DEUTERONOMIO
1 Moisesca Jordán cꞌuchullapi caj chaquishca pambapimi tucui israelitacunahuan parlarca. Chai chaquishca pambaca Suf chꞌimbapurapimi carca. Shinallataj Parán, Tófel, Labán, Hazerot, Dizahab chaupipimi carca. 2 Horebmanta Cadés-Barneaman chayangapajca Seír urcu ñantami 11 punllacunata purina carca. 3 Moisesca 40 huatapi, chai huatapaj 11 quillapi, chai quillapaj primer punllapimi Jehová Dios tucui imata mandashcata israelitacunaman huillarca. 4 Chaicunataca Hesbonpi causaj amorreocunata mandaj rey Sehonta mishashca qꞌuipa, Basán llajtata mandaj Og runata Edreipi mishashca qꞌuipami huillarca. Og runaca Astarotpimi causarca. 5 Moisesca Jordán jatun yacu ladocunaman caj Moab allpapimi israelitacunamanca Diospaj Leyta intindichi callarirca. Paica cashnami nirca:
6 “Jehová Diosca Horeb urcupimi ñucanchijtaca cashna nirca: ‘Cancunaca cai urcucunapica ñami achca tiempota cashcanguichij. 7 Cunanca allichirishpa amorreocunapaj urcucunaman, chai cꞌuchulla llajtacunaman richij. Arabá ladocunaman, urcucunaman, Sefelaman, Neguebman, mama cucha cꞌuchulla llajtacunamanpish richij. Shinallataj cananeocunapaj allpaman richij. Libanocama,* Éufrates jatun yacucama* richij. 8 Ricuichij, chai allpataca cancunamanmi cushcani. Cunanca chai allpaman yaicuichij. Cancunapaj yaya Abrahanman, Isaacman, Jacobman, paicunapaj huahua huahuacunaman cushami nishpa Jehová Dios jurashca allpata japichij’ nircami.
9 Chai tiempomi cancunataca cashna nircani: ‘Ñucallaca cancunataca mana pushai tucunichu. 10 Cancunapaj Jehová Diosca cancunataca achcatami mirachishca. Cunanca jahua cielopi tiyaj estrellacuna shina yallitaj achcacunami canguichij. 11 Cancunapaj ñaupa yayacunapaj Jehová Diosca cancunataca cunan cashcatapish huaranga cutinhuan yalli mirachichun. Pai ari nishca shinallataj cancunataca bendiciachun. 12 Cancunaca shuj llashaj carga shinamari canguichij, ¿ima shinataj ñucallaca pushai tucushari? Cancuna pꞌiñanacushcataca, ¿ima shinataj ñucallaca allichi tucushari? 13 Cancunapaj cada familiamanta alli yachaj, alli yuyaiyuj, experienciata charij runacunata agllaichij. Chai runacunatami cancunata pushaj cachun nombrasha’ nircanimi. 14 Chaimi cancunaca: ‘Can imata rurachun nishcaca allimi can’ nircanguichij. 15 Chaimantami cada familiamanta alli yachaj runacunata, experienciata charij runacunata cancunata pushaj cachun nombrarcani. Paicunataca 1.000 gentecunata pushaj cachun, 100 gentecunata pushaj cachun, 50 gentecunata pushaj cachun, 10 gentecunata pushaj cachunmi nombrarcani. Shinallataj cada familiapi autoridadta charichunmi nombrarcani.
16 Chai tiempoca cancunapaj juezcunataca cashnami mandarcani: ‘Cancunapaj huauquicunapurapi ima problema tiyashcata uyashpaca cashcata rurashpami juzgana canguichij. Ishqui israelita runacuna problemata charijpipish o shuj israelita shujtaj llajtamanta shamushca runahuan problemata charijpipish cashcata rurashpami juzgana canguichij. 17 Ama ñahuita ricushpalla juzgaichijchu. Poderta charij runatapish, humilde runatapish* chashnallatajmi uyana canguichij. Gentecunataca ama manchaichijchu. Cancunaca Diospajmi juzgacunguichij. Shuj jatun problema cajpica ñucaman huillanaman shamunguichij. Ñucaca cancunataca uyashallami’ nircanimi. 18 Chai tiempoca tucui imalla rurana cashcatami cancunamanca huillarcani.
19 Chai qꞌuipaca Horeb urcumanta llujshishpami ñucanchij Jehová Dios mandashca shina manchanai jatun chaquishca pambata pasarcanchij. Chaitaca cancunallatajmi amorreocunapaj urcucunaman rina ñanta pasacushpa ricurcanguichij. Qꞌuipaca ñami Cadés-Barneaman chayarcanchij. 20 Chaipimi cancunataca cashna nircani: ‘Cancunaca amorreocunapaj urcucunamanmi chayashcanguichij. Chaicunataca ñucanchij Jehová Diosmi ñucanchijman cunga. 21 Ricuichij, cancunapaj Jehová Diosmi chai allpataca cancunaman cushca. Huichiyaichij, cancunapaj ñaupa yayacunapaj Jehová Dios nishca shina chai allpata japichij. Ama manchaichijchu, ama chujchuichijchu’ nircanimi.
22 Shinapish tucui cancuna ñucapajman cꞌuchuyashpaca: ‘Chai allpata ricunamanca huaquin runacunata cachashunchij. Paicuna rishpami mai ñanta rina cashcata, ñucanchij chayagrishca llajtacunapish ima laya cashcata huillanaman tigrangacuna’ nircanguichijmi. 23 Cancuna nishcaca ñucapajca allimi ricurirca. Chaimantami cancunapuramantaca 12 runacunata agllarcani. Cada familiamantami shuj runata agllarcani. 24 Chai runacuna rishpaca urcucunacamami huichiyarcacuna. Paicunaca Escol pugru pambacama chayashpami chai allpataca pacalla ricurcacuna. 25 Chai allpapi pꞌucushca asha granota japishpami ñucanchijpajman apamurcacuna. Paicuna tigramushpaca: ‘Jehová Dios ñucanchijman cugrishca allpaca alli allpami can’ nircacunami. 26 Pero cancunaca mana huichiyashun nircanguichijchu. Ashtahuanpish cancunapaj Jehová Dios mandashcataca mana cazurcanguichijchu. 27 Cancunapaj carpa huasicunapimi quejarishpa catircanguichij. Cancunaca cashnami nircanguichij: ‘Jehová Diosca ñucanchijtaca pꞌiñanmi. Chaimantami ñucanchijtaca Egipto llajtamanta llujshichishca. Amorreocunapaj maquipi churashpa tucuchingapajmi llujshichishca. 28 ¿Ima laya lugarmantaj ricunchijyari? Ñucanchij huauquicunaca ñucanchijtaca: “Chai gentecunaca ñucanchijtapish yalli sinchi, ashtahuan jatun runacunami can. Paicunapaj llajtacunapish jatun llajtacunami, muyundijta pircashca pircacunapish jahua cielocamami chayan.* Chaipica Anacpaj huahua huahuacunatapishmi ricurcanchij” nishpami manchachircacuna’ nircanguichijmi.
29 Chaimi ñucaca cancunataca cashna nircani: ‘Ama mancharichijchu. Tucui chai gentecunataca ama manchaichijchu. 30 Jehová Diosmi cancunata ñaupashpa ringa. Egipto llajtapi ima shinami cancunapaj ñaupajpi rurarca chashnallatajmi paica cancunamanta macanacunga. 31 Jehová Diosca chaquishca pambapipish shuj yaya paipaj huahuata cuidaj shinami cancunataca caiman chayamungacama cuidarca’ nircanimi. 32 Tucui chaicunata ricushpapish cancunapaj Jehová Diospica feta mana churarcanguichijchu. 33 Paica cancuna maipi saquirinata mashcashpami cancunata ñaupashpa rirca. Shinallataj cancuna maita rina ñanta ricuchingapajmi tutaca ninapi, punllaca pꞌuyupi ricurij carca.
34 Tucui chai tiempomi Jehová Diosca cancuna ima nishcata uyarca. Chaimi paica pꞌiñarishpa cashna nishpa jurarca: 35 ‘Cai millai gentecunapuramantaca cancunapaj yayacunaman cushami nishpa jurashca alli allpataca ni maijan mana ricungachu. 36 Jefunepaj churi Calebllami chai allpataca ricunga. Pai purishca allpataca paimanpish, paipaj huahua huahuacunamanpishmi cusha. Paica Jehová Diostaca tucui shunguhuanmi cazushca. 37 (Jehová Diosca cancunapaj culpamantami ñucahuanpish pꞌiñarirca. Paica cashnami nirca: “Canpish chai allpamanca mana yaicunguichu. 38 Nunpaj churi, canta sirvij* Josuemi chai allpamanca yaicunga. Paita sinchiyachi,* paimi chai allpataca herenciata shina israelitacunaman cunga” nircami). 39 Ashtahuanpish prezumi apashca canga nishca cancunapaj huahuacunami chai allpamanca yaicungacuna. Ima allita, ima mana allita manaraj yachaj cancunapaj huahuacunami chaimanca yaicungacuna. Paicunamanmi chai allpataca paicunapaj cachun cusha. 40 Cunanca tigrashpa richij. Puca mama cucha ñanta catishpa chaquishca pambaman richij’ nircami.
41 Chashna nijpimi cancunaca ñucamanca: ‘Jehová Diospaj ñaupajpimi juchata rurashcanchij. ¡Cunanca ñucanchij Jehová Dios mandashca shinami huichiyashpa macanacushun!’ nircanguichij. Chashna nishpami tucui cancunaca macanacungapaj allichirircanguichij. Urcuman huichiyanapish jahualla cashcatami yuyarcanguichij. 42 Pero Jehová Diosca ñucataca: ‘Israelitacunataca: “Macanacunamanca ama huichiyaichijchu. Ñucaca mana cancunahuanchu casha. Huichiyajpica cancunapaj contracunami cancunataca mishanga” ningui’ nircami. 43 Chaimi ñucaca cancunahuan parlarcani. Pero cancunaca mana uyarcanguichijchu. Chaipaj randica Jehová Dios mandashcata mana cazushpami jatun tucushpa urcuman huichiyarcanguichij. 44 Chashna huichiyajpimi chai urcupi causaj amorreocunaca cancunata tupanaman llujshishpaca abejacuna shina catircacuna. Paicunaca Seír urcumantami Hormá nishcacama caita chaita cancunataca cacharcacuna. 45 Chaimi cancuna tigramushpaca Jehová Diospaj ñaupajpi huacai callarircanguichij. Pero Jehová Diosca cancunataca mana uyasha nircachu. 46 Chaimantami cancunaca achca tiempota Cadespi causashpa saquirircanguichij.
2 Chai qꞌuipaca tigrashpami rircanchij. Jehová Dios ñucaman nishca shinami Puca mama cucha ñanta catishpa chaquishca pambaman rircanchij. Seír urcu muyundijtami achca punllacunata puricurcanchij. 2 Jehová Diosca ñucataca cashnami nirca: 3 ‘Cancunaca achca tiempotami cai urcu muyundijtaca puricushcanguichij. Cunanca janaj ladoman richij. 4 Israelitacunataca cashna ningui: “Cancunapaj huauquicunapaj lindetami pasanguichij. Seirpi causaj Esaupaj huahua huahuacunapaj lindetami pasanguichij. Paicunaca cancunataca manchangacunami. Pero cancunaca achca cuidadotami charina canguichij. 5 Paicunataca ama llaquichichijchu.* Paicunapaj allpataca cancunamanca imata mana cushachu. Shuj chaqui saruillatapish cancunamanca mana cushachu. Seír urcutaca Esaumanmi paipaj cachun cushcani. 6 Cancunaca micunatapish paicunaman randishpami micuna canguichij. Yacutapish pagashpami ubyana canguichij. 7 Cancunapaj Jehová Diosca cancuna tucui imata rurashcapimi bendiciashca. Cai jatun chaquishca pambapi cancuna ima shina purishcataca paica allimi yachan. Cancunapaj Jehová Diosca cai 40 huatacunatami cancunahuan cashca. Cancunapajca ima mana illashcachu” ningui’ nircami. 8 Chaimi ñucanchij huauquicunapaj ladota pasarcanchij. Seirpi causaj Esaupaj huahua huahuacunapaj ladotami pasarcanchij. Shinapish Arabá pugru pamba ñanman, Elatman, Ezión-Guebermanca mana cꞌuchuyarcanchijchu.
Qꞌuipaca caishuj ladoman rishpami Moab chaquishca pamba ñanta rircanchij. 9 Jehová Diosca ñucataca cashnami nirca: ‘Moabitacunataca ama llaquichichijchu. Paicunahuanca ama macanacuichijchu. Paicunapaj allpataca cancunapaj cachunca imata mana cushachu. Ar llajtataca Lotpaj huahua huahuacunamanmi paicunapaj cachun cushcani. 10 (Chaipica emimcunami causarca. Paicunaca sinchi runacuna, achca runacunami carca. Anacpaj huahua huahuacuna shinallataj yallitaj jatun runacunami carca. 11 Refaimcunatapishmi Anacpaj huahua huahuacunata shinallataj ricujcuna carca. Paicunatami moabitacunaca emimcuna nijcuna carca. 12 Ñaupaca Seirpica horeocunami causarca. Pero Esaupaj huahua huahuacunami paicunata mishashpa, tucuchishpa chaipi causai callarircacuna. Israelitacunapish paicunapaj cana cashca allpaman chayashpaca chashnallatajmi rurangacuna. Chai allpataca Jehová Diosmi paicunaman cunga). 13 Cunanca richij, Zered pugru pambata pasaichij’ nircami. Chaimi ñucanchijca Zered pugru pambata pasarcanchij. 14 Cadés-Barneamanta Zered pugru pambata pasangacamaca 38 huatacunatami purircanchij. Jehová Dios jurashca shinami macanacuiman rij tucui runacuna huañungacama chashna purircanchij. 15 Jehová Diospaj maquica paicunata huañuchishpa tucuchingacamami paicunapaj contra carca.
16 Macanacuiman rij tucui runacuna huañushca qꞌuipami 17 Jehová Diosca cutin ñucahuan parlarca. Paica cashnami nirca: 18 ‘Cunanca moabitacunapaj llajtatami pasanguichij. Chai llajtataca Ar nishpapishmi rijsincuna. 19 Ammonitacunapaj cꞌuchullapi cashpaca paicunataca ama llaquichichijchu, ama pꞌiñachichijchu. Ammonitacunapaj allpataca cancunapaj cachunca imata mana cushachu. Chai allpataca Lotpaj huahua huahuacunamanmi paicunapaj cachun cushcani. 20 Chai allpaca refaimcunapaj allpa nishcapishmi carca. (Chaipica refaimcunami causarca. Paicunatami ammonitacunaca zamzumim nijcuna carca. 21 Paicunaca sinchi runacuna, achca runacunami carca. Anacpaj huahua huahuacuna shinallatajmi yallitaj jatun runacuna carca. Pero chai runacunataca Jehová Diosmi ammonitacunapaj ñaupajpi tucuchirca. Chaimi ammonitacunaca chai llajtamanta llujshichishpa cacharcacuna. Chashna rurashpaca chaipimi causai callarircacuna. 22 Diosca Seirpi causaj Esaupaj huahua huahuacunamantaca chaitami rurarca. Horeocunapaj allpata quichushpa cunancama chaipi causachunmi paicunapaj ñaupajpi horeocunataca tucuchirca. 23 Avimcunaca Gazacamami uchilla pueblocunapi causarcacuna. Pero Caftor* llajtamanta llujshij caftorimcunami paicunata tucuchishpa chaipi causai callarircacuna).
24 Cunanca allichirishpa Arnón pugru pambata pasaichij. Ricuichij, amorreocunapuramanta Sehontami cancunapaj maquipi churashcani. Paica Hesbón llajtata mandajmi can. Shinaca paihuan macanacushpa paipaj allpata japi callarichijlla. 25 Cunanmantami cancunamanta uyaj tucui llajtacunataca manchaihuan, chujchuihuan cachun saquisha. Paicunaca cancunamanta parlashcata uyashpami sustaringacuna, chujchungacuna’ nircami.
26 Chaimi Quedemot chaquishca pambamantaca Hesbón llajtata mandaj rey Sehonpajman cai shimicunata nichun huillajcunata cacharcani. Paitaca cashnami nircani: 27 ‘Cambaj llajtata pasachun saqui. Ñucanchijca alli ladomanpish, lluqui ladomanpish mana rishpami ñanllata catishpa rishun. 28 Can cꞌatushca micunallatami micushun, can cꞌatushca yacullatami ubyashun. Chaquillahuan pasachun saquihuai. 29 Jordanta pasangacama, ñucanchij Jehová Dios cugrishca allpaman yaicungacama pasachun saquihuai. Seirpi causaj Esaupaj huahua huahuacunapish, Ar llajtapi causaj moabitacunapish ñucanchijmantaca chaitami rurarcacuna’ nircanimi. 30 Pero Hesbón llajtata mandaj rey Sehonca ñucanchij pasachunca mana saquircachu. Cunan cancuna ricushca shinaca paitaca Jehová Diosllatajmi ñucanchij maquipi churangapaj rumi shungu tucuchun saquishca.
31 Chai qꞌuipami Jehová Diosca ñucataca: ‘Ricui, Sehontapish, paipaj allpatapish cancunapaj maquipimi churashcani. Shinaca paipaj allpata japichij’ nirca. 32 Rey Sehón paipaj tucui soldadocunandij Jáhaz llajtapi ñucanchijhuan macanacunaman llujshijpica 33 ñucanchij Jehová Diosmi paitaca ñucanchij maquipi churarca. Chashnami ñucanchijca paitapish, paipaj churicunatapish, paipaj tucui soldadocunatapish misharcanchij. 34 Chai punllaca paipaj tucui llajtacunata japishpami tucuchircanchij. Cꞌaricunata, huarmicunata, uchilla huahuacunatapishmi huañuchircanchij. Shujllapish causashpa catichunca mana saquircanchijchu. 35 Ñucanchijca paicunapaj animalcunallahuan, ñucanchij japishca llajtacunamanta quichushca cosascunallahuanmi saquirircanchij. 36 Arnón pugru pamba uripi caj Aroer llajtamantaca Galaad llajtacamami tucui pueblocunata misharcanchij (pugru pambapi caj llajtatapishmi misharcanchij). Ñucanchij Jehová Diosmi tucuicunata ñucanchij maquipi churarca. 37 Shinapish ammonitacunapaj allpaman, Jaboc pugru pamba uriman, urcucunapi caj llajtacunaman, ñucanchij Jehová Dios mana mandashca ni maijan lugarmanca mana cꞌuchuyarcanchijchu.
3 Chai qꞌuipaca tigrashpami Basanman rina Ñanta huichiyarcanchij. Cutin Basán llajtata mandaj Og runaca Edréi llajtapi ñucanchijhuan macanacungapajmi paipaj tucui soldadocunandij llujshirca. 2 Chaimi Jehová Diosca ñucataca: ‘Ama manchaichu. Paitapish, paipaj tucui soldadocunatapish, paipaj allpatapish cambaj maquipimi churasha. Paitaca Hesbón llajtapi causaj amorreocunata mandaj rey Sehonta shinallatajmi rurangui’ nirca. 3 Ñucanchij Jehová Diosca Basán llajtata mandaj Og runatapish, paipaj tucui soldadocunatapish ñucanchij maquipimi churarca. Chaimi ñucanchijca paicunata huañuchircanchij. Shujllapish causashpa catichunca mana saquircanchijchu. 4 Chai qꞌuipaca tucui paipaj llajtacunatami japircanchij. Shuj llajtallatapish mana saquircanchijchu. Argob ladopi tiyaj 60 llajtacunatami japircanchij. Chaicunaca rey Og mandacushca Basanpimi carca. 5 Tucui chai llajtacunaca muyundijta jatun pircacunahuan rurashca, pungucunayuj, barracunayujmi carca. Campocunapipish achca uchilla pueblocunami tiyarca. 6 Pero Hesbón llajtata mandaj rey Sehonta shinallatajmi libri tucuchircanchij. Tucui llajtacunatami tucuchircanchij. Cꞌaricunata, huarmicunata, huahuacunatapishmi huañuchircanchij. 7 Chashna rurashpaca paicunapaj tucui animalcunahuan, chai llajtacunamanta quichushca cosascunahuanmi saquirircanchij.
8 Chai tiempoca amorreocunapaj ishqui reycunapaj allpacunatami japircanchij. Paicunaca Jordán jatun yacu ladocunapimi carca. Arnón pugru pambamantaca Hermón urcucamami japircanchij. 9 (Chai urcutaca sidoniocunaca Sirión nijcunami carca. Cutin amorreocunaca Senir nijcunami carca). 10 Loma pambapi tiyaj tucui llajtacunata, tucui Galaadta, tucui Basantami Salecá llajtacama, Edréi llajtacama japircanchij. Chai llajtacunaca Basán llajtata mandaj Og runa mandacushca llajtacunami carca. 11 Basán llajtata mandaj Og runami refaimcunamanta último carca. Paipaj ataudca fierromanta* rurashcami carca. Chai ataudca cunancamami ammonitacunapaj Rabá llajtapi can. Chai ataudca largomanca chuscu metrocuna yallitami* charin. Anchomanca casi ishqui metrocunatami* charin. 12 Chai tiempoca cai allpacunatami japircanchij. Arnón pugru pamba ladopi saquirij Aroermantaca Galaad chaupi urcucunacamami japircanchij. Chaicunapi tiyaj llajtacunatami rubenitacunaman, gaditacunamanpish curcani. 13 Cutin Galaadmanta saquirishca chaupi allpacunata, rey Og mandacushca tucui Basantaca Manasespaj chaupi familiamanmi curcani. Basanpi saquirij tucui Argob ladoca refaimcunapaj allpa nishcami carca.
