtaman rinapimi carca. Chai tucui llajtacunami jatun llajta nishca can.
13 Mizraimca Ludimpaj yayami carca. Shinallataj Anamimpaj, Lehabimpaj, Naftuhimpaj, 14 Patrusimpaj, Casluhimpaj, Caftorimpaj yayami carca. Casluhimmi filisteocunapaj ñaupa yaya can.
15 Canaanca Sidonpaj, Hetpaj yayami carca. Sidonca paipaj punta churimi carca. 16 Shinallataj Canaanca jebuseocunapaj, amorreocunapaj, guirgaseocunapaj, 17 heveocunapaj, arqueocunapaj, sineocunapaj, 18 arvadeocunapaj, zemareocunapaj, hamateocunapaj yayami carca. Tiempohuanca cananeocunapaj familiacunaca caita chaitami rircacuna. 19 Cananeocunapaj allpacunaca Sidonmanta callarishpaca Gaza cꞌuchullapi saquirij Guerarcamami carca. Shinallataj Sodomacama, Gomorracama, Admacama, Zeboyimcamami carca. Chai llajtacunaca Lasa cꞌuchullapimi carca. 20 Caicunami Cam runapaj huahua huahuacuna carca. Tucui caicunami paicunapaj familiacunapish, paicunapaj rimaicunapish, paicunapaj allpacunapish, paicunapaj llajtacunapish carca.
21 Sempishmi churicunata charirca. Paimi Eberpaj tucui huahua huahuacunapaj ñaupa yaya carca. Paica Jafetpaj qꞌuipa huauquimi carca.* 22 Sempaj churicunaca Elam, Asur, Arpaksad, Lud, Aram shuticunami carca.
23 Arampaj churicunaca Uz, Hul, Guéter, Mas shuticunami carca.
24 Arpaksadca Selapaj yayami carca. Selaca Eberpaj yayami carca.
25 Eberca ishqui churicunatami charirca. Punta churica Péleg* shutimi carca. Pai causashca tiempopimi allpapi causaj gentecunaca chꞌicanyarirca.* Chaimantami cai shutita churarca. Pelegpaj huauquica Joctán shutimi carca.
26 Joctanca Almodadpaj yayami carca. Shinallataj Selefpaj, Hazarmavetpaj, Jerahpaj, 27 Hadorampaj, Uzalpaj, Diclapaj, 28 Obalpaj, Abimaelpaj, Sebapaj, 29 Ofirpaj, Havilapaj, Jobabpaj yayami carca. Tucui caicunami Joctanpaj churicuna carca.
30 Paicunaca Mesá allpacunamanta callarishpaca Inti llujshin lado urcucunapi saquirij Sefar allpacunacamami causarcacuna.
31 Caicunami Sempaj huahua huahuacuna carca. Tucui caicunami paicunapaj familiacunapish, paicunapaj rimaicunapish, paicunapaj allpacunapish, paicunapaj llajtacunapish carca.
32 Caicunami Noepaj churicunamanta shamuj familiacuna carca. Tucui caicunami paicunapaj huahua huahuacunapish, llajtacunapish carca. Jatun Tamya tiyashca qꞌuipaca cai familiacunamantami allpapica tucui laya gentecuna mirarirca.
11 Chai punllacunapica allpapica tucuicunami shujlla rimaita, chai laya palabracunallatataj rimajcuna carca. 2 Gentecunaca inti llujshin ladoman rishpaca Sinar allpapi shuj pamba tiyashcatami ricurcacuna. Chaimantami chaipi causai callarircacuna. 3 Paicunaca caishuj chaishuj parlanacushpami: “¡Jacuchij! Ladrillocunata rurashpa ninapi cusashunchij” nircacuna. Shinaca rumicunapaj randica ladrillocunatami utilizarcacuna. Cutin mezclataca breahuanmi* rurarcacuna. 4 Shinallataj paicunaca: “¡Jacuchij! Shuj llajtata shayachishunchij. Cieloman chayaj shuj torretapish shayachishunchij. Chashnami ñucanchijca famoso tucushun, tucui cai allpatapish mana caita chaita rishunchu” nircacunami.
5 Shinapish Jehová Diosca chai llajtatapish, runacuna shayachi callarishca torretapish ricungapajmi uriyarca. 6 Chaimi Jehová Diosca cashna nirca: “Paicunaca shujlla pueblo cashcamanta, shujlla rimaita rimashcamantaca ricui imatami rurai callarishcacuna. Cunanca paicuna imata munashcatami rurangacuna. 7 ¡Jacu! Chaiman uriyashpa paicunapura ama intindinacuchunca chꞌican chꞌican rimaicunapi rimachishun” nircami. 8 Chashnami Jehová Diosca paicunataca chai llajtamanta tucui allpata richun caita chaita cacharca. Chaimi asha asha chai llajtata shayachinata saquircacuna. 9 Chaimantami chai llajtataca Babel* nishpa shutichircacuna. Chaipimi Jehová Diosca tucui allpamanta gentecunataca chꞌican chꞌican rimaicunapi rimachirca. Shinallataj Jehová Diosca gentecunataca tucui allpatami caita chaita cacharca.
10 Caipica Sempaj causaimantami parlan.
Semca Jatun Tamya* tiyashca ishqui huatacuna qꞌuipami 100 huatacunata charishpa Arpaksad shuti churita charirca. 11 Arpaksadta charishca qꞌuipaca Semca 500 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca.
12 Arpaksadca 35 huatacunata charishpami Selá shuti churita charirca. 13 Selata charishca qꞌuipaca Arpaksadca 403 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca.
14 Selaca 30 huatacunata charishpami Éber shuti churita charirca. 15 Eberta charishca qꞌuipaca Selaca 403 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca.
16 Eberca 34 huatacunata charishpami Péleg shuti churita charirca. 17 Pelegta charishca qꞌuipaca Eberca 430 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca.
18 Pelegca 30 huatacunata charishpami Reú shuti churita charirca. 19 Reuta charishca qꞌuipaca Pelegca 209 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca.
20 Reuca 32 huatacunata charishpami Serug shuti churita charirca. 21 Serugta charishca qꞌuipaca Reuca 207 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca.
22 Serugca 30 huatacunata charishpami Nacor shuti churita charirca. 23 Nacorta charishca qꞌuipaca Serugca 200 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca.
24 Nacorca 29 huatacunata charishpami Taré shuti churita charirca. 25 Tareta charishca qꞌuipaca Nacorca 119 huatacunahuanmi causarca. Paica ashtahuan churicunata, ushushicunatami charirca.
26 Tareca 70 huatacunata ña charishpaca Abrán, Nacor, Harán shuti churicunatami charirca.
27 Caipica Tarepaj causaimantami parlan.
Tareca Abranpaj, Nacorpaj, Haranpaj yayami carca. Haranca Lotpaj yayami carca. 28 Haranca paipaj yaya Taré causacujpirajmi pai huacharishca llajtapi huañurca. Chai llajtaca caldeocunapaj Ur llajtami carca. 29 Cutin Abranpish, Nacorpish cazararcacunami. Abranpaj huarmica Sarái shutimi carca. Nacorpaj huarmica Milcá shutimi carca. Paica Haranpaj ushushimi carca. Haranca Milcapaj, Iscapaj yayami carca. 30 Pero Saraica mana huachaj huarmi cashcamantami huahuacunataca mana charirca.
31 Tareca Canaán allpacunaman ringapajmi caldeocunapaj Ur llajtamanta llujshirca. Paihuanca paipaj churi Abranta, paipaj nuera Saraita, paipaj nieto Lottami pusharca. Lotca Haranpaj churimi carca. Cutin Saraica Tarepaj churi Abranpaj huarmimi carca. Tucuicuna tandalla rishpami tiempohuanca Harán llajtaman chayashpa chaipi causai callarircacuna. 32 Tareca 205 huatacunatami causarca. Chai qꞌuipami paica Haranpi huañurca.
12 Jehová Diosca Abrantaca cashnami nirca: “Cambaj llajtamanta llujshishpa cambaj familiatapish, cambaj yayapaj familiatapish saquishpa ri. Ñucami can maiman rina llajtata ricuchisha. 2 Cambaj huahua huahuacunataca shuj jatun llajtatami rurasha. Cantaca bendiciashami, cambaj shutitapish jatunyachishami. Canmantami tucui llajtacunapish bendiciashca canga. 3 Canta bendiciajcunataca bendiciashami, canta maldicijcunataca* maldicishami. Canmantami tucui llajta familiacunaca bendiciashca canga” nircami.
4 Chaimi Abranca Jehová Dios nishcata cazushpa chaimanta rirca. Lotpish paihuanmi rirca. Abranca 75 huatacunata charishpami Haranmanta rirca. 5 Paica Canaán allpacunaman rishpaca paipaj huarmi Saraitapish, paipaj sobrino Lottapish,* Haranpi paicunahuan caj tucui sirvijcunatapishmi pushashpa rirca. Shinallataj Haranpi mirachishca tucui cosascunatapishmi apashpa rirca. Canaán allpacunaman chayashpaca 6 Abrahanca Siquem llajtaman chayangacamami tucui chai llajtata pasashpa rirca. Siquem llajtaca Morepi tiyaj jatun yuracuna cꞌuchullapimi carca. Chai tiempopica cananeocunami chai llajtapica causacurcacuna. 7 Jehová Diosca Abranman ricurishpaca: “Cai allpataca cambaj huahua huahuacunamanmi cusha” nircami. Chai qꞌuipami Abranca Jehová Dios paiman ricurishca lugarpi Diospaj shuj altarta rurarca. 8 Qꞌuipaca Betelmanta inti llujshin ladoman caj urcucunamanmi rirca. Paica Betel llajtamanta Hai llajtaman rinapimi paipaj carpa huasita shayachirca. Betelca inti huashicun ladopimi carca. Cutin Haica inti llujshin ladopimi carca. Chaipimi Jehová Diospaj shuj altarta rurashpa, Jehová Diospaj shutita nishpa paita adorai callarirca. 9 Chai qꞌuipaca Abranca paipaj carpa huasita alzashpami caipi chaipi causashpa Négueb ladoman rirca.
10 Chai punllacunapica Canaán llajtapica achca yaricaimi tiyarca. Chashna achca yaricai tiyashcamantami Abranca Egipto llajtaman uriyashpa asha tiempota* chaipi saquirirca. 11 Egipto llajtaman ña yaicugrishpaca Abranca paipaj huarmi Saraitaca cashnami nirca: “Uyahuai, canca sumaj huarmimi cangui. 12 Egipciocuna canta ricushpaca ‘Chai huarmica paipaj huarmimari’ ningacunami. Paicunaca ñucata huañuchishpami cantaca causachun saquingacuna. 13 Ñucata ama huañuchichun, ashtahuanpish canmanta ñucata alli tratachunca ñuca pani cashcata huillapai” nircami.
14 Abrán Egiptoman yaicujpica chai ratomi egipciocunaca Sarái yallitaj sumaj huarmi cashcata ricurcacuna. 15 Faraón churashca mandajcunapish Saraita ricushpaca ‘paica sumaj huarmimari’ nishpami faraonman huillarcacuna. Chaimi Saraitaca faraonpaj huasiman pusharcacuna. 16 Faraonca Saraimantami Abrantaca alli tratarca. Paica Abranmanca ovejacunata, vacacunata, burrocunata, camellocunata, sirvij cꞌaricunata, sirvij huarmicunatapishmi curca. 17 Pero Abranpaj huarmi Saraimantami Jehová Diosca faraontapish, faraonpaj huasipi cajcunatapish achcata llaquichirca. 18 Chaimi faraonca Abranta cayashpaca cashna nirca: “¿Imatataj rurashcanguiyari? ¿Imamantataj cambaj huarmi cashcataca mana huillarcangui? 19 ¿Imamantataj ‘Paica ñuca panimi can’ nircanguiyari? Ñucaca ñamari paihuan cazaragrircani. Caipimi cambaj huarmi. ¡Pushashpa ri!” nircami. 20 Faraonca Abrantapish, paipaj huarmitapish, paicuna tucui imalla charishcacunandij Egipto llajtamanta llujshingacama compañachunmi paita sirvijcunata mandarca.
13 Abranca Egiptomanta llujshishpaca Neguebmanmi huichiyarca. Paica paipaj huarmihuan, paipaj sobrino Lothuanmi rirca. Shinallataj pai tucui imalla charishcacunatapishmi apashpa rirca. 2 Abranca achca huagracunata, cullquita, orotami charirca. 3 Paica Neguebmanta Betelcamaca caipi chaipi causashpami rirca. Chaimantaca Betel llajtamanta Hai llajtaman rinapi caj lugarmanmi chayarca. Chaipimi ñaupaca paipaj carpa huasita shayachishca carca. 4 Shinallataj shuj altartami rurashca carca. Chaipimi Jehová Diospaj shutita nishpa paita adorarca.
5 Lotca Abranhuanmi purirca. Lotpishmi ovejacunata, vacacunata, carpa huasicunata charirca. 6 Pero achca animalcunata mirachishcamantami allpaca ña mana pajtarca. Chaimi chaillapitajca ña mana tandalla causai tucurcacuna. 7 Chaimantami Abranpaj animalcunata cuidajcunahuan Lotpaj animalcunata cuidajcunahuanca pꞌiñanacurcacuna. (Chai punllacunapica cananeocuna, perizitacunami chai llajtapica causacurca). 8 Chashna pꞌiñanacujpimi Abranca Lottaca cashna nirca: “Uyahuai, huauquicunamari canchij. Canhuan ñucahuanca mana pꞌiñanacunachu canchij. Canta sirvijcunahuan ñucata sirvijcunahuanpish mana pꞌiñanacunachu can. 9 ¿Cai llajtapica manachu can maipi causasha nishcata agllai tucungui? Caishujmanta chaishujmanta chꞌicanyarishun. Can lluqui ladota rijpica ñucaca alli ladotami risha. Cutin can alli ladota rijpica ñucaca lluqui ladotami risha” nircami. 10 Shina nijpimi Lotca paipaj ñahuita alzashpaca tucui Jordán pambacunata Zóar llajtacama ricurca. Tucui chai allpacunaca Jehová Dios rurashca huerta shina, Egipto allpacuna shina achca yacucunayuj cajtami ricurca. Sodoma, Gomorra llajtacunata Jehová Dios manaraj tucuchijpica chai pambacunaca achca yacucunayujmi carca. 11 Lotca tucui Jordán pambacunata agllashpami inti llujshin ladoman rirca. Chashnami paica Abranmanta chꞌicanyarirca. 12 Abranca Canaán allpacunapimi causanaman rirca. Cutin Lotca Jordán pambacunapi saquirij llajtacuna cꞌuchullapimi causanaman rirca. Chaimantaca paipaj carpa huasitaca Sodoma llajta cꞌuchullapimi shayachirca. 13 Pero Sodoma llajtamanta gentecunaca yallitaj millai gentecunami carca. Jehová Diospaj ñaupajpipish jatun juchacunatami rurajcuna carca.
14 Abranmanta Lot chꞌicanyarishca qꞌuipami Jehová Diosca Abrantaca cashna nirca: “Cambaj ñahuita alzashpa ricupai. Can maipi cashcamantaca janaj ladota, ura ladota, inti llujshin ladota, inti huashicun ladota ricui. 15 Can ricucushca allpataca tucuitami canmanpish, cambaj huahua huahuacunamanpish cusha. Cai allpaca cancunapajmi huiñaipaj canga. 16 Cambaj huahua huahuacunataca allpapi tiyaj ñutu allpata shinami yallitaj achcata mirachisha. Ima shinami ñutu allpaca mana yupaipaj can, chashnallatajmi cambaj huahua huahuacunapish mana yupaipaj canga. 17 Jatari, tucui* cai allpata purishpa ricui. Cai allpataca canmanmi cusha” nircami. 18 Abranca carpa huasicunapimi causashpa catirca. Tiempohuanca Hebronpi saquirij Mamrepi tiyaj jatun yuracuna tiyashcamanmi chayarca. Paica chaipi causai callarishpami Jehová Diospajca shuj altarta rurarca.
14 Chai punllacunapica Sinar llajtataca rey Amrafelmi mandacurca. Elasar llajtataca rey Ariocmi mandacurca. Elam llajtataca rey Kedorlaomermi mandacurca. Cutin Goyim llajtataca rey Tidalmi mandacurca. 2 Chai reycunami Sodoma llajtamanta rey Berahuan, Gomorra llajtamanta rey Birsahuan, Admá llajtamanta rey Sinabhuan, Zeboyim llajtamanta rey Semeberhuan, Bela llajtamanta reyhuanpish macanacurcacuna. Bela llajtataca Zóar nishpapishmi rijsincuna. 3 Tucui paicunami paicunapaj soldadocunata Sidim pugru pambaman tandachircacuna. Chai pugru pambataca mar Salado* nishpapishmi rijsincuna.
4 Paicunaca* rey Kedorlaomertaca doce huatacunatami sirvircacuna. Pero trece huatapica paipaj contrami jatarircacuna. 5 Catorce huatapica rey Kedorlaomerpish, paihuan caj reycunapish rishpaca refaimcunapaj familiataca Asterot-Carnaimpimi misharcacuna. Zuzimcunapaj familiataca Cam llajtapimi misharcacuna. Emimcunapaj familiataca Savé-Quiryataimpimi misharcacuna. 6 Cutin horeocunapaj familiataca Seír urcucunapi, chaquishca pamba cꞌuchullapi caj El-Parán nishcapimi misharcacuna. 7 Chai qꞌuipa chaimanta tigrashpaca En-Mispatmanmi chayarcacuna. En-Mispattaca Cadés nishpapishmi rijsincuna. Amalequitacunahuan macanacushpaca tucui paicunapaj allpacunatami japircacuna. Shinallataj Hazazón-Tamarpi causaj amorreocunatami misharcacuna.
8 Chaimi Sodoma llajtamanta reyca Gomorra llajtamanta, Admá llajtamanta, Zeboyim llajtamanta, Bela llajtamanta reycunahuan Sidim pugru pambaman rircacuna. Bela llajtataca Zóar nishpapishmi rijsincuna. Chaipimi paicunahuan macanacungapaj allichirishpa shayarircacuna. 9 Paicunaca Elam llajtamanta rey Kedorlaomerhuan, Goyim llajtamanta rey Tidalhuan, Sinar llajtamanta rey Amrafelhuan, Elasar llajtamanta rey Arioc nishcahuan macanacungapajmi allichirishpa shayarircacuna. Chai chuscu reycunaca pichca* reycunahuanmi macanacurca. 10 Sidim pugru pambapica breahuan* junda achca jutcucunami tiyarca. Sodoma llajtamanta reypish, Gomorra llajtamanta reypish miticungapaj callpacushpaca chai jutcucunapimi urmarcacuna. Cutin saquirijcunaca urcucunamanmi miticushpa rircacuna. 11 Chaimantami mishajcunaca Sodoma llajtapi, Gomorra llajtapi tucui imalla tiyashcacunatapish, micunacunatapish apashpa rircacuna. 12 Abranpaj sobrino* Lotca Sodoma llajtapimi causarca. Chaimantami paitapish japishpa aparcacuna. Pai tucui imalla charishcacunatapishmi apashpa rircacuna.
13 Chai qꞌuipami quishpirishpa* rij shuj runaca hebreocunapuramanta* Abrán maipi cashcaman rishpaca ima tucushcata tucuita parlarca. Chai punllacunapica Abranca amorreocunapuramanta Mamré shuti runapaj allpapi tiyaj jatun yuracuna chaupipimi causacurca.* Mamré runaca Escolpaj, Anerpaj huauquimi carca. Paicunaca Abranhuanca allimi apanacujcuna carca. 14 Abranca paipaj sobrinota* apashcata yachaj chayashpaca chai ratomi paipaj alli macanacuj runacunata tandachirca. Paicunaca Abranpaj huasipi huacharishca 318 sirvij runacunami carca. Chashna tandachishpaca Dan llajtaman chayangacamami Lotta apajcunata catishpa rirca. 15 Abranca tutami paita sirvijcunataca grupo grupopi chꞌicanyachirca. Chashnami paipish, paita sirvijcunapish contracunahuan macanacushpa misharcacuna. Paica Damasco llajta janaj ladopi saquirij Hobá llajtacamami paicunata catishpa rirca. 16 Chashnami Abranca tucuita cutin tigrachimurca. Paipaj sobrino Lottapish, pai tucui imalla charishcacunatapish, huarmicunatapish, caishuj gentecunatapishmi cutin tigrachimurca.
17 Rey Kedorlaomertapish, paihuan caj reycunatapish Abrán mishashpa tigracujpimi Sodoma llajtamanta reyca Savé pugru pambapi Abranhuan tupangapaj llujshirca. Chai pambataca Reypaj pugru pamba nishpapishmi rijsincuna. 18 Cutin Salem llajtata mandaj Melquisedecca tandata, vinotami apamurca. Paica Jatun Diospaj sacerdotemi carca.
19 Chaimi Abranta bendiciashpaca cashna nirca:
Cambaj contracunataca cambaj maquipimi cushca!” nircami.
Chaimi Abranca pai tucui imalla japimushcamantaca cada chungamanta shujta* Melquisedecman curca.
21 Chai qꞌuipami Sodoma llajtamanta reyca Abrantaca: “Gentecunataca ñucaman tigrachilla. Pero cosascunahuanca can saquirilla” nirca. 22 Shinapish Abranca Sodoma llajtamanta reytaca cashnami nirca: “Ñuca maquita alzashpami Jehová Diospaj ñaupajpi jurani.* Paica cielota, allpata ruraj Jatun Diosmi. 23 ‘Abranca ñucamantami charij runa tucushca’ ama nichunmi canmantaca imata mana chasquisha. Shuj puchcallatapish, sandalia huatullatapish mana chasquishachu. 24 Ñuca runacuna ña micushcallatami chasquini. Pero ñucahuan rij Aner, Escol, Mamré runacunamanca paicuna japina cashcata cuilla” nircami.
15 Cai tucui pasashca qꞌuipami Jehová Diosca shuj muscuipi shina Abrantaca: “Abrán, ama manchaichu. Ñucami cantaca cuidasha.* Can japinaca yallitaj jatunmi canga” nirca. 2 Pero Abranca: “Tucuita Mandaj Amito Jehová Dioslla, ¿imatataj cunguiyari? Ñucaca huahuacunataca manaraj charinica. Ñuca huasipi tucui imalla charishcacunataca Damascomanta Eliezer runami herenciata shina japinga” nircami. 3 Shinallataj Abranca: “Ñucamanca shuj huahuata mana cushcanguica. Ñuca huasipi sirvij runami* ñuca herenciataca japinga” nircami. 4 Pero Jehová Diosca Abrantaca: “Mana, mana cai runachu cambaj herenciataca japinga. Cambaj herenciataca cambaj propio churimi japinga” nircami.
5 Chai qꞌuipami Diosca Abranta canllaman pushashpaca: “Yupai tucushpaca cielota ricushpa estrellacunata yupai” nirca. Shina nishca qꞌuipaca: “Cambaj huahua huahuacunaca chashna achcacunami canga” nircami. 6 Abranca Jehová Diospimi feta churarca. Chaimantami Diosca paitaca cashcata rurajta* shina ricurca. 7 Shinallataj Diosca: “Ñucaca Jehová Diosmi cani. Cai allpata herenciata shina cungapajmi cantaca caldeocunapaj Ur llajtamanta llujshichircani” nircami. 8 Pero Abranca: “Tucuita Mandaj Amito Jehová Dioslla, ¿cai allpacunata ñuca japina cashcataca ima shinataj yachashari?” nircami. 9 Chaimi Diosca: “Ñucapajca quimsa huatata charij shuj vaquillata, quimsa huatata charij shuj chivata, quimsa huatata charij shuj carnerota, shuj urpita, shuj huahua palomata apamui” nirca. 10 Chaimi Abranca tucui cai animalcunata huañuchishpa ishquipi chaupirca. Shuj chaupitaca shuj ladoman, caishuj chaupitaca caishuj ladomanmi chꞌimbapura churarca. Shinapish pajarocunataca mana chaupircachu. 11 Chai huañushca animalcunapaj jahuamanmi aichata micuj jatun pajarocuna uriyamurca. Chaimi Abranca chai pajarocunataca manchachishpa cachaj carca.
12 Ña inti huashicugrijpimi Abranca huañuita dormirirca. Chaimi paitaca manchanai amsa taparca. 13 Chai qꞌuipami Diosca Abrantaca cashna nirca: “Caitami yachana cangui. Cambaj huahua huahuacunaca paicunapaj llajtata saquishpami shujtaj llajtapi causanaman ringacuna. Chai llajtapi causaj gentecunaca paicunata macashpa, esclavocunata rurashpami 400 huatacunata charingacuna. 14 Pero paicunata esclavocunata ruraj llajtataca ñucami juzgasha. Chai qꞌuipami paicunaca achca charinacunahuan chai llajtamanta llujshinga. 15 Shinapish canca yuyajyangacama alli causashpami huañungui. Cambaj ñaupa yayacunata pambashca shinallatajmi pambashca cangui. 16 Pero amorreocunata paicunapaj juchacunamanta castigana tiempoca manaraj chayamushcachu. Chaimantami cambaj huahua huahuacunaca chuscu yayacunapaj qꞌuipa caiman cutin tigrangacuna” nircami.
17 Ña inti huashicushca qꞌuipa yallitaj amsa cajpimi cushni llujshicuj shuj horno* ricurirca. Animalcunata chaupishpa churashca chaupitaca ninata japichishca shuj mechami pasarca. 18 Chai punllami Jehová Diosca Abranhuan shuj ari ninacuita rurashpaca cashna nirca: “Cambaj huahua huahuacunamanmi cai allpataca cusha. Egipto jatun yacumanta callarishpaca Éufrates jatun yacucamami* cusha. 19 Quenitacunapaj, quenizitacunapaj, cadmonitacunapaj allpacunatami cusha. 20 Shinallataj hititacunapaj, perizitacunapaj, refaimcunapaj, 21 amorreocunapaj, cananeocunapaj, guirgaseocunapaj, jebuseocunapaj allpacunatami cusha” nircami.
16 Abranpaj huarmi Saraica huahuacunata mana charircachu. Shinapish paica Egiptomanta caj Agar shuti shuj sirvij huarmitami charirca. 2 Chaimi Saraica Abrantaca: “¡Uyapai! Jehová Diosca huahuacunata charichunca mana saquishcachu. Chaimanta ñucata sirvij huarmihuan chayaripai. Ñucapish paimanta huahuacunata charishapishchari” nirca. Chaimi Abranca Sarái nishcata rurarca. 3 Canaán allpacunapi Abrán chunga huatacunata causacujpimi Abranpaj huarmi Saraica Egiptomanta caj paita sirvij Agar huarmita paipaj cusa Abranman curca. 4 Chaimi Abranca Agar huarmihuan chayarirca. Chashnami Agarca chichu saquirirca. Pero Agarca ña chichu cashcata cuentata cushpaca paipaj ama Saraitami pꞌiñai callarirca.
5 Chaita ricushpami Saraica Abrantaca: “Pai ñucata llaquichicushcamantaca canmi culpata charingui. Ñucallatajmi ñucata sirvij huarmitaca canman curcani. Pero paica chichu cashcata cuentata cushpaca ñucatami pꞌiñai callarishca. Can o ñuca culpata charishcataca Jehová Dios juzgachun” nirca. 6 Shina nijpimi Abranca Saraitaca: “Paica canta sirvijmi, paihuanca can imata munashcata rurailla” nirca. Chaimi Saraica Agartaca achcata llaquichirca. Shina llaquichijpimi Agar huarmica miticushpa rirca.
7 Chai huashami Jehová Diospaj angelca* chaquishca pambapi, shuj pugyu cꞌuchupi Agarhuan tuparca. Chai pugyuca Sur shuti allpaman rina ñanpimi carca. 8 Paica: “Saraita sirvij Agar, ¿maimantataj shamungui? ¿Maimantaj ricungui?” nishpami tapurca. Chaimi paica: “Ñuca ama Saraimantami miticushpa ricuni” nirca. 9 Chaimi Jehová Diospaj angelca: “Cambaj ama Saraipajman tigrailla. Pai imata mandajpipish respetohuan cazuilla” nirca. 10 Chai qꞌuipaca Jehová Diospaj angelca: “Cambaj huahua huahuacunataca achcatami mirachisha. Yallitaj achcacuna cashcamantami mana yupaipaj canga” nircami. 11 Jehová Diospaj angelca cashnapishmi nirca: “Canca chichumi cangui, shuj cꞌari huahuatami huachangui. Can llaquilla huacashcataca Jehová Diosca uyashcami. Chaimantami chai huahuataca Ismael* shutita churana cangui. 12 Paica sacha burro* shinami canga. Paica tucuicunahuanmi macanacunga, paihuanpish tucuicunami macanacunga. Paica paipaj tucui huauquicunapaj chꞌimbapurapimi causanga” nircami.
13 Chaimi Agarca paihuan parlacuj Jehová Diospaj shutita nishpa mañarca. Paitaca: “Canca ricuj Diosmari cangui” nircami. Paica: “¿Ñucata ricuj Diostaca ciertotajchu ricushcani?” yuyashpami chashna nirca. 14 Chaimantami Cadesmanta Beredman rinapi caj pugyutaca Beer-Lahái-Roí* nishpa shutichirca. 15 Chai qꞌuipami Agarca shuj cꞌari huahuata huacharca. Agar huachashca huahuatami Abranca Ismael shutita churarca. 16 Abrán 86 huatacunata charijpimi Agarca Ismaelta huacharca.
17 Abrán 99 huatacunata charijpimi Jehová Diosca Abranman ricurishpa cashna nirca: “Ñucami Tucui poderta charij Dios cani. Ñuca ñancunapi purishpa ima culpata mana charij cashcata ricuchi. 2 Canhuanca shuj ari ninacuitami rurasha. Cambaj huahua huahuacunataca yallitaj achcatami mirachisha” nircami.
3 Chashna nijpimi Abranca pambacama cumurirca. Shinapish Diosca paihuanmi parlashpa catirca. Diosca cashnami nirca: 4 “Ñucaca canhuanmi shuj ari ninacuita rurarcani. Chaimantami canca achca llajtacunapaj yaya tucungui. 5 Canca ña mana Abrán* shutichu cangui. Ashtahuanpish achca llajtacunapaj yaya cana cashcamantami cunanca Abrahán* shuti cangui. 6 Cambaj huahua huahuacunataca yallitaj achcatami mirachisha. Canmantaca llajtacunami llujshinga. Cambaj huahua huahuacunapuramantaca reycunami tiyanga.
7 Ñuca canhuan ari ninacushcataca cambaj huahua huahuacunahuanpish, paicunapaj huahua huahuacunahuanpishmi pajtachisha. Cambaj Dios cangapaj, cambaj huahua huahuacunapajpish Dios cangapajmi cai ari ninacushcaca huiñaipaj canga. 8 Shujtaj llajtamanta shina can causacushca allpataca canmanpish, cambaj huahua huahuacunamanpishmi cusha, tucui Canaán allpatami cusha. Chai allpaca cancunapajmi huiñai huiñaipaj canga. Ñucaca paicunapaj Diosmi casha” nircami.
9 Shinallataj Diosca Abrahantaca cashnami nirca: “Canca ñucahuan ari ninacushcatami pajtachina cangui. Canpish, cambaj huahua huahuacunapish, paicunapaj huahua huahuacunapishmi pajtachina canguichij. 10 Ñucahuan cancunahuan ari ninacushcaca caimi. Caitami canpish, cambaj huahua huahuacunapish pajtachina canguichij: cancunapurapi caj tucui cꞌaricunatami circuncisionta* rurachina canguichij. 11 Ñucahuan cancunahuan ari ninacushca señalta ricuchingapajca circuncisiontami rurachina canguichij. 12 Cancunapaj tucui cꞌari huahua huahuacunatami pusaj* punllacuna tucujpica circuncisionta rurachina canguichij. Huasipi huacharishca cajcunatapish, shujtaj llajtamanta cullquihuan randishca cancunapaj huahua huahuacuna mana cajcunatapishmi circuncisionta rurachina canguichij. 13 Cambaj huasipi huacharishca tucui cꞌaricunapish, cullquihuan randishca tucui cꞌaricunapishmi circuncisionta rurachina can. Cancunapaj aichapi señalta rurashcami ñuca ari ninacushcaca huiñaipaj cashcata ricuchinga. 14 Shuj runa circuncisionta mana rurachisha nishpaca huañunami can. Chai runaca ñuca ari ninacushcatami mana pajtachishca” nircami.
15 Chai qꞌuipami Diosca Abrahantaca cashna nirca: “Cambaj huarmi Saraitaca* ña mana Sarái ninachu cangui. Paica Sara* shutimi canga. 16 Ñucami paitaca bendiciasha. Paica shuj cꞌari huahuatami cambajca huachanga. Sarataca bendiciashami. Paimantami achca llajtacuna llujshinga. Paipaj huahua huahuacunapurapica reycunami* tiyanga” nircami. 17 Shina nijpimi Abrahanca pambacama cumurirca. Chaimantaca asishpami paipaj shungupica: “¿100 huatacunayuj runaca shuj huahuata chari tucungachu? Sarapish 90 huatacunayuj huarmi cashpapish, ¿shuj huahuata huachai tucungachu?” nirca.
18 Chai huashami Abrahanca Diostaca: “¡Ismaelta bendiciapai!” nirca. 19 Pero Diosca cashnami nirca: “Cambaj huarmi Sarami shuj cꞌari huahuata huachanga. Chai huahuataca Isaac* shutitami churana cangui. Paihuanmi ñucaca shuj ari ninacuita rurasha. Chai ari ninacushcaca paipaj huahua huahuacunapajmi huiñaipaj canga. 20 Shinapish Ismaelmanta can imata mañashcataca uyashcanimi. Ricui, paitaca bendiciashami. Huahuacunata charishpa yallitaj achcacuna cachunmi mirachisha. Paimantami 12 pushajcuna llujshinga. Paimantaca shuj jatun llajtatami rurasha. 21 Chashnapish ñuca ari ninacushcataca Isaachuanmi rurasha. Shamuj huatami cai punllacuna shinallapitaj Saraca chai huahuata huachanga” nircami.
22 Abrahanhuan parlashca qꞌuipami Diosca chaimanta rirca. 23 Chaimantaca Abrahanca paipaj churi Ismaelta, paipaj huasipi huacharishca tucui cꞌaricunata, cullquihuan randishca tucui cꞌaricunata tandachishpami Dios mandashca shina chai punllallataj circuncisionta rurachirca. Chai tucui cꞌaricunaca Abrahanpaj huasimantami carcacuna. 24 Abrahanca 99 huatacunata charishpami circuncisionta rurachirca. 25 Cutin paipaj churi Ismaelca 13 huatacunata charishpami circuncisionta rurachirca. 26 Chai punllallatajmi Abrahanpish, paipaj churi Ismaelpish circuncisionta rurachircacuna. 27 Shinallataj Abrahanca paipaj huasimanta tucui cꞌaricunatami circuncisionta rurachirca. Paipaj huasipi huacharishca cꞌaricunata, shujtaj llajtamanta cullquihuan randishca cꞌaricunatapishmi paihuan igual circuncisionta rurachirca.
18 Chai qꞌuipami Jehová Diosca chaupi punlla shinata Mamrepi tiyaj jatun yuracuna chaupipi Abrahanman ricurirca. Chai horaca yallitaj rupaimi carca. Abrahanca paipaj carpa huasi pungupimi tiyacurca. 2 Abrahanca ñahuita alzashpaca caru carullapi quimsa runacuna shayacujtami ricurca. Paicunata ricushpaca chai ratomi carpa huasi pungumanta callpashpa paicunata tupanaman rirca. Paicunahuan tupashpaca pambacamami cumurirca. 3 Chai qꞌuipaca Abrahanca cashnami nirca: “Jehová Dioslla, cambaj ñaupajpi ñuca alli ricurishca cajpica canta sirvijpaj huasipi saquiripai. 4 Ñucaca cancunapaj chaquicunata maillachunmi asha yacuta apanaman cachasha. Chai qꞌuipaca yura ucupi samaringuichijllami. 5 Cancunaca cancunata sirvij runapajmanmi shamushcanguichij. Cunanca fuerzata japichunmi asha micunata cancunapaj apamugrini. Chai qꞌuipaca cancuna ricushca ñanta ringuichijllami” nircami. Chaimi paicunaca: “Allimi, tucui can nishcata rurailla” nircacuna.