14 Manasespaj churi Jairca tucui Argob ladotami guesuritacunapaj, maacatitacunapaj lindecunacama japirca. Basanpi tiyaj uchilla pueblocunataca paipaj shutita, Havot-Jaír* shutitami churarca. Chai uchilla pueblocunaca cunancamami chai shutihuan rijsishca can. 15 Galaadtaca Makirmanmi curcani. 16 Cutin rubenitacunaman, gaditacunamanca Galaadmanta Arnón pugru pambacamami curcani. (Lindeca pugru pamba chaupipimi can). Shinallataj Jaboc pugru pambacamami curcani. Chai pugru pambaca ammonitacunapaj lindemi can. 17 Shinallataj Arabá pugru pambata, Jordán jatun yacuta, chai yacu urita, Kinéret mama cuchamantaca mar Salado* nishca Arabá mama cuchacamami curcani. Chaica Pisgá quinri ura chaquipi, inti llujshin ladomanmi can.
18 Chai qꞌuipami cancunataca cashna nircani: ‘Cancunapaj Jehová Diosca cai allpata japichunmi cancunaman cushca. Tucui mana manchaj runacunaca macanacunacunata japishpami cancunapaj huauqui israelitacunata ñaupashpa pasana canguichij. 19 Cancunapaj huarmicuna, cancunapaj huahuacuna, cancunapaj animalcunallami cancunaman ñuca cushca llajtacunapica causashpa saquiringacuna. (Cancuna achca animalcunata charishcataca ñucaca yachanimi). 20 Jehová Dios sumaj causaita cancunaman cushca shinallataj cancunapaj huauquicunamanpish cungacama, Jordán jatun yacu caishuj ladopi Jehová Dios cugrishca allpata paicunapish japingacamami chaipi causashpa saquiringacuna. Chai qꞌuipami cancunaca tigranguichij. Cada unomi cancunaman cushca allpaman tigranguichij’ nircanimi.
21 Chai punllacunami Josuetaca cashna nircani: ‘Cancunapaj Jehová Dios cai ishqui reycunahuan imata rurashcataca cambaj propio ñahuicunahuanmi ricushcangui. Jehová Diosca cancuna japigrishca llajtacunapi tiyaj tucui reycunahuanca chashnallatajmi ruranga. 22 Paicunataca mana manchanachu canguichij. Cancunapaj Jehová Diosmi cancunamantaca macanacunga’ nircanimi.
23 Chai punllaca Jehová Diosta rogarishpaca cashnami nircani: 24 ‘Tucuita Mandaj Amito Jehová Dioslla, canta sirvijmanca can jatun cashcata, cambaj poderyuj rigratami ricuchishcangui. ¿Jahua cielopipish, allpa pachapipish pi shujtaj diostaj can laya jatun ruraicunataca ruranyari? 25 Ñucataca Jordán jatun yacu caishuj ladoman pasachun saquihuai. Chai alli allpata, chai alli urcucunata, Libanotapish ricungapaj pasachun saquihuai’ nircanimi. 26 Pero Jehová Diosca cancunapaj culpamantami ñucahuan yallitaj pꞌiñarishca catirca. Chaimantami ñucataca mana uyarca. Chaipaj randica Jehová Diosca ñucataca cashnami nirca: ‘¡Ña chailla! Cutinca caimanta ama imata ninguichu. 27 Pisgá urcu jahuaman huichiyai. Chaimantaca inti huashicun ladota, janaj ladota, ura ladota, inti llujshin ladota ricui. Chai allpataca cambaj propio ñahuicunahuan ricui. Canca Jordán jatun yacu caishuj ladomanca mana pasanguichu. 28 Josuetaca pushaj cachun nombrai. Paitaca animai, sinchiyachi. Paimi cai pueblota ñaupashpa caishuj ladoman pasanga. Shinallataj paimi can ricugrishca allpata paicuna japichun ayudanga’ nircami. 29 Tucui caicunaca Bet-Peor chꞌimbapurapi caj pugru pambapi ñucanchijcuna causacujpimi pasarca.
4 Cunanca israelitacunalla, cancunaman ñuca yachachicushca leycunata, imallata rurachun nishcacunata alli uyaichij, chaicunata cazuichij. Chashnami causashpa catinguichij, cancunapaj ñaupa yayacunapaj Jehová Dios cusha nishca allpaman yaicushpa chai allpatapish japinguichij. 2 Ñuca imalla mandashcamantaca imata mana mirachinachu canguichij, imata mana anchuchinachu canguichij. Ashtahuanpish cancunaman huillashca Jehová Diospaj mandamientocunata cazuichij.
3 Peor nishcapi Baal diosta adorajpi Jehová Dios imata rurajtaca cancunapaj propio ñahuicunahuanmi ricurcanguichij. Cancunapaj Jehová Diosca Peor nishcapi Baal diosta tucui adorajcunatami cancunapuramanta huañuchirca. 4 Pero tucui cancunami Jehová Diosmanta mana caruyajcunaca cunanca causacunguichij. 5 Ricuichij, cancunamanca ñuca Jehová Dios mandashca shinami leycunatapish, imallata rurachun nishcacunatapish yachachishcani. Cancuna japigrishca allpapi cashpa chaicunata cazuchunmi yachachishcani. 6 Chaicunataca tucuitami cazuna canguichij. Chai leycunamanta uyaj gentecunaca cancuna alli yachaita charishcata, intindijcuna cashcatami ricungacuna. Paicunaca: ‘Cai jatun llajtaca alli yachaita charij, intindij llajtami can’ ningacunami. 7 ¿Maijan jatun llajtataj ñucanchij llajta shina canyari? Ñucanchij Jehová Diosca paita mañajpica siempremi ñucanchij cꞌuchullapi can. Pero paicunapaj dioscunaca paicunapajmanca mana cꞌuchuyanchu. 8 ¿Maijan jatun llajtataj cancunaman cushca tucui cai Leyta shinaca mandashcacunata, imallata rurachun nishcacunatapish charinyari?
9 Cancunaca allimi cuidarina canguichij. Cancunapaj ñahuihuan ricushcacunata ama cungaringapaj, tucui cancunapaj causaipi chaicunata cancunapaj shungumanta ama anchuchingapajmi alli ricurana canguichij. Shinallataj chaicunataca cancunapaj huahuacunaman, cancunapaj nietocunamanmi yachachina canguichij. 10 Cancunaca Horeb urcupimi cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpi carcanguichij. Chai punllami Jehová Diosca ñucataca: ‘Israelitacunataca ñuca nishca shimicunata uyachun tandachi. Chashnami allpapi causacushca tucui punllacunapica ñucata manchanata yachangacuna, paicunapaj huahuacunamanpish yachachingacuna’ nirca.
11 Chaimi cancunaca cꞌuchuyashpa urcu chaquipi saquirircanguichij. Chai urcupica jahua cieloman chayangacamami nina rupacurca. Chaipica amsami carca, yana amsa pꞌuyumi tiyarca. 12 Jehová Diosca nina chaupimantami parlai callarirca. Rimashcallami uyarirca, pero ima mana ricurircachu... Shuj rimashcallami uyarirca. 13 Cancunamanca pai ari ninacushca* Chunga Mandamientocunatami* huillarca. Paica chaicunata cazuchunmi mandarca. Chai qꞌuipaca ishqui tabla rumicunapimi quillcarca. 14 Chai punllaca Jehová Diosca leycunata, imallata rurachun nishcacunata cancunaman yachachichunmi ñucata mandarca. Cancuna japigrishca allpaman yaicushpaca chaicunatami cazuna canguichij.
15 Horeb urcupi nina chaupimanta Jehová Dios parlai punllaca cancunaca imata mana ricurcanguichijchu. Chaimantami cancunallataj alli cuidarina canguichij. 16 Chashnami imaman rijchaj dioscunata rurashpa millaitaca mana ruranguichij. Cꞌariman rijchaj, huarmiman rijchaj dioscunatapish ama ruraichijchu. 17 Allpapi purij animalcunaman rijchaj dioscunatapish, jahuata volaj pajarocunaman rijchaj dioscunatapish ama ruraichijchu. 18 Llucashpa purij animalcunaman rijchaj dioscunatapish, yacupi causaj pescadocunaman rijchaj dioscunatapish ama ruraichijchu. 19 Cancunapaj ñahuita alzashpa intita, lunata, estrellacunata, jahua cielopi tucui imalla tiyashcacunata ricushpaca ñataj pandachichun saquishpa chaicunapaj ñaupajpi cungurishpa sirvinguichijman. Cancunapaj Jehová Diosca cai allpa pachapi causaj tucui gentecunapajmi chaicunataca rurashca. 20 Pero Jehová Diosca cunan cashca shinallataj paipaj pueblo cachunmi cancunataca fierrota yacuyachina hornomanta llujshichij shina Egipto llajtamanta llujshichirca.
21 Jehová Diosca cancunapaj culpamantami ñucahuan pꞌiñarirca. Paica Jordán jatun yacuta ñuca mana pasana cashcatami jurarca. Shinallataj herenciata shina cancunapaj Jehová Dios cugrishca alli allpaman ñuca mana yaicuna cashcatami jurarca. 22 Ñucaca caipimi huañugrini. Jordán jatun yacu caishuj ladomanca mana pasashachu. Pero cancunaca pasanguichijmi. Chai alli allpatami japinguichij. 23 Cancunapaj Jehová Dios cancunahuan ari ninacushcataca ñataj cungaringuichijman. Cancunapaj Jehová Dios ama rurachun nishca imamanpish rijchaj santocunataca ama ruraichijchu. 24 Cancunapaj Jehová Diosca tucuita tucuchij nina shinami can. Paillata adorachun munaj Diosmi can.
25 Chai allpapi achca tiempota ña causacushpa huahuacunayuj, nietocunayuj cashpa pero mana allita rurashpa, tucui laya santocunata rurashpa, cancunapaj Jehová Diosta pꞌiñachingapaj paipaj ñaupajpi mana alli cashcallata rurashpaca, 26 Jordán jatun yacu caishuj ladoman pasashpa cancuna japigrishca allpamantaca ratomi chingaringuichij. Chashna tucuna cashcata ricuchingapajmi cunanca cielotapish, allpatapish testigocuna cachun churani. Chai allpapica mana achca tiempota causanguichijchu, tucuimi tucuchishca canguichij. 27 Jehová Diosca shujtaj llajtacunamanmi cancunataca caita chaita cachanga. Jehová Dios cachashca llajtacunapica ashacunallami quishpiringacuna. 28 Chai llajtacunapica caspimanta, rumimanta runacuna rurashca dioscunatami sirvinguichij. Chai dioscunaca ricunata, uyanata, micunata, mutquinatapish mana valincunachu.
29 Chai llajtacunapi cashpa cancunapaj Jehová Diosta mashcashpaca japinguichijmi. Pero paitaca tucui shunguhuan, tucui almahuanmi* mashcana canguichij. 30 Shamuj punllacunapi achcata sufricushpa, tucui cai llaquicunata apashca qꞌuipaca cancunapaj Jehová Diospajmanmi tigranguichij. Pai rimashcatapishmi uyanguichij. 31 Cancunapaj Jehová Diosca llaquij Diosmi can. Paica cancunataca mana shitashpa saquingachu, mana tucuchingachu. Cancunapaj ñaupa yayacunahuan jurashpa ari ninacushcatapish mana cungaringachu.
32 Cunanca ñaupa punllacunapi cancuna manaraj tiyajpi ima tucushcata tapuichijyari. Allpa pachapi runata Dios rurashca punllamanta ima tucushcata tapuichijyari. Allpa pachapi shuj ladomanta caishuj ladocama mashcaichijyari. ¿Chashna shina mancharina ruraicunaca ima hora tiyashcachu? ¿Chaicunataca ima hora pi uyashcachu? 33 ¿Maijan shujtaj pueblotaj nina chaupimanta Dios rimashcata cancuna uyashca shina uyashpapish causashpa catishca? 34 ¿Ima horataj Diosca shujtaj llajtamanta shuj llajtata paipajlla cachun llujshichinata yuyarircari? ¿Ima horataj Diosca pruebacunata churashpa, señalcunata ricuchishpa, milagrocunata rurashpa, macanacushpa, paipaj poderyuj maquihuan, paipaj poderyuj rigrahuan, mancharina ruraicunata rurashpa chai llajtata llujshichinata yuyarircari? Cancunapaj Jehová Diosca Egipto llajtapimi cancunamanta chaita rurarca. Chaitaca cancuna ricucujpimi rurarca. 35 Jehová Diosca Dios verdadero cashcata yachachunmi chaicunataca cancunallaman ricuchirca. Pai shina Diosca pi shujtaj mana tiyanchu. 36 Paica cazunata yachachingapajmi cielomanta pai rimashcata cancunaman uyachirca. Allpapipish paipaj jatun ninatami ricuchirca. Chai nina chaupimanta pai rimashcatami uyarcanguichij.
37 Cancunapaj ñaupa yayacunata cꞌuyashcamanta, paicunapaj huahua huahuacunatapish agllashcamantami paipaj jatun poderhuan Egipto llajtamanta llujshichishpa cancunahuan rirca. 38 Paica cancunatapish yalli jatun llajtacunata, cancunatapish yalli sinchi llajtacunatami cancunapaj ñaupajmanta llujshichishpa cacharca. Paicunapaj allpaman yaicuchun, chai allpata herenciata shina cancunaman cungapajmi chashna rurarca. Chaitami cunanca ricucunguichij. 39 Shinaca jahua cielopipish, cai allpapipish Jehová Dioslla Dios verdadero* cashcataca cunan punllami yachana canguichij. Chaitaca amataj cungaringuichijchu. Shujtaj Diosca mana tiyanchu. 40 Cunan ñuca mandacushca paipaj leycunatapish, paipaj mandamientocunatapishmi cazuna canguichij. Chashnami cancunapish, cancunapaj huahuacunapish alli causanguichij. Cancunapaj Jehová Dios cushca allpapipish achca tiempotami saquiringuichij” nircami.
41 Chai tiempopica Moisesca Jordán jatun yacu inti llujshin ladomanmi quimsa llajtacunata chꞌicanyachirca. 42 Shuj runa mana munashpapish, ñaupaman mana pꞌiñashca cashpapish paipaj projimota huañuchishpaca paipaj causaita quishpichingapajmi chai llajtacunaman miticushpa rina can. 43 Miticuna punta llajtaca chaquishca pambapi saquirij Bézer llajtami can. Chai chaquishca pambaca loma pambapimi can. Bézer llajtaca Rubenpaj familiapajmi can. Catij llajtaca Galaadpi caj Ramot llajtami can, chai llajtaca Gadpaj familiapajmi can. Catij llajtaca Basanpi saquirij Golán llajtami can, chai llajtaca Manasespaj familiapajmi can.
44 Moisesca cai Leytami israelitacunaman curca. 45 Egipto llajtamanta llujshishca qꞌuipami Moisesca cai advertenciacunata, leycunata, imallata rurachun nishcacunatapish israelitacunaman curca. 46 Chaicunataca Jordán cꞌuchupi, Bet-Peor chꞌimbapurapi caj pugru pambapi, Hesbón llajtapi causaj amorreocunapaj rey Sehonpaj allpapimi curca. Chai reytami Moisespish, israelitacunapish Egiptomanta llujshishca qꞌuipaca macanacushpa misharcacuna. 47 Paicunaca rey Sehonpaj allpata, Basán llajtata mandaj Og runapaj allpatapishmi japircacuna. Cai ishqui reycunaca Jordán jatun yacu inti llujshin ladoman saquirij amorreocunata mandajcunami carca. 48 Chai allpacunaca Arnón pugru pamba uripi saquirij Aroer llajtamantaca Siyón urcucamami can. Chai urcutaca Hermón nishpapishmi rijsincuna. 49 Shinallataj Jordán inti llujshin ladopi saquirij tucui Arabá pambacama, Arabá* mama cuchacamami can. Chai mama cuchaca Pisgá quinri ura chaquipimi can.
5 Chai qꞌuipami Moisesca tucui israelitacunata tandachishpaca cashna nirca: “Israelitacunalla, cunan ñuca huillashca leycunata, imallata rurachun nishcacunata uyaichij. Cancunaca chaicunata yachashpami tucuita cazuna canguichij. 2 Ñucanchij Jehová Diosca Horeb* urcupimi ñucanchijhuan shuj ari ninacuita rurarca. 3 Jehová Diosca cai ari ninacuitaca mana ñucanchij ñaupa yayacunahuanchu rurarca, ashtahuanpish caipi caj tucui ñucanchijcunahuanmi rurarca. 4 Jehová Diosca urcupica ñahui ñahuimi cancunahuan parlarca. Paica nina chaupimantami parlarca. 5 Chai cutinca Jehová Dios nishca shimicunata huillangapajmi ñucaca Jehová Dioshuan cancunahuan chaupipi carcani. Cancunaca ninata manchashpami urcumanca mana huichiyarcanguichij. Diosca cashnami nirca:
6 ‘Ñucaca cambaj Jehová Diosmi cani. Ñucami cantaca Egipto llajtamanta llujshichircani. Chai llajtapimi canca esclavo carcangui. 7 Ñucallatami adorana cangui. Shujtaj dioscunataca ama nunca adoranguichu.*
8 Ima santocunataca ama ruranguichu. Cielopi cajcunaman rijchajtapish, allpapi cajcunaman rijchajtapish, yacu ucupi cajcunaman rijchajtapish ama imata ruranguichu. 9 Chaicunapaj ñaupajpica ama cunguringuichu, chaicunataca ama adoranguichu. Ñuca, cambaj Jehová Diosca ñucallata adorachun munaj Diosmi cani. Ñucata pꞌiñaj yayacuna juchata rurashcamantaca paicunapaj huahuacunata, paicunapaj nietocunata, paicunapaj bisnietocunatapishmi castigani. 10 Pero ñucata cꞌuyajcunapaj, ñuca mandamientocunata cazujcunapaj huahua huahuacunamanca huaranga huaranga huahua huahuacunacamami ñuca mana tucurij cꞌuyaita ricuchini.
11 Cambaj Jehová Diospaj shutitaca ama yangamanta utilizanguichu. Jehová Diosca paipaj shutita yangamanta utilizajcunataca castigangami.
12 Cambaj Jehová Dios mandashca shina sábado punllataca Diospajlla chꞌicanyachishca cashcata yuyaringui. 13 Sujta* punllacunatami trabajana cangui. Chai punllacunapica tucui can imata rurana cashcatami rurana cangui. 14 Pero séptimo punllaca cambaj Jehová Diospajlla chꞌicanyachishca sábado punllami can. Chai punllapica canpish, cambaj churipish, cambaj ushushipish, cambaj esclavopish, cambaj esclavapish, cambaj huagrapish, cambaj burropish, charina animalcunamanta ni maijan animalpish, cambaj llajtacunapi causaj shujtaj llajtamanta shamushca runapish ima trabajota mana ruranachu can. Chashnami cambaj esclavopish, cambaj esclavapish can shinallataj samaringa. 15 Yuyari, canpish Egipto llajtapimi esclavo carcangui. Chai llajtamantami cambaj Jehová Diosca paipaj poderyuj maquihuan, paipaj poderyuj rigrahuan cantaca llujshichirca. Chaimantami cambaj Jehová Diosca sábado punllata yuyarichun mandashca.
16 Cambaj Jehová Dios mandashca shina cambaj yayata, cambaj mamata respetangui. Chashnami achca tiempota causangui. Cambaj Jehová Dios cugrishca allpapipish allimi causangui.
17 Ama huañuchingui.
18 Ama huainayangui.
19 Ama shuhuangui.
20 Cambaj projimopaj contraca ama llullashpa huillangui.
21 Cambaj projimopaj huarmitapish ama munanguichu. Cambaj projimopaj huasita, paipaj chagrata, paipaj esclavota, paipaj esclavata, paipaj huagrata, paipaj burrota, pai tucui imalla charishca cosascunatapish ama imata munanguichu’ nircami.
22 Jehová Diosca sinchita rimashpami cai mandamientocunataca tucui cancunaman urcupi curca. Paica nina chaupimanta, pꞌuyu chaupimanta, yana amsa pꞌuyu chaupimantami rimarca. Chai mandamientocunallatami curca, imata mana ashtahuan nircachu. Chai qꞌuipami paica chai mandamientocunata ishqui tabla rumicunapi quillcashpa ñucaman curca.
23 Cancunaca urcupi nina japiricujpirajmi yana amsa pꞌuyu chaupimanta rimashcata uyarcanguichij. Chaimi familiacunata tucui pushajcunapish, autoridadta charij runacunapish* chai rato ñucapajman cꞌuchuyarcacuna. 24 Cancunaca cashnami nircanguichij: ‘Ñucanchij Jehová Diosca paipaj sumaj achijnicujtapish, paipaj podertapishmi ñucanchijman ricuchishca. Nina chaupimanta pai rimashcatapishmi uyashcanchij. Cunanca shuj runa Dioshuan parlashpapish causashpa cati tucushcatami ricushcanchij. 25 Shinaca ¿imamantataj ñucanchijca huañuna canchij? Cai jatun ninaca librimi rupachi tucun. Ñucanchij Jehová Dios rimashca shimicunata uyashpa caticushpallaca huañushunmi. 26 ¿Pitaj ñucanchij uyashca shina nina chaupimanta causaj Dios rimashcata uyashpapish causashpa catishcari? 27 Canca ñucanchij Jehová Dios imalla nishcata uyangapaj cꞌuchuyai. Qꞌuipaca ñucanchij Jehová Dios tucui imalla nishcatami ñucanchijman huillana cangui. Ñucanchijca uyashunllami, cazushunllami’ nircanguichijmi.