6 Abrahanca chai ratomi Sarata carpa huasipi mashcanaman rirca. Paitaca: “¡Shuj arroba yalli* alli harinata masashpa tandata utca rurai!” nircami. 7 Chai qꞌuipami Abrahanca huagracuna maipi cashcaman callpashpa rishpaca shuj alli malta torota japishpa paita sirvijman curca. Chai sirvijca chai ratomi huañuchishpa preparanaman rirca. 8 Chai huashaca Abrahanca mantequillatapish lechetapish japishpa, preparashca malta torotapish japishpami paicunaman cararca. Chaimantaca paicuna micungacamami yura ucupi paicunapaj cꞌuchullapi shayashpa saquirirca.
9 Paicunaca Abrahantaca: “¿Cambaj huarmi Saraca maipitaj can?” nishpami tapurcacuna. Chaimi Abrahanca: “Cai carpa huasipimi” nirca. 10 Paicunamanta shujca: “Shamuj huataca cai punllacuna shinallatatajmi tigramusha. Chaipajca cambaj huarmi Saraca shuj cꞌari huahuatami charinga” nircami. Chashna nishcataca Saraca chai runapaj huashapi caj carpa huasi pungumantami uyacurca. 11 Chai tiempopajca Abrahanpish, Sarapish ña yallitaj mayorllami carcacuna. Saraca huahuacunata charina edadtaca ña mana charircachu.* 12 Chaimantami Saraca paipaj shungu ucupi asishpaca: “Cunanca ñami mayor cani. Ñuca amitopish yallitaj mayormi can. Shinapish ¿ciertotajchu shuj huahuata charishpaca cushicusha?” nirca. 13 Chaimi Jehová Diosca Abrahantaca cashna nirca: “¿Imamantataj Saraca asirca? ¿Imamantataj paica ñuca edadpica shuj huahuataca mana charishachu nirca? 14 Jehová Diospajca imata ruranapish mana sinchichu. Shamuj huataca cai punllacuna shinallatajmi tigramusha. Chaipajca Saraca shuj cꞌari huahuatami charinga” nircami. 15 Pero Saraca mancharishpami: “¡Mana! ¡Ñucaca mana asircanichu!” nirca. Chaimi Diosca: “Ari, asircanguimi” nirca.
16 Chai qꞌuipaca chai runacunaca chaimanta ringapajmi jatarircacuna. Abrahán paicunata aviangapaj compañacujpimi chai runacunaca Sodoma llajtata urilla ricurcacuna. 17 Chaimi Jehová Diosca cashna nirca: “Ñuca imata ruragrishcataca Abrahanmanca mana pacashachu. 18 Abrahanpaj huahua huahuacunataca poderyuj shuj jatun llajtatami rurasha. Paimantami tucui llajta gentecunaca bendiciashca canga. 19 Ñucaca paitaca allimi rijsini. Paipaj huahuacunatapish, paipaj tucui huahua huahuacunatapish cashcata rurashpa, allita rurashpa Jehová Diospaj ñanpi purinata ama saquichun nishpa mandachunmi paitaca agllashcani. Chashnami ñuca, Jehová Diosca Abrahanman imata ari nishcata pajtachisha” nircami.
20 Chai qꞌuipami Jehová Diosca cashna nirca: “Sodoma llajtapaj contra, Gomorra llajtapaj contra quejarishpa caparishcaca yallitaj sinchimari. Paicunapaj juchacunapish yallitaj jatunmari. 21 Chai quejarishcacuna cierto cashcata yachangapaj, chaipi causaj gentecuna mana allicunata ruracushcata yachangapajmi uriyagrini. Mana cierto cajpipish chaitaca yachaj chayashami” nircami.
22 Qꞌuipaca chai runacuna chaimanta rishpaca Sodoma llajtamanmi uriyarcacuna. Pero Jehová Diosca Abrahanhuanmi saquirirca. 23 Chaimi Abrahanca Diospajman cꞌuchuyashpaca cashna nirca: “¿Ciertotajchu cashcata ruraj gentecunataca millaita ruraj gentecunahuan igual tucuchigringui? 24 Chai llajtapica cashcata ruraj 50 runacunachari causanga. Chashnapish ¿tucui gentecunatachu tucuchigringui? ¿Chai llajtapi cashcata ruraj 50 runacuna tiyajpica manachu paicunamanta chai llajtataca perdonangui? 25 ¡Cashcata rurajtaca millaita rurajhuanca mana huañuchinguichu. Canca chaitaca manataj ruranguichu! ¡Ishquindij chashnallataj huañuchunca manataj saquinguichu! Canca chaitaca mana nunca ruranguimanchu. ¿Tucui allpapi causaj gentecunapaj Juezca manachu cashcata ruranga?” nircami. 26 Chaimi Jehová Diosca: “Sodoma llajtapi cashcata ruraj 50 runacuna tiyajpica paicunamantami tucui llajtata perdonasha” nircami. 27 Chashnapish Abrahanca cashna nishpami cutichirca: “Jehová Dioslla, parlashpa catichun saquihuai. Ñucaca ñutu allpa shinalla, ushpa* shinalla cashcataca yachanimi. 28 Shinapish cashcata ruraj 50 runacunapajca 5 runacunachari faltanga. ¿5 runacuna faltashcamantachu tucui llajtata tucuchingui?” nircami. Shina nijpimi Diosca: “Chai llajtapi cashcata ruraj 45 runacuna tiyajpica mana tucuchishachu” nirca.
29 Cutinllatajmi Abrahanca: “¿40 runacuna tiyajpica?” nishpa tapurca. Chaimi Diosca: “40 tiyajpica mana tucuchishachu” nirca. 30 Cutinllatajmi Abrahanca: “Jehová Dioslla, ama pꞌiñaripaichu. Parlashpa catichun saquihuai. ¿30 runacunalla tiyajpica?” nirca. Chaimi Diosca: “30 tiyajpica mana tucuchishachu” nirca. 31 Cutinmi Abrahanca: “Jehová Dioslla, parlashpa catichun saquihuai. ¿Cashcata ruraj 20 runacunalla tiyajpica?” nirca. Chashna nijpimi Diosca: “20 tiyajpica mana tucuchishachu” nirca. 32 Tucuripica Abrahanca: “Jehová Dioslla, ama pꞌiñarichu. Pero shuj cutinllahuan parlachun saquihuai. ¿10 runacunalla tiyajpica?” nircami. Chaimi Diosca: “10 tiyajpica mana tucuchishachu” nirca. 33 Abrahanhuan parlashca qꞌuipaca Jehová Diosca chaimanta rircallami. Cutin Abrahanca paipaj carpa huasimanmi tigrarca.
19 Ña chishiyajpimi ishqui angelcunaca Sodoma llajtaman chayarcacuna. Cutin Lotca Sodoma llajtaman yaicuna pungupimi tiyacurca. Chai angelcuna chayajta ricushpami Lotca paicunata tupanaman ringapaj jatarirca. Paicunahuan tupashpaca pambacamami cumurirca. 2 Chaimantaca paica: “Ñuca amitocunalla, cancunata sirvijpaj huasiman shamupaichij. Cunan tutaca caipi pacaripaichij. Cancunapaj chaquicunatapish maillashunmi. Caya tutamantaca utca jatarishpa cancuna ricushca ñanta ringuichijllami” nircami. Pero paicunaca: “Mana, ñucanchijca plazapimi dormishun” nircacunami. 3 Pero cutin cutin rogacujllapimi paicunaca Lothuan paipaj huasiman rircacuna. Chai qꞌuipami Lotca shuj jatun micuita prepararca. Shinallataj levadura illaj tandatami hornearca. Chaitami paicunaca micurcacuna.
4 Paicuna manaraj dorminaman rijpimi Sodoma llajtamanta cꞌaricunaca huambracunamanta callarishpaca yuyajcunacama Lotpaj huasi muyundijpi tucuicuna tandalla shayarircacuna. 5 Paicunaca Lotta cayashpami: “¿Cai tuta cambaj huasiman shamuj cꞌaricunaca maipitaj can? ¡Paicunahuan chayaringapaj paicunata llujshichi!” nircacuna.
6 Shinapish Lotca pungu yaicunman llujshishpami pungutaca huichcarca. 7 Chai huashami Lotca paicunata rogarishpaca cashna nirca: “Ñuca huauquicunalla, cai jatun millaitaca ama ruraichijchu. 8 Uyaichij, cꞌarihuan manaraj chayarishca ishqui ushushicunatami charini. Paicunatami canllaman pushamugrini. Paicunahuanca cancuna munashcata ruraichijlla. Pero cai runacunataca ama imata ruraichijchu. Paicunaca ñuca huasipica invitadocunallami can, paicunataca cuidanami cani” nircami. 9 Chashna nijpimi chai runacunaca: “¡Caimanta anchui!” nircacuna. Chai qꞌuipaca: “Cai runaca shujtaj llajtamantami pailla caipi causanaman shamurca. ¿Chashna jahuachu ñucanchijtaca juzgasha nin? Cunanca chai runacunatapish yallimi paitaca llaquichishun” nircacunami. Chaimantaca Lottami tꞌangashpa shitarcacuna, pungutapishmi urmachishun nircacuna. 10 Chaimi huasi ucupi caj runacunaca maquita chutashpa Lottaca huasi ucuman yaicuchircacuna. Chai qꞌuipaca pungutapishmi huichcarcacuna. 11 Pero huasi pungupi caj cꞌaricunataca huambracunamanta mayorcunacamami ciegota saquircacuna. Chaimi paicunaca punguta mashcacushpalla shaicurcacuna.
12 Chai qꞌuipaca huasi ucupi Lothuan caj runacunaca cashnami nircacuna: “¿Cai llajtapica ashtahuan familiacunata charinguichu? ¡Cambaj yernocunata, cambaj churicunata, cambaj ushushicunata, cambaj tucui familiacunata tandachi. Paicunataca caimanta llujshichi! 13 Cai llajtataca tucuchigrinchijmi. Cai llajta gentecunapaj contra sinchita caparishpa quejarishcataca Jehová Diosca uyashcami. Chaimantami Jehová Diosca cai llajtata tucuchichun ñucanchijta cacharca” nircacunami. 14 Chaimi Lotca paipaj yernocunahuan parlanacunaman rirca. Chai cꞌaricunaca Lotpaj ushushicunahuanmi cazaragrircacuna. Lotca paicunataca cutin cutinmi: “¡Jacuchij! ¡Caimanta llujshichij! ¡Cai llajtataca Jehová Diosca tucuchigrinmari!” nirca. Pero paipaj yernocunaca pugllacushcallatami yuyarcacuna.
15 Ña pacaricujpimi angelcunaca Lotta apurachishpaca: “¡Cai llajtapi causajcunata paicunapaj juchacunamanta castigacujpi ama huañungapajca cambaj huarmita, cambaj ishqui ushushicunata pushashpa caimanta callpashpa ri!” nircacuna. 16 Pero Lotca demorashpami catirca. Shinapish Jehová Diosca paita llaquishcatami ricuchirca. Chaimantami angelcunaca Lottapish, paipaj huarmitapish, paipaj ishqui ushushicunatapish maquimanta japishpa chai llajtamanta llujshichircacuna. 17 Paicunata llujshichishcahuanmi shuj angelca: “¡Cambaj causaita quishpichingapajca callpashpa ri! ¡Ama huashaman tigrarishpa ricunguichu, Jordán pambacunapica ama ni maipi shayaringuichu! ¡Ama tucuchishca* cangapajca urcucunapi miticunaman ri!” nirca.
18 Pero Lotca cashnami nirca: “¡Jehová Dioslla, chaimanca ama cachahuaichu! 19 Canta sirvijtaca llaquishcanguimi. Ñucataca jatunta llaquishpami* quishpichishcangui. Pero urcucunapi miticunaman rinataca mana pudinica. Ñucaca ima llaqui tucushpa huañunatamari manchani. 20 Ricui, ñuca miticushpa ringapajca cai cꞌuchullapimi shuj uchilla llajta tiyan. ¿Chaiman ri tucunichu? Ama shina caichu, chai llajtaca uchilla llajtami. Chaiman rishpaca causashpami catisha” nircami. 21 Chaimi angelca* cashna nirca: “Shinashpaca can mañashcatami rurasha, can nicushca llajtataca mana tucuchishachu. 22 ¡Apurai! ¡Miticunaman ri. Chai llajtaman can chayangacamaca ñucaca imata mana rurai tucunichu!” nircami. Chaimantami chai llajtataca Zóar* nishpa shutichircacuna.
23 Zóar llajtaman Lot chayajpica intica ñami llujshishca carca. 24 Chai qꞌuipami Jehová Diosca Sodoma, Gomorra llajtacunapica ninata, azufreta tamyachirca. Chaicunatami Jehová Diosca jahua pachamanta cacharca. 25 Chashnami Diosca chai llajtacunataca tucuchirca. Jordán pambapi tiyaj tucui llajtacunatapish, gentecunatapish, allpapi huiñashca tucui plantacunatapishmi tucuchirca. 26 Pero Lotpaj huarmica paitami huashata caticurca. Paica tigrarishpami ricui callarirca. Chaimi jatun cachi rumi tucushpa saquirirca.
27 Abrahanca tutamanta lado utca jatarishpami Jehová Diospaj ñaupajpi shayacushca lugarman rirca. 28 Sodoma llajtata, Gomorra llajtata, tucui Jordán pambacunata urilla ricushpaca mancharinatami ricurca: ¡allpamantaca shuj hornomanta cushni llujshij shinami yana cushni llujshicurca! 29 Diosca Jordán pambacunapi saquirij llajtacunata tucuchishpaca Abrahán imata nishcatami yuyarirca. Chaimantami chai tucuchigrishca llajtacunamantaca Lotta llujshichirca. Lotca chai llajtacunapimi causacushca carca.
30 Asha tiempo qꞌuipaca Lotca Zóar llajtapi causanatami mancharca. Chaimantami paipaj ishqui ushushicunata pushashpa Zoarmanta llujshishpa urcucunapi causanaman rirca. Chaipimi paipaj ishqui ushushicunandij shuj jutcupi causai callarirca. 31 Lotpaj punta ushushica paipaj ñañataca cashnami nirca: “Ñucanchij yayaca ña yallitaj mayormi can. Shujtaj gentecuna rurashca shinallataj cazarashpa huahuacunata charingapajca ni pi cꞌari ñucanchijpajca mana tiyanchu. 32 Ñucanchij yayapaj huahuacuna tiyashpa catichunca ñucanchij yayaman vinota ubyachishpa paihuan siririshun” nircami.
33 Chashnami chai tutaca paicunapaj yayataca vinota ubyachishpa machachircacuna. Chai qꞌuipami punta ushushica paipaj yaya maipi cashcaman yaicushpaca paihuan siririrca. Pero Lotca paipaj ushushi ima hora siririshcata, ima hora jatarishcataca mana yacharcachu. 34 Cayandij punllaca punta ushushica qꞌuipa ushushitaca: “Tutaca ñuca yayahuanmi sirirircani. Cunan tutapish paiman vinota cutin ubyachishun. Chai qꞌuipa can yaicushpa paihuan siriringui. Chashnami ñucanchij yayapaj huahuacunaca tiyashpa catinga” nircami. 35 Shina nishpami chai tutaca paicunapaj yayaman vinota ubyachishpa cutinllataj machachircacuna. Chaimi qꞌuipa ushushi rishpaca paihuan siririrca. Pero Lotca paipaj ushushi ima hora siririshcata, ima hora jatarishcataca mana yacharcachu. 36 Lotpaj ishqui ushushicunaca paicunapaj yayapajtami chichu saquirircacuna. 37 Punta ushushica shuj cꞌari huahuatami charirca. Chai huahuataca Moab shutitami churarca. Paimi cunan punllacama causaj moabitacunapaj yaya can. 38 Qꞌuipa ushushipish shuj cꞌari huahuatami charirca. Chai huahuataca Ben-Ammí shutitami churarca. Paimi cunan punllacama causaj ammonitacunapaj yaya can.
20 Abrahanca pai maipi cashcamantaca Négueb llajtamanmi rirca. Paica Cadés llajtamanta Sur llajtaman rinapimi causai callarirca. Guerar llajtapi causacushpami* 2 Abrahanca paipaj huarmi Sarataca: “Paica ñuca panimi can” nij carca. Chaimantami Guerar llajtamanta rey Abimelecca Sarata mashcashpa pushanaman cacharca. 3 Chai qꞌuipami Diosca Abimelecman tuta muscuipi ricurishpaca: “Chai huarmita pushanaman cachashcamantaca canca huañunguitajmi. Paica cazada huarmimi, shujtaj runapaj huarmimi can” nirca. 4 Shinapish Abimelecca Sarataca mana tuparishcachu carca.* Chaimantami paica cashna tapurca: “Jehová Dioslla, ¿ima culpata mana charij llajtatachu tucuchigringui? 5 ¿Manachu paica ‘Ñuca panimi can’ nirca? ¿Manachu huarmipish ‘Paica ñuca turimi can’ nirca? Ima mana alli munaitaca mana charircanichu. Ima mana allita ñuca ruracushcatapish mana yacharcanichu” nircami. 6 Chaimi Diosca muscuipica cashna nirca: “Can alli munaihuan chaita ruracushcataca yachanimi. Chaimantami paita ama tuparichun jarcarcani. Sinoca ñuca ñaupajpimi juchata ruranguiman carcangui. 7 Cunanca chai huarmitaca paipaj cusaman tigrachi, paipaj cusaca profetami can. Pai canmanta mañajpimi canca causashpa catingui. Chai huarmita mana tigrachishpaca canpish, cambaj huasipi cajcunapish tucuicunami huañunguichij” nircami.
8 Abimelecca utca jatarishpami paita sirvijcunata cayashpaca tucui imalla pasashcata parlarca. Chaimi paicunaca achcata mancharircacuna. 9 Chai qꞌuipami Abimelecca Abrahanta cayashpaca: “¿Imatataj rurashcangui? ¿Ñucatapish, ñuca mandacun llajtapi causaj gentecunatapish cai jatun juchapi urmachichunca ima mana allitataj rurashcaniyari? Canca mana allitami rurashcangui” nirca. 10 Abimelecca cutinllatajmi Abrahantaca: “¿Ima munaihuantaj caitaca rurarcangui?” nirca. 11 Chaimi Abrahanca cashna nirca: “‘Cai llajtapi causaj gentecunaca Diostaca mana manchancunachu. Chaimantami ñuca huarmimantaca ñucataca huañuchingacunami’ nishpa yuyarcani. 12 Ashtahuanpish paica ñuca panimi can. Chai yayapajllataj huahuacunami canchij, pero shujtaj shujtaj mamapaj huahuacunami canchij. Cunanca paica ñuca huarmimi can. 13 Chaimi ñuca yayapaj huasimanta llujshishpa caipi chaipi causachun nishpa Dios mandajpica paitaca: ‘Ñucata cꞌuyashcataca* cashna ricuchipai: maiman rishpapish paica ñuca turimi can ningui’ nircani” nircami.
14 Chaimi Abimelecca ovejacunata, vacacunata apanaman cachashpa Abrahanman curca. Shinallataj sirvij cꞌaricunata, sirvij huarmicunatami curca. Paipaj huarmi Saratapishmi tigrachirca. 15 Shinallataj Abimelecca: “Ricui, tucui ñuca allpacunami cambaj can. Can maipi munashcapimi causai tucungui” nircami. 16 Saratapish: “Cambaj turimanca 1.000 siclo cullquitami cuni. Canhuan cajcunapaj ñaupajpi, tucui caishujcunapaj ñaupajpi can ima culpata mana charishcata ricuchingapajmi caitaca cuni. Cantaca pi mana imata juchachi tucungachu” nircami. 17 Chaimantaca Abrahanca Abimelecmantami Diosta rogarishpa mañarca. Chaimi Diosca Abimelectapish, paipaj huarmitapish, paipaj esclavacunatapish cutin huahuacunata charichun saquirca. Chaimantami paicunaca huahuacunata chari callarircacuna. 18 Jehová Diosca Abrahanpaj huarmi Saramantami Abimelecpaj huasipi caj tucui huarmicunataca huahuacunata ama charichun jarcashca carca.
21 Jehová Diosca pai nishca shinallatajmi Sarata yuyarirca. Chaimantami Jehová Diosca Saraman pai cusha nishcata pajtachirca. 2 Chaimi Saraca chichu saquirishpa Dios nishca tiempollapitaj Abrahanman shuj huahuata curca. Chaipajca Abrahanca ñami mayorlla carca. 3 Abrahanca Sara huachashca llullu huahuataca Isaac shutitami churarca. 4 Abrahanca paipaj churi Isaactaca pusaj punllacunata charijpimi Dios mandashca shina circuncisionta rurachirca. 5 Abrahanca paipaj churi Isaac huacharijpica 100 huatacunatami charirca. 6 Saraca: “Diosca ñucatami asichishca.* Pipish caita uyashpaca ñucahuanmi asinga”* nircami. 7 Shinallataj Saraca: “Ñuca shuj huahuata chuchuchina cashcataca pi mana yuyashcangachu. Pero Abrahán mayorlla cajpipish paimanca shuj huahuatami cushcani” nircami.
8 Isaac huiñashpa catijpimi paitaca chuchumanta raquirca. Isaacta chuchumanta raquishca punllami Abrahanca shuj jatun micuita rurarca. 9 Pero Saraca Egipto llajtamanta Agarpaj churi Isaacmanta burlaricujtami ricurca (chai huahuataca Agarmi Abrahanman cushca carca). 10 Chaimantami Saraca Abrahantaca: “¡Chai sirvij huarmitaca paipaj churindijta caimanta llujshichishpa cachai! Ñuca churi Isaacca paipaj herenciataca chai sirvij huarmipaj churihuanca mana chaupingachu” nirca. 11 Pero Abrahanca paipaj churimanta* chashna nijpica achcatami llaquirirca. 12 Chaimi Diosca Abrahantaca cashna nirca: “Canta sirvij huarmimanta, paipaj churimantapish Sara imata nishcamantaca ama llaquirichu. Paita uyailla,* cambaj huahua huahuacuna nishcaca Isaacmantami shamunga. 13 Canta sirvij huarmipaj huahuapish cambaj churimi* can. Paimantapish shuj llajtatami rurasha” nircami.
14 Chaimi Abrahanca utca jatarishpaca tandatapish, yacuhuan caj capachutapish* japishpa Agarman curca. Abrahanca tucui cosascunata Agarman apachishpami paitapish, huambratapish minchacama nishpa cacharca. Agarca chaimanta rishpaca Beer-Seba chaquishca pambapimi caita chaita puricurca. 15 Tiempohuanca capachupi tiyaj yacumi tucurirca. Chaimantami Agarca paipaj churitaca shuj uchilla yura ucuman tꞌangashpa cacharca. 16 Chai qꞌuipaca chaimanta rishpami asha caru carullapi* pailla tiyarirca. Paica: “Ñuca huahua huañujtaca mana ricusha ninichu” nircami. Chaimantami caru carulla tiyarishpaca cꞌuyaillata huacai callarirca.
17 Diosca chai huambra huacashcatami uyarca. Chaimantami Diospaj ángel jahua cielomanta Agarta cayashpaca cashna nirca: “¿Agar imataj tucungui? Ama manchaichu. Diosca huambra huacashcataca uyashcami. 18 Jatari, paitapish jatarichun ayudashpa cambaj maquihuan charirai. Paimantaca shuj jatun llajtatami rurasha” nircami. 19 Chaimantaca Diosca Agarmanca shuj pugyu yacutami ricuchirca. Chaimi chai pugyuman rishpa, capachupi yacuta jundachishpaca paipaj churiman ubyachirca. 20 Chai huambra huiñacujpica Diosmi cuidarca. Paica chaquishca pambacunapimi causarca. Tiempohuanca arcohuan flechacunata shitanatami yacharca. 21 Paica Parán chaquishca pambacunapimi causanaman rirca. Paipaj mamaca Egipto llajtamanta shuj huarmihuanmi cazarachirca.
22 Chai punllacunapica Abimelecca paipaj soldadocunata mandaj Ficol runandijmi Abrahanhuan parlangapaj rirca. Paica cashnami nirca: “Can tucui imalla rurashcacunapimi Diosca ayudan. 23 Chaimanta ñucatapish, ñuca huahuacunatapish, ñuca huahuacunapaj huahuacunatapish mana llaquichina cashcataca caillapitaj Diospaj ñaupajpi jurai. Canmanca mana tucurij cꞌuyaitami ricuchishcani. Chaimanta ñucamanpish, can causacushca allpapi causaj gentecunamanpish chai cꞌuyaillatataj ricuchina cashcata jurai” nircami. 24 Shina nijpimi Abrahanca: “Ari, juranimi” nirca.
25 Shinapish Abrahanca Abimelecpaj sirvijcuna macanacushpa shuj pugyu yacuta quichushcatami Abimelecta reclamarca. 26 Chaimi Abimelecca: “Pi chaita rurashcataca mana yachanichu. Canpish mana huillashcanguichu. Cunanmi yachaj chayacuni” nirca. 27 Chaita uyashpami Abrahanca ovejacunata, vacacunata Abimelecman curca. Chaimantaca ishquindijmi shuj ari ninacuita rurarcacuna. 28 Abrahanca tucui ovejacunamantami canchis huarmi ovejacunata chꞌicanyachirca. Chaita ricushpami 29 Abimelecca: “¿Canchis huarmi ovejacunataca imapajtaj chꞌicanyachishcangui?” nishpa tapurca. 30 Chaimi Abrahanca: “Pugyu yacuta ñuca allashcata ricuchij señal cachunmi canmanca cai canchis huarmi ovejacunata cuni” nishpa cutichirca. 31 Paicunaca ishquindij ari ninacushcamantami chai lugartaca Beer-Seba* nishpa shutichirca. 32 Paicunaca Beer-Sebapimi shuj ari ninacuita rurarcacuna. Chai qꞌuipami Abimelecca paipaj soldadocunata mandaj Ficol runandij filisteocunapaj allpaman tigrarca. 33 Chai qꞌuipaca Abrahanca Beer-Sebapimi shuj tamarisco* yurata tarpurca. Chaipimi huiñaipaj causaj Jehová Diospaj shutita nishpa paita adorarca. 34 Abrahanca filisteocunapaj allpapimi achca huatacunata* saquirirca.*
22 Tucui chaicuna pasashca qꞌuipami Diosca Abrahanpaj fe sinchi cashcata ricusha nirca. Chaimi paica: “¡Abrahán!” nishpa cayarca. Chashna nijpimi Abrahanca: “¡Caipimi cani!” nirca. 2 Chaimi Diosca: “Cambaj churita, cambaj cꞌuyashca shujlla churi Isaacta pushashpa Moria allpaman ri. Paitaca rupachishca ofrendata shina shuj urcupi ñucaman cui. Maijan urcupi cuna cashcataca ñucami ricuchisha” nirca.
3 Chaimantami Abrahanca utca jatarishpa burrota parejarca. Paitapish, paipaj churi Isaactapish compañachunca ishqui sirvijcunatami pusharca. Shinallataj rupachishca ofrendapajmi yantatapish chaupirca. Qꞌuipaca Dios ricuchishca lugarmanmi rirca. 4 Ña quimsa punlla tucujpica Abrahanca paipaj ñahuita alzashpami chai lugartaca carumanta ricurca. 5 Chai qꞌuipami Abrahanca paita sirvijcunataca: “Cancunaca burrondij caillapi saquirichij. Ñucapish, ñuca churipishmi chaiman rishpa Diosta adoragrinchij. Qꞌuipaca tigramushunllami” nirca.
6 Shina nishpami Abrahanca rupachishca ofrendapaj yantata japishpaca paipaj churi Isaacman apachirca. Cutin paica ninatapish, cuchillotapishmi* aparca. Chashnami ñantaca ishquindij rircacuna. 7 Chaimantaca Isaacca paipaj yaya Abrahantaca: “¡Ñuca yayitulla!” nircami. Chaimi Abrahanca: “¿Huahua, imatataj ningui?” nirca. Isaacca: “Ninatapish, yantatapishmi charinchij. Pero ¿rupachishca ofrendapaj ovejaca maipitajyari?” nircami. 8 Chaimi Abrahanca: “Ñuca huahualla, rupachishca ofrendapaj ovejataca Diosllatajmi cunga” nirca. Chashna nishpaca ishquindijmi rircallacuna.
9 Chai qꞌuipaca Abrahanman Dios ricuchishca lugarmanmi chayarcacuna. Abrahanca shuj altarta rurashpami chai jahuapica yantata churarca. Paipaj churi Isaactaca chaquicunata, maquicunata huatashpami altar jahuapi caj yanta jahuapi churarca. 10 Chai qꞌuipaca Abrahanca paipaj churita huañuchingapajmi maquita chutashpa cuchillota japirca. 11 Pero Jehová Diospaj ángel jahua cielomanta cayashpaca: “¡Abrahán! ¡Abrahán!” nircami. Chaimi paica: “¡Caipimi cani!” nirca. 12 Chaimi angelca: “Huambrataca ama huañuchichu, paitaca ama imata ruraichu. Cunanmi canca Diosta manchaj runa cashcata yachani. Canca cambaj shujlla churita cunataca mana negashcanguichu” nirca. 13 Abrahanca ñahuita alzashpaca caru carullapi shuj carnero uchilla yurapi gachucuna churarishca shayacujtami ricurca. Chaimi carnerota japishpaca paipaj churipaj randi rupachishca ofrendata shina Diosman curca. 14 Chaimi Abrahanca chai lugartaca Jehová-Yiré* nishpa shutichirca. Chaimantami cunancama “Jehová Diospaj urcupimi ima minishtirishcataca cunga” nincuna.
15 Jehová Diospaj angelca cutinllatajmi jahua cielomanta Abrahanta cayashpaca 16 cashna nirca: “Jehová Diosca cashnatajmi nin: ‘Ñuca shutillapitajmi jurani. Caita rurashcamanta, cambaj shujlla churita ñucaman cunata mana negashcamantaca 17 ciertotajmi cantaca bendiciasha. Cambaj huahua huahuacunatapish ciertotajmi achcata mirachisha. Jahua cielopi tiyaj estrellacunata shina, mama cucha uripi tiyaj arenata shinami achcata mirachisha. Shinallataj cambaj huahua huahuacunaca contracunapaj llajtacunatami japingacuna. 18 Cambaj huahua huahuacunamantami tucui allpa pachapi tiyaj llajtacunaca bendiciashca canga. Canca ñuca nishcatami uyashcangui’ ninmi” nircami.
19 Chai qꞌuipaca Abrahanca paita sirvijcuna maipi cashcamanmi tigrarca. Chaimantaca tucuicunami tandalla Beer-Sebaman tigrarcacuna. Abrahanca Beer-Sebapimi causashpa catirca.
20 Asha tiempo qꞌuipami Abrahanmanca cashna nishpa parlarcacuna: “Cambaj huauqui Nacorpaj huarmi Milcapishmi huahuacunata charishca. 21 Punta churica Uz shutimi can. Qꞌuipa churica Buz shutimi can. Buzpaj qꞌuipaca Quemuel shuti churimi can. Quemuelca Arampaj yayami can. 22 Shinallataj Milcapaj caishuj churicunaca Késed, Hazó, Pildás, Jidlaf, Betuel shuticunami can” nircacunami. 23 Betuelca Rebecapaj yayami carca. Abrahanpaj huauqui Nacorpaj huarmi Milcapish cai pusaj churicunatami huacharca. 24 Nacorpaj caishuj huarmica* Reumá shutimi carca. Paica Tébah, Gaham, Tahas, Maacá shuti churicunatami charirca.
23 Saraca 127 huatacunatami causarca. 2 Saraca Canaán allpapi saquirij Quiryat-Arbá llajtapimi huañurca. Chai llajtataca Hebrón nishpapishmi rijsincuna. Abrahanca Sara huañushcamantaca yallitaj llaquirishpami huacarca. 3 Chai qꞌuipami Abrahanca paipaj huarmipaj huañushca cuerpota chaipi saquishpa, Hetpaj huahua huahuacunapajman rishpaca cashna nirca: 4 “Ñucaca shujtaj llajtamanta shamushpami cancunapurapi causacuni. Ñuca huañushca huarmita pambangapajca cancunapaj allpacunamanta shuj pedazo allpata cꞌatupaichij” nircami. 5 Shina nijpimi Hetpaj huahua huahuacunaca Abrahantaca cashna nircacuna: 6 “Ñuca amitolla, ñucanchijta uyahuai. Ñucanchijpurapica canca Dios agllashca pushajmi cangui.* Cambaj huañushca huarmitaca shuj alli lugarpimi pambai tucungui. Cambaj huarmita chai lugarpi pambachunca ni pi mana mitsashunchu” nircacunami.
7 Shina nijpimi Abrahanca jatarishpa, Hetpaj huahua huahuacunapaj ñaupajpi cumurishpa 8 cashna nirca: “Ñuca huarmita cai lugarpi pambachun munashpaca caita uyaichij: Zóhar runapaj churi Efrontaca ñucamanta caita mañaichij. 9 Macpelapi tiyaj jutcuta ñucaman cꞌatuchun mañaichij. Chaica paipaj allpa lindepimi saquirin. Chai jutcumantaca mashna valishcatami cancunapaj ñaupajpi pagasha. Chashnami ñucaca shuj pambana lugarta charisha” nircami.
10 Efrón runaca Hetpaj huahua huahuacunamantami carca. Paica Hetpaj huahua huahuacunapurapimi tiyacurca. Chaimi Efronca paicunapaj ñaupajpi, paipaj llajta punguta tucui yaicujcunapaj ñaupajpi Abrahantaca cashna nirca: 11 “¡Ñuca amitolla! Uyapai. Mana jutcullatachu canmanca cuni. Ashtahuanpish chai jutcu maipi cashca allpatapishmi cuni. Ñuca llajtamanta caj cai runacunapaj ñaupajpimi cuni. Cambaj huarmitaca pambailla” nircami. 12 Shina nijpimi Abrahanca chai llajtamanta gentecunapaj ñaupajpi cumurishpa 13 tucuicunapaj ñaupajpi Efrontaca: “Cambaj ñaupajpi ñuca alli ricurishca cajpica uyahuai. Allpamantaca completotami* pagasha. Ñuca huarmita chaipi pambangapaj cullquitaca japipailla” nircami.
14 Chaimi Efronca Abrahantaca: 15 “Ñuca amitolla, uyahuai. Cai allpaca 400 siclo* cullquimi valin. Pero ¿cambajpish, ñucapajpish chaica imataj canyari? Rilla chaipi cambaj huarmita pambagri” nircami. 16 Chaimi Abrahanca Efrón nishcata uyashpa Hetpaj huahua huahuacunapaj ñaupajpi paiman cusha nishca 400 siclo cullquita pesarca. Paica comerciantecuna pesaj shinallatajmi pesarca. 17 Chashnami Efronca Macpelá allpata cꞌaturca. Chai allpaca Mamré chꞌimbapurapimi carca. Allpatapish, jutcutapish, chai allpapi tiyaj tucui yuracunatapishmi cꞌaturca. Tucui caicunami 18 Abrahanpaj tucurca. Paica Hetpaj huahua huahuacunapaj ñaupajpi, llajta punguta tucui yaicujcunapaj ñaupajpimi randirca. 19 Chai qꞌuipami Abrahanca paipaj huarmi Sarataca Canaán allpapi saquirij, Hebronpi caj, Macpelapi tiyaj jutcupi pambarca. Chaica Mamré chꞌimbapurapimi can. 20 Chashnami Hetpaj huahua huahuacunaca allpatapish, jutcutapish Abrahanman cꞌaturcacuna. Chaipimi Abrahanca paipaj huarmita pambarca.
24 Abrahanca ñami yallitaj mayorlla carca. Jehová Diosca paitaca tucuipimi bendiciashca carca. 2 Shuj punllaca Abrahanca paipaj huasipi sirvijcunamanta ashtahuan huatacunata* charij sirvijhuanmi parlarca. Chai sirvijmi Abrahán tucui imalla charishcacunata cuidaj carca. Paitami Abrahanca cashna nirca: “Caita jurachunmi mañapani.* 3 Ñucaca cananeocunapurapimi causacuni. Chaimanta ñuca churipaj huarmi cachunca paicunapaj ushushicunamanta ama pita agllachunmi jahua pachatapish, cai pachatapish mandaj Jehová Diospaj shutipi jurachun munani. 4 Canca ñuca llajtaman rishpa, ñuca familiacunapuramanta caj huarmitami ñuca churi Isaacpaj agllana cangui” nircami.
5 Pero Abrahanta sirvijca: “¿Chai huarmi cai llajtaman ñucahuan mana shamusha nijpica imatataj rurasha? ¿Cambaj churitachu can llujshishca llajtaman pushachun munangui?” nircami. 6 Shina nijpimi Abrahanca cashna nirca: “Ñuca churitaca ñataj chai llajtaman pushanguiman. 7 Jahua pacha Jehová Diosmi ñucataca ñuca yayapaj huasimanta, ñuca familiacunapaj llajtamanta llujshichirca. Pai ñucahuan parlashpaca: ‘Cai allpataca cambaj huahua huahuacunamanmi cusha’ nishpami jurarca. Paimi canta ayudachunca paipaj angelta cachanga. Canca chai llajtapica ñuca churipaj huarmitaca japinguitajmi. 8 Chai huarmi canhuan mana shamusha nijpica can jurashcataca ña mana pajtachinachu cangui. Pero ñuca churitaca chai llajtamanca amataj pushanguichu” nircami. 9 Chashnami Abrahanta sirvijca paipaj amo mañashcata pajtachingapaj jurarca. Paica Abrahán tucui mañashcata rurangapajmi jurarca.
10 Chaimi sirvij runaca paipaj amopaj chunga camellocunata pushashpa Mesopotamiapi saquirij Nacor llajtaman rirca. Paica paipaj amo cachashca tucui laya regalocunatami apashpa rirca. 11 Ña chayashpaca chai llajta canlla ladopi saquirij shuj pugyu cꞌuchullapimi paipaj camellocunata cungurichirca. Chaipajca ñami chishiyacurca, huarmicuna yacuta surcunaman rina horas shinami carca. 12 Paica cashnami Diosta mañarca: “Ñuca amito Abrahanpaj Jehová Dioslla, cunan punlla tucui alli llujshichun ayudahuai. Ñuca amito Abrahanman cꞌuyaita* ricuchihuai. 13 Ñucaca caipimi shuj pugyu cꞌuchullapi cani. Cai llajtapi causaj runacunapaj ushushicunami yacuta surcunaman shamucuncuna. 14 Chai solteracunamanta shuj solterataca ‘Yacuta ñuca ubyangapaj cambaj puñuta uriyachipai’ nishami. Ñuca chashna nijpi, ‘Canpish ubyailla. Cambaj camellocuna ubyachunpishmi yacuta apamugrini’ nijpica canta sirvij Isaacpaj paita can agllashcatami yachasha. Chashnami ñuca amitoman cꞌuyaita* can ricuchishcata yachaj chayasha” nircami.
15 Manaraj Diosta mañashpa tucuchijpimi chai llajtamantaca puñuta rigra jahuashca Rebeca shuti soltera llujshirca. Paica Betuelpaj ushushimi carca. Betuelca Milcapaj churimi carca. Milcá huarmica Nacorpaj huarmimi carca. Nacorca Abrahanpaj huauquimi carca. 16 Rebecaca yallitaj sumajmi carca. Paica cꞌarihuan manaraj chayarishcachu carca. Paica pugyuman uriyashpami puñupi yacuta jundachishpa cutin huichiyarca. 17 Chai ratomi sirvij runaca paipajman callpashpa rishpaca: “Cambaj puñumanta asha yacuta convidahuai” nirca. 18 Chashna nijpimi Rebecaca: “Ñuca amitolla, ubyailla” nirca. Chaimi paipaj rigra jahuamanta puñuta rato uriyachishpa pai ubyangacama charirca. 19 Sirvij runaman yacuta ubyachishca qꞌuipami paica: “Cambaj camellocuna mashna nishcata ubyachunmi paicunapajpish yacuta llujshichisha” nirca. 20 Chai ratomi animalcuna ubyanapi puñumanta yacuta tallishpa pugyumanta yacuta llujshichingapaj cutin cutin callpashpa rirca. Chashnami tucui camellocuna ubyangacama yacuta surcushpa catirca. 21 Tucui chaitami sirvij runaca mana imata nishpa, mancharishpa ricucurcalla. Paica Jehová Diosca ñucata ayudashcachu canga imashi nishpami yuyacurca.
22 Camellocuna yacuta ubyashca qꞌuipami chai runaca medio siclota* pesaj singapi churarina oro argollata, chunga siclota pesaj ishqui brazaletecunatapish curca. 23 Shinallataj paica: “Huillahuai, ¿pipaj ushushitaj cangui? ¿Cambaj yayapaj huasipica tuta ñucanchij samaringapaj shuj lugar tiyanchu?” nishpami tapurca. 24 Shina tapujpimi solteraca: “Betuelpaj ushushimi cani. Ñuca yayaca Milcapaj, Nacorpaj churimi can” nirca. 25 Shinallataj: “Cancuna tuta samarichunpish shuj lugar tiyanmi. Ujshatapish charinchijmi, animalcunapaj achca qꞌuihuatapish charinchijmi” nircami. 26 Chaimi sirvij runaca Jehová Diospaj ñaupajpi cungurishpa pambacama cumurirca. 27 Chai qꞌuipaca: “Ñuca amo Abrahanpaj Jehová Diosca alabashca cachun. Paica ñuca amotaca cꞌuyashpami catishca, pai nishcatapish pajtachishcami. Jehová Diosca ñuca amopaj huauquicunapaj familiapajman chayamungacamami pushamushca” nircami.
28 Chai solteraca tucui ima tucushcatami paipaj mamapaj huasipi cajcunaman parlangapaj callpashpa rirca. 29 Rebecaca Labán shuti turitami charirca. Paimi pugyu cꞌuchupi shayacuj runata ricunaman callpashpa rirca. 30 Paica paipaj pani Rebeca singapi argollata churarishcata ricushpa, maquicunapipish brazaletecunata churarishcata ricushpa, “Chai runaca chashnami nirca” nijta uyashpaca chai ratomi chai runata tupanaman rirca. Chai runaca camellocunapaj ladopimi pugyu cꞌuchupi shayacurcaraj. 31 Chai ratomi paica: “Shamui, cantaca Jehová Diosmi bendiciashca. ¿Imamantataj canllapi shayacungui? Can saquirichunmi huasita allichinaman cachashcani. Camellocunapajpish shuj lugartami allichinaman cachashcani” nirca. 32 Shina nijpimi sirvij runaca huasi ucuman yaicurca. Cutin Labanca camellocunapaj correata* anchuchishpami ujshatapish, qꞌuihuatapish animalcunaman curca. Shinallataj sirvij runapaj, paihuan caj runacunapaj chaquicunata maillangapajmi yacuta aparca. 33 Micunata carajpica sirvij runaca: “Cancunaman ima ninata huillashca qꞌuipami micusha” nircami. Shina nijpimi Labanca: “Parlailla” nirca.
34 Chai qꞌuipami paica cashna nirca: “Ñucaca Abrahanta sirvijmi cani. 35 Jehová Diosca ñuca amotaca achcatami bendiciashca. Diosca ovejacunata, vacacunata, cullquita, orota, sirvij cꞌaricunata, sirvij huarmicunata, camellocunata, burrocunata cushpami achcata charijyachirca. 36 Ñuca amopaj huarmi Sarapish ña mayorlla cashpami shuj huahuata charirca. Ñuca amoca tucui imalla charishcataca paipaj churimanmi cunga. 37 Ñuca amoca ñucataca jurachunmi mañarca. Paica cashnami nirca: ‘Ñucaca cananeocunapurapimi causacuni. Chaimanta ñuca churipaj huarmi cachunca paicunapaj ushushicunamanta ama pita agllanguichu. 38 Ashtahuanpish ñuca yayapaj huasi maipi cashcaman rishpa, ñuca familia maipi cashcaman rishpami ñuca churipaj huarmitaca agllana cangui’ nircami. 39 Pero ñuca amotaca: ‘¿Chai huarmi ñucahuan mana shamusha nijpica imatataj rurasha?’ nircanimi. 40 Chaimi paica: ‘Ñucaca Jehová Diostami sirvishcani.* Paimi canhuan richun, canta ayudachunca paipaj angelta cachanga. Canca ñuca churipaj huarmi cachunca ñuca familiacunapuramanta, ñuca yayapaj huasipuramantami* shuj huarmita agllana cangui. 41 Pero ñuca familia maipi cashcaman rijpi, paicuna chai solterata mana cusha nijpica can imata jurashcataca mana pajtachinachu cangui’ nircami.
42 Chaimantami pugyuman cunan chayamushpaca Diostaca cashna nishpa mañarcani: ‘Ñuca amito Abrahanpaj Jehová Dioslla, ñuca viajeta bendiciagrishpaca 43 cunan ñuca imalla mañashca pajtarichun ayudapai. Caipimi pugyu cꞌuchupi cani. Shuj soltera yacuta llujshichinaman shamujpica ñucaca: “Cambaj puñumanta asha yacuta convidahuai” nishami. 44 Chai soltera ñucata “Canpish ubyailla. Cambaj camellocuna ubyachunpishmi yacuta llujshichisha” nijpica, ñuca amopaj churipaj chai huarmita can Jehová Dios agllashcatami yachasha’ nircanimi.
45 Ñuca shungu ucullapi Diosta mañashpa manaraj tucuchijpimi Rebecaca puñuta rigra jahuashca llajtamanta llujshicurca. Paica pugyuman uriyashpami yacuta llujshichi callarirca. Chaimi paitaca: ‘Ñuca ubyangapaj asha yacuta cuhuai’ nircani. 46 Chashna nijpimi paica rigra jahuamanta puñuta uriyachishcahuan ñucataca: ‘Canpish ubyailla. Cambaj camellocuna ubyachunpishmi yacuta apamugrini’ nirca. Chaimi ñucaca yacuta ubyarcani. Shinallataj paica camellocunapajpishmi yacuta apamurca. 47 Chai qꞌuipami paitaca: ‘¿Pipaj ushushitaj cangui?’ nishpa tapurcani. Chaimi paica: ‘Betuelpaj ushushimi cani. Ñuca yayaca Milcapaj, Nacorpaj churimi can’ nirca. Chai qꞌuipami paipaj singapica argollata churarcani. Paipaj maquicunapipish brazaletecunatami churarcani. 48 Chai huashaca Jehová Diospaj ñaupajpimi cungurishpa cumurircani. Chashnami ñuca amo Abrahanpaj Jehová Diosta alabarcani. Paimi ñuca amopaj churipaj huarmita apachunca ñuca amopaj huauquipaj nietapajman* alli ñanta pushamushca. 49 Cunanca ñuca amota cꞌuyashcata* ricuchisha nishpa, pai ima nishcata pajtachisha nishpapish huillaichij. Mana chashna rurasha nishpapish ñuca imata ruranata yachangapaj* huillaichij” nircami.
50 Chashna nijpimi Labanpish, Betuelpish cashna cutichircacuna: “Tucui caicunaca Jehová Diosmantami shamun. Chaimi ñucanchijca ari ninatapish, mana ninatapish* mana pudinchij. 51 Rebecaca caipimi. Paitaca Jehová Dios nishca shina cambaj amopaj churipaj huarmi cachun pushailla” nircacunami. 52 Abrahanta sirvijca chashna nijta uyashpaca Jehová Diospaj ñaupajpimi pambacama cumurirca. 53 Sirvij runaca orohuan rurashca, cullquihuan rurashca cosascunatapish, ropatapishmi Rebecaman curca. Paipaj turimanpish, paipaj mamamanpish valishca regalocunatami curca. 54 Chai qꞌuipaca sirvij runapish, paihuan caj runacunapishmi micurcacuna, ubyarcacuna. Paicunaca chai tutaca chaipimi samarircacuna.
Cayandij tutamanta jatarishpaca: “Ñuca amopajman tigrachun saquipaichij” nircami. 55 Pero Rebecapaj turipish, paipaj mamapish: “Solterataca chunga punllacunallatapish ñucanchijhuan cachun saquipai. Chai qꞌuipaca ringallami” nircacunami. 56 Shinapish sirvij runaca: “Ñucataca ama jarcaichijchu. Jehová Diosmi ñuca viajetaca bendiciashca. Ñuca amopajman tigrachun saquipaichij” nircami. 57 Chaimi paicunaca: “Shinashpaca solterata cayashpa paita tapushunchij” nircacuna. 58 Chashnami Rebecata cayashpaca: “¿Cai runahuan risha ninguichu?” nishpa tapurcacuna. Chaimi paica: “Ari, risha ninimi” nirca.
59 Chaimi Rebecataca* paita huiñachij huarmindij* Abrahanta sirvij runahuan, paihuan caj runacunahuan richun saquircacuna. 60 Shinallataj Rebecata bendiciashpaca: “Ñucanchij paniculla, canca achca huaranga huarangacunapaj mamami tucungui. Cambaj huahua huahuacunapish pꞌiñajcunapaj llajtacunata mishashpa japichun” nircacunami. 61 Chai qꞌuipaca Rebecapish, paita sirvij huarmicunapish allichirishpaca camellocunapi tiyarishpami chai runata catishpa rircacuna. Chashnami sirvij runaca Rebecata paihuan pushashpa rirca.
62 Isaacca Négueb llajtapimi causarca. Paica Beer-Lahái-Roí pugyuman rina ñanmantami tigramushca carca. 63 Isaacca ashata yuyangapajmi tutayaita campopi puricurca. Paica ñahuita alzashpaca camellocuna shamucujtami ricurca. 64 Rebecapish ñahuita alzashpaca Isaac shamucujtami ricurca. Chaimi paica chai rato camellomanta uriyarca. 65 Chai huashami paica Abrahanta sirvij runataca: “¿Campota purishpa ñucanchijta tupanaman shamuj runaca pitaj can?” nishpa tapurca. Chaimi sirvij runaca: “Paica ñuca amitomi can” nirca. Chaimi Rebecaca velota japishpa taparirca. 66 Chaimantaca sirvij runaca pai tucui imalla rurashcatami Isaacman parlarca. 67 Chai qꞌuipaca Isaacca Rebecataca paipaj mama Sarapaj carpa huasimanmi pusharca. Chashnami Rebecaca Isaacpaj huarmi tucurca. Isaacca paita cꞌuyashpami paipaj mama huañushcamantaca ña mana llaquilla carca.
25 Abrahanca cutinllatajmi cazararca. Paipaj huarmica Queturá shutimi carca. 2 Tiempohuanca paicunaca huahuacunatami charircacuna. Chai huahuacunaca: Zimrán, Jocsán, Medán, Madián, Isbac, Súah shuticunami carca.
3 Jocsanpaj churicunaca Seba, Dedán shuticunami carca.
Dedanpaj churicunaca Asurim, Letusim, Leumim shuticunami carca.
4 Madianpaj churicunaca Efá, Éfer, Hanok, Abidá, Eldaá shuticunami carca.
Tucui paicunami Queturapaj huahua huahuacuna carca.
5 Tiempohuanca Abrahanca tucui imalla charishcacunatami Isaacman curca. 6 Pero caishuj huarmicunahuan* charishca huahuacunamanca Abrahanca regalocunatami curca. Chai qꞌuipami pai causacushparaj paicunataca inti llujshin ladoman cacharca. Paipaj churi Isaacmanta carupi causachunmi Inti llujshin lado allpacunaman cacharca. 7 Abrahanca 175 huatacunatami causarca. 8 Paica yuyajyangacama achca huatacunata alli causashpami último samaita aisashpa huañurca. Paitaca paipaj ñaupa yayacunahuanmi pambarcacuna.* 9 Paipaj churi Isaac, paipaj churi Ismaelmi Macpelapi tiyaj jutcupi pambarcacuna. Chai jutcuca hititacunapuramanta caj Zoharpaj churi Efronpaj allpapimi can. Chai allpaca Mamré chꞌimbapurapimi can. 10 Chai allpataca Abrahanmi Hetpaj huahua huahuacunaman randishca carca. Chaipimi Abrahantaca paipaj huarmi Sarapaj cꞌuchupi pambarcacuna. 11 Abrahán huañushca qꞌuipaca paipaj churi Isaactami Diosca bendiciashpa catirca. Isaacca Beer-Lahái-Roí cꞌuchullapimi causarca.
12 Caipica Ismaelpaj causaimantami parlan. Ismaelca Egiptomanta Agar huarmihuan Abrahán charishca churimi carca. Agarca Sarata sirvijmi carca.
13 Ismaelpaj churicunapaj, chai churicunapaj huahua huahuacunapaj shuticunaca caicunami can. Ismaelpaj punta churica Nebayot shutimi carca. Qꞌuipa churicunaca Quedar, Adbeel, Mibsam, 14 Mismá, Dumá, Masá, 15 Hadad, Temá, Jetur, Nafís, Quedemá shuticunami carca. 16 Paicunami Ismaelpaj churicuna can. Paicunaca 12 familiacunata pushajcunami can. Paicuna causai callarishca llajtacunapish, carpa huasi muyundij pircacunapish paicunapaj shuticunatami charin. 17 Ismaelca 137 huatacunatami causarca. Chai qꞌuipami paica último samaita aisashpa huañurca. Paitaca paipaj ñaupa yayacunahuanmi pambarcacuna. 18 Ismaelpaj huahua huahuacunaca Havilá llajtamanta callarishpaca Asiria llajtacamami causai callarircacuna. Havilá llajtaca Sur llajta cꞌuchullapimi can. Cutin Sur llajtaca Egipto llajta cꞌuchullapimi can. Paicunaca paicunapaj tucui huauquicunapaj cꞌuchullapimi causai callarircacuna.
19 Caipica Abrahanpaj churi Isaacpaj causaimantami parlan.
Abrahanca Isaacpaj yayami carca. 20 Isaacca 40 huatacunata charishpami Rebecahuan cazararca. Rebecaca Betuelpaj ushushi, Labanpaj panimi carca. Paicunaca arameocunapuramanta* Padán-Arampi causajcunami carca. 21 Isaacca paipaj huarmi Rebeca huahuacunata mana chari tucujpimi Jehová Diosta rogarishpa mañarca. Jehová Dios paipaj mañashcata uyajpimi paipaj huarmica chichu saquirirca. 22 Rebecapaj huijsa ucupi caj huahuacunaca paicunapurami macanacui callarircacuna. Chaimantami paica: “Cashna sufrina cashpaca, ¿imapajtaj causashpa catishari?” nirca. Chaimi Jehová Diosta tapurca. 23 Chashna tapujpimi Jehová Diosca: “Cambaj huijsapica ishqui llajtacunami can. Ishqui pueblomi chꞌican chꞌican llujshinga. Shuj puebloca caishuj pueblota yalli sinchimi canga. Jatun huauquica qꞌuipa huauquitami sirvinga” nirca.
24 Rebecaca huachana horas pajtajpica gemelo huahuacunatami huacharca. 25 Punta huahuaca tucui pucanicuj, ropata churarishca shina millmasapami llujshirca. Chaimantami paitaca Esaú* shutita churarcacuna. 26 Chai qꞌuipaca Esaupaj chaqui talonpi charirishcami paipaj huauqui llujshirca. Chaimantami paitaca Jacob* shutita churarcacuna. Isaacca paipaj huarmi Rebeca huahuacunata huachajpica 60 huatacunatami charirca.
27 Chai huahuacunaca huiñashpami catircacuna. Tiempohuanca Esauca animalcunata japinata alli yachajmi tucurca. Paica campopi canatami munarca. Cutin Jacobca carpa huasicunapimi causarca. Paica ima culpata mana charij runami carca. 28 Esauca animalcunata japishpami micungapaj aichata apaj carca. Chaimantami Isaacca paita ashtahuan cꞌuyarca. Pero Rebecaca Jacobtami ashtahuan cꞌuyarca. 29 Shuj punlla Esaú campomanta shaicushca shamujpica Jacobca lenteja sopatami* yanucurca. 30 Chaimi Esauca Jacobtaca: “¡Ñucaca fuerza illajmari cani.* Can charicushca pucajlla lenteja sopamanta ashata utca cuhuai!” nirca. Chaimantami paitaca Edom* shutita churarcacuna. 31 Pero Jacobca: “Primeroca can punta churi cana derechota ñucaman cꞌatui” nircami. 32 Shina nijpimi Esauca: “Ñucaca huañucunimari. ¿Chai derechoca imapajtaj sirvinyari?” nirca. 33 Chaimi Jacobca: “¡Primeroca jurai!” nirca. Shina nijpimi Esauca jurashpa pai punta churi* cana derechota Jacobman cꞌaturca. 34 Chai qꞌuipami Jacobca tandatapish, lenteja sopatapish curca. Chaimi Esauca micurca, ubyarca. Qꞌuipaca jatarishpami chaimanta rircalla. Chashnami Esauca punta churi cana derechota mana valichirca.
26 Chai llajtapica Abrahán causashca punllacunapi tiyashca shinallatajmi jatun yaricai tiyarca. Chaimi Isaacca Guerarman rirca. Filisteocunata mandaj rey Abimélec maipi cashcamanmi rirca. 2 Chai qꞌuipaca Jehová Diosca Isaacman ricurishpami cashna nirca: “Egiptomanca ama uriyaichu. Ñuca ricuchigrishca llajtapi causashpa saquiri. 3 Cai llajtapica shujtaj llajtamanta shina causailla. Ñucaca canhuanmi casha, cantaca bendiciashami. Tucui cai allpacunatami canmanpish, cambaj huahua huahuacunamanpish cusha. Cambaj yaya Abrahanman imata cusha nishcatami pajtachisha. Paimanca cashnami nircani: 4 ‘Cambaj huahua huahuacunataca jahua cielopi tiyaj estrellacunata shinami achcata mirachisha. Cambaj huahua huahuacunamanca tucui cai allpacunatami cusha. Cambaj huahua huahuacunamantami tucui allpa pachapi tiyaj llajtacunaca bendiciashca canga’ nircanimi. 5 Abrahán ñuca nishcata uyashcamantami chaita rurasha. Paica ñuca tucui mandashcacunatami cazushpa catirca. Ñuca mandashcacunata, ñuca leycunatami pajtachirca” nircami. 6 Shina nijpimi Isaacca Guerarpi causashpa catirca.
7 Chai lugarpi causaj runacuna Rebecamanta tapujpica Isaacca “Paica ñuca panimi” nijmi carca. Isaacca Rebeca paipaj huarmi cashcata huillanatami manchaj carca. Paipaj huarmi yallitaj sumaj cajpimi paica: “Caipi causaj runacunaca Rebecamantami ñucataca huañuchingacuna” nishpa yuyaj carca. 8 Tiempohuanca filisteocunata mandaj rey Abimelecca ventanamantami ricucurca. Chaipimi Isaac paipaj huarmi Rebecata cꞌuyacujta* ricurca. 9 Abimelecca chai rato Isaacta cayashpami: “¡Paica cambaj huarmimi! ¿Imamantataj ‘Paica ñuca panimi can’ nircangui?” nishpa tapurca. Chaimi Isaacca: “Paimanta ñucata huañuchinatami mancharcani” nirca. 10 Chashna nijpimi Abimelecca: “¿Pero imatataj rurashcanguiyari? ¡Maijan runapish cambaj huarmihuanmi siririnman carca. Ñucanchijca cambaj culpamantami juchapi urmanchijman carcanchij!” nirca. 11 Chai qꞌuipami Abimelecca tucui gentecunataca: “¡Maijanpish cai runata, paipaj huarmitapish tuparijca huañungami!” nirca.
12 Isaacca chai lugarpimi tarpui callarirca. Paica Jehová Dios bendiciacushcamantami chai huataca tarpushcatapish 100 cutinhuan yalli japirca. 13 Isaacca ashtahuan ashtahuanmi charijyashpa catirca. Chashnami achcata charij runa tucurca. 14 Paica achca ovejacunata, achca vacacunata, achca sirvijcunatami charirca. Chaita ricushpami filisteocunaca envidiai callarircacuna.
15 Chaimantami filisteocunaca Isaacpaj yaya Abrahán causacujpiraj Abrahanta sirvijcuna allashca pugyucunataca allpahuan taparcacuna. 16 Chaimi Abimelecca Isaactaca: “Ñucanchijmanta carupi causanaman ri. Cancunaca ñucanchijtapish yalli achcacunami tucushcanguichij” nirca. 17 Chashna nijpimi Isaacca pai maipi cashcamanta rishpaca Guerar pugru pambapi carpa huasicunata shayachishpa chaipi causai callarirca. 18 Isaacca paipaj yaya Abrahán causacujpiraj allashca pugyucunatami cutinllataj allarca. Chai pugyucunataca filisteocunami Abrahán huañushca qꞌuipa tapashcacuna carca. Isaacca chai pugyucunataca paipaj yaya churashca shuticunallatatajmi cutin churarca.
19 Isaacta sirvijcuna chai pugru pambapi* allacushpaca mishqui yacu* llujshicuj pugyutami japircacuna. 20 Shinapish Guerarmanta michijcunahuan Isaacpaj michijcunahuanmi pꞌiñanacurcacuna. Paicunaca: “¡Chai yacuca ñucanchijpajmi!” ninacurcacunami. Chaimi Isaacca paihuan pꞌiñanacushcamantaca chai pugyutaca Ésec* nishpa shutichirca. 21 Chaimantaca cutinllatajmi shujtaj pugyuta allarcacuna. Chai pugyumantapishmi pꞌiñanacurcacuna. Chaimi Isaacca chai pugyutaca Sitná* nishpa shutichirca. 22 Chai qꞌuipaca cutinllatajmi shujtaj pugyuta allarcacuna. Pero chai pugyumantaca ña mana pꞌiñanacurcacunachu. Chaimi Isaacca chai pugyutaca Rehobot* nishpa shutichirca. Paica: “Cunanca Jehová Diosca causangapaj achca allpacunatami cushca. Achca huahuacunata charichunpishmi bendiciashca” nircami.
23 Chai qꞌuipaca Isaacca chaimanta rishpaca Beer-Sebamanmi huichiyarca. 24 Chai tutami Jehová Diosca Isaacman ricurishpaca: “Ñucaca cambaj yaya Abrahanpaj Diosmi cani. Ñucaca canhuanmi cani, ama manchaichu. Cantaca bendiciashami. Ñucata sirvij Abrahanmantami cambaj huahua huahuacunataca achcata mirachisha” nirca. 25 Chaimi Isaacca chaipi shuj altarta rurashpa Jehová Diospaj shutita nishpa paita adorai callarirca. Paipaj carpa huasitapish chaipimi shayachirca. Paita sirvijcunapish chaipimi shuj pugyuta allarcacuna.
26 Qꞌuipaca Abimelecca Isaacta ricunaman ringapajmi Guerarmanta llujshirca. Paihuanca paiman consejota cuj Ahuzat runapish, paipaj soldadocunata mandaj Ficol runapishmi rircacuna. 27 Isaacca: “¿Imamantataj ñucata ricunaman shamurcanguichij? ¿Manachu cancunaca ñucata pꞌiñashcamanta cancunamanta carupi causanaman cacharcanguichij?” nishpami tapurca. 28 Chaimi paicunaca cashna nircacuna: “Ñucanchijca Jehová Dios canhuan cashcatami ricushcanchij. Chaimantami caita nisha ninchij: ‘Ñucanchijca canhuanmi shuj ari ninacuita rurasha ninchij. Canpish ñucanchijhuan cai ari ninacuita rurai: 29 cantaca ñucanchijca mana llaquichishcanchijchu. Chashnallatajmi canpish ñucanchijtaca mana llaquichina cangui. Canta siempre alli tratashcata yuyaringui. Mana pꞌiñanacushpami minchacama nishpa cacharcanchij. Cunanca cantami Jehová Diosca bendiciashca’” nircacunami. 30 Chai huashami Isaacca shuj jatun micuita paicunapaj rurarca. Chashnami paicunaca micurcacuna, ubyarcacuna. 31 Cayandij tutamantaca utca jatarishpami paicunapura jurarcacuna. Chai qꞌuipaca Isaacca minchacama nishpami cacharca. Chaimi paicunaca tranquilo rircallacuna.
32 Chai punllaca Isaacta sirvijcunaca shuj pugyuta allashcatami huillanaman rircacuna. Paicunaca: “¡Yacutami japishcanchij!” nircacunami. 33 Chaimantami Isaacca chai pugyutaca Sibá nishpa shutichirca. Chaimi chai llajtataca cunancama Beer-Seba nishpa rijsincuna.
34 Esauca 40 huatacunata charishpami hititacunapuramanta Beeripaj ushushi Judithuan cazararca. Shinallataj hititacunapuramanta Elonpaj ushushi Basemat huarmihuanmi cazararca. 35 Chai huarmicunamantami Isaacpish, Rebecapish achcata sufrircacuna.
27 Isaacca ñami mayorlla carca. Paipaj ñahuicunapish mana ricui tucurcachu. Chaimi paipaj jatun churi Esauta cayashpaca: “¡Ñuca huahualla!” nirca. Shina nijpimi Esauca: “¡Caipimi cani!” nirca. 2 Chaimantaca Isaacca cashnami nirca: “Ñucaca ñami mayorlla cani. Mashna tiempota causana cashcataca mana yachanichu. 3 Cunanca animalcunata huañuchina cambaj flechacunata, cambaj arcota apashpa campoman rishpa imallatapish ñucapaj japimugri. 4 Qꞌuipaca ñuca munashca mishquijlla micunata preparashpa apamui. Chaita micushca qꞌuipami ñucaca manaraj huañushpa canta bendiciasha” nircami.
5 Pero Rebecaca Isaac paipaj churi Esauman imata nicujtami uyacurca. Esauca animalcunata japishpa apamungapajmi campoman rirca. 6 Chaimi Rebecaca paipaj churi Jacobtaca: “Cambaj yaya cambaj huauqui Esauman imata nicujtami uyamuni. Paica: 7 ‘Imallatapish japimushpa ñucapaj mishquijlla micunata preparai. Chai qꞌuipami ñucaca micusha. Chaimantaca manaraj huañushpami Jehová Diospaj ñaupajpi cantaca bendiciasha’ ninmi. 8 Cunanca ñuca huahualla, ñuca ima nishcata alli uyai. Ñuca ima nishcatapish rurai. 9 Animalcuna maipi cashcaman rishpa ishqui malta alli chivocunata apamugri. Chashnami ñucaca cambaj yaya munashca mishqui micunata preparasha. 10 Qꞌuipaca chai micunataca cambaj yaya micuchun apangui. Chashnami paica manaraj huañushpa canta bendicianga” nircami.
11 Shinapish Jacobca paipaj mama Rebecataca cashnami nirca: “Pero ñuca huauqui Esauca millmasapami. Ñucaca mana chashnachu cani. 12 Ñuca yaya ñucapi tuparishpaca paimanta burlaricujtami yuyanga. Chaimi bendicianapaj randica ñucataca maldicinga” nircami. 13 Chaita uyashpami paipaj mamaca: “Ñuca huahualla, canta maldicishcaca ñuca jahuapi urmachun. Ñuca ima nishcata rurai. Ri, malta chivocunata apamugri” nirca. 14 Chaimi paica chivocunata mashcanaman rishpa apamurca. Paipaj mamaca paipaj yaya munashca mishqui micunatami prepararca. 15 Chai qꞌuipami Rebecaca huasipi charicushca paipaj jatun churi Esaupaj sumaj ropata japishpa paipaj qꞌuipa churi Jacobman churachirca. 16 Shinallataj maquicunapipish, cungapipishmi millmata maipi mana charishcapi malta chivocunapaj carata churarca. 17 Chai qꞌuipaca mishquijllata preparashca micunatapish, tandatapishmi paipaj churi Jacobman curca.
18 Chaimi Jacobca paipaj yaya maipi cashcaman yaicushpaca: “¡Ñuca yayitulla!” nirca. Shina nijpimi Isaacca: “¡Ñuca huahualla, caipimi cani! ¿Canca pitaj cangui, Esaú o Jacob?” nirca. 19 Chashna nijpimi Jacobca paipaj yayataca: “Cambaj punta churi Esaumi cani. Can tucui ima nishcatami rurashcani. Tiyaripai, ñuca japimushcamanta imallatapish micushpa ñucata bendiciapai” nirca. 20 Pero Isaacca paipaj churitaca: “¿Ñuca huahualla, ima shinataj rato japircanguiyari?” nircami. Chaimi paica: “Cambaj Jehová Diosmi ñuca ñaupajpi churarca” nirca. 21 Chai qꞌuipami Isaacca Jacobtaca: “Ñuca huahualla, ñuca churi Esaú cashcata o mana cashcata tuparishpa yachangapajca ñucapajman cꞌuchuyamupai” nirca. 22 Chaimi Jacobca paipaj yayapajman cꞌuchuyarca. Isaac tuparishpaca: “Rimaica Jacobpaj rimaimi, pero maquicunaca Esaupaj maquicunami” nircami. 23 Isaacca Jacobpaj maquicuna Esaupaj maquicuna shina millmasapa cajpimi Jacob cashcataca mana cuentata curca. Chaimi paitaca bendiciarca.
24 Chai qꞌuipami Isaacca: “¿Ciertotajchu ñuca churi Esaú cangui?” nishpa tapurca. Chaimi paica: “Ari, ñucami cani” nirca. 25 Chai qꞌuipami paica: “Ñuca huahualla, can imallatapish japimushcamanta micungapaj apamui. Micushca qꞌuipami cantaca bendiciasha” nirca. Chaimi Jacobca micunatapish, vinotapish curca. Shina cujpimi Isaacca micunata micurca, vinotapish ubyarca. 26 Chai qꞌuipami Isaacca: “Ñuca huahualla, cꞌuchuyashpa ñucata muchapai” nirca. 27 Shina nijpimi Jacobca cꞌuchuyashpa mucharca. Chaimi paipaj yayaca paipaj ropata mutquirca. Chai qꞌuipami paita bendiciashpaca cashna nirca:
“Ricui, ñuca churipaj ropaca Jehová Dios bendiciashca campoman shinami mishquijllata ashnacun. 28 Diosca jahua pachamanta shulla tamyata cachachun. Alli pꞌucuj allpacunatapish, achca granocunatapish canman cuchun. Llullu vinotapish achcata cuchun. 29 Pueblocunapish canta sirvichun, llajtacunapish cambaj ñaupajpi cumurichun. Cambaj huauquicunapaj amo cai, cambaj huauquicunaca cambaj ñaupajpi cumurichuncuna. Canta maldicijcunaca maldicishca cachun, canta bendiciajcunaca bendiciashca cachun” nircami.
30 Isaac Jacobta bendiciashca qꞌuipalla, paipaj yaya maipi cashcamanta Jacob llujshishca qꞌuipallami paipaj huauqui Esauca animalcunata japishpa tigramurca. 31 Esaupish mishqui micunatami prepararca. Paica chai micunata apashpami paipaj yayataca: “Ñuca yayitulla, jatari. Cambaj churi japimushcamanta imallatapish micushpa ñucata bendiciai” nircami. 32 Chaimi paipaj yaya Isaacca: “¿Canca pitaj cangui?” nishpa tapurca. Shina nijpimi paica: “Cambaj punta churi Esaumi cani” nirca. 33 Isaacca yallitaj chujchui callarishpami: “Shinaca ¿pitaj animalta japinaman rishpa ñucamanca aichata apamurcari? Can chayamuna ñaupallami micushpa paita bendiciarcani. ¡Paimi bendiciashca canga!” nirca.
34 Paipaj yaya ima nishcata uyashpami Esauca yallitaj llaquirishpa, sinchita caparirishpa paipaj yayataca: “¡Ñuca yayitulla, ñucatapish bendiciai!” nishpa rogarirca. 35 Pero Isaacca: “Cambaj huauqui shamushpami ñucata umashpa cambaj cana bendiciontaca pai japirca” nircami. 36 Chaimi Esauca: “Paica ishqui cutinmi ñucapaj cana cashcata quichushca. Chaimantami paica Jacob* shuti can. Ñami ñuca punta churi cana derechota quichurca. ¡Cunanca ñucapaj cana bendiciontapishmi quichushca!” nirca. Chai qꞌuipami paipaj yayataca: “¿Manachu ñucatapish bendiciai tucungui?” nishpa tapurca. 37 Chashnapish Isaacca Esautaca: “Paitaca cambaj amo cachunmi churashcani. Paipaj huauquicunatapish paita sirvichunmi churashcani. Paimanca granocunatapish, llullu vinotapishmi cushcani. Ñuca huahualla, canman cungapajca ña imata mana charinichu” nircami.
38 Shinapish Esauca: “Ñuca yayitulla, ¿shujlla bendiciontachu charingui? ¡Ñuca yayitulla, ñucatapish bendiciai!” nircami. Chashna nishpami Esauca caparirishpa huacai callarirca. 39 Isaacca cashna nishpami cutichirca:
“Ricui, alli pꞌucuj allpacunamanta carupimi causangui. Jahua pachamanta shulla tamyapish mana urmangachu. 40 Tucui causaipimi cambaj espadata apashpa puringui. Cambaj huauquitami sirvingui. Pero ña mana ahuantai tucushpaca paipaj yugomanta anchuringuillami”* nircami.