28 Jehová Diosca cancuna ñucahuan parlashcataca uyarcami. Chaimantami Jehová Diosca ñucataca cashna nirca: ‘Cai pueblo canman imata nishcataca uyashcanimi. Paicuna tucui ima nishcaca allimi can. 29 ¡Cai pueblo ñucata siempre tucui shunguhuan manchachun, tucui ñuca mandamientocunata cazuchunmi munani! ¡Chashna rurashpaca paicunapish, paicunapaj huahuacunapish siempremi alli causangacuna! 30 Paicunataca: “Cancunapaj carpa huasicunaman tigraichij” nigri. 31 Pero canca caipi ñucahuan saquiri. Canmanca tucui mandamientocunata, leycunata, imallata rurachun nishcacunatami huillasha. Chaicunatami paicunaman yachachina cangui. Paicunaman cugrishca allpapi cashpaca chaicunatami paicunaca cazuna can’ nircami. 32 Cunanca cancunapaj Jehová Dios mandashca shina tucuita alli ruraichij. Alli ladomanpish, lluqui ladomanpish amataj anchurichijchu. 33 Cancunapaj Jehová Diospaj ñancunapimi purina canguichij. Chashnami cancuna japigrishca allpapica alli causanguichij. Achca tiempotami causanguichij.
6 Jehová Diosca cai mandamientocunata, leycunata, imallata rurachun nishcacunatami cancunaman yachachichun ñucata mandashca. Cancuna japigrishca allpaman pasashpa chaicunata cazuchun, 2 cancunapaj tucui causaipi cancunapish, cancunapaj huahuacunapish, cancunapaj nietocunapish Jehová Diosta manchachun, cunan mandashca paipaj leycunata, paipaj mandamientocunata cazuchunmi yachachichun mandashca. Chashnami achca tiempota causanguichij. 3 Israelitacunalla, uyaichij. Alli causangapajca tucuita cazuichij. Chashnami cancunapaj ñaupa yayacunapaj Jehová Dios cancunaman cusha nishca allpapica achcata miraringuichij. Chai allpapica achca leche, achca mielmi tiyan.
4 Israelitacunalla, uyaichij. Ñucanchij Jehová Diosca shujlla Jehová Diosmi can. 5 Cambaj Jehová Diostaca cambaj tucui shunguhuan, cambaj tucui almahuan,* cambaj tucui fuerzahuan cꞌuyangui. 6 Cunan ñuca mandashca shimicunataca cambaj shungupi huaquichingui. 7 Cai shimicunataca cambaj huahuacunamanmi yachachina cangui. Chaicunataca huasipi cashpapish, ñanta puricushpapish, dormij siriricushpapish, jataricushpapishmi yachachina* cangui. 8 Chaicunata yuyaringapajca cambaj maquipi huatangui. Cambaj frentepipish huatashca cinta shinami cana can. 9 Chai shimicunataca cambaj huasi pungu caspicunapi, cambaj llajta pungucunapi quillcangui.
10 Cambaj Jehová Diosca pai cusha nishca allpamanmi cantaca pushacun. Paica cambaj ñaupa yaya Abrahanman, Isaacman, Jacobmanmi chai allpata canman cuna cashcata jurarca. Chai allpapica can mana shayachishca jatun, alli llajtacunami tiyan. 11 Tucui laya alli cosascunahuan junda caj huasicunapishmi tiyan. Chaicunata charingapajca mana trabajarcanguichu. Can mana allashca yacuta tandana jutcucunapishmi tiyan. Can mana tarpushca uva chagracunapish, olivo chagracunapishmi tiyan. Chai allpapi cashpa, ña huijsa pajtata micushpaca 12 Jehová Diosta ama cungaringapaj cuidaringui. Paimi cantaca Egipto llajtamanta llujshichirca. Chai llajtapimi canca esclavo carcangui. 13 Cambaj Jehová Diostami manchana cangui, paitami sirvina cangui, paipaj shutipimi jurana cangui. 14 Shujtaj dioscunataca ama adoranguichijchu. Cancunapaj cꞌuchullapi tiyaj llajtacunapaj dioscunataca ni maijanta ama adoranguichijchu. 15 Chashna rurajpica cancunapaj Jehová Diosca pꞌiñarishpami cancunataca allpamanta chingachinga. Cancunapaj chaupipi caj cancunapaj Jehová Diosca paillata adorachun munaj Diosmi can.
16 Masá nishcapi pruebapi churashca shinaca cancunapaj Jehová Diostaca ama pruebapi churanguichijchu. 17 Cancunapaj Jehová Dios cushca mandamientocunata, advertenciacunata, leycunatami tucuita cazuna canguichij. 18 Jehová Diospaj ñaupajpi ima alli cashcallata ruraichij. Chashna rurashpaca allimi causanguichij. Cancunapaj ñaupa yayacunaman Jehová Dios cushami nishca allpaman yaicushpa chai allpata japinguichij. 19 Cancunapaj Jehová Dios nishca shinami tucui cancunapaj contracunataca cancunapaj ñaupajmanta llujshichishpa cachanguichij.
20 Shamuj punllacunapica cancunapaj huahuacunaca: ‘¿Ñucanchij Jehová Dios cushca advertenciacuna, leycuna, imallata rurachun nishcacunaca imatataj nisha nin?’ nishpami tapungacuna. Chashna tapujpica 21 cancunapaj huahuacunamanca cashna ninguichij: ‘Egipto llajtapica faraonpaj esclavocunami carcanchij. Pero Jehová Diosmi ñucanchijtaca paipaj poderyuj maquihuan chaimanta llujshichirca. 22 Jehová Diosca ñucanchij ricucujpimi Egipto llajtata, faraonta, paipaj huasipi tucui cajcunata llaquichingapaj señalcunata ricuchirca. Jatun milagrocunatapishmi rurarca. 23 Paica ñucanchij ñaupa yayacunaman cushami nishpa jurashca allpata cungapajmi ñucanchijtaca caiman pushamungapaj chai llajtamanta llujshichirca. 24 Chai qꞌuipami Jehová Diosca tucui cai leycunata cazuchun, ñucanchij Jehová Diosta manchachun mandarca. Chaicunataca ñucanchijcuna siempre alli causachun, cunancama causacushca shinallataj causashpa catichunmi mandarca. 25 Ñucanchij Jehová Dios mandashca shina tucui cai mandamientocunata tucuipi alli cazushpaca cashcata rurajcuna* nishcami cashun’ ninguichij.
7 Cancuna japigrishca allpamanca ñallami yaicugringuichij. Cancunapaj Jehová Dios chai allpaman yaicuchishpaca cancunapaj ñaupajmantami achca gentecuna causan llajtacunata anchuchinga. Paica hititacunata, guirgaseocunata, amorreocunata, cananeocunata, perizitacunata, heveocunata, jebuseocunatami llujshichishpa cachanga. Cai canchis* llajtacunaca cancunatapish yalli achca, cancunatapish yalli sinchi llajtacunami can. 2 Cancunapaj Jehová Diosca paicunataca cancunapaj maquipimi cunga, chaimi paicunataca mishanguichij. Paicunataca librimi tucuchina canguichij. Paicunahuanca ima ari ninacuita ama ruranguichijchu, paicunataca ama llaquinguichijchu. 3 Paicunahuan cazarashpa ama paicunapaj familia tucunguichijchu. Cancunapaj ushushicunataca ama paicunapaj churicunahuan cazarachinguichijchu. Cancunapaj churicunatapish ama paicunapaj ushushicunahuan cazarachinguichijchu. 4 Paicunahuan cazarachijpica cancunapaj huahuacunaca Diosta sirvinata saquishpami shujtaj dioscunata sirvingacuna. Chaimi Jehová Diosca cancunahuan pꞌiñarishpa, cancunataca rato tucuchinga.
5 Ashtahuanpish caitami rurana canguichij: paicunapaj altarcunata chingachichij, paicunapaj adorana pilarcunata ñutushpa shitaichij, paicunapaj adorana postecunata* urmachichij, paicunapaj rurashcalla dioscunatapish rupachichij. 6 Cancunaca cancunapaj Jehová Diospaj jucha illaj pueblomi canguichij. Cancunapaj Jehová Diosca cai allpapi tiyaj tucui pueblocunamantami cancunataca paipaj pueblo cachun agllashca. Cancunaca paipajca yalli valishca pueblomi canguichij.
7 ¿Jehová Diosca tucui pueblocunamanta ashtahuan achcacuna cashcamantachu cancunata cꞌuyarca, cancunata agllarca? Cancunaca tucui pueblocunamanta ashtahuan uchilla pueblomi carcanguichij. 8 Ashtahuanpish Jehová Diosca cancunata cꞌuyashcamanta, cancunapaj ñaupa yayacunaman jurashcata pajtachingapajmi chaita rurarca. Chaimantami Jehová Diosca esclavocuna cashca llajtamanta quishpichingapaj paipaj poderyuj maquihuan cancunataca llujshichirca. Egipto llajtata mandaj rey faraonpaj maquimantami quishpichirca. 9 Cancunapaj Jehová Dios, Dios verdadero cashcataca cancunaca allimi yachanguichij. Paica pajtachij Diosmi can. Paita cꞌuyajcunaman, paipaj mandamientocunata cazujcunamanca huaranga huaranga huahua huahuacunacamami pai ari nishcata pajtachin. Paicunamanca mana tucurij cꞌuyaitapishmi ricuchin. 10 Shinapish paita pꞌiñajcunataca tucuchingami. Paicunataca mana uniyashpami castiganga, paita pꞌiñajcunataca tucuchingatajmi. 11 Chaimantami cunan ñuca cushca mandamientocunata, leycunata, imallata rurachun nishcacunatapish pajtachinataj canguichij. Chaicunataca cazunami canguichij.
12 Imallata rurachun nishcacunata cancuna uyajpi, cazujpi, pajtachijpica cancunapaj Jehová Diospish pai ari nishcatami pajtachinga. Paica cancunapaj ñaupa yayacunaman jurashca shinallatajmi paipaj mana tucurij cꞌuyaita cancunaman ricuchinga. 13 Paica cancunataca cꞌuyangami, cancunataca bendiciangami, cancunataca mirachingami. Ari, cancunataca achca huahuacunahuanmi bendicianga. Cancunapaj allpapi granota pꞌucuchishpa, llullu vinota, aceiteta cushpami bendicianga. Shinallataj chai allpapica cancunapaj huagracunata, ovejacunata mirachishpami bendicianga. Paica cancunapaj ñaupa yayacunamanmi chai allpata cancunaman cuna cashcata jurarca. 14 Cancunaca tucui pueblocunamanta yalli bendiciashca pueblomi canguichij. Cancunapurapica shuj cꞌarillapish, shuj huarmillapish huahuacuna illajca mana tiyangachu. Mana huachaj animalcunapish mana tiyangachu. 15 Jehová Diosca cancunamantaca tucui laya ungüicunatami anchuchinga. Egipto llajtapi cancuna ricushca millai ungüicunataca ni maijan ungüita mana cachangachu. Chaipaj randica cancunata tucui pꞌiñajcunapajmanmi chai ungüicunataca cachanga. 16 Cancunapaj Jehová Dios cugrishca tucui pueblocunatami tucuchina canguichij. Paicunamantaca mana llaquirinachu canguichij, paicunapaj dioscunatapish mana sirvinachu canguichij. Chaita rurashpaca shuj trampapimi urmanguichij.
17 Cancunapaj shungupica ‘Cai llajtacunapica ñucanchijtapish yalli achca gentecunami tiyan. ¿Paicunataca ima shinataj llujshichishpa cachashun?’ nishpachari yuyanguichij. 18 Pero paicunataca amataj manchaichijchu. Cancunapaj Jehová Dios tucui Egipto llajtata, faraontapish imata rurashcata alli yuyarichij. 19 Cancunapaj Jehová Diosca chai llajtata jatunta llaquichishpa, señalcunata ricuchishpa, milagrocunata rurashpa, paipaj poderyuj maquihuan, paipaj poderyuj rigrahuanmi cancunataca chai llajtamanta llujshichirca. Cancunapaj Jehová Diosca egipciocunata rurashca shinallatajmi cancuna manchashca tucui pueblocunahuanpish ruranga. 20 Cancunapaj Jehová Diosca paicuna desanimarishca* sintirichunmi saquinga. Paicunapuramanta tucui saquirijcunapish, cancunamanta miticujcunapish huañungacunami. 21 Paicunataca ama manchaichijchu, cancunapaj Jehová Diosmi cancunahuan can. Paica jatun Dios, mancharina Diosmi can.
22 Cancunapaj Jehová Diosca chai llajta gentecunataca asha ashami cancunapaj ñaupajmanta llujshichishpa cachanga. Shinapish sacha animalcuna ama mirarichun, chai animalcuna cancunata ama llaquichichunmi chai gentecunata cancuna rato tucuchichunca mana saquinga. 23 Cancunapaj Jehová Diosca chai llajtacunataca cancunapaj maquipimi churanga. Paica chai llajtacunata libri tucuchingacamami macanacushpa mishanga. 24 Chai llajtacunamanta reycunatapish cancunapaj maquipimi churanga. Cancunaca tucui cai allpamantami paicunapaj shuticunatapish anchuchinguichij. Cancunahuanca paicunata tucuchingacama pi mana macanacui tucungachu. 25 Paicunapaj rurashcalla dioscunataca ninapimi rupachina canguichij. Shuj trampapi shina ama urmangapajca chai dioscunapi jahuata churashca cullquitapish, orotapish ama munanguichijchu. Chaicunahuanpish ama saquiringuichijchu. Chaitaca cancunapaj Jehová Diosca millanayachinmi. 26 Millanana cosascunataca cancunapaj huasimanca ama imata apanguichijchu. Chashnami chaicuna shinallataj mana tucuchishca canguichij. Chai cosascunaca tucuchishcami canga. Chaimantami chaicunataca tucui shunguhuan pꞌiñashpa millanayachina canguichij.
8 Cancunaca cunan ñuca cushca tucui mandamientocunatami alli pajtachina canguichij. Chashnami causashpa catinguichij, achcata miraringuichij. Shinallataj cancunapaj ñaupa yayacunaman Jehová Dios cusha nishpa jurashca allpaman yaicushpami chai allpatapish japinguichij. 2 Yuyarichij, cancunapaj Jehová Diosca cai 40 huatacunatami cai chaquishca pambapica mana tucuripaj ñanta pushamushca. Cancunata humillachingapaj, pruebapi churangapaj, cancunapaj shungupi ima tiyashcata yachangapaj, paipaj mandamientocunata cazushcata ricungapajmi chashna rurashca. 3 Chaimantami cancunataca humillachirca, yaricaihuan pasachunpish saquirca. Cancunapish, cancunapaj yayacunapish mana rijsishca maná shuti micunatami cancunamanca cararca. Chaitaca runaca mana tandallahuan causana cashcata yachachun, ashtahuanpish Jehová Diospaj shimimanta llujshishca shimicunahuan causana cashcata yachachunmi rurarca. 4 Cai 40 huatacunapica cancunapaj ropapish mana tucurircachu, cancunapaj chaquicunapish mana pꞌunguircachu. 5 Cancunapaj Jehová Diosca shuj yaya paipaj huahuata yachachij shinami cancunataca yachachicurca. Chaitaca cancunapaj shungupica allimi yachanguichij.
6 Chaimanta cancunapaj Jehová Diospaj ñancunapi purishpa, paita manchashpa paipaj mandamientocunata cazuichij. 7 Cancunapaj Jehová Diosca shuj alli allpamanmi cancunataca pushacun. Chai allpapica yacucunapish,* pugyucunapishmi tiyan. Pambacunapipish, urcucunapipish callpacuj yacucunami* tiyan. 8 Chai allpapica trigopish, cebadapish, uvacunapish, higocunapish, granadacunapish, aceite de olivapish, mielpishmi tiyan. 9 Chai allpapica achca micunami tiyanga, ima mana illangachu. Rumicunapipish fierromi tiyan. Cancunaca urcucunamantami cobreta llujshichinguichij.
10 Chai allpapi pꞌucushca granota huijsa pajtata micushpaca alli allpata cushcamantami cancunapaj Jehová Diosta alabana canguichij. 11 Cunan ñuca cushca mandamientocunata, imallata rurachun nishcacunata, leycunatapish cazunata saquishpa ñataj cancunapaj Jehová Diosta cungaringuichijman. 12 Huijsa pajtata micushpa, sumaj huasicunata shayachishpa, chai huasicunapi causashpa, 13 cancunapaj huagracuna, cancunapaj ovejacuna mirarijpi, achca cullquita charishpa, achca orota charishpa, tucui laya cosascunata ashtahuan charishpaca 14 cancunapaj shungu jatun tucushpa cancunapaj Jehová Diosta cungachichunca ama saquinguichijchu. Paimi cancunataca Egipto llajtamanta llujshichirca. Chai llajtapimi cancunaca esclavocuna carcanguichij. 15 Paica cancunataca jatun manchanai chaquishca pambatami pusharca. Venenoyuj culebracunapaj chaupita, escorpioncunapaj chaupita, yacu mana tiyaj chaquishca allpatami pusharca. Paica pedernal jatun rumimantami yacuta llujshichirca. 16 Chaquishca pambapica cancunapaj yayacuna mana rijsishca maná shuti micunatami cancunamanca cararca. Chaitaca cancunata humillachingapaj, pruebapi churangapaj, shamuj punllacunapi cancuna alli causachunmi rurarca. 17 Cancunapaj shungupica ‘Tucui cai achca cosascunataca ñuca podermanta, ñuca fuerzamantami charini’ nishpachari yuyanguichij. Chashna yuyashpaca 18 chai cosascunata charingapaj cancunapaj Jehová Dios poderta cushcata yuyarichij. Cunan cancuna ricushca shinaca paica cancunapaj ñaupa yayacunaman ari nishcata pajtachingapajmi chaita rurashca.
19 Cancunapaj Jehová Diosta ima hora cungarishpa shujtaj dioscunata adorajpi, paicunata sirvijpi, chai dioscunapaj ñaupajpi cungurijpica cunanllatajmi advirtini, cancunaca huañunguichijtajmi. 20 Cancunapaj Jehová Dios nishcata mana uyashcamantami cancunapaj ñaupajmanta Jehová Dios tucuchicushca llajta gentecuna shinallataj huañunguichij.
9 Israelitacunalla, uyaichij. Cunanca cancunata yalli jatun llajtacunata, cancunata yalli sinchi llajtacunata japingapajmi Jordán jatun yacuta pasagringuichij. Chai llajtacunaca jatun llajtacunami, muyundijta pircashca pircacunapish jahua cielocamami chayan.* 2 Gentecunapish sinchi, jatun runacunami can. Paicunaca Anacpaj huahua huahuacunami can. Paicunataca ñami rijsinguichij. Paicunamanta ‘¿Anacpaj huahua huahuacunahuanca pitaj chꞌimbapurai tucungari?’ nishcatapishmi uyashcanguichij. 3 Pero cunanca caitami yachana canguichij. Cancunapaj Jehová Diosmi cancunata ñaupashpa pasanga. Paica tucuita tucuchij nina shinami can. Paimi chai llajtacunataca tucuchinga. Jehová Diosca pai nishca shinallatajmi paicunata rato llujshichishpa cachachun, tucuchichunpish cancunapaj maquipi churanga.
4 Cancunapaj Jehová Dios chai llajtacunata cancunapaj ñaupajmanta llujshichishpa cachajpica cancunapaj shungupica ‘Jehová Diosca ñucanchijtaca cashcata ruraj cajpimi cai allpata japingapaj caiman yaicuchun saquishca’ ama ninguichijchu. Jehová Diosca chai llajta gentecunataca millaicuna cajpimi cancunapaj ñaupajmanta llujshichicun. 5 Mana cancunaca cashcata rurajcuna cashcamanta, alli shunguta charishcamantachu cai allpata japingapaj yaicugringuichij. Jehová Diosca cai llajta gentecuna millaicuna cashcamantami cancunapaj ñaupajmanta llujshichishpa cachanga. Chashnami Jehová Diosca cancunapaj ñaupa yaya Abrahanman, Isaacman, Jacobman jurashcata pajtachinga. 6 Shinaca intindichij, cancunapaj Jehová Diosca cai alli allpata japichunca mana cancuna cashcata ruraj cashcamantachu cunga. Cancunaca rumi shungu gentecunami canguichij.