41 Chai punllamantami Esauca Jacobta paipaj yaya bendiciashcamanta achcata pꞌiñai callarirca. Esauca paipaj shungupica: “Ñuca yayaca ñallami huañunga. Llaquilla cana punllacuna pasashca qꞌuipami ñuca huauqui Jacobtaca huañuchisha” nishpami yuyarca. 42 Rebecaca paipaj jatun churi Esaú imata ruranata yuyacujta huillajpimi paipaj qꞌuipa churi Jacobta chai rato cayanaman cachashpaca cashna nirca: “¡Uyai! Cambaj huauqui Esauca canhuan pꞌiñarishca cashcamantami canta huañuchinata yuyacun. 43 Shinaca ñuca huahualla, ñuca ima nishcata rurai. Haranman utca miticushpa ri. Ñuca turi Labán maipi cashcaman ri. 44 Cambaj huauqui yallitaj pꞌiñarishca cashcata cungaringacama asha tiempota ñuca turihuan causagri. 45 Cambaj huauqui pꞌiñarishca cashcata saquingacama, can imata rurashcata cungaringacama chaipi saquirigri. Chai qꞌuipami can tigramuchun huillanaman cachasha. ¿Ima nishpataj shuj punllallapi ishquindij churicuna illaj saquirishari?” nircami.
46 Chai qꞌuipami Rebecaca Isaactaca: “Cai hitita huarmicunaca ñucataca achcatamari sufrichishcacuna. Cai llajtapi causaj huarmicuna shina huarmihuan, hititacunapuramanta huarmihuan Jacob ima hora cazarajpica, ¿ñucaca imapajtaj ashtahuan causacushari?” nirca.
28 Chaimi Isaacca Jacobta cayashpa, paita bendiciashpaca cashna mandarca: “Canaán llajtamanta huarmicunahuanca ni maijanhuan ama cazarangui. 2 Padán-Aramman ri. Cambaj abuelo* Betuelpaj huasiman ri. Chaipica Labanpaj ushushicunamanta shuj ushushihuan cazarangui. Labanca cambaj mamapaj turimi can. 3 Tucui poderta charij Diosca cantaca achca huahuacunata charichunmi bendicianga. Cambaj huahua huahuacunatapish achcatami mirachinga. Cambaj huahua huahuacunaca achca llajtacunami tucunga. 4 Diosca shujtaj llajtamanta shina can causacushca llajtata japichunmi cantapish, cambaj huahua huahuacunatapish Abrahanta shinallataj bendicianga. Chai allpataca Abrahanmanmi curca” nircami.
5 Chai qꞌuipami Isaacca Jacobtaca minchacama nishpa cacharca. Chaimi Jacobca Padán-Aramman rirca. Arameocunapuramanta Betuelpaj churi Labán maipi cashcamanmi rirca. Labanca Rebecapaj turimi carca. Rebecaca Jacobpaj, Esaupaj mamami carca.
6 Esauca Isaac Jacobta bendiciashcata, Padán-Arampi shuj huarmita mashcachun chaiman cachashcatami ricurca. Shinallataj paita bendiciashpa: “Canaán llajtamanta huarmicunahuanca ni maijanhuan ama cazarangui” nishpa mandashcatapishmi yachaj chayarca. 7 Shinallataj Jacob paipaj yaya mamata cazushpa Padán-Aramman rishcatami ricurca. 8 Chaimi Esauca Canaán llajtamanta huarmicunata paipaj yaya Isaac mana ricunayachishcata cuentata curca. 9 Chaimantami shujtaj huarmicunata ña charishca jahuapish Esauca Ismael maipi cashcaman rishpa Mahalat shuti huarmihuan cazararca. Mahalatca Abrahanpaj churi Ismaelpaj ushushimi carca, Nebayotpaj panipishmi carca.
10 Jacobca Beer-Sebamanta llujshishpaca Haranmanmi rirca. 11 Tiempohuanca shuj lugarmanmi chayarca. Ña inti huashicushca cajpimi tuta chaipi pasangapaj allichirirca. Paica saunangapajmi chaimanta shuj rumita japishpa, allichishpa chai lugarpi siririrca. 12 Chai qꞌuipaca shuj muscuitami charirca. Chai muscuipica allpamanta cielocama chayaj escaleratami ricurca. Chai escalerataca Diospaj angelcunami huichiyacurcacuna, uriyacurcacuna. 13 Chai escalera jahuaman Jehová Dios cajtapishmi ricurca. Diosca cashnami nirca:
“Ñucaca Jehová Diosmi cani. Cambaj yaya Abrahanpaj, Isaacpaj Diosmi cani. Can siricushca allpataca canmanpish, cambaj huahua huahuacunamanpishmi cusha. 14 Cambaj huahua huahuacunataca allpapi tiyaj ñutu allpata shinami yallitaj achcata mirachisha. Cambaj allpacunataca inti llujshin ladomanpish, inti huashicun ladomanpish, janaj ladomanpish, ura ladomanpishmi mirachingui. Canmanta, cambaj huahua huahuacunamantami tucui llajta familiacunaca bendiciashca canga. 15 Ñucaca canhuanmi cani. Can maiman rijpipish cantaca cuidashami. Cantaca cai llajtamanmi cutin tigrachimusha. Ñuca ari nishcata pajtachingacamami cantaca manataj saquisha” nircami.
16 Jacobca dormicushcamanta rijcharishpaca: “Jehová Diosca ciertotajmi cai lugarpi can. Ñucaca chaitaca mana yachashcanichu” nircami. 17 Jacobca mancharishpami: “¡Jatun mancharina lugarmari! Caica Diospaj huasimi can. Caica jahua pacha pungumi can” nirca. 18 Chaimantaca Jacobca utca jatarishpami saunashca rumita japishpa shuj pilarta shina shayachishpa chai jahuapica aceiteta tallirca. 19 Chaimantami chai lugartaca Betel* nishpa shutichirca. Ñaupaca chai llajtaca Luz shutimi carca.
20 Chaimantaca Jacobca caita ruranatami ari nirca: “Yaya Dios ñucahuan catijpi, ñuca viajepi ayudajpi, micungapaj tandata cujpi, churangapaj ropata cujpi, 21 ñuca yayapaj huasiman alli tigrachimujpica Jehová Dios ciertotaj ñuca Dios cashcata ricuchishcatami yachasha. 22 Pilarta shina shayachishca cai rumica Diospaj huasimi canga. Ñuca Dioslla, can imalla cushcamantaca chungamanta shujtami* canmanca sin falta cusha” nircami.
29 Chai qꞌuipaca Jacobca viajashpami catirca. Paica inti llujshin lado llajtamanmi rirca. 2 Campopi cashpaca shuj pugyu yacutapish, quimsa canlla* ovejacuna chai pugyu cꞌuchupi siricujtapishmi ricurca. Chai pugyumantami ovejacunamanca yacuta ubyachijcuna carca. Chai pugyuca shuj jatun rumihuan tapashcami carca. 3 Tucui ovejacuna ña chaipi tandachishca cajpimi michijcunaca pugyumanta rumita anchuchishpa ovejacunaman yacuta ubyachijcuna carca. Qꞌuipaca cutinllatajmi rumihuan pugyuta tapajcuna carca.
4 Chai michijcunatami Jacobca: “Ñuca huauquicunalla, ¿cancunaca maimantataj canguichij?” nishpa tapurca. Chaimi paicunaca: “Ñucanchijca Haranmantami canchij” nircacuna. 5 Chashna nijpimi Jacobca: “¿Nacorpaj nieto Labanta rijsinguichijchu?” nirca. Chaimi paicunaca: “Ari, rijsinchijmi” nircacuna. 6 Chaimi Jacobca: “¿Paica allillachu can?” nishpa tapurca. Shina tapujpimi paicunaca: “Ari, paica allillami can. Ricui, chaitami paipaj ushushi Raquel ovejacunahuan shamucun” nircacuna. 7 Jacobca: “Pero recién chaupi punllallami, manaraj ovejacunata tandachina horaschu. Ovejacunaman yacuta ubyachishpaca michinaman pushaichijlla” nircami. 8 Pero paicunaca: “Chaitaca mana rurai tucunchijchu. Tucui ovejacunata tandachichun, pugyumantapish rumita anchuchichunmi shuyana canchij. Chashna rurashpallami ovejacunamanca yacuta ubyachinchij” nircacunami.
9 Jacob paicunahuan parlacujpirajmi Raquelca chayamurca. Raquelca ovejacunata michijmi carca. Paica paipaj yayapaj ovejacunatami pushamucurca. 10 Jacobca Labanpaj ushushi Raquel paipaj yayapaj ovejacunahuan shamucujtami ricurca. Chaimi chai rato Labanpaj ovejacunaman yacuta ubyachingapaj pugyumanta rumita anchuchinaman rirca. Labanca Jacobpaj mamapaj turimi carca. 11 Chai qꞌuipaca Jacobca Raquelta muchashpami saludarca. Chai huashaca sinchita caparishpami huacai callarirca. 12 Jacobca Raquelmanca paipaj yayapaj familia* cashcata, Rebecapaj churi cashcatami huillarca. Chaimi Raquelca paipaj yayaman huillanaman callpashpa rirca.
13 Labanca paipaj panipaj churi Jacob chaipi cashcata uyashpaca chai ratomi callpashpa tupanaman rirca. Paihuan tupashpaca ugllashpa, muchashpami saludarca. Chaimantaca paipaj huasimanmi pusharca. Jacobca tucui imalla pasashcatami Labanman parlai callarirca. 14 Chaimi Labanca: “Canca ciertotajmi ñuca familia* cangui” nirca. Chaimi Jacobca shuj quilla jundata Labanhuan saquirirca.
15 Chai qꞌuipami Labanca: “Ñuca familia cajpipish ñucapaj trabajacushcamantaca paganami cani. ¿Mashnatataj pagachun ningui?” nirca. 16 Labanca ishqui ushushicunatami charirca: jatun ushushica Lea shutimi carca, qꞌuipa ushushica Raquel shutimi carca. 17 Leaca mana sumaj ñahui carcachu. Shinapish Raquelca ñahuipish, cuerpopish mai sumajmi carca. 18 Jacobca Raqueltami cꞌuyai callarishca carca. Chaimantami Labantaca: “Cambaj qꞌuipa ushushi Raquelmantami canchis huatacunata cambaj trabajangapaj listo cani” nirca. 19 Chaimi Labanca: “Pi shujtaj runaman cunapaj randica canman cunami alli canga. Ñucahuan causashpa saquirilla” nirca. 20 Chaimi Jacobca Raquelmanta canchis huatacunata trabajarca. Shinapish paita cꞌuyashcamantami paipajca asha punllacuna shinalla ricurirca.
21 Chai qꞌuipami Jacobca Labantaca: “Ñuca trabajana punllacunaca ñami tucurishca. Cunanca paihuan cazarangapaj* ñuca huarmita cuhuai” nirca. 22 Chaimi Labanca tucui vecinocunata tandachishpa shuj jatun micuita rurarca. 23 Pero ña tutayajpica Labanca paipaj ushushi Leatami paihuan cazarachun* Jacobpajman pusharca. 24 Labanca paipaj ushushi Leamanca paita sirvij Zilpá shuti huarmitami paita sirvichun curca. 25 Cayandij tutamantaca Jacobca Lea paihuan cashcatami ricurca. Chaimantami Labantaca: “¿Pero imatataj rurashcanguiyari? ¿Manachu ñucaca Raquelmanta cambajca trabajarcani? ¿Imamantataj ñucata umarcanguiyari?” nirca. 26 Shinapish Labanca cashnami nirca: “Caipica jatun ushushita manaraj cushpa qꞌuipa ushushitaraj cuna costumbretaca mana charinchijchu. 27 Cai semanaca cai huarmihuan bodata rurai. Chai qꞌuipaca canchis huatacunahuan ñucapaj trabajashpa caishuj huarmitapish chasquinguillami” nircami. 28 Jacobca Labán nishcata uyashpami chai huarmihuan shuj semana bodata rurarca. Chai qꞌuipami Labanca paipaj ushushi Raqueltapish paipaj huarmi cachun curca. 29 Cutin paipaj ushushi Raquelmanca Labanca paita sirvij Bilhá shuti huarmitami paita sirvichun curca.
30 Jacobca Raquelhuanpishmi chayarirca. Paica Raqueltami Leata yalli cꞌuyarca. Jacobca Labanpajca canchis huatacunahuanmi trabajarca. 31 Jehová Diosca Jacob Leata mana cꞌuyajta* ricushpami huahuacunata charichun saquirca. Shinapish Raquelca huahuacunataca mana chari tucurcachu. 32 Leaca chichu saquirishpami shuj cꞌari huahuata huacharca. Paica: “Jehová Diosca ñuca llaquilla cajtami ricushca. Cunanca ñuca cusaca cꞌuyangami” nishpami chai huahuataca Rubén* shutita churarca. 33 Chai qꞌuipaca cutinllataj chichu saquirishpami shujtaj huahuata huacharca. Paica: “Jehová Diosca ñuca mañashcatami uyashca. Paica ñuca cusa ñucata mana cꞌuyashcatapish yachanmi. Chaimantami cai huahuatapish cushca” nishpami chai huahuataca Simeón* shutita churarca. 34 Leaca cutinllataj chichu saquirishpami shujtaj huahuata huacharca. Chaimi paica: “Cunantajca ñuca cusaca ñucata cꞌuyangami. Paimanca quimsa huahuacunatami cushcani” nirca. Chaimantami chai huahuataca Leví* shutita churarca. 35 Leaca cutinllataj chichu saquirishpami shujtaj huahuata huacharca. Chai qꞌuipaca: “Cunanca Jehová Diostami alabasha” nircami. Chaimantami chai huahuataca Judá* shutita churarca. Chai qꞌuipaca Leaca ña mana huahuacunata charircachu.
30 Raquelca huahuacunata mana chari tucushcata cuentata cushpami paipaj ñañata envidiai callarirca. Chaimantami Jacobtaca: “Ñucaman huahuacunata cui. Mana cujpica ñucaca huañushami” nirca. 2 Shina nijpimi Jacobca Raquelhuan achcata pꞌiñarishpaca: “¿Ñucaca Dioschari cani? Paimi huahuacunata can charichunca mana saquishca” nirca. 3 Chaimi Raquelca: “Ñucata sirvij Bilhá huarmitami canman cuni. Paihuan chayarishpa huahuacunata chari. Paipaj huahuacunaca ñuca propio huahuacuna shinami canga” nirca. 4 Chashnami Raquelca paita sirvij Bilhá huarmitaca Jacobman curca. Chaimi Jacobca paihuan chayarirca. 5 Bilhaca chichu saquirishpami tiempohuanca Jacobpajta shuj huahuata huacharca. 6 Chaimantami Raquelca: “Diosca ñuca juezmi cashca. Paica ñuca mañashcatapish uyashcami. Chaimi ñucamanca cai huahuata cushca” nirca. Chashna nishpami chai huahuataca Dan* shutita churarca. 7 Raquelta sirvij Bilhá huarmica cutinllataj chichu saquirishpami tiempohuanca Jacobpajta shujtaj huahuata huacharca. 8 Chai qꞌuipami Raquelca: “Ñuca ñañahuanca sinchitami macanacushcani. ¡Shinapish paitaca mishashcanimi!” nirca. Chaimantami chai huahuataca Neftalí* shutita churarca.
9 Leaca huahuacunata ña mana charishcata cuenta cushpami paita sirvij Zilpá huarmita Jacobman curca. 10 Chaimi Leata sirvij Zilpá huarmica Jacobpajta shuj huahuata huacharca. 11 Chai qꞌuipami Leaca: “¡Ñucaca bendiciashcami cashcani!” nirca. Chaimantami chai huahuataca Gad* shutita churarca. 12 Qꞌuipaca Leata sirvij Zilpá huarmica Jacobpajtami shujtaj huahuata huacharca. 13 Chaimi Leaca: “¡Ñucaca cushillami cani! Huarmicunaca ñucataca, canca cushillami cangui ningacunami” nircami. Chaimantami chai huahuataca Aser* shutita churarca.
14 Shuj punllaca trigota cosechana punllacunapimi Rubenca campopi puricushpa mandragoracunata* japirca. Chai mandragoracunatami paipaj mama Leaman curca. Chaita ricushpami Raquelca: “Cambaj huahuapaj mandragoracunamanta ashata ñucaman cuhuai” nirca. 15 Shinapish Leaca: “Ñami ñuca cusata quichurcangui. ¿Chai jahuachu ñuca huahuapaj mandragoracunatapish quichusha ningui?” nircami. Shina nijpimi Raquelca: “Cambaj huahuapaj mandragoracunata ñucaman cujpica Jacobca cai tutaca canhuanmi chayaringa” nirca.
16 Ña tutayaita Jacob campomanta tigramucujpimi Lea paita tupanaman llujshishpaca: “Ñucahuan chayarichunmi cantaca ñuca huahuapaj mandragoracunahuan alquilashcani. Chaimantami cunan tutaca ñucahuan pacarina cangui” nirca. Chaimi Jacobca chai tutaca paihuan siririrca. 17 Diosca Lea mañashcatami uyarca. Leaca chichu saquirishpami tiempohuanca Jacobpajta shuj huahuata huacharca. Chaihuanca ñami pichca huahuacunata charirca. 18 Chai qꞌuipami Leaca: “Ñucata sirvij huarmita ñuca cusaman cushcamantami Diosca ñucaman shuj pagota cushca” nirca. Chaimantami chai huahuataca Isacar* shutita churarca. 19 Leaca cutinllataj chichu saquirishpami tiempohuanca Jacobpajta shuj huahuata huacharca. Chaihuanca ñami sujta* huahuacunata charirca. 20 Leaca: “Diosca ñucamanca shuj alli regalotami cushca. Ñuca cusamanca sujta huahuacunatami cushcani. Cunantajca ñuca cusaca pacienciatami ñucamanca ricuchinga” nircami. Chaimantami chai huahuataca Zabulón* shutita churarca. 21 Chai qꞌuipaca Leaca shuj huarmi huahuatami huacharca. Paitaca Dina shutitami churarca.
22 Diosca Raqueltapishmi yuyarirca. Pai mañashcacunata uyashpami huahuacunata charichun saquirca. 23 Chaimi Raquelca chichu saquirishpa shuj huahuata huacharca. Paica: “Diosmi shuj huahuata charichun ayudashpa pingaipi canata anchuchishca” nircami. 24 Paica: “Jehová Diosca ñucamanca shujtaj huahuatami cushca” nishpami chai huahuataca José* shutita churarca.
25 Joseta Raquel huachashca qꞌuipallami Jacobca Labantaca cashna nirca: “Ñuca familiapajman, ñuca llajtaman tigrachun saquihuai. 26 Ñuca huarmicunamanta, ñuca huahuacunamantami cambaj trabajashcani. Paicunataca ñucaman cui. Chai qꞌuipaca ñucaca rishallami. Cambaj ñuca ima shina trabajashcataca allimi yachangui” nircami. 27 Chaimi Labanca Jacobtaca: “Ñucata llaquishpaca ñucahuan saquiripai. Ima tucucushcata ricushpami* Jehová Dios canmanta ñucata bendiciacushcata yachaj chayashcani” nircami. 28 Shinallataj Labanca: “¿Imatataj pagachun ningui? Huillai, ñucaca cushallami” nircami. 29 Chaimi Jacobca cashna nirca: “Cambaj ñuca ima shina trabajashcataca yachanguimi. Cambaj animalcuna achcata mirarishcatapish yachanguimi. 30 Ñuca manaraj shamujpica ashalla animalcunatami charircangui. Pero cunanca cambaj animalcunaca mirarishpami achca tucushca. Ñuca shamushca punllamantami Jehová Diosca cantaca bendiciashca. Pero ñuca familiapajca, ¿ima horataj imallatapish rurashari?” nircami.
31 Chaimi Labanca: “¿Imatataj cuchun ningui?” nishpa tapurca. Shina tapujpimi Jacobca cashna nirca: “¡Ama imata cuichu! Cambaj ovejacunataca michishpa, cuidashpa catishallami. Ñucamantaca caillata rurapai. 32 Cunanmi tucui animalcunapaj chaupita pasasha. Chaipimi canca muru ovejacunatapish, malta uqui* carnerocunatapish, muru chivacunatapish chꞌicanyachina cangui. Chashna laya huacharij tucui animalcunami cunanmantaca ñuca pago canga. 33 Qꞌuipa punllacuna ñuca animalcunata ricunaman shamushpaca ñucataca honrado* cajtami ricungui. Pero ñuca animalcunapaj chaupipi shuj yana chivata o shuj yuraj malta carnerota ricushpaca cambaj animalcunata shuhuashcatami yachangui” nircami.
34 Chaimi Labanca: “¡Allimi! Can nishca shinami rurashun” nirca. 35 Chai punllaca Labanca tucui chivocunamantami muru chivocunata, muru chivacunata chꞌicanyachirca. Yana entero mana caj animalcunatapish, malta uqui carnerocunatapishmi chꞌicanyachirca. Chashnami chai animalcunataca paipaj churicuna cuidachun churarca. 36 Chai qꞌuipaca Labanca Jacob maipi cashcamantaca quimsa punllata purina shina carutami rirca. Cutin Jacobca Labanpaj caishuj animalcunatami cuidashpa saquirirca.
37 Chai qꞌuipaca Jacobca estoraque, almendro, plátano* yuracunamanta recienlla pꞌitishca ramacunatami japirca. Chaicunataca caipi chaipi pelashpami yuraj caspi aliriyacujta saquirca. 38 Chai qꞌuipaca chai pelashca caspicunataca animalcuna ubyanapi, larcacunapimi churarca. Paica animalcuna chaiman rishpa japinacuchunmi* chashna churarca.
39 Chashnami animalcunaca ramacuna ñaupajpi japinacushpa, qꞌuipaca muru huahuacunata huachajcuna carca. 40 Chaimantaca Jacobca malta carnerocunataca Labanpaj animalcunapurapi caj muru animalcunata, uqui animalcunata ricuchunmi churaj carca. Chai qꞌuipaca paipaj animalcunataca Labanpaj animalcunahuan ama chagrurichunmi chꞌicanyachij carca. 41 Jacobca alli animalcuna japinayachijpica ramacunata ricushpa chai ñaupajpi japinacuchunmi ramacunata larcacunapi churaj carca. 42 Pero animalcuna irqui cajpica ramacunataca mana chaipi churajchu carca. Chashnami alli animalcunaca Jacobpaj carca. Cutin irqui animalcunaca Labanpajmi carca.
43 Chashnami Jacobca achcata charij runa tucurca. Paica achca ovejacunata, achca chivocunata, camellocunata, burrocunata, sirvij cꞌaricunata, sirvij huarmicunatami charirca.
31 Tiempohuanca Jacobca Labanpaj churicuna imata nicushcatami yachaj chayarca. Paicunaca: “Jacobca tucui ñucanchij yaya imalla charishcahuanmi saquirishca. Ñucanchij yayapaj cashcata japishpami achcata charij tucushca” nishcacunami carca. 2 Jacobca Labanpaj ñahuita ricushpaca paihuan ña mana ñaupa laya cashcatami cuentata curca. 3 Chai qꞌuipami Jehová Diosca Jacobtaca: “Cambaj yayacunapaj allpaman, cambaj familiacuna maipi cashcaman tigrailla. Ñucaca canhuanmi casha” nirca. 4 Chaimi Jacobca paipaj ovejacunata maipi michicushcaman richun Raquelmanpish, Leamanpish huillachun cacharca. 5 Jacobca cashnami nirca:
“Cancunapaj yaya ñucahuan ña mana ñaupa laya cashcatami cuentata cushcani. Pero ñuca yayapaj Diosca ñucahuanmi cashca. 6 Cancunapaj yayapaj ñuca tucui fuerzahuan trabajashcataca allimi yachanguichij. 7 Cancunapaj yaya umasha nijpipish, ñucaman pagana cashcata chunga cutinhuan cambiajpipish Diosca ñucata llaquichichunca mana saquishcachu. 8 Pai ñucaman ‘Canmanca muru animalcunata cushpami pagasha’ nijpica tucui animalcunami muru huahuacunata huacharca. Pero ‘Canmanca rayado animalcunata cushpami pagasha’ nijpica tucui animalcunami rayado huahuacunata huacharca. 9 Chashnami Diosca cancunapaj yayapaj animalcunata quichushpa ñucaman cushca. 10 Shuj cutinca animalcuna japinayachijpica* shuj muscuitami charircani. Chai muscuipica chivacunahuan japinacuj chivocunaca rayado chivocuna, muru chivocuna cajtami ricurcani. 11 Chai huashami Diospaj angelca muscuipi ñucataca: ‘¡Jacob!’ nirca. Shina nijpimi ñucaca: ‘Caipimi cani’ nishpa cutichircani. 12 Paica: ‘Cambaj ñahuita alzashpa ricui. Chaipica chivacunahuan japinacuj tucui chivocunaca rayado chivocuna, muru chivocuna cajtami ricungui. Ñucaca Labán canta tucui imata ruracujtami ricushcani. Chaimantami chashna pasacun. 13 Ñucaca Betelpi canman ricurij Diosmi cani. Chaipimi canca shuj pilarta shayachishpa chai jahuapica aceiteta tallircangui. Shinallataj ñucata siempre adorangapajmi ari nircangui. Cunanca allichirishpa, cai llajtamanta llujshishpa can huacharishca llajtaman tigrai’ nirca” nircami.
14 Chaimi Raquelpish, Leapish cashna nircacuna: “Ñucanchij yayapaj huasipica ima herenciata japinataca ña mana charinchijchu. 15 ¿Manachu ñucanchijca paipajca shujtaj llajtamanta shina canchij? Ñucanchijtaca canmanmi cꞌatushca. Ñucanchijta cꞌatushca cullquita japishpami paica causacushca. 16 Ñucanchij yaya tucui imalla charishcacunata Dios quichushcaca ñucanchijpajpish, ñucanchij huahuacunapajpishmi can. Shinaca Dios canman tucui imata nishcataca rurailla” nircacunami.
17 Chai qꞌuipami Jacobca paipaj huahuacunatapish, paipaj huarmicunatapish camellocunapi tiyachirca. 18 Chaimantaca paipaj tucui animalcunata, Padán-Arampi mirachishca tucui charinacunatapish, huagracunatapish apashpami Canaán allpacunaman rirca. Paipaj yaya Isaac maipi cashcamanmi rirca.
19 Shuj punllaca Labanca ovejacunata rutunamanmi rishca carca. Chaipimi Raquelca paipaj yayapaj santocunata* shuhuarca. 20 Jacobca arameocunapuramanta Labán runatapish yalli yachajmi* carca. Chaimantami paiman mana huillashpa rirca. 21 Chashnami paica tucui imalla charishcacunata apashpa miticushpa rirca. Jacobca Éufrates jatun yacuta pasashpami Galaad urcucuna ladoman rirca. 22 Pero ña quimsa punllacuna tucujpimi Labanmanca Jacob miticushpa rishcata huillarcacuna. 23 Chaimi Labanca paipaj familiacunata tandachishpa canchis punllacunata catishpa rirca. Chashnami Jacobtaca Galaad urcucunapi cati japirca. 24 Pero Diosca arameocunapuramanta Labán runahuan tuta shuj muscuipi parlashpaca: “Jacobtaca ñataj ima allitapish, ima mana allitapish ninguiman” nircami.
25 Jacobca paipaj carpa huasitaca urcupimi shayachishca carca. Cutin Labanca paipaj familiacunandijmi Galaad urcucunapi carpa huasicunata shayachishca carca. Chaimi Labanca Jacobpajman cꞌuchuyashpaca 26 cashna nirca: “¿Imatataj rurashcanguiyari? ¿Imamantataj ñucata umashpa ñuca ushushicunataca macanacuimanta prezu apaj shina apashcanguiyari? 27 ¿Imamantataj ñucata umashpa, mana huillashpa pacalla rircanguiyari? Ñucaman huillashca cajpica cantocunata cantashpa, panderetacunapi, arpacunapi tocashpami shuj fiestata rurashpa minchacama nishpa cachaiman carcani. 28 Ñuca nietocunata,* ñuca ushushicunata muchachunpish mana saquishcanguichu. Canca muspa runa shinami rurashcangui. 29 Ñucaca cancunata llaquichi tucunimi. Shinapish tutami cancunapaj yayapaj Diosca ñucataca: ‘Jacobtaca ñataj ima allitapish, ima mana allitapish ninguiman’ nirca. 30 Cambaj yayapaj huasiman rinayachishpa chaiman tigrasha nishcataca intindinimi. Pero ¿imamantataj ñuca santocunataca shuhuarcangui?” nircami.
31 Chaimi Jacobca Labantaca cashna nirca: “Cambaj ushushicunata mana nicujta quichunata manchashpami pacalla rircani. 32 Pero cambaj santocunataca mashcailla. Chai santocunata charicujca huañunami can. Ñucanchij familiacunapaj ñaupajpi tucui ñuca imalla charishcacunapi mashcashpa cambaj cashcataca apailla” nircami. Shinapish Jacobca chai santocunata Raquel shuhuashcataca mana yacharcachu. 33 Chaimi Labanca Jacobpaj carpa huasipi, Leapaj carpa huasipi, ishqui sirvij huarmicunapaj carpa huasipi mashcashpapish imata mana japirca. Leapaj carpa huasimanta llujshishpaca Raquelpaj carpa huasipimi mashcanaman rirca. 34 Pero Raquelca chai santocunata* japishpami camellopi huarmicuna tiyarina monturapi caj canastapi pacashpa chai jahuapi tiyarishca carca. Chaimantami Labanca tucui carpa huasipi mashcashpapish imata mana japirca. 35 Chai qꞌuipaca Raquelca paipaj yayataca: “Ñuca amitolla, ama pꞌiñaripaichu. Cambaj ñaupajpica ñucaca mana jatari tucunichu. Ñucaca huarmicunapaj cashca quilla ungüihuanmi* cani” nircami. Shinapish Labanca mashcashpami catirca. Pero mashnata mashcashpapish santocunataca mana japircachu.
36 Chaimi Jacobca Labanhuan pꞌiñarishpa, paita sinchita rimashpaca cashna nirca: “¿Ñucaca ima mana allitataj rurashcaniyari? ¿Ñucata catirashpa llaquichichunca ima juchatataj rurashcaniyari? 37 Ñami ñuca tucui imalla charishcacunapi mashcashcangui. Shinapish ¿cambaj cashcataca imata japishcanguichu? Japishca cashpaca ñuca familiacunapaj ñaupajman, cambaj familiacunapaj ñaupajman llujshichimui. Paicunami ñucanchij ishquimanta maijan verdadta nicushcata ricungacuna. 38 Ñucaca canhuanca 20 huatacunatami carcani. Chai tiempopica shuj ovejallapish, shuj chivallapish mana shullurcachu. Cambaj ovejacunamantapish mana nunca shuj carnerota micurcanichu. 39 Sacha animalcuna shuj animalta huañuchijpipish canman ricuchingapajca mana nunca apajchu carcani. Ashtahuanpish ñucami chaitaca pagaj carcani. Punlla cajpipish, tuta cajpipish shuj animalta shuhuajpica chai animalmanta pagachunmi mañaj carcangui. 40 Punllaca yallitaj rupaipimi pasaj carcani. Tutaca yallitaj chirihuanmi pasaj carcani. Dorminatapish mana pudircanichu. 41 Ñucaca 20 huatacunatami cambaj huasipi trabajashcani: 14 huatacunataca cambaj ishqui ushushicunamantami trabajashcani. Cutin sujta huatacunataca cambaj animalcunamantami trabajashcani. Chashnapish ñucaman pagana cashcataca chunga cutinhuanmi cambiarcangui. 42 Ñuca yaya Abrahanpaj Dios, ñuca yaya Isaac adorashca Dios mana ñucahuan cashca cajpica cunanca chushaj maquillatami tigrachishpa cachanguiman carcangui. Pero Diosca ñuca llaquita apacushcata, sinchita trabajacushcatami ricurca. Chaimantami cantaca tuta sinchita rimashca” nircami.
43 Shina nijpimi Labanca Jacobtaca cashna nirca: “Cai huarmicunaca ñuca ushushicunami can. Cai huahuacunapish ñuca huahuacunami can. Cai animalcunapish ñuca animalcunami can. Tucui can ricucushcami ñucapajpish, ñuca ushushicunapajpish can. ¿Ima shinataj paicunatapish, paicuna huachashca huahuacunatapish llaquichishari? 44 Ricui, cunanca ñucapish canpish shuj ari ninacuita rurashun. Cai ari ninacushcaca ishquindijpaj shuj testigo shina cachun” nircami. 45 Chaimi Jacobca shuj rumita japishpa shuj pilarta shina shayachirca. 46 Chai qꞌuipami Jacobca paipaj familiacunataca: “Rumicunata tandaichij” nirca. Chaimi paicunaca rumicunata tandashpa montonarcacuna. Chai qꞌuipaca rumicuna montonashca jahuapimi micurcacuna. 47 Chai rumi montontaca Labanca Jegar-Sahadutá* nishpami shutichirca. Pero Jacobca Galeed* nishpami shutichirca.
48 Chaimi Labanca: “Cai rumi montonmi cunanca ñucapajpish, cambajpish shuj testigo shina can” nirca. Chaimantami Jacobca chai rumi montontaca Galeed nishpa shutichirca. 49 Shinallataj Huillaj* nishpapishmi shutichirca. Labanca cashnami nirca: “Ñucanchijpura mana ricunacucujpica cantapish, ñucatapish Jehová Dios ricuchun. 50 Sichu ñuca ushushicunata maltratangui o paicunahuan cazarashca jahua shujtaj huarmicunahuan cazarangui pi mana ricucujpipish caita yuyaringui. Canhuan ñucahuan ari ninacushcamantaca Diosmi shuj testigo canga” nircami. 51 Labanca Jacobtaca cashnapishmi nirca: “Canhuan ñucahuan ari ninacushcata ricuchij testigo shina cachun shayachishca pilarpish, rumi montonpish caipimi can. 52 Cai rumi montonpish, cai pilarpishmi canta llaquichingapaj caicunamanta ñuca mana pasana cashcata, ñucata llaquichingapajpish caicunamanta can mana pasana cashcata ricuchij testigo can. 53 Caita ñucanchij mana pajtachijpica Tarepaj Diospish, Abrahanpaj Diospish, Nacorpaj Diospish ñucanchijta juzgachun” nircami. Chaimi Jacobca paipaj yaya Isaac adorashca Diospaj shutipi jurarca.
54 Chai qꞌuipami Jacobca chai urcupi Diosman shuj sacrificiota cushpa paipaj familiacunataca micunaman invitarca. Chashnami paicunaca micurcacuna. Shinallataj chai urcupimi tutaca pacarircacuna. 55 Labanca cayandij tutamanta utca jatarishpaca paipaj nietocunatapish,* paipaj ushushicunatapish muchashpami bendiciarca. Qꞌuipaca paipaj huasiman tigrashpa rircallami.
32 Jacobpishmi chaimanta rirca. Chashna ricujpimi Diospaj angelcunaca paihuan tuparca. 2 Jacobca paicunata ricushpaca enseguidami: “¡Paicunaca Diospaj soldadocunamari!” nirca. Chaimantami chai lugartaca Mahanaim* nishpa shutichirca.
3 Chai qꞌuipami Jacobca paipaj huauqui Esaupajman huillajcunata cacharca. Esauca Edom nishca Seír allpacunapimi carca. 4 Chai huillajcunataca Jacobca cashna nishpami mandarca: “Ñuca amito Esaumanca caita nichij: ‘Canta sirvij Jacobca caitami nishca: “Ñucaca cai tucui huatacunatami Labanhuan causacushcani.* 5 Chaipica torocunayuj, burrocunayuj, ovejacunayujmi tucushcani. Shinallataj sirvij cꞌaricunata, sirvij huarmicunatami japishcani. Ñuca amitolla, cambaj ñaupajpi alli ricurisha yuyashpami caitaca huillanaman cachani” ninmi’ ninguichij” nircami.
6 Asha tiempo qꞌuipami chai huillajcunaca Jacob maipi cashcaman tigramurcacuna. Paicunaca: “Cambaj huauqui Esaupajmanmi rircanchij. Paica cunanca 400 runacunahuanmi canta tupanaman shamucun” nircacunami. 7 Chaimi Jacobca achcata mancharishpa sustarirca. Chaimantami paihuan caj gentecunatapish, ovejacunatapish, chivocunatapish, huagracunatapish, camellocunatapish ishqui grupopi chꞌicanyachirca. 8 Jacobca: “Esaú primer grupota llaquichijpica caishuj grupoca miticushpami ri tucungacuna” nishpami yuyarca.
9 Chai qꞌuipami Jacobca Diosta mañashpaca cashna nirca: “Ñuca yaya* Abrahanpaj, ñuca yaya Isaacpaj Jehová Dioslla, canmi ñucataca: ‘Cambaj llajtaman, cambaj familiacuna maipi cashcaman tigrailla. Ñucami cantaca bendiciasha’ nircangui. 10 Ñuca mana mericijpipish ñucamanca cambaj mana tucurij cꞌuyaitami ricuchishcangui. Can imata nishcatapish tucuitami pajtachishcangui. Jordán jatun yacuta pasashpaca ñuca tauna caspillatami charircani. Pero cunanca achca cosascunatami charini. Chaimantami ishqui grupota rurashcani. 11 Ñuca huauqui Esaupaj maquimanta quishpichichunmi rogapani. Pai shamushpa ñucatapish, uchilla huahuacunatapish, paicunapaj mamacunatapish llaquichinatami manchani. 12 Canca ñucataca: ‘Cantaca bendiciashami. Cambaj huahua huahuacunatapish mama cucha uripi tiyaj arenata shinami yallitaj achcata mirachisha. Chashna achcacuna cashcamantami pi mana cuentai tucunga’ nircanguimi” nircami.
13 Jacobca chai tutaca chaipimi pacarirca. Chai qꞌuipami paipaj huauqui Esauman regalangapaj paipaj animalcunamantaca huaquin animalcunata tandachirca. 14 Paica: 200 chivacunata, 20 chivocunata, 200 ovejacunata, 20 carnerocunata, 15 huahuandij 30 huarmi camellocunata, 40 vacacunata, 10 torocunata, 20 huarmi burrocunata, 10 burrocunatami tandachirca.
16 Chashna rurashca qꞌuipami Jacobca grupopi chꞌicanyachishca animalcunata paita sirvijcunaman cushpaca: “Ñucata ñaupashpa yacuta pasaichij. Cada grupo caru carulla caichij” nirca. 17 Shinallataj puntapi rij sirvijtaca cashna nishpami mandarca: “Ñuca huauqui Esaú canhuan tupashpa ‘¿Pitataj sirvingui? ¿Maimantaj ricungui? ¿Can ñaupachishpa ricuj animalcunaca pipajtaj can?’ nishpa tapujpica 18 ‘Canta sirvij Jacobtami sirvini. Cai animalcunataca paimi ñuca amito Esauman regalachun cacharca. Paica ñami ñucanchijta catimucun’ nishpa cutichingui” nircami. 19 Qꞌuipata rijtapish, chaipaj qꞌuipata rijtapish, cada grupo animalcunapaj huashata rijcunatapish chashnallatajmi mandarca. Paicunataca cashnami nirca: “Esaú cancunahuan tupajpica chashnami nina canguichij. 20 Shinallataj paimanca: ‘Canta sirvij Jacobca ñami ñucanchijta catimucun’ ninami canguichij” nircami. Jacobca: “Ñaupaman shuj regalota cachajpica calmaringami. Chashnami ñucata ricushpaca cꞌuyaihuan chasquinga” yuyashpami chashna rurarca. 21 Chashnami regalota apaj sirvijcunaca paita ñaupashpa yacuta pasarcacuna. Pero Jacobca chai tutaca carpa huasipimi saquirirca.
22 Shinapish Jacobca chai tutallatajmi paipaj ishqui huarmicunatapish, paita sirvij ishqui huarmicunatapish, paipaj 11 huahuacunatapish pushashpa Jaboc jatun yacuta pasarca. Paicunaca ashalla yacu tiyaj ladotami pasarcacuna. 23 Chashnami Jacobca tucuicunata jatun yacuta chꞌimbachishpa caishuj ladoman pusharca. Shinallataj pai tucui imalla charishca cosascunatapishmi aparca.
24 Jacob ña pailla saquirijpica shuj runami* pacaringacama paihuan macanacurca. 25 Chai runaca Jacobta mana mishai tucushpami Jacobpaj mama changa mucupi tuparirca. Chashnami chai runahuan macanacucushpa Jacobpaj changa mucuca cuyurirca. 26 Chai qꞌuipami chai runaca: “Cachari, ñamari pacaricun” nirca. Pero Jacobca: “Ñucata bendiciangacama mana cacharishachu” nircami. 27 Chaimi chai runaca: “¿Ima shutitaj cangui?” nishpa tapurca. Chaimi paica: “Jacob shutimi cani” nirca. 28 Chai runaca: “Canca ña mana Jacob* shutichu cangui. Ashtahuanpish Israel* shutimi cangui. Canca Dioshuanpish, runacunahuanpish macanacushpami mishashcangui” nircami. 29 Pero Jacobca chai runataca:* “¿Ima shutitaj cangui? Huillahuai” nircami. Shinapish chai runaca: “¿Imapajtaj ñuca shutitaca yachasha ningui?” nishpami cutichirca. Chashna nishca huashaca chaillapitajmi paitaca bendiciarca. 30 Chaimi Jacobca chai lugartaca Peniel* nishpa shutichirca. Paica: “Diostaca ñahui ñahuimi ricushcani. Chashnapish causashpami catini” nircami.
31 Jacobca ña inti llujshicujpica Penueltami* pasacurca. Paipaj changamantami cojeashpa cojeashpa ricurca. 32 Chai runa Jacobpaj mama changa angupi* tuparishcamantami Israelpaj huahua huahuacunaca mama changa angutaca cunan punllacama mana micuncuna.
33 Jacobca ñahuita alzashpaca Esaú 400 runacunahuan shamucujtami ricurca. Chaimi huahuacunataca Leamanpish, Raquelmanpish, ishqui sirvij huarmicunamanpish curca. 2 Sirvij huarmicunataca paicunapaj huahuacunandijmi punta puestopi churarca. Chaimantaca Leatami paipaj huahuacunandij catij puestopi churarca. Cutin Raqueltaca Josendijmi último puestopi churarca. 3 Jacobca tucuicunata ñaupashpa rishpami paipaj huauqui Esaú cꞌuchuyamucujpica paipaj ñaupajpi pambacama canchis cutin cumurirca.
4 Pero Esauca callpashpa tupanaman rishpami paita ugllarishpa mucharca. Chaimantaca ishquindijmi huacarcacuna. 5 Esaú ñahuita alzashpaca huarmicunatapish, huahuacunatapishmi ricurca. Chaimi: “¿Canhuan shamujcunaca picunataj can?” nishpa tapurca. Chashna nijpimi Jacobca: “Canta sirvijta Dios bendiciashca huahuacunami can” nirca. 6 Enseguidami sirvij huarmicunaca paicunapaj huahuacunandij cꞌuchuyashpa cumurircacuna. 7 Leapish paipaj huahuacunapishmi cꞌuchuyashpa cumurircacuna. Ultimotaca Raquelpish, Josepishmi cꞌuchuyashpa cumurircacuna.
8 Esauca Jacobtaca: “¿Chai tucui gentecunata, animalcunataca imapajtaj cacharcanguiyari?” nishpami tapurca. Chaimi Jacobca: “Ñuca amitolla, cambaj ñaupajpi alli ricuringapajmi cacharcani” nirca. 9 Chashna nijpimi Esauca: “Ñuca huauquilla, ñucaca ñami tucuita charini. Caica cambajmi can. Caihuanca saquirilla” nircami. 10 Pero Jacobca cashnami nirca: “Ama shina caichu. Cambaj ñaupajpi ñuca alli ricurishca cajpica ñuca cushca regalota chasquichunmi rogapani. Ñucaca cambaj ñahuita ricungapajmi caicunataca apamurcani. Diospaj ñahuita ricuj shinami cambaj ñahuita ricushcani. Canca ñucataca allimi chasquishcangui. 11 Ñuca apamushca regalotaca chasquipailla. Dios ñucata bendiciashcamantami tucui imalla minishtishcataca charini” nircami. Cutin cutin chashna nicujllapimi Esauca chai regalota chasquirca.
12 Chai qꞌuipaca Esauca: “Caimanta jacu. Ñucami maita rina cashcata pushasha” nircami. 13 Shinapish Jacobca cashnami nirca: “Ñuca amitolla, uchilla huahuacunata charishcataca yachanguimi. Ovejacunapish, vacacunapish uchilla huahuacunayuj cashcataca yachanguimi. Shuj punllallapi apurado pushajpica tucui animalcunami huañunga. 14 Ñuca amitolla, canta sirvij ñucata ñaupashpa rilla. Animalcunapish, huahuacunapish purishcata catishpami ñuca amitohuan Seír urcucunapi tupangacama allimanta risha” nircami. 15 Chashna nijpimi Esauca: “Shinashpaca ñucahuan shamujcunamanta huaquin runacunata canhuan saquisha” nirca. Chaimi Jacobca: “¿Imapajtaj chaita ruranguiyari? Ñuca amitopaj ñaupajpi alli ricurinami ña suficiente can” nirca. 16 Chai punllaca Esauca Seír urcucunaman tigrashpa rircallami.
17 Cutin Jacobca Sucotmanmi rirca. Chaipimi paipaj shuj huasita rurarca. Shinallataj animalcunapaj ramadacunatami rurarca. Chaimantami chai lugartaca Sucot* nishpa shutichirca.
18 Jacobca Padán-Arammanta llujshishpaca Canaán allpacunapi saquirij Siquem llajtamanmi alli chayarca. Paica chai llajta cꞌuchullapimi carpa huasicunata shayachishpa causai callarirca. 19 Chai qꞌuipaca Jacobca paipaj carpa huasicunata shayachishca allpamantami 100 siclo cullquita pagarca. Chai allpataca Hamorpaj churicunamanmi randishca carca. Hamorpaj churicunamanta shuj churica Siquem shutimi carca. 20 Jacobca chaipimi shuj altarta rurashpa Diosca Israelpaj Diosmi nishpa shutichirca.
34 Lea huarmi Jacobhuan charishca ushushi Dinaca chai llajta solteracunatami visitanaman rij carca. 2 Shuj punllaca heveocunapuramanta Hamor shuti runapaj churi Siquemmi paita ricurca. Chai llajtapica Hamorpishmi shuj pushaj carca. Siquemca Dinata pushashpami paihuan siririshpa paita violarca. 3 Siquemca Jacobpaj ushushi Dinataca mana cungari tucurcachu. Chaimantami paimanta enamorarishpa paita conquistasha nirca. 4 Chaimi Siquemca paipaj yaya Hamortaca: “Cai soltera ñuca huarmi cachun mañashpa cui” nirca.
5 Jacobpaj churicunaca campopimi huagracunata michicurcacuna. Chaimantami Jacobca Siquem runa paipaj ushushi Dinata pingaipi churashcata yachaj chayashpaca paipaj churicuna tigramungacama upalla saquirinata yuyarirca. 6 Qꞌuipaca Siquempaj yaya Hamorca Jacobhuan parlanacungapajmi rirca. 7 Pero Jacobpaj churicuna ima pasashcata yachaj chayashpaca chai ratomi campomanta tigramurcacuna. Paicunaca Siquem runa Jacobpaj ushushihuan siririshpa, mana rurana cashcata rurashpa Israelta pingaipi churashcamantami llaquirishpa achcata pꞌiñarishca carcacuna.
8 Hamorca paicunahuan parlashpaca cashnami nirca: “Ñuca churi Siquemca cambaj ushushitami cꞌuyan. Paipaj huarmi cachun cuhuaichij. 9 Ñucanchij familiacunata cazarachishpa shujlla familiata shina rurashunchij. Cancunapaj ushushicunataca ñucanchijman cuichij, ñucanchij ushushicunataca cancunapaj japichij. 10 Cancunaca ñucanchijhuanmi causai tucunguichij. Cai allpapica cancuna munashcatami rurai tucunguichij. Caipi negociocunata rurashpa, cai allpapi causashpa saquirichijlla” nircami. 11 Chaimi Siquem runaca Dinapaj yayatapish, paipaj turicunatapish cashna nirca: “Cancunapaj ñaupajpi alli ricuringapajca cancuna mañashcatami cusha. 12 Noviamantaca achca cullquita, achca regalotami mañai tucunguichij. Cancuna ima mañashcata cungapajmi listo cani. Pero cai solterataca ñuca huarmi cachun cuhuaichij” nircami.
13 Pero Jacobpaj churicunaca paicunapaj pani Dinata Siquem runa pingaipi churashcamantami Siquemtapish, paipaj yaya Hamortapish umanata decidircacuna. 14 Chaimi paicunaca cashna nircacuna: “Chaitaca mana rurai tucunchijchu. Circuncisionta mana rurachishca runamanca ñucanchij panitaca mana cui tucunchijchu. Chaita ruranaca ñucanchijpajca shuj pingaimi canga. 15 Cancuna caita rurajllapimi paitaca cui tucunchij: cancunaca tucui cꞌaricunata circuncisionta rurachishpami ñucanchij shinallataj tucuna canguichij. 16 Chai qꞌuipami ñucanchij ushushicunataca cancunaman cushun, cancunapaj ushushicunatapish ñucanchijpaj japishun. Ñucanchijca cancunahuanmi causashun, shuj pueblollami tucushun. 17 Pero ñucanchij nishcata cancuna mana cazujpi, circuncisionta mana rurachijpica ñucanchij ushushita pushashpa caimanta rishunllami” nircacunami.
18 Hamorpajpish, paipaj churi Siquempajpish paicuna nishcata ruranaca allimi ricurirca. 19 Chai jovenca Jacobpaj ushushita achcata cꞌuyashcamantami paicuna nishcata rato rurarca. Paica paipaj yayapaj huasipi cajcunapurapica ashtahuan respetashcami carca.
20 Hamorpish, paipaj churi Siquempish llajtaman yaicuna punguman rishpami chai llajtapi causaj cꞌaricunataca cashna nircacuna: 21 “Cai runacunaca ñucanchijhuanca tranquilo causanatami munancuna. Cai allpapi saquirichun, caipi negociocunata rurachun saquishunchijlla. Paicunapajca suficiente allpami tiyan. Ñucanchijca paicunapaj ushushicunahuanmi cazarai tucunchij, ñucanchij ushushicunatapish paicunamanmi cui tucunchij. 22 Paicunaca caillata rurachunmi mañashcacuna: paicuna circuncisionta rurachishca shinami tucui ñucanchij llajta cꞌaricunapish circuncisionta rurachina canchij. Chashna rurajllapimi paicunaca shujlla pueblo tucungapaj ñucanchijhuan causashpa saquiringacuna. 23 ¿Chashna rurajpica manachu paicunapaj tucui cosascunapish, paicuna imalla charishcacunapish, paicunapaj animalcunapish ñucanchijpaj canga? Shinashpaca paicuna ñucanchijhuan causashpa saquirichunca paicuna ima mañashcata rurashunchij” nircacunami. 24 Chaimi chai llajtapi causaj tucui cꞌaricunaca Hamor ima nishcata, paipaj churi Siquem ima nishcata uyashpa circuncisionta rurachircacuna.
25 Pero ña quimsa punlla tucujpi, chai runacuna nanaihuan cajpirajmi Jacobpaj ishqui churicuna Levipish, Simeonpish cada uno shuj espadata japishpa chai llajtaman rircacuna. Paicunaca Dinapaj turicunami carca. Pi mana yuyashcapi chai llajtaman yaicushpami tucui cꞌaricunata huañuchircacuna. 26 Hamortapish, paipaj churi Siquemtapish espadahuanmi huañuchircacuna. Chai qꞌuipaca Siquempaj huasimanta Dinata llujshichishpami rircacuna. 27 Jacobpaj caishuj churicuna chayashpaca tucui cꞌaricuna huañushcatami ricurcacuna. Chaimantami paicunapaj panita pingaipi churashcamantaca chai llajtamanta tucuita apashpa rircacuna. 28 Paicunaca ovejacunatapish, chivocunatapish, huagracunatapish, burrocunatapishmi aparcacuna. Chai llajta ucupi tiyashcatapish, campopi imalla tiyashcatapishmi tucui aparcacuna. 29 Shinallataj paicunapaj cosascunatami japircacuna. Paicunapaj uchilla huahuacunatapish, paicunapaj huarmicunatapishmi prezuta shina aparcacuna. Paicunapaj huasicunamantapish tucuitami aparcacuna.
30 Chaita yachaj chayashpami Jacobca Simeontapish, Levitapish: “Ñucataca shuj jatun problemapimi churashcanguichij. Cancunapaj culpamantami cai llajtapi causaj cananeocunapish, perizitacunapish ñucata pꞌiñangacuna. Ñucanchijca ashallacunami canchij. Seguromi paicunaca ñucata llaquichingapaj tandanacungacuna. Chashnami ñucatapish, tucui ñuca familiatapish chingachingacuna” nirca. 31 Shinapish paicunaca: “Ñucanchij panita shuj huainayaj huarmita shina tratachunca maitataj saquishunyari” nircacunami.
35 Chai qꞌuipami Diosca Jacobtaca: “Jatari, Betelman huichiyashpa chaipi saquiri. Chaipica ñucapajmi shuj altarta rurana cangui. Ñucaca Dios verdaderomi cani. Cambaj huauqui Esaumanta miticushpa ricujpimi canman ricurircani” nirca.
2 Shina nijpimi Jacobca paipaj familiatapish, paihuan caj tucui gentecunatapish cashna nirca: “Cancuna charicushca shujtaj llajtamanta dioscunata* shitaichij. Shinallataj chuyayarishpa, cancuna churarishca ropatapish cambiarichij. 3 Jatarichij, Betelman huichiyashunchij. Chaipimi Dios verdaderopaj shuj altarta rurasha. Paica ñuca yallitaj llaquihuan cai punlla paita rogarishpa mañajpica uyarcami. Ñuca maiman rijpipish paica ñucahuanmi cashca” nircami. 4 Chaita uyashpami paicunaca shujtaj llajtamanta dioscunatapish,* rinrinpi churarishca aretecunatapish Jacobman curcacuna. Chaimi Jacobca Siquem llajta cꞌuchullapi saquirij jatun yura ucupi tucuita pambarca.*
5 Paicuna chaimanta rijpica Diosmi chai cꞌuchulla llajtacunapi causaj gentecunapaj shungupica manchaita churarca. Chaimantami Jacobpaj churicunata llaquichingapajca ni pi mana catirca. 6 Tiempohuanca Jacobca paihuan caj tucui gentecunandijmi Canaán allpacunapi saquirij Luz shuti llajtaman chayarca. Chai llajtataca Betel nishpapishmi rijsincuna. 7 Chaipimi shuj altarta rurashpa chai lugartaca El-Betel* nishpa shutichirca. Paipaj huauquimanta miticushpa ricujpi Dios paiman chaipi ricurishcamantami chashna shutichirca. 8 Asha tiempo qꞌuipaca Deborami huañurca. Paica Rebecata huiñachij huarmimi carca. Paitaca Betel cꞌuchullapi saquirij urcu chaquipimi shuj roble yura ucupi pambarca. Chaimantami Jacobca chai yurataca Alón-Bacut* nishpa shutichirca.
9 Padán-Arammanta Jacob ricujpimi Diosca cutinllataj ricurishpa paita bendiciarca. 10 Diosca: “Cambaj shutica Jacobmi can. Pero ña mana Jacob shutichu cangui. Ashtahuanpish Israel shutimi cangui” nircami. Chaimantami Diosca paitaca Israel ni callarirca. 11 Diosca cashnapishmi nirca: “Ñucaca Tucui poderta charij Diosmi cani. Achca huahuacunata charishpa mirari. Canca achca llajtacunapaj, pueblocunapaj yayami tucungui. Cambaj huahua huahuacunapuramantaca reycunami tiyanga. 12 Abrahanman, Isaacman cushca allpataca canmanpish, cambaj huahua huahuacunamanpishmi cusha” nircami. 13 Chai qꞌuipami Diosca Jacobta chaipi saquishpa paihuan parlacushca lugarmanta huichiyarca.
14 Cutin Jacobca Dios paihuan parlashca lugarpimi rumihuan shuj pilarta shayachirca. Chai jahuapica vinotami ofrendata shina tallirca. Qꞌuipaca aceitetapishmi tallirca. 15 Jacobca Dios paihuan parlashca lugartaca cutinmi Betel nishpa shutichirca.
16 Chai qꞌuipaca paicunaca Betelmantami rircacuna. Raquelca Efrat llajtaman chayangapaj carupi cashparajmi huahuata huachai callarirca. Shinapish yallitaj nanai japijpimi achcata sufrirca. 17 Huahuata huachanata ña manataj pudijpimi partera huarmica: “Ama manchaichu, cai huahuatapish charinguimi” nirca. 18 Pero Raquelca ñami huañucurca. Chashna ñalla huañucushpami huahuataca Ben-Oní* shutita churarca. Shinapish paipaj yayaca Benjamín* shutitami churarca. 19 Chai huashaca Raquelca huañurcami. Paitaca Efrat llajtaman rina ñan cꞌuchullapimi pambarcacuna. Chai llajtataca Belén nishpapishmi rijsincuna. 20 Jacobca Raquelta pambashca jahuapimi shuj jatun rumita churarca. Chai jatun rumica cunan punllacamami Raquelta pambashca jahuapi can.
21 Chai qꞌuipami Israelca chaimanta rishpa paipaj carpa huasitaca Éder shuti torre chaininijllapi shayachirca. 22 Israel chai allpapi causacujpimi shuj punllaca Rubenca paipaj yayapaj caishuj huarmi* Bilhahuan siririrca. Israelca chai mana allita rurashcatami yachaj chayarca.
Jacobca 12 churicunatami charirca. 23 Leahuanca paipaj punta churi Rubentami charirca. Shinallataj Simeón, Leví, Judá, Isacar, Zabulón shuti churicunatami charirca. 24 Raquelhuanca José, Benjamín shuti churicunatami charirca. 25 Raquelta sirvij Bilhá huarmihuanca Dan, Neftalí shuti churicunatami charirca. 26 Cutin Leata sirvij Zilpá huarmihuanca Gad, Aser shuti churicunatami charirca. Paicunami Padán-Arampi cashpa Jacob charishca churicuna can.
27 Tiempohuanca Jacobca paipaj yaya Isaac maipi cashcamanmi chayarca. Paica Quiryat-Arbá cꞌuchullapi caj Mamremanmi chayarca. Quiryat-Arbataca Hebrón nishpapishmi rijsincuna. Chaipimi Abrahanpish, Isaacpish shujtaj llajtamanta shina causarcacuna. 28 Isaacca 180 huatacunatami causarca. 29 Chai qꞌuipami Isaacca último samaita aisashpa huañurca. Paitaca paipaj ñaupa yayacunahuanmi pambarcacuna.* Paica yuyajyangacama achca huatacunata alli causashpami huañurca. Paipaj churi Esaú, paipaj churi Jacobmi paitaca pambarcacuna.
36 Caipica Esaupaj causaimantami parlan. Esauca Edom shutipishmi can.
2 Esauca Canaanmanta huarmicunahuanmi cazararca. Paica hititacunapuramanta Elón runapaj ushushi Adá huarmihuanmi cazararca. Shinallataj heveocunapuramanta Zibeonpaj churi Aná runapaj ushushi Oholibamá huarmihuanmi cazararca. 3 Shinallataj Ismaelpaj ushushi Basemat huarmihuanmi cazararca. Basematca Nebayotpaj panimi carca.
4 Esauca Adá huarmihuanca Elifaz shuti churitami charirca. Basemat huarmihuanca Reuel shuti churitami charirca.
5 Oholibamá huarmihuanca Jeús, Jalam, Coré shuti churicunatami charirca.
Esauca Canaán allpacunapi cashpami cai churicunataca charirca. 6 Chai qꞌuipami Esauca shujtaj llajtaman rirca. Paipaj huauqui Jacobmanta carumanmi rirca. Esauca paipaj huarmicunatapish, paipaj churicunatapish, paipaj ushushicunatapish, paihuan tucui caj gentecunatapishmi pushashpa rirca. Shinallataj huagracunata, shujtaj animalcunata, Canaán allpacunapi mirachishca tucui imalla charishcacunatami apashpa rirca. 7 Ishquindij achcata charijcuna cashcamantami ña mana tandalla causai tucurcacuna. Achca animalcunata charishcamantami paicuna causacushca* allpaca animalcunata michingapaj ña mana pajtarca. 8 Chaimi Esauca Seír urcucunapi causanaman rirca. Esauca Edom* shutipishmi can.
9 Caipica edomitacunapaj ñaupa yaya Esaupaj causaimantami parlan. Edomitacunaca Seír urcucunapimi causan.
10 Esaupaj churicunapaj shuticunaca caicunami can. Esaupaj huarmi Adapaj churica Elifaz shutimi can. Cutin Esaupaj caishuj huarmi Basematpaj churica Reuel shutimi can.
11 Elifazpaj churicunaca Temán, Omar, Zefó, Gatam, Quenaz shuticunami carca. 12 Esaupaj churi Elifazca Timná shuti caishuj huarmitami* charirca. Tiempohuanca Timnaca Elifazhuanmi Amalec shuti churita charirca. Paicunami Esaupaj huarmi Adapaj churicuna carca.
13 Reuelpaj churicunaca Náhat, Zérah, Samá, Mizá shuticunami carca. Paicunami Esaupaj huarmi Basematpaj churicuna carca.
14 Cutin Esaupaj huarmi Oholibamaca Esauhuanca Jeús, Jalam, Coré shuti churicunatami charirca. Oholibamaca Zibeonpaj churi Aná runapaj ushushimi carca.
15 Esaupaj huahua huahuacunapuramanta pushajcunaca caicunami carca. Esaupaj punta churi Elifazmanta shamuj pushajcunaca Temán, Omar, Zefó, Quenaz, 16 Coré, Gatam, Amalec shuticunami carca. Edom allpacunapica paicunami Elifazpaj familiamanta pushajcuna carca. Paicunaca Adapaj churicunami carca.
17 Esaupaj churi Reuelmanta shamuj pushajcunaca Náhat, Zérah, Samá, Mizá shuticunami carca. Edom allpacunapica paicunami Reuelpaj familiamanta pushajcuna carca. Paicunaca Esaupaj huarmi Basematpaj churicunami carca.
18 Ultimopica Esaupaj huarmi Oholibamamanta shamuj pushajcunaca Jeús, Jalam, Coré shuticunami carca. Paicunami Esaupaj huarmi Oholibamamanta shamuj pushajcuna carca. Oholibamaca Aná runapaj ushushimi carca.
19 Paicunami Esaupaj churicuna carca. Shinallataj paicunami Esaupaj churicunamanta shamuj pushajcuna carca. Esauca Edom shutipishmi can.
20 Chai llajtapi causaj horeocunapuramanta Seirpaj churicunaca Lotán, Sobal, Zibeón, Aná, 21 Disón, Ézer, Disán shuticunami carca. Paicunami Edom allpacunapica horeocunata pushajcuna carca. Paicunaca Seirpaj churicunami carca.
22 Lotanpaj churicunaca Horí, Hemam shuticunami carca. Lotanpaj panica Timná shutimi carca.
23 Sobalpaj churicunaca Alván, Manáhat, Ebal, Sefó, Onam shuticunami carca.
24 Zibeonpaj churicunaca Ayá, Aná shuticunami carca. Aná runami paipaj yaya Zibeonpaj burrocunata michicushpa chaquishca pambapica cunujlla yacu llujshicujta japirca.
25 Aná runaca Disón shuti churita, Oholibamá shuti ushushitami charirca.
26 Disonpaj churicunaca Hemdán, Esbán, Itrán, Kerán shuticunami carca.
27 Ezerpaj churicunaca Bilhán, Zaaván, Acán shuticunami carca.
28 Disanpaj churicunaca Uz, Arán shuticunami carca.
29 Horeocunata pushajcunaca caicunami carca: Lotán, Sobal, Zibeón, Aná, 30 Disón, Ézer, Disán. Seír allpacunapi causaj horeocunata pushajcunaca paicunami carca.
31 Israelitacuna* manaraj shuj reyta charijpica Edom llajtapi mandaj reycunaca caicunami carca. 32 Beorpaj churi Belaca Edom llajtapimi mandarca, paipaj llajtaca Dinhabá shutimi carca. 33 Bela huañujpica Zerahpaj churi Jobabmi paipaj randi mandarca. Zerahca Bozrá llajtamantami carca. 34 Jobab huañujpica Husammi paipaj randi mandarca. Paica temanitacunapaj llajtamantami carca. 35 Husam huañujpica Bedadpaj churi Hadadmi paipaj randi mandarca. Hadadpaj llajtaca Avitmi carca. Paimi madianitacunataca Moab llajtapi* misharca. 36 Hadad huañujpica Samlami paipaj randi mandarca. Paica Masrecá llajtamantami carca. 37 Samlá huañujpica Shaulmi paipaj randi mandarca. Shaulca jatun yacu cꞌuchupi caj Rehobot llajtamantami carca. 38 Shaúl huañujpica Acborpaj churi Baal-Hananmi paipaj randi mandarca. 39 Acborpaj churi Baal-Hanán huañujpica Hadarmi paipaj randi mandarca. Hadarpaj llajtaca Paú shutimi carca. Paipaj huarmica Mehetabel shutimi carca. Mehetabelca Matredpaj ushushimi carca. Matredca Mezahabpaj ushushimi carca.
40 Esaumanta shamuj pushajcunapaj shuticunaca caicunami can. Paicunapaj familiacunapish, paicuna maipi causashca llajtacunapish paicunapaj shuticunallatatajmi charirca. Chai pushajcunaca Timná, Alvá, Jetet, 41 Oholibamá, Elá, Pinón, 42 Quenaz, Temán, Mibzar, 43 Magdiel, Iram shuticunami carca. Paicunami Edommanta shamuj pushajcuna carca. Paicuna causai callarishca llajtacunapish paicunapaj shuticunallatatajmi charirca. Esauca edomitacunapaj ñaupa yayami can.
37 Jacobca Canaán allpacunapimi causashpa catirca. Paipaj yayapish chaipimi shujtaj llajtamanta shina causashca carca.
2 Caipica Jacobpaj causaimantami parlan.
Paipaj churi Joseca 17 huatacunata charishpami Bilhá huarmipaj, Zilpá huarmipaj churicunahuan ovejacunata, chivocunata cuidaj carca. Bilhapish, Zilpapish Josepaj yayapaj huarmicunami carca. Shuj punllaca Joseca paipaj huauquicuna mana allita ruracushcatami paipaj yayaman huillarca. 3 Israelca Josetaca ña yuyaj cashpa charishcamantami caishuj churicunatapish yalli cꞌuyarca. Chaimantami paipajca shuj sumaj churanata* ruranaman cacharca. 4 Josepaj huauquicunaca paicunapaj yaya Joseta ashtahuan cꞌuyajta ricushpami Josetaca pꞌiñai callarircacuna. Chaimantami paihuanca mana cꞌuyaihuan parlai tucurcacuna.
5 Shuj cutinca Joseca shuj muscuitami charirca. Chai muscuitami paipaj huauquicunaman parlarca. Chaipicarin paicunaca ashtahuanmi pꞌiñai callarircacuna. 6 Paica cashnami nirca: “Ñuca muscushcata uyapaichij. 7 Ñucanchijca chagrapimi cosechashca granota gavillapi huatacurcanchij. Chaipimi ñuca gavillaca jatarishpa shayarishca saquirirca. Qꞌuipaca cancunapaj gavillacunami ñuca gavilla muyundijpi shayarishpa cumurircacuna” nircami. 8 Josepaj huauquicunaca: “¿Canchu rey tucushpa ñucanchijtaca mandagringui?” nircacunami. Chashna nishpami Josetaca imata muscushcamanta, paicunaman ima shina parlashcamanta ashtahuan pꞌiñai callarircacuna.
9 Chai qꞌuipami Joseca shujtaj muscuita charirca. Chai muscuitapishmi paipaj huauquicunaman parlarca. Paica: “Shujtaj muscuitami charishcani. Pero cai cutinpica intipish, lunapish, 11 estrellacunapishmi ñuca ñaupajpi cumuricurcacuna” nircami. 10 Chai muscuitaca paipaj yayamanpish, paipaj huauquicunamanpishmi parlarca. Chaimi paipaj yayaca sinchita rimashpaca: “¿Can muscushcaca imatataj nisha ninyari? ¿Ciertotajchu cambaj mamapish, cambaj huauquicunapish, ñucapish cambaj ñaupajpi pambacama cumurinaman shamushun?” nirca. 11 Josepaj huauquicunaca paitami envidiai callarircacuna. Pero paipaj yayaca José imata nishcapimi cutin cutin yuyacurca.
12 Shuj punllaca Josepaj huauquicunaca paicunapaj yayapaj ovejacunata, chivocunatami Siquem llajta cꞌuchullapi michinaman pusharcacuna. 13 Chai qꞌuipami Israelca Josetaca: “Cambaj huauquicunaca Siquem llajta cꞌuchullapimi ovejacunatapish, chivocunatapish michicuncuna ¿nachu? Shamui, paicuna maipi cashcaman richunmi cantaca cachasha nini” nirca. Chaimi Joseca: “¡Can imata mandashcata rurangapajca caipimi cani!” nirca. 14 Chaimi paipaj yayaca: “Cambaj huauquicuna alli cashcata ricunaman ripai. Ovejacunapish, chivocunapish alli cajta ricushpa ñucaman huillangapaj tigramugri” nirca. Chaimi Josetaca Hebrón pugru pambamantaca Siquem llajtaman cacharca. 15 Chai qꞌuipaca José campopi puricujpimi shuj runa paihuan tupashpaca: “¿Imatataj mashcacungui?” nishpa tapurca. 16 Shina tapujpimi Joseca: “Ñuca huauquicunatami mashcacuni. Ovejacunata, chivocunata paicuna maipi michicujta huillahuai” nirca. 17 Chai runaca: “Paicunaca caimantami rircacuna. ‘Dotanman jacuchij’ nicujtami uyarcani” nircami. Chaimi Joseca paipaj huauquicunata catishpa rishpaca Dotanpi japirca.
18 Pero paipaj huauquicuna maipi cashcaman José manaraj chayajpimi paicunaca caruta shamucujta ricurcacuna. Chaimi paita ima shina huañuchinata yuyarircacuna. 19 Paicunaca caishuj chaishujmi cashna nircacuna: “¡Ricuichij! Chai muscujca chaitamari shamucun. 20 Jacuchij, paita huañuchishpa shuj jutcupi shitashunchij. Qꞌuipaca paitaca shuj millai animalmi micushca nishunllami. Paipaj muscuicuna imapi parashcataca ñami ricushun” nircacunami. 21 Pero Rubén chaita uyashpaca paicunamanta quishpichinatami yuyarca. Chaimantami paica: “Ama huañuchishunchijchu” nirca. 22 Shinallataj Rubenca: “Paipaj yahuartaca ama jichaichijchu. Paitaca chaquishca pambapi tiyaj cai jutcupi shitaichij, pero ama llaquichichijchu” nircami. Rubenca Joseta paicunamanta quishpichishpa paipaj yayaman tigrachinatami munarca.
23 José chayajpica enseguidami paipaj huauquicunaca pai churarishca sumaj churanata quichurcacuna. 24 Chai qꞌuipaca paita japishpami jutcupi shitarcacuna. Chai ratoca chai jutcupica yacuca mana tiyarcachu, chushajllami carca.
25 Chaita rurashca qꞌuipami paicunaca micungapaj tiyarircacuna. Shinapish ñahuita alzashpaca viajashpa purij tauca ismaelitacuna shamucujtami ricurcacuna. Paicunaca Galaadmantami Egiptoman uriyacurcacuna. Paicunapaj camellocunapica ladanota, balsamota, yura caratapish* apachishpami ricurcacuna. 26 Chaimi Judaca paipaj huauquicunataca cashna nirca: “¿Ñucanchij huauquita huañuchishpa, paita huañuchishcata piman mana huillashpaca imatataj japishunyari? 27 Paitaca ama llaquichishunchijchu. Chaipaj randica ismaelitacunaman cꞌatushunchij. Paica ñucanchij huauquimari, ñucanchij yahuarllatajmi* can” nircami. Chashnami paicunaca paipaj huauqui imata nishcata uyarcacuna. 28 Cꞌatushpa randishpa purij madianitacuna chaita pasacujpimi Josepaj huauquicunaca paita jutcumanta llujshichishpa ismaelitacunaman 20 siclo cullquipi cꞌaturcacuna. Chashnami chai runacunaca Josetaca Egiptoman aparcacuna.