7 Yuyarichij, cancunapaj Jehová Diostaca chaquishca pambapimi pꞌiñachircanguichij. Chaitaca amataj cungaringuichijchu. Egipto llajtamanta llujshishca punllamanta caiman chayamungacamami Jehová Diostaca mana cazushcanguichij. 8 Cancunaca Horeb urcupipishmi Jehová Diostaca pꞌiñachircanguichij. Chaimi Jehová Diosca cancunahuan yallitaj pꞌiñarishpa cancunataca ñalla tucuchigrirca. 9 Ñucaca Jehová Dios cancunahuan ari ninacushcata quillcashca tabla rumicunata chasquingapajmi urcuman huichiyarcani. Chai urcupica 40 punllacunata, 40 tutacunatami saquirircani. Chaipi cashpaca imata mana micurcanichu, yacutapish mana ubyarcanichu. 10 Jehová Diosca paipaj dedohuan quillcashca ishqui tabla rumicunatami ñucaman curca. Chai rumicunapica urcupi nina chaupimanta Jehová Dios nishca shimicunata quillcashcami carca. Chai shimicunataca tucui cancuna tandanacui punllami huillarca. 11 Jehová Diosca 40 punllacuna qꞌuipa, 40 tutacuna qꞌuipami chai ishqui tabla rumicunata ñucaman curca. Ari ninacushcata quillcashca tabla rumicunami carca. 12 Jehová Diosca ñucataca: ‘Caimanta utca uriyai. Egipto llajtamanta can llujshichishca puebloca millaitami rurashca. Paicunaca ñuca ima shina causanata yachachishca ñanmantaca ratomi caruyashcacuna. Paicunaca fierrota yacuyachishpami shuj diosta rurashcacuna’ nircami. 13 Chai qꞌuipaca Jehová Diosca ñucataca cashnami nirca: ‘Ricui, cai gentecuna rumi shungu cajtami ricushcani. 14 Paicunata tucuchichun saqui. Tucui allpamanta paicunapaj shuticunatapish anchuchichunca ama jarcaichu. Canmantami paicunatapish yalli sinchi, jatun llajtata rurasha’ nircami.
15 Chashna nijpimi ñucaca tigrashpa urcumanta uriyarcani, chai urcuca ninahuan rupacurcarajmi. Ñuca maquipica ari ninacushcata quillcashca ishqui tabla rumicunata apashcami carcani. 16 Cancunata ricushpaca cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpi juchata rurashcatami ricurcani. Cancunaca fierrota yacuyachishpami shuj bizita rurashca carcanguichij. Jehová Dios ima shina causanata yachachishca ñanmantaca ratomi caruyashca carcanguichij. 17 Chaimantami ishqui tabla rumicunataca japishpa pambaman shitarcani. Chaicunataca cancuna ricucujpimi ñuturcani. 18 Chai qꞌuipaca ñaupaman rurashca shinallatajmi 40 punllacunata, 40 tutacunata Jehová Diospaj ñaupajpi cungurircani. Jehová Diospaj ñaupajpi cancuna mana allita rurashpa juchata rurashcamanta, paita pꞌiñachishcamantami imata mana micurcani, yacutapish mana ubyarcani. 19 Jehová Diosca cancunahuanca yallitaj pꞌiñarishca cashpami ñalla tucuchigrirca. Chaimantami ñucaca achca manchaihuan carcani. Pero chai cutinpish Jehová Diosca ñuca mañashcataca uyarcami.
20 Jehová Diosca Aaronhuanpish yallitaj pꞌiñarishca cashpami paitaca ñalla tucuchigrirca. Pero chai cutinpish Aaronmantami mañarcani. 21 Chai huashaca cancuna rurashca bizita japishpami ninapi rupachircani. Cancunaca chai bizita rurashpami juchata rurarcanguichij. Chaitaca polvoyangacamami libri ñuturcani. Qꞌuipaca chai polvotaca urcumanta shamuj yacupimi shitarcani.
22 Cancunaca Taberá nishcapipish, Masá nishcapipish, Quibrot-Hataavá nishcapipishmi Jehová Diostaca pꞌiñachircanguichij. 23 Jehová Diosca Cadés-Barneamanta cancunata llujshichishpaca, ‘Huichiyaichij, ñuca cugrishca allpata japichij’ nircami. Chashna nijpipish cancunapaj Jehová Dios mandashcata cutinllataj mana cazushpami paipaj contra tucurcanguichij. Paipi feta charishcataca mana ricuchircanguichijchu. Paitaca mana cazurcanguichijchu. 24 Cancunata ñuca rijsishca punllamantami cancunaca Jehová Diostaca mana cazushcanguichij.
25 Chaimi ñucaca Jehová Diospaj ñaupajpica 40 punllacunata, 40 tutacunata cungurircani. Cancunata Jehová Dios tucuchisha nishcamantami chashna rurarcani. 26 Jehová Diosta mañai callarishpa, rogarishpaca cashnami nircani: ‘Tucuita Mandaj Amito Jehová Dioslla, cambaj pueblotaca ama tucuchichu. Paicunaca cambajmi can. Paicunataca cambaj jatun poderhuanmi quishpichircangui. Cambaj poderyuj maquihuanmi Egipto llajtamanta llujshichircangui. 27 Canta sirvij Abrahanta, Isaacta, Jacobtapish yuyaripai. Cai pueblo rumi shungu cashcata, millaita rurashcata, juchata rurashcataca ama yuyaripaichu. 28 Mana chashna rurajpica ñucanchijta can llujshichishca llajtamanta gentecunaca: “Jehová Diosca pai cusha nishca allpamanca paicunataca mana pushai tucurcachu. Paicunata pꞌiñashpami chaquishca pambapi huañuchingapaj caimanta llujshichirca” ningacunami. 29 Paicunaca cambaj pueblomi can. Canmi paicunapaj dueño cangui. Paicunataca cambaj jatun poderhuan, cambaj poderyuj rigrahuanmi llujshichircangui’ nircanimi.
10 Chai tiempomi Jehová Diosca ñucataca cashna nirca: ‘Punta tabla rumicunata shinallataj ishqui tabla rumicunata rurai. Chaimantaca ñuca maipi cashca cai urcuman huichiyai. Shinallataj caspimanta shuj arcata rurai. 2 Chaicunapica punta tabla rumicunapi imata quillcashcatami cutin quillcasha. Canmi chaicunataca arcapi churana cangui. Punta tabla rumicunataca ñutushpami shitarcangui’ nircami. 3 Chaimi acacia caspimanta shuj arcata rurarcani. Punta tabla rumicunata shinallatajmi ishqui tabla rumicunatapish rurarcani. Qꞌuipaca chaicunata maquipi apashpami urcuman huichiyarcani. 4 Chaimi Diosca ñaupaman quillcashca shimicunallatataj chai tabla rumicunapi quillcarca. Chunga Mandamientocunatami* quillcarca. Cancuna tandanacui punllami Jehová Diosca urcupi nina chaupimanta chai mandamientocunata uyachirca. Chai mandamientocunatami Jehová Diosca ñucaman curca. 5 Chai qꞌuipaca tigrashpami urcumanta uriyarcani. Jehová Dios mandashca shinami tabla rumicunataca ñuca rurashca arcapi churarcani. Chai tabla rumicunaca cunancamami arcapi can.
6 Chai qꞌuipaca israelitacunaca Beerot Bene-Jaacán nishcamanta llujshishpaca Moserá nishcamanmi rircacuna. Chaipimi Aaronca huañurca. Paitaca chaillapitajmi pambarcacuna. Aaronpaj randica paipaj churi Eleazarmi sacerdote shina sirvi callarirca. 7 Moserá nishcamantaca Gudgoda nishcamanmi rircacuna. Gudgoda nishcamantaca Jotbatá nishcamanmi rircacuna. Chai allpapica achca yacucunami tiyan.
8 Chai tiempomi Jehová Diosca Levipaj* familiataca caishuj familiacunamanta chꞌicanyachirca. Paicunataca Jehová Dioshuan ari ninacushca arcata apachun, Jehová Diospaj ñaupajpi sirvichun, cunancama ruracushca shinallataj paipaj shutipi israelitacunata bendiciachunmi agllarca. 9 Chaimantami Levipaj familiaca caishuj familiacunahuanca* ima herenciata mana chasquishca. Cancunapaj Jehová Dios nishca shinaca Jehová Diosmi paicunapaj herencia can. 10 Ñucaca ñaupaman rurashca shinallatajmi 40 punllacunata, 40 tutacunata urcupi saquirircani. Chai cutinpish Jehová Diosca ñuca mañashcataca uyarcami. Chaimi Jehová Diosca cancunataca mana tucuchisha nirca. 11 Chai qꞌuipami Jehová Diosca ñucataca: ‘Caimanta llujshingapaj allichiri, israelitacunata ñaupashpa ri. Chashnami paicunaca paicunapaj ñaupa yayacunaman cushami nishpa jurashca allpaman yaicushpa chai allpata japingacuna’ nirca.
12 Cunanca israelitacunalla, ¿cancunapaj Jehová Diosca imatataj mañacunyari? Paica cancunapaj Jehová Diosta manchachun, paipaj ñancunapi purichun, paita cꞌuyachunllami mañan. Shinallataj cancunapaj Jehová Diosta tucui shunguhuan, tucui almahuan* sirvichunllami mañan. 13 Shinallataj cancuna alli causachun cunan ñuca cushca Jehová Diospaj mandamientocunata, leycunata cazuchunllami mañan. 14 Ricuichij, jahua pachapish, jahua pachamanta jahuaman caj jahua pachacunapish, allpa pachapish, chaipi tucui imalla tiyajcunapish cancunapaj Jehová Diospajmi. 15 Pero Jehová Diosca cancunapaj ñaupa yayacunapajllamanmi cꞌuchuyarca, paicunallatami cꞌuyarca. Cunan cancuna ricushca shinaca tucui pueblocunamantami cancunallata agllarca. Cancunaca paicunapaj huahua huahuacunami canguichij. 16 Cunanca cancunapaj shunguta chuyayachichij, yallitaj rumi shungu canatapish saquichij. 17 Cancunapaj Jehová Diosca tucui dioscunamanta ashtahuan jatunmari, amocunapaj Amomari. Paica jatun Dios, poderta charij Dios, mancharina Diosmari. Pitapish ñahuita ricushpallaca mana tratanchu, ima camaritapish mana chasquinchu. 18 Paica yaya illaj huahuacunatapish, viuda huarmicunatapish cashcata rurashpami juzgan. Shujtaj llajtamanta shamushca runatapish cꞌuyanmi. Paimanca micunatapish, churanatapishmi cun. 19 Cancunapish shujtaj llajtamanta shamushca runataca cꞌuyanami canguichij. Cancunapish Egipto llajtapica shujtaj llajtamanta shamushca runa shinami carcanguichij.
20 Cancunapaj Jehová Diostami manchana canguichij. Paitami sirvina canguichij. Paimantaca mana caruyanachu canguichij. Paipaj shutipimi jurana canguichij. 21 Paitami alabana canguichij. Paica cancunapaj Diosmi, cancuna ricushca shinaca cancunamantami cai jatun, mancharina cosascunata rurashca. 22 Cancunapaj ñaupa yayacunaca Egipto llajtamanca 70 gentecunallami uriyarcacuna. Pero cunanca cancunapaj Jehová Diosca jahua cielopi tiyaj estrellacunata shinami cancunataca yallitaj mirachishca.
11 Cancunapaj Jehová Diosta cꞌuyaichij. Paipaj leycunata, pai imallata rurachun nishcacunata, paipaj mandamientocunatapish pajtachichij. 2 Cancunaca allimi yachanguichij. Ñucaca cancunatami nicuni, mana cancunapaj huahuacunata nicunichu. Paicunaca cancunapaj Jehová Dios disciplinashcataca* mana yachashcacunachu, mana ricushcacunachu. Pai jatun cashcatapish, paipaj poderyuj maquitapish, paipaj poderyuj rigratapish mana ricushcacunachu. 3 Paipaj milagrocunatapish* mana ricushcacunachu. Egipto llajtata mandaj rey faraonta imata rurashcata, tucui paipaj llajtata imata rurashcatapish mana ricushcacunachu. 4 Shinallataj Egipto llajta soldadocunata imata rurashcata, faraonpaj caballocunata imata rurashcata, faraonpaj macanacuna carretacunata imata rurashcatapish mana ricushcacunachu. Cancunata llaquichingapaj caticujpimi chai carretacunataca Puca mama cucha millpurca. Chashnami Jehová Diosca paicunataca huiñaipaj tucuchirca. 5 Cancunapaj huahuacunaca caiman chayamungacama chaquishca pambapi cancunamanta* Dios imata rurashcataca mana ricushcacunachu. 6 Datanta, Abiramta imata rurashcatapish mana ricushcacunachu. Chai ishqui runacunaca Rubenpaj huahua huahuacunamanta caj Eliabpaj churicunami carca. Chai runacunataca tucui israelitacunapaj ñaupajpimi allpa pascarishpa millpurca. Paicunatapish, paicunapaj huasipi cajcunatapish, paicunapaj carpa huasicunatapish, paicunata tucui catijcunatapishmi millpurca. 7 Shinapish cancunaca mancharina cosascunata Jehová Dios rurajtami cancunapaj ñahuicunahuantaj ricurcanguichij.
8 Sinchi runacuna tucungapaj, cancuna japigrishca allpaman pasangapajca cunan ñuca cushca tucui mandamientocunata cazuichij. 9 Cancunapaj ñaupa yayacunaman, paicunapaj huahua huahuacunaman Jehová Dios cushami nishpa jurashca allpapi achca tiempota causangapajpish cazuichij. Chai allpapica achca leche, achca mielmi tiyan.
10 Cancuna japigrishca allpaca cancuna llujshishca Egipto llajta shinaca mana canchu. Chaipica cancunaca muyuta tarpushpami shuj huertapi shina yacutaca chaquihuan jichaj carcanguichij.* 11 Cancuna japigrishca allpapica urcucunapish, pambacunapishmi tiyan. Chai allpapica jahua cielomantami tamya urman. 12 Chai allpataca cancunapaj Jehová Diosmi cuidacun. Cancunapaj Jehová Diosca chai allpataca huata callarimanta huata tucuricamami siempre ricuracun.
13 Cunan ñuca cushca mandamientocunata cancuna tucuipi cazujpi, cancunapaj Jehová Diosta cꞌuyajpi, paita tucui shunguhuan, tucui almahuan* sirvijpica 14 ñucaca* tamyachina punllacunapimi cancunapaj allpapica tamyachisha. Punta tamyatapish, qꞌuipa tamyatapishmi cachasha. Chaimi cancunapaj granocunata tandanguichij. Llullu vinotapish, aceitetapishmi charinguichij. 15 Cancunapaj animalcunapajpish allpacunapimi qꞌuihuata huiñachisha. Cancunaca huijsa pajtatami micunguichij. 16 Shujtaj dioscunata adorangapaj, chaicunapaj ñaupajpi cunguringapaj cancunapaj shungu pandachichunca amataj saquinguichijchu. 17 Mana chashna rurajpica Jehová Diosca cancunahuanmi achcata pꞌiñaringa. Chaimantami jahua cielomanta tamyata ña mana cachanga, allpapipish ima grano mana pꞌucunga. Cancunaca Jehová Dios cugrishca alli allpapica ratomi huañunguichij.
18 Cai ñuca* shimicunataca cancunapaj shungupi, cancunapaj yuyaipi huaquichichij. Chaicunata yuyaringapajca cancunapaj maquipi huatanguichij. Cancunapaj frentepipish huatashca cinta shinami cana can. 19 Cai shimicunataca huasipi cashpapish, ñanta puricushpapish, dormij siriricushpapish, jataricushpapish cancunapaj huahuacunaman yachachichij. 20 Cai shimicunataca cancunapaj huasi pungu caspicunapi, cancunapaj llajtacuna pungucunapi quillcaichij. 21 Chashnami cancunapish, cancunapaj huahuacunapish cancunapaj ñaupa yayacunaman Jehová Dios cushami nishpa jurashca allpapica achca tiempota causanguichij. Allpa jahuapi caj cielo tiyashca horascamami chaipica causanguichij.
22 Cunan ñuca cushca cai mandamientota tucuipi cazushpa chaicunata pajtachijpi, cancunapaj Jehová Diosta cꞌuyajpi, paipaj tucui ñancunapi purijpi, paimanta mana caruyajpica 23 Jehová Diosca cancunapaj ñaupajmantami tucui cai llajtacunata llujshichishpa cachanga. Chaimi cancunaca cancunatapish yalli jatun llajtacunata, cancunatapish yalli achca gentecuna causan llajtacunata japinguichij. 24 Maipimi cancunapaj chaquita churanguichij chaica cancunapajmi canga. Cancunapaj llajta lindecunaca chaquishca pambamantaca Libanocamami canga. Éufrates jatun yacumantaca inti huashicun ladoman caj mama cuchacamami* canga. 25 Cancunahuanca pi mana macanacui tucungachu. Cancunapaj Jehová Diosca pai nishca shinami chai llajta gentecunataca manchachinga, chujchuchinga.
26 Ricuichij, cancunaca bendiciashca canatapish, maldicishca canatapishmi agllai tucunguichij. 27 Cunan ñuca cushca cancunapaj Jehová Diospaj mandamientocunata cazushpaca bendiciashcami canguichij. 28 Pero cancunapaj Jehová Diospaj mandamientocunata mana cazushpa, cunan ñuca mandashca ñanmanta caruyashpa, mana rijsishca dioscunata adorashpaca maldicishcami canguichij.
29 Cancuna chasquigrishca allpaman cancunapaj Jehová Dios pushajpica Guerizim urcupica bendiciashca cana cashcata huillanguichij. Cutin Ebal urcupica maldicishca cana cashcata huillanguichij. 30 ¿Manachu chai urcucunaca Jordán jatun yacu caishuj ladoman, inti huashicun ladoman, Arabapi causaj cananeocunapaj allpapi, Guilgal chꞌimbapurapi, Morepi tiyaj jatun yuracuna cꞌuchullapi can? 31 Cancunapaj Jehová Dios cugrishca allpata japingapajmi Jordán jatun yacuta pasagringuichij. Chai allpata japishpa, chaipi causacushpaca 32 cunan ñuca cushca leycunata, imallata rurachun nishcacunatami alli pajtachina canguichij.
12 Cancunapaj ñaupa yayacunapaj Jehová Dios cugrishca allpapi causacushca tucui punllacunapica cai leycunata, imallata rurachun nishcacunatami alli pajtachina canguichij. 2 Cancuna japigrishca llajtacunapica paicunapaj dioscunata adorashca lugarcunatami libri chingachina canguichij. Jatun urcucuna jahuapi cajpipish, lomacuna jahuapi cajpipish, pꞌangasapa yuracuna ucupi cajpipish librimi tucuchina canguichij. 3 Paicunapaj altarcunataca tucuchinami canguichij. Paicunapaj adorana pilarcunataca ñutunami canguichij. Paicunapaj adorana postecunataca ninapimi rupachina canguichij. Paicunapaj rurashcalla dioscunatapish urmachinami canguichij. Chashnami paicunapaj dioscunapaj shuticunataca chai lugarmanta anchuchinguichij.
4 Paicuna paicunapaj dioscunata adoraj shinaca cancunapaj Jehová Diostaca ama adoraichijchu. 5 Ashtahuanpish cancunapaj Jehová Dios paipaj shutita jatunyachingapaj agllashca lugarman richij. Tucui cancunapaj familiacunamanta pai maipi causanata agllashca lugarman rishpa chaipi paita adoraichij. 6 Chaimanmi cancunapaj rupachishca ofrendacunata, cancunapaj sacrificiocunata, cancunapaj diezmocunata,* cancunapaj shujtaj ofrendacunata, Diosman cusha nishca ofrendacunata, shungumanta cushca ofrendacunata, cancunapaj huagracunamanta punta huacharishcacunata, cancunapaj ovejacunamanta punta huacharishcacunatapish apana canguichij. 7 Chaipimi cancunapish, cancunapaj huasicunapi cajcunapish cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpi micunguichij. Cancuna tucui imallata rurashcamantami cushicunguichij. Cancunataca cancunapaj Jehová Diosmi bendiciashca.
8 Cunan caipi ñucanchij imata ruracushcataca ama ruranguichijchu. Caipica cada unomi paicunapaj ima alli ricurishcallata ruracuncuna. 9 Cancunaca maipi samarina lugarmanpish, cancunapaj Jehová Dios cugrishca herencia allpamanpish manaraj yaicushcanguichijchu. 10 Jordán jatun yacuta cancuna pasashpa cancunapaj Jehová Dios cugrishca herencia allpapi causacujpica paica tucui cancunapaj contracunamantami cuidanga. Chaimi cancunaca tranquilo causanguichij. 11 Tucui ñuca imata mandashcataca cancunapaj Jehová Dios paipaj shutita jatunyachingapaj agllashca lugarmanmi apana canguichij. Cancunapaj rupachishca ofrendacunata, cancunapaj sacrificiocunata, cancunapaj diezmocunata, cancunapaj shujtaj ofrendacunata, Jehová Diosman cusha nishca tucui ofrendacunatami apana canguichij. 12 Cancunaca Jehová Diospaj ñaupajpimi cushicunguichij. Cancunapish, cancunapaj churicunapish, cancunapaj ushushicunapish, cancunapaj esclavocunapish, cancunapaj esclavacunapish, cancunapaj llajtacunapi causaj levitacunapishmi cushicunguichij. Levitacunaca cancunahuanca ima herenciata mana japishcacunachu. 13 Cancunapaj rupachishca ofrendacunataca cancuna munashca shujtaj lugarpica ama cunguichijchu. 14 Cancunapaj rupachishca ofrendacunataca cancunapuramanta shuj familiapaj allpapi, Jehová Dios agllashca lugarllapimi cuna canguichij. Chaipimi tucui ñuca imalla nicushcataca rurana canguichij.