29 Chai qꞌuipaca Rubenca Joseta shitashca jutcumanmi tigrarca. Pero José chai jutcupi ña mana cajta ricushpami paipaj ropata lliquirirca. 30 Qꞌuipaca Rubenca paipaj huauquicuna maipi cashcaman tigrashpami: “¡Huambraca ña mana chaipichu! ¿Cunanca ñucaca imatataj rurashayari?” nishpa caparirca.
31 Chai huashaca Josepaj churanata japishpami shuj chivota huañuchishpa chai chivopaj yahuarpi pambarcacuna. 32 Qꞌuipaca Josepaj sumaj churanata paicunapaj yayapajman cachashpaca: “Caitami japircanchij. Cambaj churipaj churana cashcata o mana cashcata ricuhuai” nircacunami. 33 Jacobca churanata ña ricushca qꞌuipaca: “¡Ñuca churipaj churanamari! ¡Shuj millai animalmi paitaca millpushca canga! ¡Josetaca pedazashpami shitashca canga!” nishpami caparirca. 34 Chashna nishca qꞌuipami Jacobca paipaj churanata lliquirishpa, paipaj cinturapi racu sacota* pillurishpa paipaj huahuamantaca achca punllacunata llaquilla carca. 35 Jacobca paipaj tucui churicuna, tucui ushushicuna cushichisha nijpipish mana uyasha nircachu. Ashtahuanpish paica: “¡Pambana Jutcuman* ringacamami ñuca churimantaca llaquilla casha!” nircami. Chashnami Jacobca paipaj churi Josemantaca huacashpa catirca.
36 Madianitacunaca Josetaca Egiptopimi Potifarman cꞌaturcacuna. Potifarca faraonpaj guardiacunata mandaj, faraonpaj huasipi achca autoridadta charijmi carca.
38 Chai punllacunapica Judaca paipaj huauquicunata saquishpami adulamitacunapuramanta Hirá shuti runa causashca cꞌuchullapi paipaj carpa huasita shayachirca. 2 Chaipimi Judaca cananeocunapuramanta Súa shuti runapaj ushushita ricurca. Chaimi chai huarmihuan cazarashpa paihuan chayarirca. 3 Chai qꞌuipami paipaj huarmica chichu saquirishpa shuj cꞌari huahuata huacharca. Chai huahuatami Judaca Er shutita churarca. 4 Judapaj huarmica cutinllataj chichu saquirishpami shujtaj cꞌari huahuata huacharca. Chai huahuataca Onán shutitami churarca. 5 Chai huarmica shujtaj cꞌari huahuatami huacharca. Chai huahuataca Selá shutitami churarca. Judaca paipaj huarmi chai huahuata huachajpica Aczib llajtapimi carca.
6 Tiempohuanca Judaca paipaj jatun churi Ertaca Tamar shuti huarmihuanmi cazarachirca. 7 Pero Jehová Diosca Judapaj jatun churi Er mana allita ruracujtaca mana munarcachu. Chaimantami Jehová Diosca paitaca huañuchirca. 8 Chaimi Judaca paipaj churi Onantaca: “Cambaj huañuj huauquipaj huarmihuan cazarai. Paihuan chayarishpa cambaj huauquipaj cachun huahuacunata chari” nirca. 9 Pero Onanca chai huahuacuna mana paipaj cana cashcatami yacharca. Chaimantami paipaj huauquimanta huahuacuna ama tiyachunca paipaj huauquipaj huarmihuan achca cutin chayarishpapish sementaca pambaman shutuchij carca. 10 Shinapish Onán rurashcaca Jehová Diospaj ñaupajpica mana alli ricurircachu. Chaimantami Diosca paitapish huañuchirca. 11 Chai qꞌuipami Judaca paipaj nuera Tamartaca: “Cambaj yayapaj huasipi saquiri. Ñuca churi Selá huiñangacama viuda saquirilla” nirca. Judaca: “Selapish paipaj huauquicuna shinallataj ñataj huañunman” yuyashpami chashna nirca. Chaimi Tamarca paipaj yayapaj huasiman rishpa chaipi saquirirca.
12 Tiempohuanca Judapaj huarmimi huañurca. Paica Súa runapaj ushushimi carca. Ña llaquilla cana punllacuna pasajpimi Judaca adulamitacunapuramanta paipaj amigo Hirá runandij paipaj ovejacunata rutujcunapajman rirca. Chai rutujcunaca Timná llajtapimi carcacuna. 13 Tamarmanca: “Cambaj suegroca paipaj ovejacunata rutungapajmi Timná llajtaman huichiyacun” nishpami huillarcacuna. 14 Chashna huillajpimi Tamarca viudacuna churarina ropata llujshichishpa, linsohuan ñahuita taparishpa, chalinata pꞌachallishpaca Enaim llajtaman yaicunapi tiyarirca. Chai llajtaca Timná llajtaman rina ñanpimi carca. Tamarca Selá ña huiñashcata ricushpa, paihuan manaraj cazarachishcata ricushpami chashna rurarca.
15 Judaca chai huarmita ricushpaca ñahui taparishca cajpimi mana rijsirca. Chaimi chai rato shuj huainayaj huarmi cashcata yuyarca. 16 Chashnami Judaca ñanmanta ashata ladoyashpa paipaj nuera cashcata mana yachashpa paipajman cꞌuchuyashpaca: “Canhuan chayaringapaj saquipai” nirca. Chashna nijpimi huarmica: “¿Ñucahuan chayarishcamantaca imatataj cungui?” nirca. 17 Chaimi paica: “Ñuca animalcunamantami shuj malta chivota cachasha” nirca. Pero chai huarmica: “¿Chaita cachangacamaca ima prendatataj saquingui?” nircami. 18 Chashna nijpimi paica: “¿Ima prendatataj saquichun ningui?” nirca. Shina nijpimi huarmica: “Sellota churana anillota puchcandij saqui. Cambaj maquipi charicushca varatapish saqui” nirca. Chaicunata cushpami paica Tamarhuan chayarirca. Chaimi Tamarca chichu saquirirca. 19 Qꞌuipaca Tamarca jatarishpami chaimanta rirca. Paica pꞌachallishca chalinata anchuchishpami viudacuna churarina ropata churarirca.
20 Judaca adulamitacunapuramanta paipaj amigotami malta chivota apashpa chai huarmipajman rishpa pai saquishca prendata apanaman cacharca. Pero paipaj amigoca chai huarmitaca mana japircachu. 21 Chaimi paica chai llajtapi causaj runacunataca: “¿Templopi huainayaj huarmica* maipitaj can? Paica Enaim llajta ñan cꞌuchupimi carca” nishpa tapurca. Chashna tapujpimi paicunaca: “Caipica templopi huainayaj huarmica nunca mana tiyashcachu” nircacuna. 22 Chai qꞌuipami chai runaca Judapajman tigrashpaca: “Mana japircanichu. Chai llajtapi causaj runacunapish: ‘Caipica templopi huainayaj huarmica nunca mana tiyashcachu’ nircacunami” nircami. 23 Shina nijpimi Judaca: “Chai cosascunahuanca saquirichunlla, ñataj ñucanchijmanta burlarinman. Ñucaca paiman cuchunmi malta chivota cacharcani, pero canca mana japishcanguichu” nirca.
24 Ña quimsa quillacuna huashami Judamanca: “Cambaj nuera Tamarca huainayashcami. Chashna huainayashcamantami cunanca chichu saquirishca” nircacuna. Chaimi Judaca: “Paitaca canllaman llujshichishpa rupachichij” nirca. 25 Tamarca paita canllaman pushacujpimi paipaj suegroman huillanaman cachashpaca: “Cai cosascunapaj dueñopajtami chichu cani” nirca. Shinallataj paica: “Sellota churana cai anillopish, cai puchcapish, cai varapish pipaj cashcata ricupai” nircami. 26 Chai cosascunata ricushpami Judaca: “Paica ñucata yalli cashcata rurajmari. Ñuca churi Selataca mana curcanichu” nirca. Chai qꞌuipaca paica Tamarhuanca ña mana ashtahuan chayarircachu.
27 Tamarca ña huachana horas pajtajpica gemelo huahuacunatami huacharca. 28 Tamar huahuacunata ungucujpica shuj huahuami maquita llujshichirca. Chashna rurajpimi parteraca huahuapaj maquita japishcahuan pucanicuj puchcahuan huatashpaca: “Caimi punta llujshirca” nirca. 29 Pero chai huahuaca cutinllatajmi maquita yaicuchirca. Chaimi paipaj huauquiraj punta llujshirca. Chaita ricushpami parteraca: “¡Cambaj mamataca chugrichishcanguimari!” nishpa caparirca. Chaimantami paitaca Pérez* shutita churarcacuna. 30 Chai qꞌuipami paipaj huauqui llujshirca. Paipaj maquipica pucanicuj puchcahuan huatashcami carca. Paitaca Zérah shutitami churarcacuna.
39 Ismaelitacunaca Josetaca Egiptomanmi aparcacuna. Chaipimi paitaca Potifar shuti shuj egipcio runaman cꞌaturcacuna. Potifarca faraonpaj guardiacunata mandaj, faraonpaj huasipi achca autoridadta charijmi carca. 2 Pero Jehová Diosca Josehuanmi carca. Chaimi pai tucui ima rurashcacunaca alli llujshirca. Paipaj amo egipcioca paipaj huasipi encargado cachunmi churarca. 3 Paipaj amoca Jehová Dios Josehuan cashcatami cuentata curca. Shinallataj pai tucui imalla rurashcacuna alli llujshichun Jehová Dios ayudacushcatami cuentata curca.
4 Joseca Potifarpaj ñaupajpimi alli ricurishpa catirca. Chaimantami paita ayudaj cachun churarca. Potifarca paipaj huasitapish, pai tucui imalla charishcacunatapish ricuchunmi churarca. 5 Potifar runa paipaj huasitapish, pai tucui imalla charishcacunatapish ricuchun Joseta churashca punllamantami Jehová Diosca Potifarpaj huasipi cajcunataca Josemanta bendiciai callarirca. Jehová Diosca Potifarpaj huasipi tucui imalla tiyashcacunatapish, paipaj chagracunatapishmi bendiciarca. 6 Potifarca pai tucui imalla charishcacunatami José cuidachun churarca. Paica mana imamanta preocuparinachu carca, imata micusha nishcallamantami preocuparina carca. Ashtahuanpish Joseca alli cuerpo, sumaj ñahui jovenmi tucurca.
7 Chaimi paipaj amopaj huarmica Joseta ricushpa munai callarishpaca: “Ñucahuan siririshun” nirca. 8 Shinapish Joseca paipaj amopaj huarmitaca mana uyasha nircachu. Paica cashnami nirca: “Ricui, ñuca amoca paipaj huasipi ñuca cashcamantami huasipi imalla tiyashcacunamantaca mana preocuparin. Paica tucui imalla charishcatami ñuca maquipi churashca. 9 Cai huasipica ñucata yalli autoridadta charijca pi mana tiyanchu. Ñuca amoca tucuitami ñuca maquipi churashca. Canllatami paipaj huarmi cashcamanta mana ñuca maquipi churashca. Shinaca ¿imamantataj cai millaita rurashpa Diospaj ñaupajpi juchata rurashari?” nircami.
10 Chai huarmica punllantami chaillatataj nishpa catirca. Pero Joseca paihuan siririnatapish, paihuan saquirinatapish mana nunca munarcachu. 11 Shinapish shuj punllaca huasipi José trabajanaman yaicujpica huasi ucupica shuj sirvijllapish mana carcachu. 12 Chaimi chai huarmica Josepaj churanapi charirishpaca: “¡Ñucahuan siririshun!” nirca. Pero Joseca chai huarmipaj maquipi paipaj churanata saquishpami callpashpa llujshishpa rirca. 13 Chai huarmica José paipaj churanata paipaj maquipi saquishpa, callpashpa llujshishpa rishcata ricushpaca 14 huasipi caj runacunataca caparishpami cayarca. Paica cashnami nirca: “¡Ricuichij! Ñuca cusa pushamushca hebreocunapuramanta runaca ñucanchijmantami asisha nishca. Paica ñucahuanmi siririsha nirca. Pero ñucaca tucui fuerzahuanmi caparirircani. 15 Chaimi ñuca sinchita caparijta uyashpaca paipaj churanata ñuca ladopi saquishpa llujshishcahuan rirca” nircami. 16 Qꞌuipaca chai huarmica Josepaj churanata paipaj ladopi churashpami Josepaj amo huasiman tigrangacama shuyarca.
17 Chai huashami chai huarmica Potifarmanca chaillatataj huillarca. Paica cashnami nirca: “Can pushamushca hebreocunapuramanta runaca ñucamantami asisha nishca. 18 Shinapish ñuca sinchita caparijpica paipaj churanata ñuca ladopi saquishpami llujshishcahuan rirca” nircami. 19 Josepaj amoca paipaj huarmi “Canta sirvijca caita chaitami ñucataca rurarca” nishpa huillajpica achcatami pꞌiñarirca. 20 Chashnami Josepaj amoca paita japishpa carcelpi churarca. Chai carcelpimi reypish prezucunataca churaj carca. Chashnami Joseca carcelpi huichcashca saquirirca.
21 Pero Jehová Diosca Josehuanmi catirca. Paipaj mana tucurij cꞌuyaitapishmi ricuchishpa catirca. Shinallataj carcelpi cuidajcunata mandajpaj ñaupajpi alli ricurichunmi ayudarca. 22 Chaimantami carcelpi cuidajcunata mandajca carcelpi huichcashca tucui prezucunataca Josepaj maquipi churarca. Joseca paicuna tucui imalla ruracujta ricungapajmi encargado carca. 23 Jehová Dios Josehuan cashcamanta, pai tucui imalla rurashcacuna alli llujshichun Jehová Dios ayudacushcamantami carcelpi cuidajcunata mandajca Josepaj maquipi tucui imalla churashcacunamantaca mana preocuparirca.
40 Tiempohuanca Egipto llajtata mandaj reyman copata pasachijcunata mandajpish, panaderocunata mandajpishmi Egipto llajtata mandaj paicunapaj amota pꞌiñachircacuna. 2 Chaimi faraonca paita sirvij chai ishqui runacunahuan pꞌiñarirca. Copata pasachijcunata mandajhuan, panaderocunata mandajhuanmi pꞌiñarirca. 3 Paicunataca guardiacunata mandajpaj huasipimi prezu churarca. Chaillapitajmi Josepish prezu carca. 4 Guardiacunata mandajca paicunata ricuchun, paicunata atindichunmi Joseta churarca. Paicunaca achca tiempotami* prezupi carcacuna.
5 Egipto llajtata mandaj reyman copata pasachijpish, panaderopish prezu tiyacushpami chai tutallataj ishquindij shuj muscuita charircacuna. Cada muscuimi shuj significadota charirca. 6 Cayandij tutamanta paicuna maipi cashcaman José yaicushpaca paicuna llaquilla cajtami ricurca. 7 Chaimi Joseca paipaj amopaj huasipi paihuan huichcashca caj faraonta sirvijcunataca: “¿Imamantataj cancunaca llaquilla ñahui canguichij?” nishpa tapurca. 8 Paicunaca: “Ñucanchijca cada unomi shuj muscuita charishcanchij. Pero chai muscui ima nisha nishcata huillajca pi mana tiyanchu” nircacunami. Chaimi Joseca: “Diosllami muscuicuna ima nisha nishcataca huillai tucun. Cancuna imata muscushcata huillapaichij” nirca.
9 Copata pasachijcunata mandajca pai imata muscushcatami Joseman parlarca. Paica cashnami nirca: “Ñuca muscuipica shuj uva yura ñuca ñaupajpi cajtami ricurcani. 10 Chai yuraca quimsa uchilla ramacunatami charirca. Uva yurapica ñahuicunami llujshirca, chai huashami sisarca. Chashna sisashpaca pꞌucushca racimo uvacunatami pꞌucurca. 11 Ñuca maquipica faraonpaj copatami charicurcani. Chaimi uvacunata japishpaca faraonpaj copapi capircani. Qꞌuipaca chai copatami faraonman curcani” nircami. 12 Chaimi Joseca cashna nirca: “Cambaj muscuica caitami nisha nin. Quimsa uchilla ramacunaca quimsa punllacunami can. 13 Quimsa punllacuna tucujpimi faraonca cantaca carcelmanta llujshichishpa cambaj puestollapitaj churanga. Ñaupa ima shinami copata pasachij carcangui chashnallatajmi cutin faraonman copata pasachingui. 14 Tucui alli llujshijpica ñucata yuyaringui. Ñucata llaquishcata ricuchihuangui. Caimanta ñucata llujshichichun ñucamanta faraonman parlapangui. 15 Ñucataca hebreocunapaj allpamantami prezuta shina apamurcacuna. Carcelpi* churachunpish caipica imata mana rurashcanichu” nircami.
16 Chai muscui allipaj cashcata José huillajpimi panaderocunata mandajca cashna nirca: “Ñucapishmi shuj muscuita charircani. Ñuca uma jahuapica yurajlla tandahuan caj quimsa canastacunatami ricurcani. 17 Jahuaman caj canastapica faraonpajmi hornopi rurashca tucui laya tandacuna tiyarca. Chai canastamantami jahuata volaj animalcuna micucurca” nircami. 18 Chaimi Joseca cashna nirca: “Cambaj muscuica caitami nisha nin. Quimsa canastacunaca quimsa punllacunami can. 19 Quimsa punllacuna tucujpimi faraonca cambaj umata pꞌitishpa, cantaca shuj caspipi huarcunga. Cambaj aichataca jahuata volaj animalcunami micunga” nircami.
20 Quimsa punllacuna qꞌuipaca faraonpaj cumpleañosmi carca. Chaipimi faraonca paita tucui sirvijcunapaj shuj jatun micuita rurarca. Faraonca paita sirvijcunapaj ñaupajpi cashpami copata pasachijcunata mandajtapish, panaderocunata mandajtapish pushamuchun cacharca. 21 Chai huashaca copata pasachijcunata mandajtaca cutinllatajmi paipaj puestopi churarca. Paica faraonmanmi copata pasachishpa catirca. 22 Pero panaderocunata mandajtaca caspipi huarcuchunmi mandarca. Paicunapaj muscuicuna ima nisha nishcata José huillashca shinallatajmi rurarca. 23 Shinapish copata pasachijcunata mandajca Josetaca cungarircami. Paitaca mana yuyarircachu.
41 Ishqui huata enteromi pasarca. Chaipimi faraonca Nilo jatun yacu cꞌuchupi shayacushcata muscurca. 2 Jatun yacumantaca ñapishmi huirayashca, sumaj canchis vacacuna llujshirca. Chai vacacunaca Nilo jatun yacu uripimi micui callarircacuna. 3 Chaicunapaj qꞌuipaca Nilo jatun yacumantaca tullu, jiru canchis vacacunami llujshirca. Chai vacacunaca Nilo jatun yacu uripimi huirayashca vacacunapaj ladopi shayarircacuna. 4 Chai qꞌuipaca tullu, jiru vacacunaca huirayashca, sumaj canchis vacacunatami millpui callarircacuna. Chaita ricushca qꞌuipami faraonca rijcharirca.
5 Faraonca cutinllatajmi dormirirca. Chaipimi paica shujtaj muscuita charirca. Chai muscuipica chai yurallamantataj alli granohuan junda canchis espigacuna llujshicujtami ricurca. 6 Chaicunapaj qꞌuipaca fichuyashca canchis espigacunami huiñarca. Chai espigacunataca inti llujshin ladomanta shamuj huairami rupachishca carca. 7 Fichuyashca espigacunaca alli granohuan junda canchis espigacunatami millpui callarircacuna. Chaipimi faraonca rijcharirca. Paica shuj muscuilla cashcatami cuentata curca.
8 Cayandij tutamantaca faraonca sustarishcami carca. Chaimi adivinaj sacerdotecunata, Egipto llajtapi tiyaj yachaj runacunata cayanaman cachashpaca pai imata muscushcata parlarca. Pero paipaj muscuicuna ima nisha nishcataca pi mana huillai tucurcachu.
9 Chaimi copata pasachijcunata mandajca faraonmanca cashna nirca: “Cunanca ñuca juchacunatami huillana cani. 10 Faraonca paita sirvijcunahuanmi pꞌiñarirca. Chaimi ñucatapish, panaderocunata mandajtapish guardiacunata mandajpaj huasipi prezu churachun mandarca. 11 Chai qꞌuipami ñucanchijca chai tutallataj cada uno shuj muscuita charircanchij. Cada muscuimi shuj significadota charirca. 12 Chaipica hebreocunapuramanta shuj jovenmi ñucanchijhuan carca. Chai jovenca guardiacunata mandajta sirvijmi carca. Ñucanchij muscuicunata paiman parlajpica chai muscuicuna ima nisha nishcatami huillarca. 13 Pai nishca shinallatajmi pajtarirca: ñucataca ñuca puestollapitajmi churarcacuna. Cutin caishuj runataca caspipimi huarcurcacuna” nircami.
14 Chashna nijpimi faraonca Joseta pushamuchun cacharca. Chai ratomi Josetaca carcelmanta* pushamurcacuna. Joseca uma ajchatapish, barbastapishmi rasurarirca.* Paipaj ropatapish cambiarishpami faraonpaj ñaupajman rirca. 15 Chaimi faraonca Josetaca: “Shuj muscuitami charishcani. Pero chai muscui ima nisha nishcataca pi mana huillai tucunchu. Shinapish shuj muscuita canman parlajpi ima nisha nishcata can huillai tucushcatami ñucamanca parlashcacuna” nircami. 16 Shina nijpimi Joseca: “Ñucaca mana ima canichu. Diosmi faraonpaj allipaj imatapish huillanga” nirca.
17 Chaimi faraonca Josetaca cashna nirca: “Ñuca muscuipica ñucaca Nilo jatun yacu uripimi shayacurcani. 18 Nilo jatun yacumantaca ñapishmi huirayashca, sumaj canchis vacacuna llujshirca. Chai vacacunaca jatun yacu uripimi micui callarircacuna. 19 Chaicunapaj qꞌuipaca irqui, jiru, tullu canchis vacacunami llujshirca. Chashna jiru vacacunataca tucui Egipto llajtapi mana nunca ricushcanichu. 20 Chai tullu, jiru vacacunaca huirayashca, sumaj canchis vacacunatami millpui callarircacuna. 21 Pero paicuna micushca qꞌuipaca imata mana micushca layami ricurircacuna. Paicunaca ñaupaman cashca shinallatajmi jiru carcacuna. Chai qꞌuipami ñucaca rijcharircani.
22 Chai huashaca ñuca muscuipica chai yurallamantataj alli granohuan junda canchis espigacuna llujshicujtami ricurcani. 23 Chai qꞌuipaca chaquishca, fichuyashca canchis espigacunami huiñarca. Chai espigacunataca inti llujshin ladomanta shamuj huairami rupachishca carca. 24 Fichuyashca espigacunaca alli granohuan junda canchis espigacunatami millpui callarircacuna. Ñuca muscushcataca adivinaj sacerdotecunamanmi parlarcani. Pero chai muscui ima nisha nishcataca pi mana huillai tucurcachu” nircami.
25 Chaimi Joseca faraontaca cashna nirca: “Faraonpaj muscuicunaca chaillatatajmi nisha nin. Diosca pai imata ruragrishcatami faraonman huillashca. 26 Canchis alli vacacunaca canchis huatacunami can. Canchis alli espigacunapish canchis huatacunami can. Cai muscuicunaca chaillatatajmi nisha nin. 27 Alli vacacunapaj qꞌuipa llujshij tullu, jiru vacacunaca canchis huatacunata yaricai tiyanatami ricuchin. Inti ladomanta shamuj huaira rupachishca, chushajlla canchis espigacunapish chai canchis huatacunallatatajmi ricuchin. 28 Faraonman cunan ñuca huillashca shinallatajmi Diosca pai imata ruragrishcata faraonman ricuchishca.
29 Egipto llajtapica canchis huatacunatami achca grano pꞌucunga. 30 Pero chai qꞌuipaca canchis huatacunatami yaricai tiyanga. Chashna yaricai tiyashcamantami Egipto llajtapi achca grano tiyashcataca cungaringacuna. Chai yaricaimi allpataca llaquichinga. 31 Egipto llajtapi achca granocuna ñaupa huatacunaman tiyashcataca ni pi mana yuyaringachu. Qꞌuipamanca manchanai jatun yaricaimi tiyanga. 32 Dios tucui caicunata ruranata decidishcamantami faraonca ishqui cutin chaita muscushca. Diosca pai nishcataca ñallami pajtachinga.
33 Chaimantami faraonca alli yuyaiyuj, alli yachaj runata mashcashpa Egipto llajtapi autoridadta charichun churana can. 34 Faraonca utcami Egipto llajtapica ricujcunata churana can. Paicunami Egipto llajtapi canchis huatacunata achca granocuna pꞌucushcataca pichcapi chaupishca shuj parteta* tandachingacuna. 35 Paicunaca shamuj alli huatacunapi pꞌucushca granocunatami tucuita tandana can. Chai granocunataca cada llajtapi churashpami chaipi huaquichishpa charina can. Chai granocunaca faraonpajmi canga. 36 Chai granocunaca Egipto llajtapi canchis huatacunata yaricai tiyajpimi gentecunapish, animalcunapish micuchun sirvinga. Chashnami gentecunapish, animalcunapish yaricaimanta mana huañungacuna” nircami.
37 José nishca shimicunaca faraonpajpish, faraonta sirvijcunapajpish allimi ricurirca. 38 Chaimi faraonca paita sirvijcunataca: “¿Cai runa shina Diospaj espirituta charij shujtaj runataca maipitaj japishun?” nirca. 39 Chai qꞌuipami faraonca Josetaca cashna nirca: “Alli yuyaita charij, alli yachaj can laya runaca pi mana tiyanchu. Canmanmi Diosca tucui caicunata ricuchishca. 40 Cunanmantaca canmi ñuca huasipica autoridadta charingui. Tucui ñuca pueblomi cantaca tucuipi cazunga. Ñucallami rey cashcamanta canta yalli casha” nircami. 41 Shinallataj faraonca Josetaca: “Ricui, tucui Egipto llajtatami cambaj maquipi churani” nircami. 42 Faraonca sellota churana anillota* paipaj maquimanta surcushpami Josepaj maquipi churarca. Qꞌuipaca alli linohuan rurashca ropatami churachirca. Shinallataj Josepaj cungapica oro collartami apachirca. 43 Chashnallataj faraonpaj catij carretapimi huichiyachirca. Chashna huichiyachijpimi paipaj ñaupajtaca: “¡Avrékh!”* nishpa caparishpa rircacuna. Chashnami faraonca tucui Egipto llajtata Josepaj maquipi churarca.
44 Faraonca Josetaca: “Ñucaca faraonmi cani. Pero can autorizacionta mana cujpica Egipto llajtapica pi imata mana rurai tucungachu” nircami. 45 Chai qꞌuipami faraonca Josetaca Zafenat-Panéah shutita churarca. Shinallataj paipaj huarmi cachunpish Potiferapaj ushushi Asenattami curca. Potifera runaca On* llajtamanta sacerdotemi carca. Chashnami tucui Egipto llajtaca Josepaj maquipi saquirirca. 46 Joseca 30 huatacunata charishpami Egipto llajtata mandaj rey faraonpaj ñaupajman rirca.*
Joseca faraonpaj ñaupajmanta llujshishpami tucui Egipto llajtata ricunaman rirca. 47 Pꞌucuna canchis huatacunapica allpapica yallitaj achca granomi pꞌucushpa catirca. 48 Joseca canchis huatacunatami Egipto llajtapica granocunata tandachishpa catirca. Chaicunataca cada llajtapimi huaquichirca. Llajta muyundij allpacunapi pꞌucushca granocunataca cada llajtapimi huaquichij carca. 49 Joseca yallitaj achca granocunatami huaquichishpa catirca. Chai granocunaca mama cucha uripi tiyaj arena shina yallitaj achcami carca. Yallitaj achca granocuna cashcamantami ña mana pesai pudircacuna. Chaimantami pesanata saquircacuna.
50 Joseca yaricai huatacuna manaraj callarijpimi ishqui churicunata charirca. Paipaj churicunapaj mamaca Asenatmi carca. Paica On llajtamanta sacerdote Potiferapaj ushushimi carca. 51 Joseca paipaj punta churitaca Manasés* shutitami churarca. Paica: “Diosmi ñuca llaquicunataca cungachishca. Ñuca yayapaj huasipi cajcunatapishmi tucuicunata cungachishca” nishpami chai shutita churarca. 52 Paipaj catij churitaca Efraín* shutitami churarca. Paica: “Diosca llaquita apashca llajtapimi ñucamanca huahuacunata cushca” nishpami chai shutita churarca.
53 Tiempohuanca Egipto llajtapica canchis huatacunata achca grano pꞌucuna tiempomi tucurirca. 54 Chai qꞌuipami José nishca shinallataj canchis huatacunata yaricai tiyai callarirca. Tucui llajtacunapimi yaricai tiyarca. Pero Egipto llajtapica tucui ladocunapimi micuna* tiyarca. 55 Ultimopica Egipto llajtapipishmi yaricai tiyai callarirca. Chaimantami gentecunaca faraontaca micunata cuchun nishpa rogarircacuna. Chaimi faraonca egipciocunataca: “Josepajman richij, pai tucui ima nishcata ruraichij” nirca. 56 Tucui allpapimi yaricai tiyashpa catirca. Chaimi Joseca egipciocunaman cꞌatungapaj granocunata huaquichinacunataca tucuita pascai callarirca. Egipto llajtapica achca yaricaimi tiyarca. 57 Tucui allpapimi yaricai tiyarca. Chaimantami tucui llajtacunamanta gentecunaca granocunata Joseman randingapaj Egipto llajtaman chayajcuna carca.
42 Jacobca Egipto llajtapi grano tiyashcatami yachaj chayarca. Chaimantami paipaj churicunataca: “¿Imamantataj mana imata rurashpa cancunapura ricucunguichijlla?” nirca. 2 Shinallataj Jacobca: “Egipto llajtapi grano tiyashcatami uyashcani. Yaricaihuan ama huañungapaj, causashpa catingapajca chaiman uriyashpa granota randigrichij” nircami. 3 Chaimi Josepaj chunga huauquicunaca Egiptopi granota randinaman uriyarcacuna. 4 Pero Jacobca Josepaj huauqui Benjamín paipaj huauquicunata compañashpa richunca mana saquircachu. Paica: “Ñataj llaqui japijpi huañunman” nircami.
5 Israelpaj churicunaca Canaán llajtapipish yaricai tiyashcamantami granota randinaman rij shujtaj gentecunandij Egipto llajtaman rircacuna. 6 Tucui chai llajtapica Josemi mandacurca. Paimi tucui gentecunaman granocunata cꞌatucurca. Chaimi Josepaj huauquicunaca pai maipi cashcaman rishpa paipaj ñaupajpi pambacama cumurircacuna. 7 Paicunata ricushpaca Joseca enseguidami paipaj huauquicuna cashcata rijsirca. Pero pai pi cashcataca mana huillarcachu. Chaimi paicunata sinchita rimashpaca: “¿Maimantataj shamunguichij?” nishpa tapurca. Chaimi paicunaca: “Canaán llajtamantami micunata randinaman shamunchij” nircacuna.
8 Joseca paipaj huauquicunataca rijsircami, pero paicunaca Josetaca mana rijsircacunachu. 9 Joseca chai ratomi paipaj huauquicunamanta imata muscushcata yuyarirca. Chaimi paica: “¡Cancunaca pacalla ricunaman shamujcunami canguichij! ¡Cai llajtapi maicunallapi llaquichinata ricunamanmi shamushcanguichij!” nirca. 10 Shinapish paicunaca cashnami nircacuna: “Mana, ñucanchij amito. Ñucanchijca canta sirvijcunami canchij. Micunata randinallamanmi shamushcanchij. 11 Tucuicunami chai yayapajllataj churicuna canchij. Ñucanchijca honrados gentecunami canchij. Canta sirvijcunaca pacalla ricunaman shamujcunaca mana canchijchu” nircacunami. 12 Chashna nijpimi Joseca: “¡Chaitaca mana crinichu! ¡Cancunaca cai llajtapi maicunallapi llaquichinata ricunamanmi shamushcanguichij!” nirca. 13 Pero paicunaca: “Canta sirvijcunaca 12 huauquicunapurami canchij. Ñucanchijca Canaán llajtamanta chai runapajllataj churicunami canchij. Ashtahuan jovenca ñucanchij yayahuanmi saquirirca. Cutin caishujca ña mana ñucanchijhuanchu” nishpami cutichircacuna.
14 Shinapish Joseca paicunataca cashnami nirca: “Ña nishca shinaca: ‘¡Cancunaca pacalla ricunaman shamujcunami canguichij!’. 15 Cancuna verdadta nicushcatami ricusha. Faraonpaj causaimantami ñucaca jurani, cancunapaj qꞌuipa huauqui shamungacama caimantaca mana llujshinguichijchu. 16 Cancunamanta shujca cancunapaj huauquita mashcanaman richun. Chaicamaca caishujcunaca caipi huichcashca saquirichun. Chashnami cancuna verdadta nicushcata yachasha. Mana chashna cajpica faraonpaj causaimantami jurani, cancunaca pacalla ricunaman shamujcunami canguichij” nircami. 17 Chashna nishpaca tucuicunatami quimsa punllata huichcashpa churarca.
18 Ña quimsa punllacuna tucujpimi Joseca cashna nirca: “Ñucaca Diostami manchani. Chaimanta ñuca nishcata ruraichij, chaita rurashpaca causashpa catinguichijmi. 19 Honrados gentecuna cashpaca cancunamanta shujca huichcashca cai carcelpillataj saquirichun. Cutin caishuj huauquicunaca yaricaihuan caj cancunapaj familiacunapaj granota apashpa richunllacuna. 20 Qꞌuipaca verdadta nicushcata ricuchingapajca cancunapaj qꞌuipa huauquita pushamuichij. Chashnami mana huañunguichij” nircami. Chaimi paicunaca José ima nishcata rurashun nircacuna.
21 Paicunapura parlanacushpaca: “Ñucanchij huauquita llaquichishcamantami cunanca sufricunchij. Ñucata llaquihuaichij nishpa rogaricujta ricushpapish paitaca mana uyarcanchijchu. Chaimantami cunanca cai llaquita apacunchij” nircacunami. 22 Chaimi Rubenca: “¿Manachu ñucaca ‘Huambrataca ama llaquichichijchu?’ nircani. Pero cancunaca mana uyarcanguichijchu. Cunanca paita huañuchishcamantami cai llaquita apacunchij” nirca. 23 Joseca shuj traducij runata rimachishpami paipaj huauquicunahuan parlarca. Chaimantami José paicunata intindi tucushcataca mana yacharcacuna. 24 Chai qꞌuipami Joseca paicunamanta caruyashpa huacai callarirca. Paicunahuan parlanaman tigrashpaca Simeonta japishpami paicuna ricucuita huatarca. 25 Chai huashami Joseca sacocunapi granocunata jundachichun, cada runapaj sacopi cutin cullquita churachun mandarca. Shinallataj viajepaj micunacunata cachachunmi mandarca. Chaimi pai mandashca shina rurarcacuna.
26 Chai qꞌuipaca paicunaca burrocunapi granocunata apachishpami chaimanta rircacuna. 27 Paicuna maipi samarinaman chayashpami shujca paipaj burroman carangapaj sacota pascarca. Chaipimi saco shimipi paipaj cullqui tiyacujta ricurca. 28 Chai ratomi paipaj huauquicunamanca: “¡Cullquitaca tigrachishcacunamari! ¡Ricuichij! ¡Ñuca sacopimari!” nirca. Chaita uyashpami tucuicuna mancharinacushpa, chujchushpaca caishuj chaishuj: “¿Diosca imatataj ñucanchijhuanca rurashca?” nircacuna.