15 Ima hora aichata micusha nishpaca shuj animalta huañuchishpami aichataca micui tucunguichij. Cancunapaj Jehová Dios bendiciashca shinami cancunapaj tucui llajtacunapi chaitaca rurai tucunguichij. Mapa caj runapish, chuya caj runapish gacelata micuj shina, tarugata micuj shinami micui tucuncuna. 16 Pero yahuartaca amataj micunguichijchu. Chaitaca yacuta shinami pambapi tallina canguichij. 17 Cancunapaj llajtacunapica granocunatapish, llullu vinotapish, aceitetapish cada chungamanta shujta chꞌicanyachishcataca mana micui tucunguichijchu. Shinallataj cancunapaj huagracunamanta punta huacharishcacunatapish, cancunapaj ovejacunamanta punta huacharishcacunatapish, Diosman cusha nishca ofrendacunamanta ima ofrendatapish, shungumanta cushca ofrendacunatapish, shujtaj ofrendacunatapish mana micui tucunguichijchu. 18 Ashtahuanpish chaicunataca cancunapaj Jehová Dios agllashca lugarpimi cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpi micuna canguichij. Cancunapish, cancunapaj churicunapish, cancunapaj ushushicunapish, cancunapaj esclavocunapish, cancunapaj esclavacunapish, cancunapaj llajtapi causaj levitacunapishmi chaipi micuna canguichij. Tucui cancuna imata rurashcamantami Jehová Diospaj ñaupajpi cushicuna canguichij. 19 Cancunapaj allpapi causashcacamaca ñataj levitacunata cungaringuichijman.
20 Cancunapaj Jehová Dios pai ari nishca shina cancunapaj allpata mirachijpi, chai allpapi causacushpa ima hora aichata micusha nishpaca aichataca micui tucunguichijllami. 21 Cancunapaj Jehová Dios paipaj shutita jatunyachingapaj agllashca lugar carupi cajpica, ñuca mandashca shinami Jehová Dios cushca animaltaca huagrata cashpa, ovejata cashpa huañuchi tucunguichij. Chai animalcunataca cancunapaj llajtacunapimi ima hora micusha nishpaca micunalla canguichij. 22 Gacelata micuj shina, tarugata micuj shinami micui tucunguichij. Mapa caj runapish, chuya caj runapish micui tucunllami. 23 Shinapish yahuartaca amataj micunguichijchu. Causaica yahuarpimi can. Chaimanta yahuarhuan caj aichataca amataj micunguichijchu. 24 Yahuartaca ama micunguichijchu. Ashtahuanpish yacuta shinami pambapi tallina canguichij. 25 Cancunapish, cancunapaj huahuacunapish alli causangapajca yahuartaca ama micunguichijchu. Cancunaca Jehová Diospaj ñaupajpi ima alli cashcatami ruracunguichij. 26 Jehová Dios agllashca lugarman rishpaca cancuna cuna cashca, Diospajlla chꞌicanyachishca cosascunallata apanguichij. Diosman cusha nishca ofrendacunatapish apanguichij. 27 Chaipimi cancunapaj rupachishca ofrendacunataca aichatapish, yahuartapish cancunapaj Jehová Diospaj altarpi cuna canguichij. Cancunapaj sacrificiocunata shina cushca animalcunapaj yahuartaca cancunapaj Jehová Diospaj altar cꞌuchupimi tallina canguichij. Pero aichataca micui tucunguichijmi.
28 Ñuca imalla mandacushcataca tucuita cazuichij. Chashnami cancunapish, cancunapaj huahuacunapish siempre alli causanguichij. Cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpica ima alli cashcatami ruracunguichij.
29 Jehová Diosca cancuna japigrishca llajtacunapi causaj gentecunatami tucuchinga. Cancunaca paicunapaj allpapimi causanguichij. 30 Pero chai gentecunata cancunapaj ñaupajpi Dios tucuchishca qꞌuipaca paicuna urmashca trampapi ama urmangapaj cuidaringuichij. Paicunapaj dioscunamantaca: ‘¿Cai llajtacunamanta gentecunaca ima shinashi paicunapaj dioscunataca sirvijcuna carca? Ñucanchijpish chashnallataj rurashun’ ama ninguichijchu. 31 Cancunapaj Jehová Diostaca ama chashna sirvinguichijchu. Chai llajtacunamanta gentecunaca paicunapaj dioscunata sirvingapajca Jehová Dios pꞌiñashca tucui millanana cosascunatami rurancuna. Paicunapaj churicunatapish, ushushicunatapishmi paicunapaj dioscunaman cungapaj ninapi rupachincuna. 32 Tucui ñuca imata mandacushcata rurangapaj alli ricuraichij. Chaicunamantaca imata mana mirachinachu canguichij, imata mana anchuchinachu canguichij.
13 Cancunapurapi shuj profeta ricurishpa ima tucuna señalta ricuchijpi o shamuj punllacunapi ima tucunata huillajpi o maijan runapish shamuj punllacunapi ima tucunata muscuicunapi ricushpa huillajpi, 2 pai nishca señal pajtarijpi o shamuj punllacunapi ima tucunata huillashca pajtarijpica paica cancunataca ‘Shujtaj dioscunata catishunchij, paicunata sirvishunchij’ ningami. Chai dioscunataca cancunaca mana rijsishcanguichijchu. 3 Chai profeta nishca shimicunatapish, muscuj runa nishca shimicunatapish ama uyanguichijchu. Cancunapaj Jehová Diosca cancunataca pruebapimi churacun. Jehová Diosca paita tucui shunguhuan, tucui almahuan* cꞌuyashcata yachangapajmi chaita ruracun. 4 Cancunapaj Jehová Diostami catina canguichij, paitami manchana canguichij, paipaj mandamientocunatami cazuna canguichij, pai nishcatapishmi uyana canguichij. Paitami sirvina canguichij, paimantaca mana caruyanachu canguichij. 5 Pero chai profeta o chai muscuj runaca huañunami can. Paica cancunapaj Jehová Diospaj contra tucuchunmi cancunataca pandachishca. (Diosca Egipto llajtamantami cancunataca llujshichirca. Esclavocuna cashca allpamantami quishpichirca). Chai runaca cancunapaj Jehová Dios mandashca ñanmanta caruyachunmi chashna pandachishca. Chaimantami cancunapuramantaca tucui mana allicunata anchuchina canguichij.
6 Cambaj huauqui, cambaj churi, cambaj ushushi, cambaj cꞌuyashca huarmi o cambaj alli amigo canta inquitashpa pacalla ‘Jacu, shujtaj dioscunata sirvishun’ ningachari. Chai dioscunataca canpish, cambaj ñaupa yayacunapish mana rijsishcanguichijchu. 7 Cambaj muyundij llajtacunapi tiyaj dioscunataca cꞌuchullapi cajpipish o carupi cajpipish, llajta shuj ladomanta caishuj ladocama cajpipish mana rijsishcanguichijchu. 8 Shinapish canta inquitachunca ama saquinguichu, pai imata nishcatapish ama uyanguichu. Paimantaca ama llaquiringuichu, paita llaquishcatapish ama ricuchinguichu, paitaca ama pacanguichu. 9 Chaipaj randica paitaca huañuchinatajmi cangui. Canmi rumicunahuan punta shitana cangui, chai qꞌuipami tucui pueblo chai runataca rumicunahuan shitanga. 10 Egipto llajtapica esclavomi carcangui. Chai llajtamanta canta llujshichij Jehová Diosmanta caruyachinata yuyashcamantami chai runataca huañungacama rumicunahuan shitana cangui. 11 Chashna rurajpimi chaitaca tucui israelitacuna yachaj chayangacuna, chaimi paicunaca manchangacuna. Cancunapurapica cutinca chashna yallitaj millaitaca mana rurangacunachu.
12 Cancuna causachun Jehová Dios cushca llajtacunamanta shuj llajtapica cashna nishcatachari uyanguichij: 13 ‘Paicunapaj llajtapi causaj gentecunata pandachingapajmi cancunapurapica imapajpish mana vali runacuna ricurishca. Paicunaca: “Jacuchij, shujtaj dioscunata sirvishunchij” nicuncunami. Chai dioscunataca cancunaca mana rijsishcanguichijchu’ nishcatachari uyanguichij. 14 Chaitaca allimi tapuna canguichij, allimi yachaj chayana canguichij. Cancunapurapi chashna millanana ruraicuna ciertotaj tiyajpica 15 chai llajtapi causaj gentecunataca espadahuanmi huañuchina canguichij. Chai llajtapi tucui imalla tiyashcataca animalcunandijmi espadahuan tucuchina canguichij. 16 Chai qꞌuipaca tucui quichushca cosascunatami plaza chaupipi tandachina canguichij. Shinapish chai llajtataca rupachinami canguichij. Cutin tucui quichushca cosascunataca cancunapaj Jehová Diosmanmi rupachishca ofrendata shina cuna canguichij. Chai llajtaca huiñaipajmi rumi montonlla saquiringa. Cutinca mana shayachishcachu canga. 17 Tucuchishca canapaj chꞌicanyachishca cosascunamantaca ama imata japinguichijchu. Chashnami Jehová Diosca yallitaj pꞌiñarishca canata saquinga. Ashtahuanpish paica cancunata llaquishcatami ricuchinga. Cancunapaj ñaupa yayacunaman jurashca shinallatajmi cancunataca mirachinga. 18 Cancunapaj Jehová Diostami cazuna* canguichij. Cunan ñuca cushca paipaj mandamientocunata pajtachishpami paita cazuna canguichij. Chashnami cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpi ima alli cashcallata ruranguichij.
14 Cancunaca cancunapaj Jehová Diospaj huahuacunami canguichij. Shuj huañushca runamantaca cancunapaj cuerpotaca ama cuchurichijchu, cancunapaj frentetapish ama rasurarichijchu.* 2 Cancunaca cancunapaj Jehová Diospaj jucha illaj pueblomi canguichij. Jehová Diosca cai allpapi tiyaj tucui pueblocunamantami cancunataca paipaj pueblo cachun agllashca. Cancunaca paipajca yalli valishca pueblomi canguichij.
3 Dios millanayachishcataca ama imata micunguichijchu. 4 Cancunaca cai animalcunatami micui tucunguichij: huagrata, ovejata, chivota, 5 tarugata, gacelata, corzo nishcata, urcu chivota, antílope nishcata, sacha ovejata, urcu ovejatapishmi micui tucunguichij. 6 Ishquipi chaupishca silluta charij, tigrachishpa cashtuj animalcunamantaca maijantapish micui tucunguichijmi. 7 Pero tigrachishpa cashtuj animalcunamanta o ishquipi chaupishca silluta charij animalcunamantaca caicunatami mana micuna canguichij: camellota, liebreta, damán nishcatapish mana micunachu canguichij. Chai animalcunaca tigrachishpa cashtuj cashpapish ishquipi chaupishca sillutaca mana charincunachu. Chai animalcunaca cancunapajca mapami can. 8 Cuchitapish mana micunachu canguichij. Cuchica ishquipi chaupishca silluta charishpapish mana tigrachishpa cashtunchu. Chai animalca cancunapajca mapami can. Chai animalcunapaj aichataca ama micunguichijchu. Chai huañushca animalcunapaj cuerpotapish ama tuparinguichijchu.
9 Yacupi causaj animalcunamantaca aletacunata charijcunata, escamacunata charijcunatami micui tucunguichij. 10 Pero aletacunata mana charijcunata, escamacunata mana charijcunataca ama micunguichijchu. Chai animalcunaca cancunapajca mapami can.
11 Alasyuj animalcunamantaca chuya cajcunatami micui tucunguichij. 12 Pero cai animalcunataca ama micunguichijchu: aguilata, pescadota micuj aguilata, yana buitreta, 13 milano realta, yana milanota, tucui laya milanota, 14 tucui laya cuervota, 15 avestruzta, lechuzata,* gaviotata, tucui laya halconta, 16 mochuelota, búho chicota, cisneta, 17 pelicanota, buitreta, cuervo marinota, 18 cigüeñata, tucui laya garzata, abubillata, murcielagotapish ama micunguichijchu. 19 Allpapi achcapura causaj alasyuj animalcunapish cancunapajca mapami can. Chai animalcunataca ama micunguichijchu. 20 Jahuata volaj chuya animalcunamantaca maijantapish micui tucunguichijmi.
21 Huañushca animalta japishcataca ama micunguichu. Chaitaca shujtaj llajtamanta shamushca runamanmi cui tucungui. Paimi chai animaltaca micui tucun. Mana cashpaca shujtaj llajtamanta runamanmi cꞌatui tucungui. Canca cambaj Jehová Diospaj jucha illaj pueblomi cangui.
Huahua chivotaca paipaj mamapaj lechepica ama tꞌimbuchinguichu.
22 Cancunapaj chagrapi pꞌucushcataca cada chungamanta shujtami* cada huata cunataj canguichij. 23 Cancunapaj granocunatapish, llullu vinotapish, aceitetapish cada chungamanta shujta micunguichij. Shinallataj cancunapaj huagracunamanta punta huacharishcata, cancunapaj ovejacunamanta punta huacharishcata micunguichij. Chaicunataca cancunapaj Jehová Dios paipaj shutita jatunyachingapaj agllashca lugarpi, paipaj ñaupajpi micunguichij. Chashnami cancunapaj Jehová Diosta siempre manchana cashcata yachanguichij.
24 Jehová Diosmi cancunataca bendicianga. Cancunapaj Jehová Dios paipaj shutita jatunyachingapaj agllashca lugarman rina yallitaj carupi cajpi, chai cosascunata chai lugarman mana apai tucushpaca 25 cullquihuanmi cambiai tucunguichij. Chai cullquihuanmi cancunapaj Jehová Dios agllashca lugarman ri tucunguichij. 26 Chai cullquihuanca cancuna imata munashcatami randi tucunguichij: vacacunata, ovejacunata, chivocunata, vinota, shujtaj laya tragocunata o ima shujtaj cosascunatapishmi randi tucunguichij. Chai agllashca lugarpimi cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpi chaicunata micushpa cancunapish, cancunapaj huasipi cajcunapish cushicunguichij. 27 Cancunapaj llajtacunapi causaj levitacunataca ama cungaringuichijchu. Paicunaca cancunahuanca ima herenciata mana chasquishcacunachu.
28 Cada quimsa huatami chai huatapi pꞌucushcataca cada chungamanta shujta apamuna canguichij. Chaicunataca cancunapaj llajtacunapimi huaquichina canguichij. 29 Chashna rurajpimi cancunahuan ima herenciata mana chasquij levitacunapish, shujtaj llajtamanta shamushca runacunapish, yaya illaj huahuacunapish, viuda huarmicunapish shamushpa huijsa pajtata micungacuna. Chaimi cancunapaj Jehová Diosca cancuna tucui imata rurashcapi bendicianga.
15 Cancunaca cada canchis huatami dibicunamanta cacharichina canguichij.* 2 Caitami rurana canguichij. Cada mañachij runami paipaj prójimo dibishcamanta cacharichina can. Paipaj projimotapish, paipaj huauquitapish dibita pagachunca mana obliganachu can. Chai huataca Jehová Dios mandashcamantami dibicunamanta cacharichina huata cashcata huillashca canga. 3 Shujtaj llajtamanta runallatami dibita pagachunca obligai tucunguichij. Pero cancunapaj huauquitaca imata dibishca cajpipish mana cobranachu canguichij. 4 Chashnapish cancunapurapica pobre runaca mana tiyanachu can. Cancunapaj Jehová Dios herenciata shina cushca allpapica Jehová Diosca cancunataca seguromi bendicianga. 5 Pero cancunapaj Jehová Dios nishcata tucuipi cazujpi, cunan ñuca cushca cai mandamientocunata tucuipi cazujpimi bendicianga. 6 Cancunapaj Jehová Diosca pai nishca shinami cancunataca bendicianga. Shujtaj llajtacunaman imata mañanataca mana minishtinguichijchu, cancunami shujtaj llajtacunamanca mañachinguichij. Shujtaj llajtacunaca cancunataca mana mandangachu, cancunami shujtaj llajtacunataca mandanguichij.
7 Cancunapaj Jehová Dios cugrishca allpapi saquirij shuj llajtapi cancunapaj huauquicunamanta maijanpish pobre saquirijpica ama rumi shungu tucunguichijchu. Cancunapaj pobre huauquihuanca ama mitsa canguichijchu. 8 Ashtahuanpish shungumantami cuna canguichij. Pai imata minishtijpi o imata mana charijpica cunatajmi canguichij. 9 Cancunapaj shungupica: ‘Séptimo huataca ñami cꞌuchuyamucun. Chai huataca dibicunamanta cacharichina huatami’ nishpa ñataj chai mana alli yuyaita charinguichijman. Ñataj cancunapaj huauquita shungumanta ayudanata saquishpa imata mana cunguichijman. Jehová Diosman cancunamanta pai quejarijpica cancunaca shuj juchamantami culpayuj tucunguichij. 10 Cancunaca mana mitsacunachu cana canguichij. Ashtahuanpish shungumantami cuna canguichij. Chashna rurajpimi cancunapaj Jehová Diosca cancunapaj tucui trabajocunapi, cancuna tucui imata rurashcapi bendicianga. 11 Allpa pachapica siempremi pobrecuna tiyanga. Chaimantami cancunataca: ‘Cancunapaj allpapi cancunapaj huauqui llaquita apacujpi, pai pobre cajpica mana mitsashpami shungumanta cuna canguichij’ nishpa mandacuni.
12 Cancuna shuj hebreo huauquita o shuj hebrea panita randishca cashpa, sujta huatacunata pai sirvishca cajpica séptimo huatapica paitaca cacharichinami canguichij. 13 Paita cacharichishpaca chushajlla maqui richunca ama saquinguichijchu. 14 Cancunapaj ovejacunamanta, cancunapaj granocunamanta, cancunapaj aceitemanta, cancunapaj vinomantapishmi imallatapish paimanca shungumanta cuna canguichij. Cancunapaj Jehová Dios cancunata bendiciashca shinallatajmi paimanpish cuna canguichij. 15 Yuyarichij, cancunaca Egipto llajtapimi esclavocuna carcanguichij. Chai llajtamantami cancunapaj Jehová Diosca cancunata quishpichirca. Chaimantami cunanca caita mandacuni.
16 Pero chai esclavo cancunatapish, cancunapaj huasipi cajcunatapish cꞌuyashpa, cancunata cushilla sirvishpa ‘¡Ñucaca mana risha ninichu!’ nijpica, 17 pungupi churashpa shuj punzonta japishpa paipaj rinrinta jutcunguichij. Chashnami chai runaca tucui paipaj causaipi cancunapaj esclavo tucunga. Cancunapaj esclavatapish chashnallataj ruranguichij. 18 Cancunapaj esclavota cacharichishpaca ama pirdicushcata yuyanguichijchu. Paica sujta huatacunata sirvishpaca cullqui jahua trabajaj runatapish yallimi ishqui cutinhuan sirvishca. Cancunapaj Jehová Diosca tucui imata rurashcapimi cancunata bendiciashca.
19 Cancunapaj huagracunamanta punta huacharishcacunatapish, cancunapaj ovejacunamanta punta huacharishcacunatapish cancunapaj Jehová Diospajmi chꞌicanyachina canguichij. Cancunapaj huagracunamanta punta huacharishcacunahuanca ima trabajota ama ruranguichijchu. Cancunapaj ovejacunamanta punta huacharishcacunatapish ama rutunguichijchu. 20 Chai animalcunataca cancunapish, cancunapaj huasipi cajcunapish Jehová Dios agllashca lugarpimi cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpi cada huata micuna canguichij. 21 Pero chai animal mana sano cajpica cancunapaj Jehová Diosmanca mana cunachu canguichij. Cojo cajpi, mana ricuj cajpi o ima shujtaj ungüita charijpica mana cunachu canguichij. 22 Chai animaltaca cancunapaj llajtacunapimi micuna canguichij. Chuya caj runacunapish, mapa caj runacunapish gacelata micuj shina, tarugata micuj shinami micui tucuncuna. 23 Pero yahuartaca amataj micunguichijchu. Chaitaca yacuta shinami pambapi tallina canguichij.
16 Abib* quilla ima hora callarijta ricushpa cancunapaj Jehová Diospaj Pascua fiestata ruraichij. Cancunapaj Jehová Diosca abib quillapimi Egipto llajtamanta cancunataca tuta llujshichirca. 2 Pascua fiestapaj ofrendata Jehová Diosman cushpaca shuj ovejata, shuj chivota, shuj huagratami huañuchina canguichij. Chai animaltaca Jehová Dios paipaj shutita jatunyachingapaj agllashca lugarpimi huañuchina canguichij. 3 Chaitaca levadura illaj tandahuan micunguichij. Egipto llajtamantaca utca utcami llujshircanguichij. Chaimantami canchis punllacunata levadura illaj tandallata micuna canguichij. Chaita rurashpaca llaquita apashcatami yuyaringuichij. Cancuna causashcacamaca Egipto llajtamanta ima punlla llujshishcata yuyaringapajmi chaita rurana canguichij. 4 Canchis punllacunatami cancunapaj tucui llajtapica pꞌunguillishca masaca mana tiyana can. Primer punllapi chishi ladoman huañuchishca animalpaj aichaca cayandij tutamantacamaca mana ima sobranachu can. 5 Pascua fiestapaj cushca animaltaca cancunapaj Jehová Dios cugrishca llajtacunapica mana maijan llajtapipish huañuchinallachu canguichij. 6 Ashtahuanpish cancunapaj Jehová Dios paipaj shutita jatunyachingapaj agllashca lugarpimi huañuchina canguichij. Pascua fiestapaj cushca animaltaca chishi ladomi inti huashicunca huañuchina canguichij. Egipto llajtamanta llujshishca punlla pajtajpimi huañuchina canguichij. 7 Chai animalpaj aichataca yanushpa cancunapaj Jehová Dios agllashca lugarpi micuichij. Cayandij tutamantaca cancunapaj carpa huasicunamanmi tigrai tucunguichij. 8 Sujta punllacunatami levadura illaj tandata micuna canguichij. Cutin séptimo punllaca Jehová Diosta adorangapajmi shuj jatun tandanacuita rurana canguichij. Chai punllaca ima trabajotaca mana ruranachu canguichij.
9 Canchis semanacunatami yupana canguichij. Cancunapaj chagracunapi granocunata hoceshuan punta cutin cuchui punllamantami canchis semanacunata yupai callarina canguichij. 10 Chai qꞌuipaca cancunapaj Jehová Diospajmi Semana nishca fiestata rurana canguichij. Chai fiestapajca cancunapaj Jehová Dios bendiciashca shinami shuj ofrendata shungumanta cuna canguichij. 11 Cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpimi cushicuna canguichij. Cancunapish, cancunapaj churicunapish, cancunapaj ushushicunapish, cancunapaj esclavocunapish, cancunapaj esclavacunapish, cancunapaj llajtapi causaj levitacunapish, shujtaj llajtamanta shamushca runacunapish, yaya illaj huahuacunapish, cancunapurapi causaj viuda huarmicunapishmi cushicuna canguichij. Cancunapaj Jehová Dios paipaj shutita jatunyachingapaj agllashca lugarpimi cushicuna canguichij. 12 Yuyarichij, cancunaca Egipto llajtapimi esclavocuna carcanguichij. Chaimanta cai leycunata cazuichij, chaicunata pajtachichij.
13 Cancunapaj trillana pambamanta granocunata tandashca qꞌuipa, aceitunata saruna jutcumanta aceiteta tandashca qꞌuipa, uvata saruna jutcumanta vinotapish tandashca qꞌuipaca canchis punllacunatami Chuglla huasicunata rurana fiestata* rurana canguichij. 14 Cancunapaj fiestata rurashpaca cushicuichij. Cancunapish, cancunapaj churicunapish, cancunapaj ushushicunapish, cancunapaj esclavocunapish, cancunapaj esclavacunapish, levitacunapish, shujtaj llajtamanta shamushca runacunapish, yaya illaj huahuacunapish, cancunapaj llajtacunapi causaj viuda huarmicunapish cushicuichij. 15 Canchis punllacunatami cancunapaj Jehová Diospajca fiestata rurana canguichij. Chai fiestataca Jehová Dios agllashca lugarpimi rurana canguichij. Cancunapaj Jehová Diosca tucui cancunapaj cosechacunapi, tucui cancuna imata rurashcapimi bendicianga. Chaimi cancunaca yallitaj cushilla canguichij.
16 Cancunapuramanta tucui cꞌaricunami huatapica quimsa cutin Jehová Diospaj ñaupajpi, pai agllashca lugarpi ricurina canguichij. Levadura illaj tandata micuna fiestapi, Semana nishca fiestapi, Chuglla huasicunata rurana fiestapipishmi ricurina canguichij. Jehová Diospaj ñaupajpica maijanpish chushaj maquillaca mana ricurinachu canguichij. 17 Cancunapaj Jehová Diosca achcatami bendiciashca. Chaimantami cada uno achcata cuna canguichij.
18 Cancunapaj Jehová Dios cugrishca tucui llajtacunapica cada familiapajmi juezcunata, pushajcunata nombrana canguichij. Paicunami israelitacunataca cashcata rurashpa juzgana can. 19 Cashcata ruranataca ama saquinguichijchu. Ñahuita ricushpallaca ama juzganguichijchu, camaricunatapish ama chasquinguichijchu. Chai camaricunaca yachaj runatapishmi pandachi tucun, cashcata ruraj runa imata decidishcatapishmi cambiachi tucun. 20 Cancunapaj Jehová Dios cugrishca allpapi causashpa catingapaj, chai allpata japingapajca cashcata rurana ñanllatami catina canguichij.
21 Cancunapaj Jehová Diospaj rurashca altar cꞌuchupica adorana poste* shina cachunca ima yurata ama tarpunguichijchu.
22 Adorana pilartapish ama shayachinguichijchu. Chaitaca cancunapaj Jehová Diosca pꞌiñanmi.
17 Cancunapaj Jehová Diosmanca shuj toro o shuj oveja ungushca cajpi o paipaj cuerpopi ima mana alli cajpica mana cunachu canguichij. Chaitaca cancunapaj Jehová Diosca millanayachinmi.
2 Cancunapaj Jehová Dios cugrishca maijan llajtacunapi cancunapuramanta shuj cꞌarichari o shuj huarmichari cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpi ima mana alli cashcata ruranga, Dioshuan ari ninacushcatapish mana pajtachinga, 3 shujtaj dioscunata adorangapaj caruyashpa chai dioscunapaj ñaupajpi cunguringa o intipaj ñaupajpi, lunapaj ñaupajpi, jahua pachapi tucui imalla tiyashcacunapaj* ñaupajpi cunguringa. Chaita rurachunca ñucaca mana mandashcanichu. 4 Chashna tucushcata huillajpi o chashna tucushcata uyashpaca allimi tapuna canguichij. Israel llajtapi chai millanana ruraicuna ciertotaj tiyajpica 5 mana allita ruraj cꞌarita o huarmitaca cancunapaj llajta pungucunamanmi llujshichina canguichij. Chai cꞌarita o chai huarmitaca rumicunahuan shitashpami huañuchina canguichij. 6 Shuj runataca ishqui o quimsa testigocuna huillajllapimi huañuchina canguichij. Pero shujlla testigo huillajpica mana huañuchinachu canguichij. 7 Chai runata huañuchingapajca testigocunami puntaca rumicunahuan shitana can. Chai qꞌuipami tucui pueblo rumicunahuan shitana can. Cancunapuramantaca tucui mana allicunatami anchuchina canguichij.
8 Cancunapaj llajtacunamanta shuj llajtapi juzgangapaj yallitaj jatun problema ricurijpica cancunapaj Jehová Dios agllashca lugarmanmi rina canguichij. Huañuchishca cajpi, demandashca cajpi, macashca cajpi o ima shujtaj problema cajpipish chaimanmi rina canguichij. 9 Levitacunapuramanta sacerdotecunapajman, chai punllacunapi sirvicuj juezpajman ringuichij. Chai problemacunamantaca paicunata tapunguichij, paicunami imata decidishcata huillangacuna. 10 Chai qꞌuipaca Jehová Dios agllashca lugarpimi paicuna imata decidishcata huillashca shina rurana canguichij. Paicuna tucui imalla mandashcatami alli pajtachina canguichij. 11 Paicuna leypi ima nishcata ricuchishca shina, imata decidishcata huillashca shinami rurana canguichij. Paicuna imata decidishcata huillajpica tucuitami pajtachina canguichij. Alli ladomanpish, lluqui ladomanpish mana anchurinachu canguichij. 12 Shuj runa jatun tucushpa jueztapish, Jehová Diosta sirvicuj sacerdotetapish mana uyashpaca huañunami can. Israel llajtamantaca tucui mana allicunatami anchuchina canguichij. 13 Chaitaca tucuicunami yachaj chayangacuna. Chaimi paicunaca manchangacuna. Cancunapurapica cutinca pi mana jatun tucungachu.
14 Cancunapaj Jehová Dios cugrishca allpaman yaicushpa, chai allpata japishpa, chaipi causacushpaca ‘Ñucanchij muyundijpi tiyaj tucui llajtacuna shinallataj ñucanchijta mandachun shuj reyta nombrachun saquihuai’ ninguichijchari. 15 Chashna nishpaca cancunapaj Jehová Dios agllashca runatami rey cachun nombrana canguichij. Rey cachunca cancunapaj huauquicunapuramanta shujtami nombrana canguichij. Cancunapaj huauquicunapuramanta mana caj, shujtaj llajtamanta runataca rey cachunca mana nombranachu canguichij. 16 Shinapish chai reyca achca caballocunataca mana charinachu can. Ashtahuan caballocunata apamuchunpish gentecunataca Egipto llajtamanca mana tigrachishpa cachanachu can. Jehová Diosca cancunataca: ‘Cai ñantaca cutinca amataj tigranguichijchu’ nishcami. 17 Paipaj shungu alli ñanmanta ama caruyachunpish achca huarmicunataca mana charinachu can. Achca cullquita, achca orotapish mana tandachinachu can. 18 Ña rey tucushpa, paipaj jatun tiyarinapi tiyarishpaca cai Leymanta copiashpami shuj libropi* escribina can. Levitacunapuramanta sacerdotecuna huaquichishca Leymantami copiana can.
19 Chai librohuanca paimi saquiringa. Chaitaca tucui paipaj causaipimi tucui punllacuna liyina can. Chashnami Jehová Diosta manchanata, cai Leypi nishca shimicunata, mandashcacunata cazunata, pajtachinatapish yachanga. 20 Chaimi paipaj shunguca paipaj huauquicunata yalli cashcata mana yuyanga. Shinallataj cai mandamientocunatapishmi cazunga, chaicunamantaca alli ladomanpish, lluqui ladomanpish mana anchuringachu. Chashna rurashpaca paipish, paipaj churicunapish israelitacunapurapica achca tiempotami mandangacuna.
18 Levitacunapuramanta sacerdotecunapish, Levipaj tucui familiapishmi israelitacunahuanca ima herenciata mana chasquingacuna. Paicunaca Jehová Diosman cushca ninahuan rupachishca ofrendacunamantami micungacuna. Chaicunami paicunapaj herencia can. 2 Paicunaca paicunapaj huauquicunapurapica ima herenciata mana chasquingacunachu. Jehová Diosmi pai nishca shinallataj paicunapaj herencia can.
3 Sacerdotecunaca israelitacunamantaca caicunata chasquina derechotami charincuna. Maijanpish shuj torota o shuj ovejata sacrificiota shina cushpaca rigra aichatapish,* quijadostapish, puzuntapishmi sacerdoteman cuna can. 4 Cancunapaj granocunamanta punta pꞌucushcatapish, llullu vinotapish, aceitetapish, cancunapaj ovejacunata punta rutushca millmatapishmi cuna canguichij. 5 Cancunapaj Jehová Diosmi tucui cancunapaj familiacunamantaca levitacunatapish, paicunapaj churicunatapish agllashca. Jehová Diospaj shutipi siempre sirvichunmi paicunataca agllashca.
6 Pero shuj levita pai causacushca llajtata saquishpa, Jehová Dios agllashca lugarman* risha nishpaca 7 paipaj tucui huauqui levitacuna shinallatajmi Jehová Diospaj shutipi chaipi sirvi tucunga. Levitacunaca chaipimi Jehová Diospaj ñaupajpi sirvicuncuna. 8 Paica paipaj ñaupa yayacunapaj cosascunata cꞌatushcamanta imata chasquishpapish caishuj levitacuna shinallatajmi micunatapish chasquinga.
9 Cancunapaj Jehová Dios cugrishca allpaman yaicushpaca chai llajtacunapi causaj gentecunapaj millanana ruraicunataca ama ruranguichijchu. 10 Cancunapurapica churita, ushushita ninapi rupachijca mana tiyanachu can. Shinallataj adivinaj, magiata ruraj, shamuj punllacunapi ima tucunata ricuj, brujopish mana tiyanachu can. 11 Shujtajcunata llaquichingapaj brujiajpish, huañushcacunahuan parlajta* tapujpish, adivinota* tapujpish, huañushcacunata tapujpish mana tiyanachu can. 12 Cai shina ruraicunata rurajtaca Jehová Diosca millanayachinmi. Chai millanana ruraicunamantami cancunapaj Jehová Diosca chai llajtacunapi causaj gentecunataca cancunapaj ñaupajmanta llujshichishpa cachanga. 13 Cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpica tucuipimi chuya cana canguichij.
14 Cancuna japigrishca llajtacunapi causaj gentecunami magiata rurajcunata, adivinajcunata uyajcuna carca. Pero cancunapaj Jehová Diosca chaicunata rurachunca mana munanchu. 15 Cancunapaj Jehová Diosca cancunapaj huauquicunamantami ñuca shina shuj profetata nombranga. Paitami uyana canguichij. 16 Chaitami cancunaca Horeb urcupi tucuicuna tandanacui punlla Jehová Diosta mañarcanguichij. Cancunaca: ‘Ñucanchij Jehová Dios rimashcata uyachun, cutinllataj chai jatun ninata ricuchunpish ama saquichu. Chashnami ñucanchijca mana huañushun’ nircanguichijmi. 17 Chai qꞌuipami Jehová Diosca ñucataca cashna nirca: ‘Paicuna ima nishcaca allimi can. 18 Paicunapaj huauquicunamantami can shina shuj profetata paicunapaj nombrasha, paipaj shimipimi ñuca imalla nishcataca churasha. Paimi tucui ñuca mandashcataca paicunaman huillanga. 19 Ashtahuanpish ñuca shutipi chai profeta huillashcata mana uyajtaca juzgashami.
20 Maijan profetapish ñuca mana mandashcata ñuca shutipi huillashpa o shujtaj dioscunapaj shutipi huillashpaca huañunami can. 21 Shinapish cancunapaj shungupica: “¿Ima shinataj Jehová Dios chai shimicunata mana nishcataca yachashun?” ninguichijchari. 22 Chai profeta Jehová Diospaj shutipi huillajpi, pai nishca shimicuna mana pajtarijpica Jehová Diosca chai shimicunataca mana nishcachu. Chai profetaca jatun tucushpami huillashca. Paitaca mana manchanachu canguichij’ nircami.
19 Cancunapaj Jehová Dios cugrishca allpapi cashpa, cancunapaj Jehová Dios chai allpapi tiyaj llajtacunapi causaj gentecunata tucuchijpi, paicunapaj allpata quichushpa paicunapaj llajtacunapi, paicunapaj huasicunapi ña causacushpaca 2 cancunapaj cachun Jehová Dios cushca allpapica quimsa llajtacunatami chꞌicanyachina canguichij. 3 Cancunapaj cachun Jehová Dios cushca allpataca quimsapimi chaupina canguichij. Shinallataj shuj huañuchij runa chai llajtacunamanta maijan llajtamanpish miticushpa richunmi ñancunatapish allichina canguichij.
4 Huañuchij runaca causashpa catingapajca caitami rurana can. Paica mana munashpapish, ñaupaman mana pꞌiñashca cashpapish paipaj projimota huañuchishpaca 5 causashpa catingapajmi cai llajtacunamanta shuj llajtaman miticushpa rina can. Por ejemplo, chai runa paipaj projimohuan bosquepi yantanaman rishpa shuj yurata pꞌitingapaj hachata alzajpi, cabomanta hacha uma llujshishpa paipaj projimota huajtashpa huañuchijpica chai llajtamanmi miticushpa rina can. 6 Mana chashna rurajpica huañuchishca runapaj familiachari yallitaj pꞌiñarishpa, paita cati rishpa chai llajta yallitaj carupi cashcamanta paita cati japishpa huañuchinga. Shinapish chai runaca paipaj projimotaca ñaupamanca mana pꞌiñarcachu. Chaimantami paica mana huañuna carca. 7 Chaimi cancunataca: ‘Quimsa llajtacunata chꞌicanyachichij’ nishpa mandani.
8 Cancunapaj Jehová Diosca cancunapaj ñaupa yayacunaman jurashca shinami cancunapaj allpata mirachinga. Paica cancunapaj ñaupa yayacunaman cushami nishca tucui allpatami cunga. 9 Chaipajca cunan ñuca cushca cai mandamientotami tucuipi cazuna canguichij. Cancunapaj Jehová Diosta cꞌuyashpami paipaj ñancunapi siempre purina canguichij. Cancunapaj allpata mirachijpica miticuna shujtaj quimsa llajtacunahuanmi rurana canguichij. 10 Chashna rurajpimi cancunapaj Jehová Dios herenciata shina cushca allpapica ima culpata mana charij runaca mana huañunga. Cancunapish maijan runa huañushcamantaca mana culpayuj canguichijchu.
11 Pero maijan runa paipaj projimota pꞌiñashcamanta macangapaj shuyashpa, huañuchingacama chugrichishpa, qꞌuipaman chai llajtacunamanta shuj llajtaman miticushpa rijpica 12 paipaj llajtamanta pushajcunami* chaipi mashcanaman cachashpa huañuchishca runapaj familiaman entregana can. Chaimi paitaca huañuchinga. 13 Chai huañuchij runamantaca mana llaquirinachu canguichij. Israel llajtapica ima culpata mana charij runata huañuchishcamantaca mana culpayuj tucunguichijchu. Chashnami cancunaca alli causanguichij.
14 Cancunapaj Jehová Dios cancunapaj cachun herenciata shina cushca allpata chasquishpaca, cancunapaj vecinocunapaj allpa lindecunapica paicunapaj ñaupa yayacuna churashca mojoncunataca ama cuyuchinguichijchu.
15 Shuj runa imapi pandarishca cajpi o ima juchata rurashca cajpipish shujlla testigoca mana juchachi tucunchu. Chai cierto cashcataca ishqui o quimsa testigocunami huillana can. 16 Shuj testigo mana alli munaihuan shuj runapaj contra huillajpi, paica shuj leytami mana cazushca nishpa juchachijpica 17 ishquindij runacunami Jehová Diospaj ñaupajpi, sacerdotecunapaj ñaupajpi, chai punllacunapi sirvicuj juezcunapaj ñaupajpi ricurina can. 18 Juezcunaca ima tucushcataca allimi tapuna can. Chai testigo paipaj huauquipaj contra llullashpa huillashca cajpica 19 paipaj huauquita imata rurasha nishcatami paillatataj rurana canguichij. Chashnami cancunapuramantaca tucui mana allicunata anchuchina canguichij. 20 Chaitaca shujtajcunapishmi yachaj chayangacuna. Chaimi paicunaca manchangacuna. Cancunapurapica cutinca chashna yallitaj millaitaca mana rurangacunachu. 21 Cancunaca mana llaquirinachu canguichij. Ashtahuanpish huañuchijtaca paitapish huañuchichun, ñahui lulunta chugrichijtaca paipaj ñahui luluntapish chugrichichun, quiruta pꞌaquijtaca paipaj quirutapish pꞌaquichun, maquita chugrichijtaca paipaj maquitapish chugrichichun, chaquita chugrichijtaca paipaj chaquitapish chugrichichun.
20 Cancunapaj contracunahuan macanacunaman rishpa paicunapaj caballocuna, carretacuna, soldadocuna cancunatapish yalli achcacuna cajta ricushpaca ama manchanguichijchu. Cancunapaj Jehová Diosmi cancunahuan can. Paimi cancunataca Egipto llajtamanta llujshichirca. 2 Cancuna ñalla macanacugrijpimi sacerdoteca soldadocunapajman cꞌuchuyashpa paicunahuan parlana can. 3 Paica cashnami ninga: ‘Israelitacunalla, uyaichij. Cancunaca cancunapaj contracunahuanmi ñalla macanacugringuichij. Ama desanimarichijchu, ama manchaichijchu. Paicunata ricushpa ama chujchuichijchu. 4 Cancunapaj Jehová Diosmi cancunahuan ringa. Paimi cancunapaj contracunahuan cancunamanta macanacunga. Chashnami cancunataca quishpichinga’ ningami.
5 Soldadocunata pushajcunapish gentecunataca cashnami ningacuna: ‘Maijanpish shuj mushuj huasita rurashpa, chaipi manaraj causashca cashpaca paipaj huasiman tigrachun. Ñataj macanacuipi huañujpi shujtaj runa chai huasipi tiyarinman. 6 Maijanpish uva chagrata tarpushpa, chaipi pꞌucushcata manaraj cosechashca cashpaca paipaj huasiman tigrachun. Ñataj macanacuipi huañujpi shujtaj runa paipaj uva chagrata cosechanman. 7 Maijanpish shuj huarmihuan cazarangapaj ari nishpa, manaraj cazarashca cashpaca paipaj huasiman tigrachun. Ñataj macanacuipi huañujpi shujtaj cꞌari chai huarmihuan cazaranman’ ningacunami. 8 Shinallataj soldadocunata pushajcunaca gentecunataca: ‘Maijanpish manchaihuan cashpa, desanimado cashpaca paipaj huasiman tigrachunlla. Chashnami paipaj huauquicunataca mana desanimachinga’ ningacunami. 9 Soldadocunata pushajcuna gentecunahuan parlashca qꞌuipami paicunata ñaupajman pushachunca soldadocunata mandajcunata nombrana canguichij.
10 Shuj llajtamanta gentecunahuan macanacunaman rishpaca chai llajtata ama llaquichingapaj paicuna imata rurana cashcatami puntaca huillana canguichij. 11 Cancuna imata rurachun nishcata uyashpa, cancuna yaicuchun paicunapaj llajta pungucunata pascashpaca chai llajtapi causaj gentecunaca cancunapajmi sinchi trabajocunata rurangacuna. Paicunaca cancunatami sirvingacuna. 12 Pero cancuna imata rurachun nishcata mana uyashpa cancunahuan macanacusha nijpica paicunapaj llajta muyundijpimi shayarina canguichij. 13 Cancunapaj Jehová Diosmi paicunataca cancunapaj maquipi churanga. Chaimi cancunaca chai llajtapi causaj tucui cꞌaricunataca espadahuan huañuchina canguichij. 14 Pero paicunapaj huarmicunahuan, huahuacunahuan, animalcunahuan, chai llajtapi tucui imalla tiyashcacunahuanmi saquiri tucunguichij. Cancunapaj contracunapaj valishca cosascunatami japinguichij. Chaicunataca cancunapaj Jehová Diosmi cancunaman cushca.