29 Canaán llajtaman chayashpa, paicunapaj yaya Jacob maipi cashcaman chayashpaca tucui imalla pasashcatami parlarcacuna. Paicunaca cashnami nircacuna: 30 “Egipto llajta amoca ñucanchijtaca sinchitami rimarca. Paica pacalla ricunaman shamujcunami canguichij nishpami juchachirca. 31 Pero ñucanchijca cashnami nircanchij: ‘Ñucanchijca honrados gentecunami canchij. Pacalla ricunaman shamujcunaca mana canchijchu. 32 Ñucanchijca 12 huauquicunapurami canchij. Chai yayapajllataj huahuacunami canchij. Shuj huauquica ña mana ñucanchijhuanchu. Cutin qꞌuipa huauquica Canaán llajtapimi ñucanchij yayahuan can’ nircanchijmi. 33 Pero Egipto llajta amoca ñucanchijtaca cashnami nirca: ‘Ñuca ima nishcata cancuna rurajpimi honrados gentecuna cashcata yachasha. Cancunapuramanta shuj huauquitaca ñucahuan saquichij. Chaimantaca yaricaihuan caj cancunapaj familiacunapaj granota apashpa richijlla. 34 Chai qꞌuipaca cancunapaj qꞌuipa huauquita ñucapajman pushamuichij. Chashnami cancuna honrados gentecuna cashcata, mana pacalla ricunaman shamuj runacuna cashcatapish yachasha. Chashna rurajpimi cancunapaj huauquitaca tigrachisha. Cai llajtapica cancuna munashcatami randi tucunguichij’ nircami” nircacunami.
35 Sacocunamanta granota tallishpaca cada unomi paicunapaj sacopica paicunapaj cullqui bolsata japircacuna. Chai bolsacunata ricushpami paicunapish, paicunapaj yayapish mancharircacuna. 36 Chaimi paicunapaj yaya Jacobca: “¡Cancunaca ñuca huahuacunatami quichucunguichij! ¡Joseca ña mana ñucanchijhuanchu! ¡Simeonpish ña mana ñucanchijhuanchu! ¡Cunancarin Benjamintami pushasha ninguichij! ¡Ñucami cai tucui llaquicunataca apacuni!” nishpa caparirca. 37 Pero Rubenca paipaj yayataca: “Cambajman cutin mana tigrachimujpica ñuca ishqui huahuacunatami huañuchi tucungui. Paitaca ñuca cuidachun saquihuailla, cambajman tigrachimushallami” nircami. 38 Shinapish Jacobca: “Ñuca huahuaca cancunahuanca mana ringachu. Paipaj huauquica huañurcami, paillami saquirin. Cai viajepi ñuca huahua ima tucushpa huañujpica cancunami ñuca yuyajlla vidapi sufrishpa huañushcamantaca* culpayuj tucunguichij” nircami.
43 Canaán llajtapica jatun yaricaimi tiyarca. 2 Egipto llajtamanta paicuna apashca granocunaca ñami tucurirca. Chaimi paicunapaj yayaca: “Egiptoman tigraichij, ashahuan granocunata randimugrichij” nirca. 3 Shina nijpimi Judaca cashna nirca: “Chai runaca ñucanchijtaca: ‘Cancunapaj huauquita mana pushamushpaca ñuca ñaupajpica ama cutin ricuringuichijchu’ nishpami advirtirca. 4 Ñucanchij huauquita ñucanchijhuan richun saquijpimi granocunata randinamanca uriyashun. 5 Pero ñucanchijhuan richun mana saquijpica mana uriyashunchu. Chai runaca: ‘Cancunapaj huauquita mana pushamushpaca ñuca ñaupajpica ama cutin ricuringuichijchu’ nircamari” nircami. 6 Shina nijpimi Israelca: “¿Ima nishpataj ñucataca chashna llaquichishcanguichij? ¿Imamantataj chai runamanca shujtaj huauquita charishcata huillarcanguichij?” nishpa tapurca. 7 Chaimi paicunaca: “Chai runami ñucanchijmantapish, ñucanchij familiacunamantapish tapurca. Paica: ‘¿Cancunapaj yayaca causacunrajchu? ¿Shujtaj huauquita charinguichijchu?’ nishpami tapurca. Ñucanchijca pai tapushcallatami cutichircanchij. ¿‘Cancunapaj huauquita caiman pushamuichij’ ninataca ima shinataj yachashunyari?” nircacunami.
8 Chaimi Judaca paipaj yaya Israeltaca cutin cutin cashna nirca: “Huambrata ñuca pushachun saquipai. Canpish, ñucanchijpish, ñucanchij huahuacunapish quishpiringapaj, ama huañungapajca richun saquihuailla. 9 Paihuanca mana ima tucungachu. Paihuan ima tucujpica ñucata castigangui. Cambajman mana tigrachimushpa, canman mana entregashpaca cambaj ñaupajpica huiñaipajmi culpayuj casha. 10 Mana uniyashca cashpaca ñami ishqui cutin rishpa tigramunchijman carcanchij” nircami.
11 Shina nijpimi paipaj yaya Israelca cashna nirca: “Chashna cana cajpica ñuca ima nishcata ruraichij. Cai llajtapi tiyashca alli cosascunataca cancunapaj sacocunapi churashpa shuj regalota shina chai runapajman apaichij: asha balsamota, asha mielta, ladanota, yura carata,* pistachota, almendratapish apaichij. 12 Cullquitapish dobleta apaichij. Cancunapaj saco shimipi tigrachishca cullquitapish cutin apaichij. Tal vez pandarishcangacunami. 13 Cancunapaj huauquita pushashpa chai runa maipi cashcaman tigraichij. 14 Tucui poderta charij Diosca chai runa cancunata llaquishcata ricuchichun ayudachun. Cancunapaj caishuj huauquitapish, Benjamintapish cacharichun ayudachun. Huahuacuna illaj saquirina cajpica paicuna illaj saquirishallami” nircami.
15 Chaimi paicunaca regalota japishpa, cullquitapish dobleta apashpa chaimanta rishpaca Benjamindij Egiptoman uriyarcacuna. Chaipimi Josepaj ñaupajpi cutin ricurircacuna. 16 Joseca Benjamín paipaj caishuj huauquicunahuan cajta ricushpaca enseguidami paipaj huasita cuidaj runataca: “Cai runacunata huasiman pushashpa huaquin animalcunata huañuchishpa micunata preparai. Paicunaca ñucahuanmi chaupi punllata micungacuna” nirca. 17 Shina nijpimi chai runaca chai rato José nishca shinallataj rurashpa paicunataca Josepaj huasiman pusharca. 18 Pero chai runacunaca Josepaj huasiman pushajpica mancharircacunami. Paicunaca caishuj chaishujmi: “Sarun shamuipi ñucanchij sacocunapi cullquita tigrachishcamantami caiman pushamushca. ¡Cunanca ñucanchijta llaquichishpami paipaj esclavocuna cachun churanga. Ñucanchij burrocunatapishmi quichunga!” nircacuna.
19 Chaimantami Josepaj huasita cuidajpajman cꞌuchuyashpaca huasi yaicunpi paihuan parlarcacuna. 20 Paicunaca cashnami nircacuna: “¡Ñucanchij amitolla, disculpahuai! Punta cutin caiman uriyashpaca granocunata randinamanmi shamurcanchij. 21 Caimanta tigracushpaca maipi samarinaman chayashpami ñucanchij sacocunata pascai callarircanchij. Chaipimi saco shimipica cada unopaj cullqui tiyacujta japircanchij. Tucui ñucanchij cullquimi completo carca. Chaimantami ñucanchijllataj tigrachishun ninchij. 22 Granocunata randingapajpish ashtahuan cullquitami apamushcanchij. Ñucanchij cullquita sacocunapi pi churashcataca mana yachanchijchu” nircacunami. 23 Chaimi chai runaca: “Ama manchaichijchu. Tucuimi alli can. Cancunapaj Dios, cancunapaj yayapaj Diosmi chai cullquitaca cancunapaj sacocunapi churarca. Cancunapaj cullquica ñuca maquimanrajmi chayarca” nirca. Chai qꞌuipami Simeonta pushamurca.
24 Chaimantaca chai runaca paicunataca Josepaj huasimanmi yaicuchirca. Chaipimi paicunapaj chaquicunata maillachun yacuta curca. Paicunapaj burrocunaman carachunpish ujshatami curca. 25 Paicunaca José chaupi punllata chayamuna cashcata yachashpa, Josehuan micuna cashcata yachashpami paicuna apamushca regalota allichircacuna. 26 José huasiman yaicujpica paipajman regalota apashpami paipaj ñaupajpi cungurishpa pambacama cumurircacuna. 27 Chai qꞌuipaca Joseca paicuna ima shina cashcatami tapurca. Shinallataj: “¿Cancuna parlashca cancunapaj mayorlla yayaca allillachu can? ¿Causacunrajchu?” nishpami tapurca. 28 Shina tapujpimi paicunaca: “Canta sirvij ñucanchij yayaca allillami can. Paica causacunrajmi” nircacuna. Chai qꞌuipami paicunaca cungurishpa cumurircacuna.
29 Joseca paipaj ñahuita alzashpaca paipaj huauqui Benjamintami ricurca. Paicunaca chai mamapajllataj huahuacunami carca. Chaimi Joseca paicunataca: “¿Paichu cancuna parlashca huauquica? ¿Paichu ashtahuan joven huauquica?” nishpa tapurca. Chai qꞌuipami paitaca: “Ñuca huahualla, cantaca Dios bendiciachun” nirca. 30 Pero Joseca paipaj huauquita ricushpaca mana ahuantai tucurcachu. Ñalla huacagrishpami chaimanta llujshishcahuan rishpaca shuj cuartoman yaicushpa huacai callarirca. 31 Joseca ñahuita maillarishca qꞌuipa, calmarishca qꞌuipa cuartomanta llujshishpaca: “Micunataca ña caraichijlla” nircami. 32 Josemanca shuj mesapimi cararcacuna. Cutin Josepaj huauquicunamanca shujtaj mesapimi cararcacuna. Chaipi caj egipciocunamanpish shujtaj mesapimi cararcacuna. Egipciocunapajca hebreocunahuan micunaca millananami can. Chaimantami egipciocunaca hebreocunahuanca mana micui pudircacuna.
33 Chashnami Josepaj huauquicunataca* paipaj ñaupajpi tiyachircacuna. Jatun huauquitaca punta churi cana derechota charishcamantami pai maipi cana cashcapi tiyachircacuna. Último huauquitaca paipaj edadmantami maipi cana cashcapi tiyachircacuna. Chaimi paicunaca caishuj chaishuj mancharinacushpa ricunacurcacuna. 34 Joseca paipaj mesamantami paipaj huauquicunapaj mesaman micunata cacharca. Pero Benjaminmanca caishujcunamantapish yalli pichca cutinhuanmi cacharca. Paicunaca huijsa pajtata* micungacamami Josehuan micushpa, ubyashpa catircacuna.
44 Chai qꞌuipami Joseca paipaj huasita cuidajtaca cashna nishpa mandarca: “Runacunapaj sacocunapica paicuna apai pudishca achca granocunahuan jundachi. Paicunapaj cullquitapish cada unopaj saco shimipi churai. 2 Pero ashtahuan jovenpaj saco shimipica granomanta pagashca cullquitapish, ñuca cullqui copatapish churangui” nircami. Chashna nijpimi chai runaca José mandashca shinallataj rurarca.
3 Ña pacarijpica chai runacunaca paicunapaj burrocunata pushashpami rircallacuna. 4 Paicuna chai llajtamanta manaraj caruta rijpimi Joseca paipaj huasita cuidajtaca cashna nirca: “¡Jatari! ¡Chai runacunata catishpa ri! Paicunata cati japishpaca cashna ningui: ‘¿Imamantataj allita rurashcataca mana allita rurashpa cutichinguichijyari? 5 Ñuca amoca cai copapimi ubyan. Cai copapimi shamuj punllacunapi ima tucuna cashcatapish alli ricun. ¿Chaitaca manachu yacharcanguichij? Cancunaca mana allitami rurashcanguichij’ ningui” nircami.
6 Chaimi huasita cuidajca paicunata cati japishpaca José imata mandashcata nirca. 7 Pero paicunaca cashna nishpami cutichircacuna: “Ñucanchij amitolla, ¿imamantataj chaitaca ninguiyari? Canta sirvijcunaca mana nunca chashna ruranchijmanchu. 8 ¡Canaán llajtamantaca ñucanchij sacocuna shimipi japishca cullquitami apamurcanchij! Chashna rurashpaca maitataj cambaj amopaj huasimantaca cullquitapish, orotapish shuhuashunyari. 9 Ñucanchij amito mashcacushcata japijpica ñucanchijpuramanta pi charicujca huañunami can. Cutin caishujcunaca ñucanchij amitopaj esclavocunami tucushun” nircacunami. 10 Shina nijpimi paica: “Cancuna nishca shinami canga. Pero ñuca mashcacushca copata charicujllami ñuca esclavo canga. Cutin caishujcunaca ima culpa illajmi saquiringuichij” nirca. 11 Chashna nijpica enseguidami tucuicuna sacocunata pambaman uriyachishpa cada uno paicunapaj sacota pascarcacuna. 12 Chai runaca jatun huauquipaj sacomanta callarishpaca ashtahuan joven huauquipaj sacocamami mashcarca. Chashna mashcashpami copataca Benjaminpaj sacopi japirca.
13 Chaita ricushpaca paicunapaj ropacunatami lliquirircacuna. Qꞌuipaca cada unomi paicunapaj burropi cutin apachishpa chai llajtaman tigrarcacuna. 14 José huasipi cajpirajmi Judapish, paipaj huauquicunapish chaiman chayarcacuna. Chaimi paicunaca Josepaj ñaupajpi pambacama cumurircacuna. 15 Chaimi Joseca: “¿Imatataj rurashcanguichijyari? ¿Ñuca laya runaca shamuj punllacunapi ima tucunata alli ricui tucushcataca manachu yacharcanguichij?” nirca. 16 Chashna nijpimi Judaca: “¿Ñucanchij amitomanca imatataj nishunyari? ¿Mana culpayuj cashcataca ima shinataj ricuchishunyari? Diosmi cambaj esclavocuna mana allita rurashcataca ricuchishca. ¡Cunanca ñucanchijpish, copata charicujpish tucuicunami ñucanchij amitopaj esclavocuna cashun!” nirca. 17 Shinapish Joseca: “¡Ñucaca mana nunca chaita ruraimanchu! Copata charicujllami ñuca esclavo canga. Caishujcunaca cancunapaj yayapajman tigrashpa richijlla” nircami.
18 Chaimi Judaca Josepajman cꞌuchuyashpaca cashna nirca: “Ñuca amitolla, caitami rogapani. Canhuan parlachun saquihuai, ñucahuanca ama pꞌiñaripaichu. Ñucaca cambaj esclavomi cani, canca faraón shinallatajmi cangui. 19 Ñuca amitolla, canta sirvijcunataca: ‘¿Yayata charinguichijchu? ¿Shujtaj huauquicunata charinguichijchu?’ nishpami tapurcangui. 20 Shina tapujpimi ñucanchij amitomanca: ‘Ari, yayata charinchijmi. Pero paica ñami mayorlla can. Ashtahuan joven shujtaj huauquitapish charinchijmi. Ñucanchij yayaca mayorlla cashpami paitaca charirca. Paipaj mamapaj huahuacunamantaca paillami saquirin, paipaj huauquica huañurcami. Chaimantami ñucanchij yayaca paitaca achcata cꞌuyan’ nircanchijmi. 21 Chai qꞌuipami canta sirvijcunataca: ‘Ñuca ricungapaj paita pushamuichij’ nircangui. 22 Ñucanchij amitomanca: ‘Huambraca paipaj yayamantaca mana chꞌicanyari tucunchu. Chashna rurajpica ñucanchij yayaca huañungatajmi’ nircanchijmi. 23 Pero canta sirvijcunataca: ‘Cancunapaj ashtahuan joven huauquita ñucapajman mana pushamushpaca ñuca ñaupajpica ama cutin ricuringuichijchu’ nircanguimi.
24 Ñuca amitolla, canta sirvij ñucanchij yayapajman rishpaca can ima nishcatami parlarcanchij. 25 Asha tiempo qꞌuipami ñucanchij yayaca: ‘Granocunata ashahuan randinaman cutin tigraichij’ nirca. 26 Pero ñucanchijca: ‘Chai llajtamanca mana uriyai tucunchijchu. Chai runapaj ñaupajpica mana ricuri tucunchijchu. Ñucanchij qꞌuipa huauquita pushashpallami paipaj ñaupajpica ricuri tucunchij. Ñucanchij qꞌuipa huauqui rijllapimi chaimanca rishun’ nircanchijmi. 27 Shina nijpimi canta sirvij ñuca yayaca cashna nirca: ‘Ñuca huarmica ishqui huahuacunallatami ñucamanca curca. Chaitaca cancunaca allimi yachanguichij. 28 Shujca ña mana ñucahuanchu. Chaimi ñucaca: “¡Shuj millai animalmi paitaca pedazashpa shitashca canga!” nircani. Chai punllamantami paitaca cutinca mana ricushcani. 29 Cai huahuatapish ñuca ladomanta cancuna pushajpi ima tucushpa huañujpica cancunami ñuca yuyajlla vidapi sufrishpa huañushcamantaca* culpayuj tucunguichij’ nircami.
30 Ñucanchij yayaca chai huahuataca achcatami cꞌuyan, pai illajca mana causai tucunchu. Canta sirvij ñuca yayapajman huambrahuan mana tigrajpi, 31 huambra ñucanchijhuan mana cajta ricushpaca ñucanchij yayaca huañungami. Ñucanchij culpamantami ñucanchij yayaca yuyajlla vidapi sufrishpa huañunga.* 32 Canta sirvij ñucami ñuca yayamanca huambrataca cuidashami nircani. Ñuca yayataca: ‘Cambajman mana tigrachimushpaca cambaj ñaupajpica huiñaipajmi culpayuj casha’ nircanimi. 33 Shinaca ñuca amitolla, huambra paipaj huauquicunahuan tigrachunca huambrapaj randi ñucata cambaj esclavo cachun saquihuai. 34 ¿Ima shinataj ñuca yayapajmanca huambrata mana pushashpaca tigrashari? ¡Ñuca yaya sufrijtaca mana ricusha ninichu!” nircami.
45 Chaita uyashpami Joseca paita sirvijcunapaj ñaupajpica ña mana ahuantai tucurca. Chaimi paica: “¡Caimanta tucuicunata llujshichichij!” nishpa caparirca. Ña paipaj huauquicunalla chaipi saquirijpimi Joseca pai pi cashcata huillarca.
2 Chai qꞌuipami Joseca sinchita caparishpa huacai callarirca. Chaimi egipciocunapish, faraonpaj huasipi cajcunapish uyarcacuna. 3 Chai huashami Joseca paipaj huauquicunamanca: “Ñucaca Josemi cani. ¿Ñuca yayaca causacunrajchu?” nirca. Pero paipaj huauquicunaca mancharishca saquirishpami imata mana ni tucurcacuna. 4 Chai qꞌuipami Joseca paipaj huauquicunataca: “Ñucapajman cꞌuchuyamupaichij” nirca. Chaimi paicunaca Josepajman cꞌuchuyarcacuna.
Paica cashnami nirca: “Ñucaca cancunapaj huauqui Josemi cani. Cancunami ñucataca cꞌatushpa Egipto llajtaman cacharcanguichij. 5 Pero cunanca ñucata cꞌatushcamantaca ama llaquirichijchu. Ama caishuj chaishuj juchachinacuichijchu. Diosmi cancunapaj causaita quishpichingapaj ñucataraj caiman cachashca. 6 Caihuanca ñami ishqui huatacunata cai llajtapica yaricai tiyan. Shinapish pichca huatacunahuan yaricai tiyangarajmi. Chai huatacunapica pi mana yapungachu, pi mana cosechangachu. 7 Cancunapaj huahua huahuacuna cai allpapi* causashpa catichunmi Diosca mancharina ruraicunata rurashpa cancunata quishpichingapaj, cancuna ama huañuchunpish ñucataraj caiman cachashca. 8 Shinaca mana cancunachu ñucataca caiman cacharcanguichij. Ashtahuanpish Diosmi cacharca. Paica faraonman consejota cujcunata mandaj* cachun, faraonpaj huasipi amo cachun, tucui Egipto llajtata mandaj cachunmi cacharca.
9 Chaimanta ñuca yaya maipi cashcaman huichiyashpa cashna nichij: ‘Cambaj churi Joseca caitami nin: “Diosmi ñucataca tucui Egipto llajtapi amo cachun churashca. Ama demorashpalla ñuca maipi cashcaman uriyamupai. 10 Canca ñuca cꞌuchullapimi Gosén allpapi causangui. Chaipimi cambaj huahuacunandij, cambaj nietocunandij, cambaj chivocunandij, cambaj ovejacunandij, cambaj huagracunandij, can tucui imalla charishcacunandij causangui. 11 Chaipimi canmanpish, cambaj familiamanpish micunata cusha. Mana chashna rurajpica canpish, cambaj familiapish pobremi saquiringuichij. Can imalla charishcapish tucuringami. Cai llajtapica pichca huatacunahuanmi yaricai tiyangaraj” ninmi’ ninguichij. 12 Cancunapish, ñuca huauqui Benjaminpishmi ñucallataj caita nicushcataca uyacunguichij. 13 Egipto llajtapi mashna poderta ñuca charishcatapish, cancuna tucui imalla ricushcatapishmi ñuca yayaman parlana canguichij. Cunanca apuraichij, ñuca yayata caiman pushamuichij” nircami.
14 Chai qꞌuipaca paipaj huauqui Benjaminta ugllarishpami huacai callarirca. Benjaminpishmi Josepaj cungapi ugllarishpa huacarca. 15 Shinallataj Joseca paipaj tucui huauquicunatami muchashpa, ugllarishpa huacarca. Chai qꞌuipaca Josepaj huauquicunami paihuan parlai callarirca.
16 Faraonpaj huasipi cajcunamanca: “¡Josepaj huauquicunami shamushca!” nishpami huillarcacuna. Chaimi faraonpish, paita sirvijcunapish achcata cushicurcacuna. 17 Chaimantami faraonca Josetaca cashna nirca: “Cambaj huauquicunataca cashna ningui: ‘Caita ruraichij: cancunapaj animalcunaman apachishpa Canaán llajtaman richij. 18 Chaiman chayashpaca cancunapaj yayatapish, cancunapaj familiacunatapish ñucapajman pushamuichij. Egipto llajtapi tiyaj alli cosascunatami cusha, cai llajtapi pꞌucushca alli granocunatami micunguichij’ ningui. 19 Ashtahuanpish caita nichunmi mandani: ‘Caita ruraichij: Egipto llajtamanta carretacunata apashpa cancunapaj huahuacunatapish, cancunapaj huarmicunatapish pushamuichij. Cancunapaj yayatapish shuj carretapi pushamuichij. 20 Cancuna imalla charishcacunamantaca ama sustarichijchu. Egipto llajtapi tiyashca alli cosascunaca cancunapajmi can’ ningui” nircami.
21 Israelpaj churicunaca chaitatajmi rurarcacuna. Shinallataj Joseca faraón mandashca shinallatajmi paicunamanca carretacunata curca, viajepi micuchunpish micunacunatami curca. 22 Paipaj huauquicunamanca cada unomanmi shuj mushuj ropata curca. Pero Benjaminmanca 300 siclo cullquita, pichca mushuj ropatami curca. 23 Paipaj yayamanpish caicunatami cacharca: Egipto llajtamanta alli cosascunataca chunga burrocunapimi apachishpa cacharca. Granocunatapish chunga huarmi burrocunapimi apachishpa cacharca. Paipaj yaya viajepi micuchunpish tandata, shujtaj micunacunatapishmi cacharca. 24 Chashnami Joseca paipaj huauquicunataca minchacama nishpa cacharca. Paicuna ña ricujpica paica: “Ñataj ñanpi pꞌiñanacushpa ringuichijman” nircami.
25 Paicunaca Egiptomanta huichiyashpaca paipaj yaya Jacob maipi cashca Canaán llajtamanmi chayarcacuna. 26 Chaimi paicunapaj yayamanca: “¡Joseca causacunmari. Paica tucui Egipto llajtatami mandacun!” nircacuna. Pero Jacobca paicuna nishcata mana crishpami imata mana nirca. 27 Shinapish José ima nishcata parlajpi, paita pushamuchunpish carretacunata cachashcata ricushpami Jacobca achcata cushicurca. 28 Chaimi Israelca: “¡Cunanmi cancunataca crini! ¡Ñuca churi Joseca causacunmari! ¡Manaraj huañushpami paitaca ricunaman rina cani!” nirca.
46 Chashnami Israelca pai tucui imalla charishcacunata* tandachishpa chaimanta rirca. Beer-Sebaman chayashpaca paipaj yaya Isaacpaj Diosmanmi sacrificiocunata curca. 2 Diosca tuta shuj muscuipi ricurishpami Israeltaca: “¡Jacob! ¡Jacob!” nishpa cayarca. Chaimi paica: “¡Caipimi cani!” nirca. 3 Shina nijpimi Diosca cashna nirca: “Ñucaca Dios verdaderomi cani, cambaj yayapaj Diosmi cani. Egipto llajtaman uriyanataca ama manchaichu. Chaipimi canmanta shuj jatun llajtata rurasha. 4 Egipto llajtaman uriyajpica ñucaca canhuanmi casha. Ñucallatajmi cantaca cutin cai allpaman tigrachimusha. Can huañujpica Josemi paipaj maquihuan cambaj ñahuicunata huichcanga” nircami.
5 Chai qꞌuipami Jacobca Beer-Sebamanta rirca. Israelpaj churicunaca faraón pushanaman cachashca carretacunapimi paicunapaj yaya Jacobta, paicunapaj huahuacunata, paicunapaj huarmicunatapish pusharcacuna. 6 Paicunaca Canaán allpacunapi mirachishca huagracunata, tucui imalla charishcacunatami apashpa rircacuna. Chashnami Jacobpish, paipaj tucui huahua huahuacunapish Egipto llajtaman chayarcacuna. 7 Jacobca paipaj churicunata, paipaj nietocunata, paipaj ushushicunata, paipaj nietacunatami paihuan pusharca. Paica paipaj tucui huahua huahuacunandijmi Egiptoman chayarca.
8 Egipto llajtaman rij Israelpaj o Jacobpaj churicunapaj* shuticunaca caicunami can: Jacobpaj punta churica Rubenmi carca.
9 Rubenpaj churicunaca Hanok, Palú, Hezrón, Carmí shuticunami carca.
10 Simeonpaj churicunaca Jemuel, Jamín, Ohad, Jakín, Zóhar, Shaúl shuticunami carca. Shaulpaj mamaca shuj cananeami carca.
11 Levipaj churicunaca Guersón, Cohat, Merarí shuticunami carca.
12 Judapaj churicunaca Er, Onán, Selá, Pérez, Zérah shuticunami carca. Shinapish Er, Onán shuti churicunaca Canaán allpapimi huañurcacuna.
Perezpaj churicunaca Hezrón, Hamul shuticunami carca.
13 Isacarpaj churicunaca Tolá, Puvá, Yob, Simrón shuticunami carca.
14 Zabulonpaj churicunaca Séred, Elón, Jahleel shuticunami carca.
15 Paicunami Padán-Arampi cashpa Leahuan charishca Jacobpaj churicuna can. Jacobca Leahuanca Dina shuti ushushitapishmi charirca. Jacobpaj tucui churicunapish, ushushicunapish* totalca 33-mi carca.
16 Gadpaj churicunaca Zifión, Haguí, Suní, Ezbón, Erí, Arodí, Arelí shuticunami carca.
17 Aserpaj churicunaca Imná, Isvá, Isví, Berías shuticunami carca. Paicunapaj panica Sérah shutimi carca.
Beriaspaj churicunaca Héber, Malkiel shuticunami carca.
18 Paicunami Zilpá huarmipaj churicuna can. Paitaca Labanmi paipaj ushushi Leata sirvichun cushca carca. Zilpá huarmihuan charishca Jacobpaj churicunaca* totalca 16-mi carca.
19 Jacobpaj huarmi Raquelpaj churicunaca José, Benjamín shuticunami carca.
20 Egipto llajtapi Asenat huarmihuan José charishca churicunaca Manasés, Efraín shuticunami carca. Asenatca On* llajtamanta sacerdote Potiferapaj ushushimi carca.
21 Benjaminpaj churicunaca Bela, Béker, Asbel, Guerá, Naamán, Ehí, Ros, Mupim, Hupim, Ard shuticunami carca.
22 Paicunami Raquelhuan charishca Jacobpaj churicuna can. Raquelhuan charishca Jacobpaj churicunaca* totalca 14-mi carca.
23 Danpaj churica* Husim shutimi carca.
24 Neftalipaj churicunaca Jahzeel, Guní, Jézer, Silem shuticunami carca.
25 Paicunami Bilhá huarmipaj churicuna can. Bilhá huarmitaca Labanmi paipaj ushushi Raquelta sirvichun cushca carca. Bilhahuan charishca Jacobpaj churicunaca* totalca 7-mi carca.
26 Egipto llajtaman chayaj Jacobpaj huahua huahuacunaca totalca 66-mi carcacuna. Jacobpaj churicunapaj huarmicunataca mana yuparcacunachu. 27 Josepaj ishqui churicunaca Egipto llajtapimi huacharircacuna. Egipto llajtaman chayaj Jacobpaj familiaca* totalca 70-mi carca.
28 Jacobca Gosenman ricushcata Joseman huillachunmi Judataca ñaupachishpa cacharca. Paicuna Gosén allpaman chayajpica 29 Joseca paipaj carretata allichichunmi mandarca. Chashnami paipaj yaya Israelhuan tupangapaj Gosenman huichiyarca. Paihuan tupashpaca enseguidami ugllarishpa unita* huacarca. 30 Chai qꞌuipami Israelca Josetaca: “Canta ricushcamanta, can causacushcata yachashcamantaca cunanca tranquilo huañushallami” nirca.
31 Chai huashami Joseca paipaj huauquicunatapish, paipaj yayapaj familiatapish cashna nirca: “Faraón maipi cashcaman rishpami cashna nigrini: ‘Ñuca huauquicunapish, ñuca yayapaj familiapishmi Canaán allpacunamanta chayamushcacuna. 32 Paicunaca michijcuna, huagracunata huiñachij runacunami can. Paicunapaj ovejacunata, paicunapaj vacacunata, paicuna tucui imalla charishcacunata apashpami shamushcacuna’ nigrinimi. 33 Faraón cancunata cayashpa ‘¿Imata ruranatataj yachanguichij?’ nishpa tapujpica 34 cancunaca ‘Canta sirvijcunaca jovenmantami ñucanchij ñaupa yayacuna shinallataj huagracunata huiñachijcuna canchij’ ninguichij. Chashna nijpimi faraonca Gosén allpapi causachun saquinga. Egipciocunaca ovejacunata michijcunataca pꞌiñancunami” nircami.
47 Chaimi Joseca faraonmanca: “Ñuca yayapish, ñuca huauquicunapish Canaán allpacunamantami paicunapaj ovejacunata, paicunapaj vacacunata pushashpa, paicuna tucui imalla charishcacunatapish apashpa shamushcacuna. Paicunaca Gosén allpapimi can” nishpa huillanaman rirca. 2 Chaimantaca Joseca paipaj huauquicunamanta pichcata agllashpami faraonpaj ñaupajman rirca.
3 Faraonca Josepaj huauquicunataca: “¿Imata ruranatataj yachanguichij?” nishpami tapurca. Chaimi paicunaca: “Canta sirvijcunaca ñucanchij ñaupa yayacuna shinallatajmi ovejacunata michijcuna canchij” nishpa cutichircacuna. 4 Shinallataj paicunaca faraonmanca: “Canaán allpacunapi jatun yaricai tiyashcamantami ñucanchij animalcunaman carangapajca ima mana tiyan. Chaimantami canta sirvijcunaca caipica shujtaj llajtamanta shina causanaman shamushcanchij. Canta sirvijcunataca Gosén allpapi causachun saquihuai” nircacunami. 5 Chaimi faraonca Josetaca cashna nirca: “Cambaj yayapish, cambaj huauquicunapish canhuan cangapajmi shamushcacuna. 6 Egipto llajtaca cambaj maquipimi. Cambaj yayata, cambaj huauquicunataca cai llajtapi tiyaj ashtahuan alli ladopi causachun pushailla. Paicunaca Gosén allpapi causachuncuna. Paicunapurapi animalcunata alli cuidaj maijan runacuna tiyajta yachashpaca ñuca huagracunata cuidachun churangui” nircami.
7 Chai qꞌuipami Joseca paipaj yaya Jacobtaca faraonpajman pushashpa rijsichirca. Chaimi Jacobca faraonta bendiciarca. 8 Faraonca Jacobtaca: “¿Mashna huatacunatataj charingui?” nishpami tapurca. 9 Chaimi Jacobca faraonmanca: “Ñucaca 130 huatacunatami shujtaj llajtamanta shina caipi chaipi causacushcani. Sinchi huatacunami cashca. Pero ñuca ñaupa yayacunahuan ricujpica ashalla huatacunami cashca. Paicunapishmi shujtaj llajtamanta shina caipi chaipi causarcacuna” nishpa cutichirca. 10 Chai qꞌuipami Jacobca faraonta bendiciashpaca paipaj ñaupajmanta llujshircalla.
11 Chashnami Joseca paipaj yayatapish, paipaj huauquicunatapish Egipto llajtapi causachun churarca. Faraón mandashca shinallatajmi chai llajtapica Ramesés allpapi ashtahuan alli allpata curca. 12 Joseca paipaj yayamanpish, paipaj huauquicunamanpish, paipaj yayapaj tucui familiamanpishmi paicuna mashna huahuacunata charishcata ricushpa micunata* cuj carca.
13 Jatun yaricai tiyashcamantami tucui ladocunapi micunaca mana tiyarca. Egipto llajtapipish, Canaán llajtapipishmi gentecunaca yaricaihuan sufricurcacuna. 14 Joseca Egiptomanta, Canaanmanta granota randinaman shamuj gentecuna pagashca cullquita tandashpami faraonpaj huasiman apaj carca. 15 Tiempohuanca Egipto llajtapipish, Canaán llajtapipishmi cullqui tucurirca. Chaimi tucui egipciocuna Josepajman rishpaca: “¡Ñucanchijman micunata cuhuai! ¿Ñucanchijtaca cullqui illaj saquirishcallamantachu yaricaihuan huañuchun saquigringui?” nircacuna. 16 Chaimi Joseca: “Cullqui illaj saquirishca cashpaca cancunapaj huagracunata apamuichij. Chaipimi cancunamanca micunata cusha” nirca. 17 Chashna nijpimi egipciocunaca paicunapaj huagracunata, paicunapaj caballocunata, paicunapaj ovejacunata, paicunapaj chivocunata, paicunapaj burrocunata Josepajman apai callarircacuna. Chashna rurajpimi Joseca paicunaman micunata curca. Chai huataca paicunapaj animalcunamantami Joseca micunata curca.
18 Pero chai huataca tucurircami. Chaimi catij huataca José maipi cashcaman shamushpa paicunaca cashna nircacuna: “Ñucanchij amitomanca imata mana pacai tucunchijchu. Ñucanchij cullquitapish, charina animalcunatapish tucuimi cushcanchij. Ñucanchij amitopaj ñaupajpica ña mana imata charinchijchu. Ñucanchij allpacunahuan, ñucanchijllami saquirinchij. 19 ¿Ñucanchijcuna huañujpi, ñucanchij allpacunapi mana tarpujpica ima allitaj cangari? Ñucanchijtapish, ñucanchij allpacunatapish randishpa ñucanchijman micunata cuhuai. Ñucanchijca faraonpaj esclavocunami cashun, ñucanchij allpacunapish paipajmi canga. Ñucanchijcuna ama huañungapaj, causashpa catingapaj, ñucanchij allpacunapish ama shitashca saquirichunca muyucunata cuhuai” nircacunami. 20 Yallitaj jatun yaricai tiyashcamantami egipciocunaca paicunapaj allpacunata cꞌaturcacuna. Chaimi Joseca tucui allpacunata faraonpaj randirca. Chashnami tucui allpacunaca faraonpaj tucurca.
21 Chai qꞌuipami Joseca tucui Egipto llajtapi causaj gentecunataca campomanta ciudadcunapi causagrichun mandarca. 22 Joseca sacerdotecunapaj allpacunallatami mana randirca. Paicunaca faraón cushca micunatami micujcuna carca. Chaimantami paicunapaj allpacunataca mana cꞌaturcacuna. 23 Chaimi Joseca gentecunataca cashna nirca: “Ricuichij. Cunanmi cancunatapish, cancunapaj allpacunatapish faraonpaj randishcani. Cancunapaj allpacunapi tarpuna muyutapish japichij. 24 Cosecha tiempo chayajpica granocunataca pichcapi chaupishca shuj partetaca faraonman cunguichij. Cutin saquirij granoca cancunapaj allpacunapi cutin tarpungapaj, cancunapish, cancunapaj huasipi cajcunapish, cancunapaj huahuacunapish micuchunmi sirvinga” nircami. 25 Chaimi paicunaca: “Ñucanchij amitolla, ñucanchij causaitami quishpichishcangui. Cambaj ñaupajpi alli cajpica faraonpaj esclavocunami cashun” nircacuna. 26 Joseca shuj leytami churarca. Chai leyca Egipto llajtapica cunancamami tiyashpa catin: cosechashca granocunamanta pichcapi chaupishca shuj parteca faraonpajmi can. Sacerdotecunapaj allpacunallami mana faraonpaj tucurca.