15 Chashnami cancunamanta carupi caj tucui llajtacunahuan rurana canguichij. Chai llajtacunaca mana cai cꞌuchulla llajtacunamantachu can. 16 Pero cancunapaj Jehová Dios herenciata shina cugrishca llajtacunapi causaj gentecunataca librimi huañuchina canguichij. 17 Cancunapaj Jehová Dios mandashca shinami tucuicunata tucuchina canguichij. Hititacunata, amorreocunata, cananeocunata, perizitacunata, heveocunata, jebuseocunatapishmi tucuchina canguichij. 18 Paicunaca paicunapaj dioscunata adorangapajca millanana ruraicunatami rurancuna. Chaicunata cancunaman ama yachachichun, cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpi juchata ama rurachichunmi paicunataca tucuchina canguichij.
19 Shuj llajtata japingapaj chai llajta muyundijpi shayarishpa, achca punllacunata chai llajtapi causaj gentecunahuan macanacucushpaca yuracunataca mana hachahuan urmachinachu canguichij. Yuracunapi pꞌucushca granotaca micui tucunguichijmi. Pero yurataca mana urmachinachu canguichij. Shuj runata tucuchij shinaca shuj yurataca mana urmachinachu canguichij. 20 Granota mana pꞌucuj yuracunallatami urmachi tucunguichij. Chai yuracunata urmachishpami cancunahuan macanacungapaj jatarij llajtataca mishangacama jarcai tucunguichij.
21 Cancunapaj Jehová Dios cancunapaj cachun cugrishca allpapi shuj huañushca runata maijanpish japishpa, chai runata pi huañuchishca mana yacharijpica 2 cancunapaj pushajcuna,* cancunapaj juezcunami llujshishpa chai huañushca cuerpomanta maijan llajta ashtahuan cꞌuchulla cashcata ricuna can. 3 Chai qꞌuipami huañushca cuerpopaj ashtahuan cꞌuchullapi caj llajtamanta pushajcunaca mana nunca trabajachishca, mana nunca yugota apachishca vaquillata japina can. 4 Chai llajtata pushajcunami achca yacucuna callpacuj pugru pambaman chai vaquillataca uriyachina can. Chai pugru pambaca mana yapushca, mana tarpushcami cana can. Chai pugru pambapimi vaquillataca cungata pꞌaquishpa huañuchina can.
5 Chaipica levitacunapuramanta sacerdotecunapishmi cangacuna. Paicunatami cancunapaj Jehová Diosca paita sirvichun, Jehová Diospaj shutipi bendiciachun agllashca. Pꞌiñanacuicunapi pitapish llaquichishca cajpica paicunami ima shina allichina cashcata ningacuna. 6 Chai qꞌuipami huañushca cuerpopaj cꞌuchullapi caj llajtamanta tucui pushajcunaca pugru pambapi cungata pꞌaquishpa huañuchishca vaquilla jahuapi paicunapaj maquicunata maillana can. 7 Paicunaca cashnami ningacuna: ‘Chai runataca ñucanchijca mana huañuchishcanchijchu, ima tucushcatapish mana ricushcanchijchu. 8 Jehová Dioslla, cambaj pueblo Israeltaca ama juchachichu. Paicunataca canmi quishpichircangui. Culpata mana charij runa huañushcamantapish cambaj pueblo Israeltaca ama juchachichu’ ningacunami. Chashnami paicunaca chai runa huañushcamantaca mana culpayuj cangacuna. 9 Jehová Diospaj ñaupajpi alli cashcata rurashpami cancunapurapica culpata mana charij runata huañuchishcamantaca mana culpayuj tucunguichij.
10 Cambaj contracunahuan macanacunaman rishpa, cambaj Jehová Dios paicunata mishajpi, paicunata prezu shina apashpa, 11 chai prezu apashcacunapurapi shuj alaja huarmita ricushpa, paita munashpa, paihuan cazarasha nishpaca 12 cambaj huasimanmi pushai tucungui. Chai qꞌuipami chai huarmica paipaj umataca lluchullata ruturina can, maqui sillucunatapish allichirina can. 13 Chai huarmica prezupi churarina ropata anchuchishpami cambaj huasipi causanga. Paica shuj quilla jundatami paipaj yayamanta, paipaj mamamanta huacanga. Chai qꞌuipami paihuanca chayari tucungui. Chashnami canca paipaj cusa tucungui. Cutin paica cambaj huarmimi tucunga. 14 Pero paita mana munashpaca pai maiman risha nishcamanmi cachana cangui. Paitaca pingaipimi churashcangui. Chaimantami paitaca mana cꞌatuna cangui, ni mana maltratana cangui.
15 Shuj runachari ishqui huarmicunata charishpa shuj huarmitaca caishuj huarmitapish yalli cꞌuyanga. Shinapish ishquindij huarmicunachari paipajta huahuacunata charinga. Pero mana cꞌuyashca huarmipaj huahua punta churi cajpica 16 paipaj huahuacunaman herenciata chaupina punllaca mana cꞌuyashca huarmipaj punta churi japina cashcataca ashtahuan cꞌuyashca huarmipaj punta churimanca mana cunachu can. Mana cꞌuyashca huarmipaj huahuami punta churi can. 17 Mana cꞌuyashca huarmipaj churimanmi pai tucui imalla charishca cosascunamanta dobleta cushpa paipaj punta churi cashcata ricuchina can. Chai churimi paipaj huahuacunamanta punta churi can. Paimi punta churi cana derechota charin.
18 Shuj runachari rumi shungu, mana respetaj churita charinga. Chai churi paipaj yayata, paipaj mamata mana cazujpi, paicuna disciplinasha nijpipish mana uyasha nijpica 19 paipaj yaya, paipaj mamaca chai churita japishpami pai causacushca llajta pungupi caj pushajcunapajman apana can. 20 Chai llajtamanta pushajcunamanca: ‘Ñucanchij churica rumi shungu, mana respetajmi can. Ñucanchijtaca mana cazusha ninchu. Paica yallitaj micuj, machajmi can’ ningacunami. 21 Chaimi paipaj llajtamanta tucui runacunaca paitaca huañungacama rumicunahuan shitana can. Chashnami cancunapuramantaca tucui mana allicunata anchuchina canguichij. Chaitaca tucui israelitacunami yachaj chayangacuna. Chaimi paicunaca manchangacuna.
22 Maijan runa huañuiman apaj juchata rurashcamanta paita huañuchijpica caspipimi* huarcuna canguichij. 23 Chai huañushca runapaj cuerpotaca mana tucui tuta caspipi huarcushpa saquinachu canguichij. Ashtahuanpish chai punllallatajmi pambana canguichij. Chai huarcushca runataca Diosca maldicishcami. Cancunapaj Jehová Dios herenciata shina cugrishca allpataca mana mapayachinachu canguichij.
22 Cancunapaj huauquipaj shuj toro o shuj oveja chingarishca cajta ricushpaca mana ricushca shinaca ama tucunguichijchu. Chai animaltaca cancunapaj huauquipajmanmi apana canguichij. 2 Pero cancunapaj huauqui mana cꞌuchullapi causajpi o paita mana rijsishpaca chai animaltaca cancunapaj huasimanmi apana canguichij. Chai animalca cancunapaj huauqui mashcanaman ringacamami cancunahuan saquiringa. Qꞌuipaca paimanmi tigrachina canguichij. 3 Cancunapaj huauquipaj burrota, cancunapaj huauquipaj ropata, pai chingachishca ima shujtaj cosascunata cancuna japishpaca chashnallatajmi rurana canguichij. Mana ricushca shinaca ama tucunguichijchu.
4 Cancunapaj huauquipaj burro o toro ñanpi urmajta ricushpaca mana ricushca shinaca ama tucunguichijchu. Ashtahuanpish chai animalta jatarichishpami ayudana canguichij.
5 Shuj huarmica cꞌaripaj ropataca mana churarinachu can, shuj cꞌaripish huarmipaj ropataca mana churarinachu can. Jehová Diosca chaita rurajcunataca millanayachinmi.
6 Shuj ñanta ricushpa yurapi caj o pambapi caj huahua urpicunata o luluncunata tazinpi japishpa, chai huahua urpicunata o luluncunata mama urpi ugllashpa siricujpica mamatapish, huahua urpicunatapish ama apanguichijchu. 7 Huahua urpicunataca japi tucunguichijmi. Pero mamataca cacharinami canguichij. Alli causangapaj, achca tiempota causangapajmi chaita rurana canguichij.
8 Shuj huasita rurashpaca terraza muyundijpimi uchilla pircata rurana canguichij. Chashnami pi chai jahuamanta urmashpa huañujpica cancunapish, cancunapaj huasipi cajcunapish mana culpayuj tucunguichij.
9 Cancunapaj uva chagrapica chꞌican chꞌican ishqui muyutaca ama tarpunguichijchu. Pero chashna tarpushpaca tucui tarpushcatapish, uva chagrapi pꞌucushcatapish Diospaj huasipimi entregana canguichij.
10 Shuj torohuan shuj burrohuan ishquindijta huatashpaca ama yapunguichijchu.
11 Puchcahuan linohuan chagrushca ropataca ama churaringuichijchu.
12 Cancunapaj jahua churanapica chuscundij esquinapimi puchcahuan rurashca adornocunata* huarcuchina canguichij.
13 Shuj runa shuj huarmihuan cazarashpa, paihuan chayarishpa, pero qꞌuipaman paita pꞌiñai callarishpa, 14 mana allita rurashcata juchachishpachari chai huarmimanta mana allita ninga. Paica ‘Ñucaca cai huarmihuanmi cazararcani. Pero paihuan chayarishpaca cꞌarihuan manaraj chayarishca cashcataca mana japishcanichu’ ningami. 15 Chashna nijpimi chai huarmipaj yayapish, mamapish chai joven huarmi shuj cꞌarihuan manaraj chayarishcataca llajta pungupi caj pushajcunapaj* ñaupajpi ricuchingacuna. 16 Chai joven huarmipaj yayaca pushajcunataca cashnami ninga: ‘Ñuca ushushitaca cai runapaj huarmi cachunmi curcani, pero paica pꞌiñanmi. 17 Cunanca mana allita rurashcata juchachishpami paica: “Cambaj ushushi shuj cꞌarihuan manaraj chayarishcataca mana japishcanichu” nicun. Ñuca ushushi shuj cꞌarihuan manaraj chayarishcataca caipimi ricuchini’ ningami. Chashna nishca qꞌuipami yaya mamaca llajtata pushajcunapaj ñaupajpi mantata tindingacuna. 18 Chaimi llajtata pushajcunaca chai runata japishpa disciplinangacuna. 19 Chai runataca 100 siclo* cullquita multata cobrashpami joven huarmipaj yayaman cungacuna. Chai runaca cꞌarihuan manaraj chayarishca Israel llajtamanta huarmitami yangamanta juchachishca. Chai joven huarmica paipaj huarmi cashpami catinga. Chai runaca paipaj tucui causaipimi chai huarmimantaca mana divorciari tucunga.
20 Shinapish paita juchachishca cierto cajpi, chai joven huarmi shuj cꞌarihuan manaraj chayarishcata mana ricuchijpica 21 chai joven huarmitaca paipaj yayapaj huasi yaicunmanmi pushangacuna. Chaipimi paipaj llajtamanta runacunaca paitaca huañungacama rumicunahuan shitangacuna. Paica paipaj yayapaj huasipi huainayashpami Israel llajtapica pinganayai juchata rurashca. Cancunaca chashnami cancunapuramanta tucui mana allicunata anchuchina canguichij.
22 Shuj runata shujtaj cꞌaripaj huarmihuan siricujta japijpica ishquindijmi huañuna can. Huarmihuan siririj cꞌaripish, huarmipishmi huañuna can. Chashnami Israel llajtamantaca tucui mana allicunata anchuchina canguichij.
23 Cꞌarihuan manaraj chayarishca huarmichari shuj runahuan cazarangapaj ari nishca canga. Shinapish shujtaj cꞌarichari llajtapi japishpa paihuan siriringa. 24 Cancunaca ishquindijtami llajta punguman llujshichishpa paicunataca huañungacama rumicunahuan shitana canguichij. Joven huarmitaca llajtapi mana caparirishcamanta, cutin cꞌaritaca paipaj projimopaj huarmita pingaipi churashcamantami chashna rurana canguichij. Chashnami cancunapuramantaca tucui mana allicunata anchuchina canguichij.
25 Shinapish cazarangapaj ari ninacushca joven huarmita campopi shuj cꞌari japishpa, paihuan siriringapaj obligashca cajpica cꞌarillami huañuna can. 26 Chai joven huarmitaca mana imata ruranachu canguichij. Paica huañuiman apaj juchataca mana rurashcachu. Paitaca shuj runa paipaj projimota macashpa huañuchishca shinallatajmi llaquichishca. 27 Chai cꞌarica cazarangapaj ari ninacushca joven huarmitaca campopimi japirca. Pero chai huarmi caparirijpipish paitaca pi mana ayudarcachu.
28 Cꞌarihuan manaraj chayarishca, cazarangapaj manaraj ari ninacushca huarmita shuj runa japishpa paihuan siririjpi chaita pi yachaj chayajpica 29 joven huarmihuan siririj runaca chai huarmipaj yayamanmi 50 siclo cullquita cuna can. Chashnami chai huarmica paipaj huarmi tucunga. Chai runaca chai joven huarmita pingaipi churashcamantami paimantaca tucui causaipi mana divorciari tucunga.
30 Maijan runapish paipaj yayata ama pingaipi churangapajca yayapaj huarmihuanca mana siririnachu can.
23 Shuj runata luluncunata llapishpa capashca cajpi o pai charishca aichata pꞌitishca cajpica chai runaca Jehová Diospaj pueblopica mana yaicui tucungachu.
2 Mana cazarashpa charishca churica Jehová Diospaj pueblopica mana yaicui tucungachu. Chai churipaj huahua huahuacunapish Jehová Diospaj pueblopica chunga huahua huahuacunacama mana yaicui tucungachu.
3 Ammonitacunapish, moabitacunapish Jehová Diospaj pueblopica mana yaicui tucungacunachu. Paicunapaj huahua huahuacunapish Jehová Diospaj pueblopica chunga huahua huahuacunacama mana yaicui tucungacunachu. 4 Paicunaca Egipto llajtamanta cancuna llujshicujpica micunata, yacuta cushpa ayudangapajca mana rircacunachu. Ashtahuanpish paicunaca Mesopotamiapi saquirij Petor llajtamanta Beorpaj churi Balaammanmi cancunata maldicichun pagarcacuna. 5 Pero cancunapaj Jehová Diosca Balaamtaca mana uyasha nircachu. Chaipaj randica cancunapaj Jehová Diosca chai maldicionta cambiashpami cancunata bendiciarca. Cancunapaj Jehová Diosca cancunata cꞌuyashcamantami chashna rurarca. 6 Paicuna sumajta causachun, alli causachunca tucui cancunapaj causaipimi mana ayudana canguichij.
7 Edomitacunataca ama pꞌiñanguichijchu, paicunaca cancunapaj huauquicunami can.
Egipciocunataca ama pꞌiñanguichijchu, cancunaca paicunapaj llajtapimi shujtaj llajtamanta shamushca runa shina carcanguichij. 8 Paicunapaj huahua huahuacunaca bisnietocunamanta callarishpami Jehová Diospaj pueblopi yaicui tucungacuna.
9 Cancunapaj contracunahuan macanacungapaj rishpa carpa huasicunapi cashpaca tucui mana allicunata ama rurangapajmi cuidarina canguichij. 10 Shuj runaca tuta dormicujpi semen cacharirijpi mapa saquirishpaca carpa huasicunamantami llujshina can. Chaimanca cutinca mana yaicunachu can. 11 Ña chishiyajpimi chai runaca yacuhuan maillarina can. Chai qꞌuipami carpa huasicuna maipi cashcamanca inti huashicushca qꞌuipa tigrai tucunga. 12 Carpa huasicuna maipi cashcamanta canllamanmi shuj pacalla lugarta* agllana canguichij. Chaipimi bañoman rina canguichij. 13 Cancunaca shuj jutcuna caspitapishmi charina canguichij. Chaihuanmi canllaman tiyarishpaca shuj jutcuta allana canguichij. Qꞌuipaca cacashcatami pambana canguichij. 14 Cancunapaj Jehová Diosca cancunata quishpichingapaj, contracunata cancunapaj maquipi churangapajmi carpa huasicuna chaupipi can. Pai cancunapi ima pinganayai ruraicunata ricushpa cancunahuan canata ama saquichunmi cancunapaj carpa huasicunaca chuya cana can.
15 Shuj esclavo paipaj amomanta miticushpa cancunapajman chayajpica paipaj amomanca mana tigrachinachu canguichij. 16 Chai esclavoca cancunapaj llajtacunamantaca pai agllashca lugarpi, pai maipi munashcapimi cancunapurapi causai tucun. Paitaca mana maltratanachu canguichij.
17 Shuj israelita huarmica templopi huainayaj huarmica mana tucunachu can. Shuj israelita cꞌaripish templopi huainayaj cꞌarica* mana tucunachu can. 18 Shuj huainayaj huarmimanta pagashca cullquitapish, shuj huainayaj cꞌarimanta pagashca cullquitapish cancuna ari nishcata pajtachingapajca cancunapaj Jehová Diospaj huasimanca mana apanachu canguichij. Chaicunataca cancunapaj Jehová Diosca millanayachinmi.
19 Cancunapaj huauquitaca interestaca ama cobraichijchu. Cullqui cajpipish, micuna cajpipish, ima shujtaj cosascuna cajpipish interestaca ama cobraichijchu. 20 Interestaca shujtaj llajtamanta runallatami cobrai tucunguichij. Pero cancunapaj huauquitaca ama cobranguichijchu. Chashnami cancunapaj Jehová Diosca cancuna japigrishca allpapica tucui imata rurashcapi cancunata bendicianga.
21 Cancunapaj Jehová Diosman imata ari nishpaca mana uniyashpami pajtachina canguichij. Cancunapaj Jehová Diosca chaita pajtachichunmi mañanga. Mana pajtachishpaca shuj juchata rurashcamantami culpayuj canguichij. 22 Pero imata rurangapaj mana ari nishpaca ima juchamanta mana culpayuj canguichijchu. 23 Cancuna imata rurasha nishcataca ruranami canguichij. Cancunapaj Jehová Diosman shungumanta shuj ofrendata cungapaj jurashca cashpaca pajtachinami canguichij.
24 Cancunapaj projimopaj uva chagraman yaicushpaca huijsa pajtallatami uvacunataca micui tucunguichij. Pero shuj uvallatapish imapi mana huaquichinachu canguichij.
25 Cancunapaj projimopaj chagraman yaicushpaca espigacunataca maquihuanmi cꞌutsai tucunguichij. Pero cancunapaj projimopaj trigotaca hoceshuanca mana cuchunachu canguichij.
24 Shuj runa shuj huarmihuan cazarashpa, pero qꞌuipa chai huarmi ima mana allita rurashcata pai ricushpa, chai huarmihuan ña mana causasha nishpaca divorciarishca certificadota escribishpami cuna can. Shinallataj huasimanta richunmi mañana can. 2 Chai runapaj huasimanta rishca qꞌuipaca chai huarmica shujtaj runahuanmi cazarai tucun. 3 Qꞌuipa cusa chai huarmita pꞌiñashpa,* divorciarishca certificadota escribishpa chai certificadota cushpa paipaj huasimanta richun nijpi o qꞌuipa cusa huañujpica 4 punta cusaca chai huarmihuanca mana cutin cazarai tucunchu. Chai huarmi mapa cashcamantami paihuanca mana cazarai tucun. Chaitaca Jehová Diosca millanayachinmi. Cancunapaj Jehová Dios herenciata shina cugrishca allpapica chashna laya juchataca mana ruranachu canguichij.
5 Shuj runa cunanlla cazarashca cashpaca macanacuimanca mana rinachu can. Ima shujtaj trabajotapish mana ruranachu can. Paica paipaj huasipi shuj huatata saquirishpami paipaj huarmita cushichina can.
6 Maijanpish prestamomanta garantiahuan* shinaca cutana rumihuanpish,* huahua rumihuanpish mana saquirinachu can. Chaita rurashpaca garantiahuan saquirij shinami pai causangapaj imalla charishcata japinga.
7 Maijan runapish paipaj huauqui israelitata secuestrashpa, maltratashpa, cꞌatushpaca huañunami can. Cancunapuramantaca tucui mana allicunatami anchuchina canguichij.
8 Cancunapurapi maijan runa lepra* ungüihuan cajpica levitacunapuramanta sacerdotecuna imata nishcatami tucuita rurana canguichij. Paicunaman ñuca mandashca shinallatajmi rurana canguichij. 9 Cancuna Egipto llajtamanta llujshishpa ricujpi cancunapaj Jehová Dios Miriamta imata rurashcata yuyarichij.
10 Cancunapaj projimoman ima laya prestamota rurashpapish garantiata shina cusha nishcata apangapajca ama paipaj huasiman yaicunguichijchu. 11 Chai runapaj huasi canllapimi saquirina canguichij. Prestamota japij runami cancunaman garantiata shina imata cusha nishcataca canllaman llujshichinga. 12 Chai runa pobre cajpica garantiata shina pai cushcahuanca cayandij punllacamaca ama saquiringuichijchu. 13 Garantiata shina cushcataca inti huashicuncami tigrachina canguichij. Chashna rurajpimi chai runaca paipaj jahua churanata churarishpa dormij siriringa, cancunata bendiciachunpish Diosta mañanga. Chaita rurajpica cancunapaj Jehová Diosca cashcata rurashcatami ricunga.