27 Israelca Egiptopimi Gosén allpapi causashpa saquirirca. Paipish, paipaj familiapishmi chaipi causai callarircacuna. Paicunaca huahuacunata charishpami achcacuna tucurca. 28 Jacobca 17 huatacunatami Egiptopi causarca. Paica 147 huatacunata charingacamami causarca.
29 Ña huañugricushpaca Israelca paipaj churi Joseta cayashpami cashna nirca: “Cambaj ñaupajpi ñuca alli ricurishca cajpica caita rurachunmi mañapani: cambaj mana tucurij cꞌuyaita ñucaman ricuchina cashcata, can nishcacunatapish pajtachinataj cashcata jurai.* Ñucataca Egipto llajtapica ama pambanguichu. 30 Ñuca huañujpica* Egiptomanta llujshichishpa ñuca ñaupa yayacunata pambashcallapitaj pambangui” nircami. Chashna nijpimi Joseca: “Can mañashcatami rurasha” nirca. 31 Pero Israelca: “Jurai” nircami. Chaimi Joseca jurarca. Chai qꞌuipami Israelca paipaj cama saunapi cumurirca.
48 Chai tucui pasashca qꞌuipami Josemanca: “Cambaj yayaca ashtahuanmi anchayashpa caticun” nircacuna. Chaimi Joseca paipaj churi Manasestapish, Efraintapish pushashpa ricunaman rirca. 2 Chaimi Jacobmanca: “Cambaj churi Joseca caipimi, canta ricunamanmi shamushca” nircacuna. Chashna nijpimi Israelca shuj jatun esfuerzota rurashpa camapi tiyarirca. 3 Jacobca Josemanca cashnami nirca:
“Tucui poderta charij Diosca Canaán allpapi saquirij Luz llajtapi ricurishpami ñucata bendiciarca. 4 Paica: ‘Canmanca huahuacunata cushpami achcata mirachisha. Cantaca achca llajtacunapaj yaya cachunmi rurasha. Cai allpataca cambaj huahua huahuacunamanmi cusha. Cai allpaca paicunapajmi huiñaipaj canga’ nircami. 5 Cambajman ñuca manaraj shamujpi Egipto llajtapi can charishca ishqui huahuacunaca ñucapajmi. Rubén shina, Simeón shinami Efrainpish, Manasespish ñuca churicuna canga. 6 Pero qꞌuipata can charishca huahuacunaca cambajmi canga. Chai huahuacunaca Efraín, Manasés chasquina herenciapimi asha allpata japingacuna. 7 Padanmanta ñuca shamucujpimi Raquelca Canaán allpapi cashpa ñuca ladopi huañurca. Pero Efrat llajtaman chayangapajca achcami faltarcaraj. Chaimi Efrat llajtaman rina ñan cꞌuchullapi pambarcani. Chai llajtataca Belén nishpapishmi rijsincuna” nircami.
8 Israelca Josepaj churicunata ricushpaca: “¿Paicunaca picunataj?” nishpami tapurca. 9 Chaimi Joseca: “Cai llajtapi Dios cushca ñuca huahuacunami” nirca. Chaimi paipaj yayaca: “Paicunata bendiciangapaj ñucapajman cꞌuchuyachipai” nirca. 10 Israelca paipaj edadmanta ñahuicuna fallajpimi mana alli ricui tucurca. Chaimantami Joseca paipaj ishqui huahuacunata paipajman cꞌuchuyachirca. Chaimi Israelca muchashpa paicunata ugllarca. 11 Chai qꞌuipaca Israelca Josetaca: “Canta cutin ricunataca mana nunca yuyarcanichu. Pero ricui, Diosca cambaj huahuacunata ricuchunmi cunanca saquishca” nircami. 12 Chai huashaca Joseca paipaj churicunataca paipaj yayapaj ladomantami* anchuchirca. Chai qꞌuipami paica pambacama cumurirca.
13 Chai huashaca Joseca paipaj ishqui churicunatami Israelpajman cꞌuchuyachirca. Efraintaca paipaj alli lado maquihuan japishpami Israelpaj lluqui ladopi churarca. Cutin Manasestaca paipaj lluqui maquihuan japishpami Israelpaj alli ladopi churarca. 14 Pero Israelca Efraín qꞌuipa churi cajpipish paipaj uma jahuapimi alli lado maquita churarca. Cutin lluqui maquitaca Manasespaj uma jahuapimi churarca. Paica Manasés punta churi cashcata yachashpapish pai munashcamantami paipaj maquicunataca chashna churarca. 15 Chai qꞌuipami Joseta bendiciashpaca cashna nirca:
“Ñuca yaya Abrahanpish, ñuca yaya Isaacpish Diostami sirvircacuna.
Diosca tucui ñuca causaipimi cunancama ñucata michij cashca.
16 Diosca paipaj angelta cachashpami tucui mana allicunamanta ñucata quishpichishca. Cai huambracunataca pai bendiciachun.
Paicunaca ñuca shutitapish, ñuca yaya Abrahanpaj, ñuca yaya Isaacpaj shuticunatapish apachun.
Paicunapaj huahua huahuacunaca allpapica achcacuna tucuchun” nircami.
17 Shinapish Joseca Efrainpaj uma jahuapi alli lado maquita paipaj yaya churashpa catijta ricushpaca mana munarcachu. Chaimantami paipaj yayapaj maquitaca Efrainpaj uma jahuamanta Manasespaj uma jahuaman pasachisha nirca. 18 Joseca paipaj yayataca: “Ñuca yayitulla, ama chashna ruraichu. Caimi punta churica. Cambaj alli lado maquitaca paipaj uma jahuapi churai” nircami. 19 Pero paipaj yayaca mana chaita rurasha nircachu. Paica: “Ñuca huahualla, chaitaca yachanimi. Paipish shuj pueblomi tucunga. Shinallataj importantemi canga. Pero paipaj qꞌuipa huauquimi paitapish yalli importante tucunga. Paipaj huahua huahuacunaca jatun llajtacuna tucuna shinami achcacuna canga” nircami. 20 Chai punllaca paicunataca bendiciashpami catirca. Paica:
“Israelpaj huahuacunaca caishuj chaishuj bendicianacushpaca:
‘Diosca Efrainta, Manasesta bendiciashca shinallataj cantapish bendiciachun’ nichuncuna” nircami.
Chashnami Efraintaca Manasespaj ñaupa churashpa catirca.
21 Chai qꞌuipami Israelca Josetaca cashna nirca: “Ricui, ñucaca ñami huañugrini. Pero Diosca cancunahuanmi catinga. Cancunapaj ñaupa yayacunapaj allpamanmi cutin pushanga. 22 Canmanca cambaj huauquicunapajta yallimi allpata cuni. Chai allpataca ñuca espadahuan, ñuca arcohuanmi amorreocunata quichurcani” nircami.
49 Chai qꞌuipami Jacobca paipaj churicunata cayashpaca cashna nirca: “Shamuj punllacunapi cancunahuan ima tucunata huillangapaj tandanacuichij. 2 Jacobpaj churicuna tandanacuichij, ñucata uyaichij. Cancunapaj yaya Israelta uyaichij.
3 Rubén, canca ñuca punta churimi cangui. Ñuca fuerza, ñuca huahuacunamanta punta churimi cangui. Canmi ashtahuan respetashca carcangui, canmi ashtahuan poderta charircangui. 4 Pero cambaj huauquicunata yallica ña mana canguichu. Canca yacu caiman chaiman cuyuricuj shinami mana jarcarishpa cambaj yayapaj huarmihuan sirirircangui.* Chai punllami ñuca matrimoniotaca pingaipi churarcangui. ¡Chaitatajmi rurarcangui!
5 Simeonpish, Levipish huauquindijcunami can. Paicunaca llaquichij runacunami, paicunapaj espadacunaca huañuchingapajmi can. 6 Ñuca almalla,* paicunahuan tandanacunataca ama mashcaichu. Ñuca shungulla, paicunapuraca ama tucuichu. Paicunaca yallitaj pꞌiñarishca cashcamantami runacunata huañuchircacuna. Yangallamantami torocunatapish cojota saquircacuna. 7 Paicunapaj pꞌiñarishcaca mana alli cashcamanta maldicishca cachun. Paicuna yallitaj pꞌiñarishcaca millai cashcamanta maldicishca cachun. Paicunataca Israel llajtapica Jacobpaj familiacunapurapimi caita chaita cachasha.
8 Judá, cantaca cambaj huauquicunami alabangacuna. Cambaj contracunataca cungamantami japingui. Cambaj yayapaj churicunaca cambaj ñaupajpimi cumuringacuna. 9 Judaca shuj huahua león shinami. Ñuca huahualla, can japishca animalta micushpami tigrangui. Canca pambapi siririshpami shuj león chutarij shina chutaringui. ¿Shuj león dormicujtaca pitaj rijchachi tucungari? 10 Judamantaca varaca* mana anchuringachu, mandana tauna caspipish Siló* shamungacama paipaj chaquicunamantaca mana anchuringachu. Pueblocunaca paitami cazungacuna. 11 Judaca paipaj burrotaca uva yurapimi huatanga, paipaj burropaj huahuatapish alli uva yurapimi huatanga. Paipaj churanataca vinopimi tajshanga, paipaj jahua churanatapish uva yahuarpimi tajshanga. 12 Vinota ubyashcamantami paipaj ñahuicunaca amsa puca can. Lecheta ubyashcamantami paipaj quirucunapish yurajlla can.
13 Zabulonca mama cucha cꞌuchupimi causanga, barcocuna shayacuj yacu uripimi causanga. Paipaj allpa lindecunaca Sidón llajta ladocamami chayanga.
14 Isacarca sinchi tulluyuj burro shinami. Paica ishqui cargacunata aparishpami samaringapaj siririn. 15 Pai samarina lugarpish alli cashcata, allpapish sumaj cashcatami ricunga. Paica cargacunataca aparingallami, sinchi trabajocunatapish rurangallami.
16 Danca Israelpaj familiacunamanta shuj familiami, paica tucui gentecunatami juzganga. 17 Danca ñan cꞌuchullapi caj culebra shinami canga. Ñan cꞌuchullapi caj venenoyuj culebra shinami caballotaca talonpi canishpa, caballopi purijcunatapish huashaman* urmachinga. 18 Jehová Dioslla, ñucanchijta can quishpichichunmi shuyasha.
19 Gadtaca achca shuhuacunami llaquichinga, pero paica difindirishpami paicunataca huashata catishpa ringa.
20 Aserca achca micunatami* charinga, paica reycuna micuna shina micunatami caranga.
21 Neftalica callpaj huarmi taruga shinami. Paica sumaj shimicunahuanmi parlan.
22 Joseca alli granota pꞌucuj yuramanta retoñomi. Paica pugyu cꞌuchupi caj alli granota pꞌucuj yuramanta retoñomi. Chai yuraca paipaj ramacunataca pircacuna jahuatami cachan. 23 Pero arcota charij runacunaca paita llaquichingapajmi flechacunata shitashpa catircacuna. Paita pꞌiñanatapish mana saquircacunachu. 24 Shinapish paipaj arcoca mana cuyurircachu, paipaj maquicunapish sinchi tucushpami flechacunataca utca utca shitarca. Paica Jacobta ayudaj poderta charij ayudajpimi chashna rurarca. Paica michij, Israelpaj rumimi can. 25 Joseca cambaj yayapaj Dios cushca regalomi. Diosmi cantaca ayudanga. Paica Tucui poderta charij Dioshuanmi can. Diosca jahua pachamanta, allpa ucumanta yacucunata cushpami bendicianga. Paica achca huahuacunata, achca animalcunata cushpami bendicianga. 26 Cambaj yaya cushca bendicioncunaca huiñaipaj tiyaj urcucunatapish yalli valishca, huiñaipaj tiyaj lomacunatapish yalli valishcami canga. Paipaj huauquicunapuramanta agllashca Josemi cai bendicioncunataca chasquishpa catinga.*
27 Benjaminca pai japishca animaltaca shuj lobo shinami pedazashpa catinga. Tutamanta ladoca pai japishca animaltami micunga. Chishi ladoca pai quichushca cosascunatami chaupinga” nircami.
28 Tucui paicunami Israelpaj 12 familiacuna tucurca. Paicunapaj yayaca chaicunata nishpami bendiciarca. Cada unomanmi paicuna chasquina bendicionta curca.
29 Chai qꞌuipami paipaj churicunataca cashna nishpa mandarca: “Ñucaca ñallami huañugrini.* Chaimanta ñucataca hititacunapuramanta Efrón runapaj allpapi caj jutcupi ñuca ñaupa yayacunahuan pambanguichij. 30 Chai jutcuca Mamré chꞌimbapurapi caj Macpelá allpapimi can. Chaica Canaán allpapimi saquirin. Chai allpataca Abrahanmi maipi pambanata charingapaj hititacunapuramanta Efrón runaman randirca. 31 Chaipimi Abrahantapish, paipaj huarmi Saratapish pambarcacuna. Chaipimi Isaactapish, paipaj huarmi Rebecatapish pambarcacuna. Chaipimi ñucapish Leata pambarcani. 32 Chai allpatapish, chai allpapi tiyaj jutcutapish Hetpaj huahua huahuacunamanmi randirca” nircami.
33 Jacobca chashnami paipaj churicunata mandarca. Chai qꞌuipami paipaj camapi siririshpa, último samaita aisashpaca paipaj ñaupa yayacuna shinallataj huañurca.
50 Joseca paipaj yayata ugllarishpami muchashpa huacarca. 2 Chai qꞌuipami Joseca paita sirvij jambijcunataca paipaj yayapaj huañushca cuerpota allichichun* mandarca. Chaimi jambijcunaca Israelpaj cuerpota allichircacuna. 3 Paicunaca 40 punllacunatami allichishpa catircacuna. Huañushca cuerpota allichingapajca chai tiempomi minishtirin. Egipciocunaca 70 punllacunatami Israelmantaca huacashpa catircacuna.
4 Llaquilla cana punllacuna pasashca qꞌuipami Joseca faraonpaj huasipi achca autoridadta charijcunataca cashna nirca: “Cancunapaj ñaupajpi ñuca alli ricurishca cajpica faraonman caita huillapaichij: 5 ‘Ñuca yayaca ñucataca jurachunmi mañarca. Paica: “Ricui, ñucaca ñallami huañugrini. Ñucataca Canaán llajtapi ñuca allashca jutcupi pambangui” nircami. Chaiman huichiyashpa ñuca yayata pambagrichun saquipai. Chai qꞌuipaca tigramushallami’ ninmi nishpa huillapaichij” nircami. 6 Shina nijpimi faraonca: “Cambaj yaya jurachishca shinallataj paita pambanaman rilla” nirca.
7 Chaimi Joseca paipaj yayata pambanaman huichiyarca. Paitaca faraonta sirvijcunapish, faraonpaj huasipi autoridadta charijcunapish, Egipto llajtapi autoridadta charijcunapishmi compañarcacuna. 8 Shinallataj Josepaj huasipi causajcunapish, paipaj huauquicunapish, paipaj yayapaj huasipi causajcunapish tucuicunami paita compañarcacuna. Gosén allpapica paicunapaj uchilla huahuacunata, paicunapaj chivocunata, paicunapaj ovejacunata, paicunapaj huagracunallatami saquircacuna. 9 Shinallataj Josetaca carretapi rij gentecunapish, caballopi rij gentecunapishmi compañarcacuna. Paihuanca achca gentecunami carca. 10 Chaimantaca Jordanpi saquirij Atad trillana pambamanmi chayarcacuna. Chaipimi paicunaca llaquilla cashcamanta sinchita caparishpa huacarcacuna. Joseca paipaj yaya huañushcamantaca canchis punllacunatami llaquilla carca. 11 Atad trillana pambapi llaquillacuna cajta ricushpami chai llajtapi causaj cananeocunaca: “¡Caica egipciocunapajca jatun llaquimari!” nircacuna. Chaimantami Jordanpi saquirij trillana pambataca Abel-Mizraim* nishpa shutichircacuna.
12 Jacobpaj churicunaca paipaj yaya mañashca shinallatajmi rurarcacuna. 13 Chashnami paipaj churicunaca Canaán llajtaman apashpa Macpelá allpapi caj jutcupi pambarcacuna. Chai allpaca Mamré chꞌimbapurapimi carca. Abrahanca maipi pambanata charingapajmi chai allpataca hititacunapuramanta Efrón runaman randishca carca. 14 Joseca paipaj yayata pambashca qꞌuipami paipaj huauquicunandij, paipaj yayata pambanaman tucui compañajcunandij Egipto llajtaman tigrarca.
15 Paicunapaj yaya huañushca qꞌuipami Josepaj huauquicunaca paicunapura parlanacushpaca: “Tal vez Joseca ñucanchijhuan pꞌiñarishpami paita llaquichishca shinallataj ñucanchijtaca llaquichinga” nircacuna. 16 Chaimantami Josemanca cashna nishpa huillanaman cacharcacuna: “Cambaj yaya manaraj huañushpaca caitami mandarca: 17 ‘Josemanca: “Cambaj huauquicuna pandarishcata, canta llaquichingapaj juchata rurashcatapish perdonahuai” ninguichij’ nircami. Shinaca cambaj yayapaj Diosta sirvijcuna pandarishcata perdonapai” nircacunami. Paicuna chashna nijpimi Joseca huacai callarirca. 18 Chaimi paipaj huauquicuna paipajman cꞌuchuyashpaca paipaj ñaupajpi cungurircacuna. Paicunaca: “¡Ñucanchijca caipimi canchij, cambaj esclavocunami canchij!” nircacunami. 19 Chaimi Joseca cashna nirca: “Ama manchaichijchu. ¿Ñucaca Dioschari cani? 20 Cancuna ñucata llaquichisha nijpipish Diosca achca gentecunapaj causaita quishpichingapajmi chashna tucuchun saquishca. Paica chaitami cunanca ruracun. 21 Chaimanta ama manchaichijchu. Cancunamanpish, cancunapaj huahuacunamanpishmi micunata cushpa catisha” nircami. Chashnami Joseca pai nishca shimicunahuan cushichishpa animachirca.
22 Josepish, paipaj yayapaj tucui familiapishmi* Egiptopi causashpa catircacuna. Joseca 110 huatacunatami causarca. 23 Joseca Efrainpaj nietocunatapish, Manasespaj churi Makirpaj huahuacunatapishmi rijsirca. Paicunaca Josepaj propio huahuacuna shinami carca.* 24 Ultimopica Joseca paipaj huauquicunataca: “Ñucaca ñallami huañugrini, pero Diosca cancunataca ayudangami. Paica cancunataca cai llajtamanta llujshichishpami Abrahanman, Isaacman, Jacobman cushami nishpa jurashca allpaman pushanga” nircami. 25 Chai qꞌuipami Joseca Israelpaj churicunataca: “Diosca cancunataca ayudangami. Ñuca tullucunataca caimanta apanguichij” nishpa jurachirca. 26 Joseca 110 huatacunata charishpami huañurca. Chaimi paipaj huañushca cuerpota allichishpaca Egipto llajtapi shuj ataudpi churarcacuna.
O “shitashcami”.
Caipica punlla nishpaca mana 24 horasmantachu parlacun. Ashtahuanpish achca tiempomanta o ashalla tiempomantami parlacun.
Caipica huaira nishpaca shuj jatun espaciomanta o atmosferamantami parlacun.
Caipica tiempo nishpaca tarpuna punllacunamanta, cosechana punllacunamanta, tamya punllacunamanta, usia punllacunamantami parlacun.
O “almacuna”. “Alma” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “angayaj”.
O “aisarishpa”.
Caipica punlla nishpaca mana 24 horasmantachu parlacun. Ashtahuanpish achca tiempomanta o ashalla tiempomantami parlacun.
Bibliapica caipimi primera vez Diospaj shuti יהוה (YHWH) ricurin. Ayuda A4-ta ricui.
O “alma tucurca”. Hebreo rimaipica néfesh ninmi. Cai shimica ‘samaita aisaj’ nisha ninmi. “Alma” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Causaita cuj yura” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Ima alli cashcata, ima mana alli cashcata ricuchij yura” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “Tigris”.
O “jundatami”.
Caipica tandanacunga nishpaca hebreo rimaipica shuj pegamentohuan pegachishca shina cashcatami ricuchin.
O “cadera muyundijta”.
O “aisarishpa”.
O “polvota”.
O “huahua huahuacunahuanmi”.
“Adán” shutica ‘runa’ o ‘gente’ nisha ninmi.
O “mala hierbacunami”.
O “yuyucunatami”.
O “polvomanta”.
Hebreo rimaipica: “causajcunapaj” ninmi.
“Eva” shutica ‘causaj’ nisha ninmi.
O “ama siempre”.
“Querubín” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “allpapi tarpujmi”.
O “siete”.
“Nod” shutica ‘miticushpa causajcunapaj allpa’ nisha ninmi.
“Set” shutica ‘nombrashca’ o ‘churashca’ nisha ninmi.
O “Adán”, “Gente”.
Hebreo rimaipica: “Dios verdadero” ninmi. “Dios verdadero” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Noé” shutica ‘samarina’ o ‘cushichina’ cashcatami nisha nicuj yuyachin.
O “cushichinga”.
Hebreo rimaipi Diospaj churicuna nishpaca angelcunamantami parlacun.
“Nefilim” shimica ‘urmachijcuna’ cashcatami nisha nicuj yuyachin. “Nefilim” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “arrepintirirca”.
O “aisarishpa”.
O “justo”.
O “yuyarishcani”.
O “caspihuan”.
Hebreo rimaipica: “cofre” ninmi. Caica shuj jatun cajami.
O “alquitranhuan”.
O “cꞌahuingui”.
Hebreo rimaipica: “300 codos” ninmi. Shuj codoca 44.5 centimetrocunatami charirca. Ayuda B14-ta ricui. “Codo” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “50 codos” ninmi.
Hebreo rimaipica: “30 codos” ninmi.
Hebreo rimaipica: “shuj codo” ninmi.
Hebreo rimaipica “tsóhar” ninmi. Cai shimica mana shuj ventana cashcata o luz yaicuna jutcu cashcatachu ricuchij yuyachin. Ashtahuanpish casi medio metropi quinrilla churashca techo cashcatami ricuchij yuyachin.
O “yacu juillutami”.
O “pactota”.
O “justo”.
Caitaca “siete parejata” nishpapishmi traducishcacuna.
O “Yacu Juillu”.
O “aisarishpa”.
Hebreo rimaipica: “15 codos” ninmi. Shuj codoca 44.5 centimetrocunatami charirca. Ayuda B14-ta ricui.
Hebreo rimaipica: “Paica” ninmi.
O “chingachirca”.
Hebreo rimaipica: “Diosca yuyarircami” ninmi.
Hebreo rimaipica: “paipaj chaqui shunguta samachinata” ninmi.
O “aisarishpa”.
Hebreo rimaipica: “cada familiapi” ninmi.
“Altar” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Ari ninacushca” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Señal” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “arcoiristami”.
“Canaán” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “huashaman”.
Hebreo rimaipica: “esclavocunapaj esclavo cachun” ninmi.
O “Yacu Juillu”.
O “Yacu Juillu”.
O “alli macanacuj”.
Caitaca “Paica Jafetpaj jatun huauquimi carca” nishpapishmi traducishcacuna.
“Péleg” shutica ‘chꞌicanyarina’ nisha ninmi.
Hebreo rimaipica: “allpaca chꞌicanyarirca” ninmi.
O “alquitranhuanmi”.
“Babel” shutica ‘pandachina’ nisha ninmi.
O “Yacu Juillu”.
“Maldicina” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “paipaj huauquipaj churi Lottapish” ninmi.
O “shujtaj llajtamanta shina causangapaj”.
Hebreo rimaipica: “largomanpish, anchomanpish” ninmi.
Caipica mar Muertomantami parlacun.
Caipica paicuna nishpaca verso 2-pi parlashca 5 reycunamantami parlacuj yuyachin.
O “cinco”.
O “alquitranhuan”.
Hebreo rimaipica: “huauquipaj churi” ninmi.
O “escaparishpa”.
“Hebreo” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “carpa huasicunapimi causacurca”.
Hebreo rimaipica: “huauqui” ninmi.
O “diezmota”.
“Jurana” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “Ñucami cambaj escudo casha” ninmi.
Hebreo rimaipica: “churimi” ninmi.
“Cashcata rurana” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Horno” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “ashtahuan jatun yacu, Éufrates jatun yacu” ninmi. “Éufrates” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Ángel” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Ismael” shutica ‘Diosca uyanmi’ nisha ninmi.
O “onagro”. Huaquincunaca cebra cashcatami yuyancuna. Pai solito purij cashcamantami chashna nijcuna yuyachin.
“Beer-Lahái-Roí” shutica ‘Causaj Dios ricucuj pugyu’ cashcatami nisha nicuj yuyachin.
“Abrán” shutica ‘yayaca jatunyachishcami’ nisha ninmi.
“Abrahán” shutica ‘achcacunapaj yaya’ nisha ninmi.
“Circuncisión” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “ocho”.
“Sarái” shutica ‘pꞌiñanacuj’ cashcatami nisha nicuj yuyachin.
“Sara” shutica ‘princesa’ nisha ninmi.
Hebreo rimaipica: “pueblocunapaj reycunami” ninmi.
“Isaac” shutica ‘asina’ nisha ninmi.
Hebreo rimaipica: “3 seas” ninmi. Ayuda B14-ta ricui.
Hebreo rimaipica: “huarmicuna unguna quilla ungüitaca ña mana ungucurcachu” ninmi.
O “uchupa”.
O “chingachishca”.
O “mana tucurij cꞌuyaita ricuchishpami”.
Caipica Diospaj randi rimaj angelmantami parlacun.
“Zóar” shutica ‘uchilla’ nisha ninmi.
O “shujtaj llajtamanta shina causacushpami”.
Caipica paihuan mana chayarishcatami ricuchin.
O “Ñucamanca mana tucurij cꞌuyaitaca”.
O “ñucata cushichishpami asichishca”.
Caitaca “ñucamantami asinga” nishpapishmi traducishcacuna.
Caipica Ismaelmantami parlacun.
Hebreo rimaipica: “Pai rimashcata uyai” ninmi.
Hebreo rimaipica: “huahua huahuami” ninmi.
“Capachu” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “arcohuan shitajpi flecha urmana shinapi”.
“Beer-Seba” shutica ‘ari ninacushca pugyu’ o ‘sietepaj pugyu’ cashcatami nisha nicuj yuyachin.
Cai yuraca uchilla pꞌangacunayuj, rosado o yuraj sisacunayujmi can.
Hebreo rimaipica: “achca punllacunata” ninmi.
O “shujtaj llajtamanta shina causarca”.
O “huañuchina cuchillotapishmi”.
“Jehová-Yiré” shutica ‘Jehová Diosmi cunga’ o ‘Jehová Diosmi ricunga’ nisha ninmi.
O “concubinaca”.
Caitaca “jatun pushajmi cangui” nishpapishmi traducishcacuna.
O “cabaltami”.
Shuj sicloca 11.4 gramocunatami charirca. Ayuda B14-ta ricui.
O “autoridadta”.
Hebreo rimaipica: “Cambaj maquita ñuca changapi churapai” ninmi.
O “mana tucurij cꞌuyaita”.
O “mana tucurij cꞌuyaita”.
Shuj sicloca 11.4 gramocunatami charirca. Ayuda B14-ta ricui.
O “sinchuta”.
Hebreo rimaipica: “paipaj ñaupajpimi purishcani” ninmi.
O “familiapuramantami”.
Hebreo rimaipica: “ushushi” ninmi.
O “mana tucurij cꞌuyaita”.
Hebreo rimaipica: “alli ladoman o lluqui ladoman tigrangapaj” ninmi.
O “allita ninatapish, mana allita ninatapish”.
Hebreo rimaipica: “paicunapaj pani Rebecataca” ninmi.
Chai huarmimi Rebecata chuchuchirca. Cunanca paita sirvijmi carca.
O “concubinacunahuan”.
Hebreo rimaipica: “Paica paipaj pueblohuanmi tandanacurca” ninmi.
“Aram” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Esaú” shutica ‘millmasapa’ nisha ninmi.
“Jacob” shutica ‘talonpi chariraj’ nisha ninmi.
O “lenteja uchutami”.
O “yaricaihuan huañucunica”.
“Edom” shutica ‘puca’ nisha ninmi. “Edom” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Punta” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “Rebecata ugllaricujta”.
O “wadi nishcapi”. “Wadi” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “chuya yacu”.
“Ésec” shutica ‘litunacui’ nisha ninmi.
“Sitná” shutica ‘juchachina’ nisha ninmi.
“Rehobot” shutica ‘ancho lugarcuna’ nisha ninmi.
“Jacob” shutica ‘talonpi chariraj’ nisha ninmi.
Hebreo rimaipica: “cambaj cungapi caj paipaj yugotami pꞌaquingui” ninmi.
Hebreo rimaipica: “Cambaj mamapaj yaya” ninmi.
“Betel” shutica ‘Diospaj huasi’ nisha ninmi.
O “diezmotami”.
O “grupo”.
Hebreo rimaipica: “huauqui” ninmi.
Hebreo rimaipica: “ñuca aicha, ñuca tullu” ninmi.
O “chayaringapaj”.
O “chayarichun”.
Hebreo rimaipica: “Leata pꞌiñashcata” ninmi.
“Rubén” shutica ‘¡shuj huahuata ricuichij!’ nisha ninmi.
“Simeón” shutica ‘uyana’ nisha ninmi.
“Leví” shutica ‘tandachishca’ nisha ninmi.
“Judá” shutica ‘alabashca’ nisha ninmi. “Judá” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Dan” shutica ‘juez’ nisha ninmi.
“Neftalí” shutica ‘ñuca macanacuna’ nisha ninmi.
“Gad” shutica ‘jatun bendicionmi’ nisha ninmi.
“Aser” shutica ‘cushi’ o ‘cushicuna’ nisha ninmi.
Huarmicunaca huahuacunata charichun ayudanata yuyashpami chai yurapi pꞌucushcata micujcuna carca.
“Isacar” shutica ‘shuj premio’ nisha ninmi.
O “seis”.
“Zabulón” shutica ‘pacienciata ricuchina’ nisha ninmi.
José shutica Josifías shutipaj ashalla letracunami can. “José” shutica ‘Jah mirachichun’ nisha ninmi.
O “Adivinashpami”.
O “café”.
O “cashcata ruraj”.
Cai yurataca plátano oriental nishpami rijsijcuna carca.
O “armarichunmi”, “dañarichunmi”.
O “armarijpica”, “dañarijpica”.
O “dioscunata”. Hebreo rimaipica: “terafim” ninmi.
O “vivomi”.
Hebreo rimaipica: “churicunata” ninmi.
Hebreo rimaipica: “terafim” ninmi. “Terafim” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “reglahuanmi”.
Arameo rimaipi “Jegar-Sahadutá” shutica ‘testigo shina rumi montón’ nisha ninmi.
Hebreo rimaipi “Galeed” shutica ‘testigo shina rumi montón’ nisha ninmi.
O “Mizpá”. Hebreo rimaipi “Mizpá” shutica ‘Atalaya’ o ‘jahuamanta chapana lugar’ nisha ninmi.
Hebreo rimaipica: “churicunatapish” ninmi.
“Mahanaim” shutica ‘ishqui grupo soldadocuna’ nisha ninmi.
O “shujtaj llajtamanta shina causacushcani”.
O “abuelo”.
Caipica shuj ángel runa shina tucushcamantami parlacun.
“Jacob” shutita huasha diccionariopi ricui.
“Israel” shutica ‘Dioshuan macanacuj’ nisha ninmi. “Israel” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “angeltaca”. “Ángel” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Peniel” shutica ‘Diospaj ñahui’ nisha ninmi.
O “Penieltami”.
O “tendonpi”.
“Sucot” shutica ‘ramadacuna’ o ‘chuglla huasicuna’ nisha ninmi.
O “santocunata”.
O “santocunatapish”.
O “pacarca”.
“El-Betel” shutica ‘Diosca Betelpimi can’ nisha ninmi.
“Alón-Bacut” shutica ‘huacana roble yura’ nisha ninmi.
“Ben-Oní” shutica ‘llaquilla cashpa huachashca huahua’ nisha ninmi.
“Benjamín” shutica ‘alli lado maqui huahua’ nisha ninmi.
O “concubina”.
Hebreo rimaipica: “Paica paipaj pueblohuanmi tandanacurca” ninmi.
O “shujtaj llajtamanta shina causacushca”.
“Edom” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “concubinatami”.
Hebreo rimaipica: “Israelpaj churicuna” ninmi.
Hebreo rimaipica: “campopi” ninmi.
O “chaquicama sumaj churanata”.
Cai yura caramanta llujshij yacuhuanmi perfumecunata rurajcuna carca.
Hebreo rimaipica: “ñucanchij aichami” ninmi.
O “pꞌaza sacota”, “cañamazu sacota”. “Racu saco” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “Seolman”. Cai shimica huañushcacuna samaricujta ricuchingapajllami can. “Seol” shimita huasha diccionariopi ricui.
Caipica Canaán llajtapi tiyaj dioscunata adorangapaj huainayaj huarmimantami parlacuj yuyachin.
“Pérez” shutica ‘chugri’ nisha ninmi.
Hebreo rimaipica: “achca punllacuna” ninmi.
Hebreo rimaipica: “Jutcupi” ninmi.
Hebreo rimaipica: “jutcumanta” ninmi.
O “libri rasparirca”.
O “quinta parteta”.
“Sellota churana anillo” shimita huasha diccionariopi ricui.
Cai shimitaca maijanta jatunyachichun, respetota ricuchichun mañangapajmi nijcuna cashca yuyachin.
Caica Heliopolismi can.
O “trabajai callarirca”.
“Manasés” shutica ‘cungachij’ nisha ninmi.
“Efraín” shutica ‘ishqui churicunatami cushca’ nisha ninmi. “Efraín” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “tanda” ninmi.
O “Seolman uriyashcamantaca”. “Seol” shimita huasha diccionariopi ricui.
Cai yura caramanta llujshij yacuhuanmi perfumecunata rurajcuna carca.
Hebreo rimaipica: “paicunataca” ninmi.
O “jundata”.
O “Seolman uriyashcamantaca”. “Seol” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “Seolman uriyanga”.
O “llajtapi”.
O “consejota cujcunapaj yaya”.
O “paipaj tucui cajcunata”.
Hebreo rimaipi churicuna nishpaca huahuacunamanta, nietocunamanta, bisnietocunamantami parlacun.
O “huahua huahuacunaca”.
O “huahua huahuacunaca”.
Caica Heliopolismi can.
O “huahua huahuacunaca”.
Hebreo rimaipica: “churicunaca” ninmi.
O “huahua huahuacunaca”.
Hebreo rimaipica: “huasipi causaj gentecunaca” ninmi.
O “cutin cutin”.
Hebreo rimaipica: “tandata” ninmi.
Hebreo rimaipica: “cambaj maquita ñuca changapi churai” ninmi.
O “Ñuca ñaupa yayacunahuan samarijpica”.
Hebreo rimaipica: “paipaj yayapaj cunguricunamantami” ninmi.
Hebreo rimaipica: “cambaj yayapaj camamanmi huichiyarcangui” ninmi.
“Alma” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Vara” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Siló” shutica ‘pipaj cana cashca’ nisha ninmi.
O “allagman”.
Hebreo rimaipica: “tandatami” ninmi.
Hebreo rimaipica: “Josepaj jahuapimi tucui chaicunaca catinga” ninmi.
Hebreo rimaipica: “Ñuca ñaupa yayacunahuanmi tandachishca casha” ninmi.
Huañushca cuerpo ama utca ismuchunmi mishquijllata ashnacuj aceitecunahuan allichijcuna carca.
“Abel-Mizraim” shutica ‘egipciocuna llaquilla cana’ nisha ninmi.
Hebreo rimaipica: “huasipishmi” ninmi.
Hebreo rimaipica: “Josepaj cunguricuna jahuapi huacharirca” ninmi.