14 Cullqui jahua trabajaj pobre runataca ama llaquichinguichijchu. Cancunapaj huauqui israelitacuna cajpipish, cancunapaj llajtacunapi causaj shujtaj llajtamanta shamushca runa cajpipish ama llaquichinguichijchu. 15 Paimanca chai punllallatajmi inti manaraj huashicujpi pagana canguichij. Paica minishticushcamantami chai cullquihuan causashpa catinga. Cancuna mana pagajpica paica Jehová Diosmanmi quejarishpa huillanga. Chaimi cancunaca shuj juchamanta culpayuj tucunguichij.
16 Yayacunaca paicunapaj huahuacuna imata rurashcamantaca mana huañunachu can, huahuacunapish paicunapaj yayacuna imata rurashcamantaca mana huañunachu can. Cada unomi paipaj propio juchamanta huañuna can.
17 Shujtaj llajtamanta shamushca runacunatapish, yaya illaj huahuacunatapish cashcata rurashpa juzgaichij. Viuda huarmipaj jahua churanahuanca prestamomanta garantiahuan shinaca ama saquiringuichijchu. 18 Yuyarichij, cancunaca Egipto llajtapimi esclavocuna carcanguichij. Chai llajtamantami cancunapaj Jehová Diosca quishpichirca. Chaimantami caitaca mandacuni.
19 Cancunapaj chagrapi granota cosechacushpa shuj gavillata cungarishpaca chaita mashcanamanca ama tigranguichijchu. Chaitaca shujtaj llajtamanta shamushca runacunapaj, yaya illaj huahuacunapaj, viuda huarmicunapajmi saquina canguichij. Chaimi cancunapaj Jehová Diosca tucui cancuna imata rurashcapi bendicianga.
20 Cancunapaj olivo yura ramacunata chaspishpaca ama cutin chaspinguichijchu. Chaipi saquirishcaca cancunapurapi causaj shujtaj llajtamanta shamushca runacunapaj, yaya illaj huahuacunapaj, viuda huarmicunapajmi canga.
21 Cancunapaj uva chagracunapi uvata pallacushpaca saquirishcata japingapajca ama tigranguichijchu. Chaica shujtaj llajtamanta shamushca runacunapaj, yaya illaj huahuacunapaj, viuda huarmicunapajmi canga. 22 Yuyarichij, cancunaca Egipto llajtapimi esclavocuna carcanguichij. Chaimantami caita mandacuni.
25 Ishqui runacuna paicunapura pꞌiñanacushpaca juezcunapaj ñaupajmanmi ri tucuncuna. Juezcunami paicunataca juzganga. Cashcata ruraj runataca mana culpayuj cashcatami ningacuna. Cutin millai runataca culpayuj cashcatami ningacuna. 2 Chai millai runata macana cajpica juezca urisinga sirichishpami paipaj ñaupajpi macachun mandanga. Chai runa yallitaj millaita rurashca cajpica achca cutinmi macangacuna. Pero mana tanto millaita rurashca cajpica ashallatami macangacuna. 3 Paitaca 40 cutinmi macai tucuncuna. Shujllahuanpish yallica mana macangacunachu. Ashtahuan macajpica cancunapaj huauquica cancunapaj ñaupajpimi pingaipi saquiringa.
4 Granota trillacushpaca huagrapi bozalta ama churangui.
5 Shuj runa paipaj huauquihuan tandalla causacujpi, paicunamanta shuj huauqui huahuacunata manaraj charishpa huañujpica, huañushca runapaj huarmica familiamanta mana caj runahuanca mana cazaranachu can. Ashtahuanpish cuñadomi chai huarmihuan cazarashpa pai rurana cashcata pajtachina can. 6 Chai huarmi huachashca punta churica huañushca huauquipaj shutitami apanga. Chashnami huañushca huauquipaj shutica Israel llajtamanta mana chingaringa.
7 Shinapish chai runa paipaj huañushca huauquipaj viuda huarmihuan mana cazarasha nijpica, chai huarmica llajta pungupi caj pushajcunapajmanmi* rina can. Paica: ‘Ñuca cusapaj huauquica Israel llajtapica paipaj huauquipaj shuti tiyashpa catichunca mana munanchu. Pai rurana cashcata mana pajtachishpami ñucahuanca mana cazarasha nin’ ningami. 8 Paipaj llajtamanta pushajcunami chai runata cayashpaca paihuan parlanacuna can. Chai runa ‘Paihuanca mana cazarasha ninichu’ nishpa catijpica 9 huauquipaj viuda huarmica pushajcunapaj ñaupajpimi chai runapajman cꞌuchuyana can. Chaimantaca chai runapaj sandaliata quichushpami ñahuipi chꞌucana can. Chai huashaca ‘Paipaj huauquipaj huasita mana shayachisha nij runataca cashnami rurana can’ ninami can. 10 Chai punllamantami Israel llajtapica chai runapaj familiataca: Sandaliata quichushca runapaj familia nishpa rijsingacuna.
11 Ishqui runa macanacucujpi, shuj runapaj huarmi paipaj cusata macacujpi jarcangapaj maquita chutashpa caishuj runapaj charishca aichata japijpica 12 maquitami utuna canguichij. Chai huarmimantaca mana llaquirinachu canguichij.
13 Cancunapaj bolsapica chꞌican chꞌican pesana ishqui rumicunataca mana charinachu canguichij. Shuj jatun rumita, shuj uchilla rumitaca mana charinachu canguichij. 14 Cancunapaj huasipica granota midina chꞌican chꞌican ishqui canastacunataca mana charinachu canguichij. Shuj jatun canastata, shuj uchilla canastataca mana charinachu canguichij. 15 Cancunapaj Jehová Dios cugrishca allpapi achca tiempota causangapajca cabalta pesaj, allita pesaj pesatami charina canguichij. Shinallataj cabalta midij, allita midij canastatami charina canguichij. 16 Cancunapaj Jehová Diosca cashcata mana ruraj runataca pꞌiñanmi.
17 Egipto llajtamanta cancuna llujshishpa ricujpi amalequitacuna ñanpi imata rurashcata yuyarichij. 18 Cancuna shaicushca cajpi, ña mana avanzacujpica cancunata ñanpi tupanaman llujshishpami huashaman saquirijcunataca tucuicunata llaquichircacuna. Paicunaca Diostaca mana mancharcacunachu. 19 Cancunapaj Jehová Diosca herenciata shina cugrishca allpa muyundijpi tiyaj cancunapaj contracunamanta quishpichishpami cancunataca samachinga. Cancunapaj Jehová Dios chashna samachijpica amalequitacunatami tucui allpamanta libri tucuchina canguichij. Paicunataca pi mana yuyaringachu. Chaitaca amataj cungaringuichijchu.
26 Cancunapaj Jehová Dios herenciata shina cugrishca allpaman ña yaicushpa, chai allpata japishpa, chaipi causacushpaca 2 cancunapaj allpapi cosechashcamantaca punta pꞌucushca granocunata japishpami shuj canastapi churashpa cancunapaj Jehová Dios paipaj shutita jatunyachingapaj agllashca lugarman rina canguichij. Chai granocunataca cancunapaj Jehová Dios cugrishca allpamantami tandanguichij. 3 Chai punllacunapi sirvicuj sacerdotepaj ñaupajman rishpami cancunaca: ‘Ñucanchij Jehová Diospaj ñaupajpimi caita huillanchij. Ñucanchij ñaupa yayacunaman Jehová Dios cushami nishpa jurashca allpamanmi yaicushcanchij’ nina canguichij.
4 Chai qꞌuipami sacerdoteca cancunapaj maquimanta canastata japishpa cancunapaj Jehová Diospaj altar ñaupajpi churanga. 5 Chai qꞌuipaca cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpica cashna ninguichij: ‘Ñucanchij yayaca caiman chaiman purij* arameo* runami carca. Paica shujtaj llajtamanta runa shinami Egipto llajtapi causanaman uriyarca. Paipaj familiaca ashacunallami carca. Shinapish chai llajtapimi paipaj huahua huahuacunaca shuj jatun llajta, poderyuj llajta, achcacuna tucurca. 6 Pero egipciocunaca ñucanchijtaca maltratarcacunami, sufrichircacunami. Paicunaca ñucanchijtaca esclavocunata rurashpami sinchi trabajocunata rurachun obligarcacuna. 7 Chaimi ñucanchij ñaupa yayacunapaj Jehová Diostaca ayudachun rogarishpa mañai callarircanchij. Jehová Diosca ñucanchij mañashcataca uyarcami. Paica ñucanchij llaquita apacujtapish, ñucanchijta ima shina sufrichicushcatapish ricurcami. 8 Ultimopica Jehová Diosca Egipto llajtamantami ñucanchijtaca paipaj poderyuj maquihuan, paipaj poderyuj rigrahuan, mancharina ruraicunata rurashpa, señalcunata ricuchishpa, milagrocunata rurashpa llujshichirca. 9 Chai qꞌuipaca caiman pushamushpami cai allpata ñucanchijman curca. Cai allpapica achca leche, achca mielmi tiyan. 10 Cunanca Jehová Dios cushca allpapi pꞌucushca punta granocunatami apamushcanchij’ ninguichij.
Chaicunataca cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpimi churana canguichij. Cancunapish cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpimi cumurina canguichij. 11 Chai huashaca cancunapaj Jehová Dios tucui allicunata cushcamantami cushicuna canguichij. Cancunamanpish, cancunapaj huasipi cajcunamanpish chai allicunata cushcamantami cushicuna canguichij. Cancunapish, levitacunapish, cancunapurapi causaj shujtaj llajtamanta shamushca runacunapishmi cushicuna canguichij.
12 Tercer huatapi, diezmota* cuna huatapi, cancunapaj cosechamanta tucui diezmota separashca qꞌuipami levitacunaman, shujtaj llajtamanta shamushca runacunaman, yaya illaj huahuacunaman, viuda huarmicunaman cuna canguichij. Paicunami cancunapaj llajtacunapica huijsa pajtata micungacuna. 13 Chai qꞌuipaca cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpica cashna ninguichij: ‘Ñuca huasimantami chꞌicanyachishca cosascunata llujshichishcani. Chaicunataca levitacunaman, shujtaj llajtamanta shamushca runacunaman, yaya illaj huahuacunaman, viuda huarmicunamanmi can mandashca shina cushcani. Cambaj mandamientocunataca cazushcanimi, chaicunataca pajtachishcanimi. 14 Chai chꞌicanyachishca cosascunamantaca llaquilla cashpaca* imata mana micushcanichu, mapa cashpapish mana tuparishcanichu, huañushcacunamanpish mana cushcanichu. Ñuca Jehová Dios nishcatami cazushcani, tucui pai mandashcatami rurashcani. 15 Shinaca can causana jucha illaj jahua pachamanta ricupai. Ñucanchij ñaupa yayacunaman jurashca shinallataj cambaj pueblo Israeltapish, ñucanchijman cushca allpatapish bendiciapai. Cai allpapica achca leche, achca mielmi tiyan’ ninguichij.
16 Cunanca cancunapaj Jehová Diosca cai leycunata, pai imallata rurachun nishcacunata pajtachichunmi mandacun. Chaicunataca tucui shunguhuan, tucui almahuan* cazushpami pajtachina canguichij. 17 Cunanca Jehová Diosca cancunapaj Dios cangapajmi shuj promesata rurashca. Chaipajca paipaj ñancunapimi purina canguichij. Paipaj leycunata, paipaj mandamientocunata, pai imallata rurachun nishcacunatapishmi cazuna canguichij. Shinallataj pai imata nishcatami uyana canguichij. 18 Cunanca Jehová Diosca paipaj pueblo cachun, pai ari nishca shinallataj paipaj yallitaj valishca pueblo cachunmi cancunataca shuj promesata rurachishca. Shinallataj paipaj tucui mandamientocunata cazuchunmi chai promesata rurachishca. 19 Paica pai ari nishca shinallatajmi cancunataca pai rurashca tucui caishuj llajtacunatapish yalli jatunyachinga. Cancunapaj Jehová Diospaj jucha illaj pueblo cashcata ricuchijpica cancunataca alabangami, alli ningami, jatunyachingami” nircami.
27 Chai qꞌuipami Moisesca israelitacunata pushajcunandij* shamushpa gentecunataca cashna nishpa mandarca: “Cunan ñuca cushca tucui mandamientocunata cazuichij. 2 Cancunapaj Jehová Dios cugrishca allpaman Jordán jatun yacuta pasai punllaca jatun rumicunata tandachishpami chaicunataca calhuan yurajyachina* canguichij. 3 Ña pasashca qꞌuipaca chai rumicunapimi cai Leypi nishca tucui shimicunata quillcana canguichij. Chashnami cancunapaj Jehová Dios cugrishca allpaman yaicunguichij. Chai allpapica cancunapaj ñaupa yayacunapaj Jehová Dios ari nishca shinallatajmi achca leche, achca miel tiyan. 4 Jordán jatun yacuta pasashpaca Ebal urcupi chai rumicunata tandachishpami calhuan yurajyachina canguichij. Cunan ñuca mandacushca shinallatajmi rurana canguichij. 5 Shinallataj cancunapaj Jehová Diospajmi chai urcupica rumicunahuan shuj altarta rurana canguichij. Chai rumicunataca fierro herramientacunahuanca mana labranachu canguichij. 6 Cancunapaj Jehová Diospaj altartaca entero rumicunahuanmi rurana canguichij. Chai jahuapica rupachishca ofrendacunatami cancunapaj Jehová Diosman cuna canguichij. 7 Dioshuan alli tucungapaj sacrificiocunata* cushpami chai urcupi micuna canguichij. Chashnami cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajpi cushicunguichij. 8 Rumicunapica cai Leypi nishca tucui shimicunatami clarota quillcana canguichij” nishpami mandarca.
9 Chai qꞌuipami Moisespish, levitacunapuramanta sacerdotecunapish tucui israelitacunataca cashna nircacuna: “Israelitacunalla, upalla uyaichij. Cunanmi cancunapaj Jehová Diospaj pueblo tucushcanguichij. 10 Chaimantami cancunapaj Jehová Dios nishcata uyana canguichij. Shinallataj cunan ñuca cushca paipaj mandamientocunata, paipaj leycunatami cazuna canguichij” nircacunami.
11 Chai punllami Moisesca israelitacunataca cashna nirca: 12 “Cancuna Jordán jatun yacuta pasajpica israelitacunata bendiciangapajmi Guerizim urcupica cai familiacuna canga: Simeonpaj familia, Levipaj familia, Judapaj familia, Isacarpaj familia, Josepaj familia, Benjaminpaj familiapishmi canga. 13 Cutin maldicishca cashcata huillangapajmi Ebal urcupica cai familiacuna canga: Rubenpaj familia, Gadpaj familia, Aserpaj familia, Zabulonpaj familia, Danpaj familia, Neftalipaj familiapishmi canga. 14 Cutin levitacunaca tucui israelitacunatami sinchita caparishpa cashna ningacuna:
15 ‘Ima santota rurashpa o fierrota yacuyachishpa shuj diosta rurashpa pacaj runaca maldicishca cachun. Shuj artesano* paipaj maquihuan rurashca santotaca Jehová Diosca millanayachinmi’ ningacunami. (Chashna nijpimi tucui gentecunaca ‘¡Chashna cachun!’* nishpa cutichingacuna).
16 Levitacunaca: ‘Maijanpish paipaj yayata o paipaj mamata pꞌiñajca maldicishca cachun’ ningacunami. (Chashna nijpimi tucui gentecunaca ‘¡Chashna cachun!’ ningacuna).
17 Levitacunaca: ‘Maijanpish paipaj vecinopaj lindecunapi churashca mojoncunata cuyuchijca maldicishca cachun’ ningacunami. (Chashna nijpimi tucui gentecunaca ‘¡Chashna cachun!’ ningacuna).
18 Levitacunaca: ‘Maijanpish mana ricuj runata ñanpi chingarichun churajca maldicishca cachun’ ningacunami. (Chashna nijpimi tucui gentecunaca ‘¡Chashna cachun!’ ningacuna).
19 Levitacunaca: ‘Maijanpish shujtaj llajtamanta shamushca runacunata, yaya illaj huahuacunata, viuda huarmicunatapish cashcata rurashpa mana juzgajca maldicishca cachun’ ningacunami. (Chashna nijpimi tucui gentecunaca ‘¡Chashna cachun!’ ningacuna).
20 Levitacunaca: ‘Maijanpish paipaj yayapaj huarmihuan siririjca maldicishca cachun. Paica paipaj yayatami pingaipi churashca’ ningacunami. (Chashna nijpimi tucui gentecunaca ‘¡Chashna cachun!’ ningacuna).
21 Levitacunaca: ‘Maijanpish shuj animalhuan chayarijca maldicishca cachun’ ningacunami. (Chashna nijpimi tucui gentecunaca ‘¡Chashna cachun!’ ningacuna).
22 Levitacunaca: ‘Maijanpish paipaj panihuan siririjca maldicishca cachun. Paipaj yayapajlla ushushi cajpipish o paipaj mamapajlla ushushi cajpipish paihuan siririjca maldicishca cachun’ ningacunami. (Chashna nijpimi tucui gentecunaca ‘¡Chashna cachun!’ ningacuna).
23 Levitacunaca: ‘Maijanpish paipaj suegrahuan siririjca maldicishca cachun’ ningacunami. (Chashna nijpimi tucui gentecunaca ‘¡Chashna cachun!’ ningacuna).
24 Levitacunaca: ‘Maijanpish pacalla shuyashpa paipaj projimota huañuchijca maldicishca cachun’ ningacunami. (Chashna nijpimi tucui gentecunaca ‘¡Chashna cachun!’ ningacuna).
25 Levitacunaca: ‘Maijanpish mana culpata charij runata huañuchingapaj camarita chasquijca maldicishca cachun’ ningacunami. (Chashna nijpimi tucui gentecunaca ‘¡Chashna cachun!’ ningacuna).
26 Levitacunaca: ‘Maijanpish cai Leypi nishca shimicunata mana respetaj, chaicunata mana cazujca maldicishca cachun’ ningacunami. (Chashna nijpimi tucui gentecunaca ‘¡Chashna cachun!’* ningacuna).
28 Cancunapaj Jehová Dios nishcata ciertotaj uyajpi, cunan ñuca cushca tucui paipaj mandamientocunata alli cazujpica cancunapaj Jehová Diosca allpa pachapi tiyaj shujtaj llajtacunatapish yallimi cancunataca jatunyachinga. 2 Cancunapaj Jehová Dios nishcata siempre uyajpica tucui cai bendicioncunami cancunapajman shamunga:
3 Ciudadpipish, campopipish bendiciashcami canguichij.
4 Cancunapaj huahuacunapish, cancunapaj allpapi pꞌucushca granocunapish, cancunapaj animalcuna mirarishcapish bendiciashcami canga. Cancunapaj bizicunapish, cancunapaj malta ovejacunapish bendiciashcami canga.
5 Cancunapaj canastaca bendiciashcami canga. Masata rurana cancunapaj bateapish bendiciashcami canga.
6 Maiman rishpapish, imata ruracushpapish bendiciashcami canguichij.
7 Jehová Diosca contracuna cancunahuan macanacunaman llujshijpica paicunata mishachunmi ayudanga. Paicunaca cancunata llaquichingapajca shuj ladotami ringacuna. Pero cancunamantaca canchis chꞌican chꞌican ladocunatami miticushpa ringacuna. 8 Jehová Diosca cancunapaj huaquichina cuartocunatapish, cancuna tucui imata rurashcatapishmi bendicianga. Cancunapaj Jehová Diosca pai cugrishca allpapica ciertotajmi cancunataca bendicianga. 9 Cancunapaj Jehová Diospaj mandamientocunata cazujpi, paipaj ñancunapi purishpa catijpica pai jurashca shinallatajmi Jehová Diosca paipaj jucha illaj pueblo cachun saquinga. 10 Allpa pachapi tiyaj tucui pueblocunami Jehová Diospaj shutita cancuna charishcata yachangacuna. Chaimi cancunataca manchangacuna.
11 Jehová Diosca cancunataca achca huahuacunata, achca animalcunata charichunmi bendicianga. Shinallataj cancunapaj ñaupa yayacunaman Jehová Dios cushami nishpa jurashca allpapi alli pꞌucuj allpata charichunmi bendicianga. 12 Jehová Diosca huaquichina alli cuartocunata shuj runa pascaj shinami jahua pachataca pascanga. Paica tamyana tiempopi cancunapaj allpapi tamyachun, cancuna tucui imata rurashcapi bendiciangapajmi chashna ruranga. Shujtaj llajtacunaman imata mañanataca mana minishtinguichijchu, cancunami shujtaj llajtacunamanca mañachinguichij. 13 Jehová Diosca cancunataca puntapimi churanga, ultimopica mana churangachu. Cancunami jahuaman canguichij, ucumanca mana canguichijchu. Paita cazushpa catijpi, cunan ñuca cushca cancunapaj Jehová Diospaj mandamientocunata cazujpi, chaicunata pajtachijpimi chashna ruranga. 14 Cunan ñuca mandashca shimicunataca tucuita pajtachichij. Shujtaj dioscunata catingapaj, paicunata sirvingapajca cai mandashcamantaca alli ladomanpish, lluqui ladomanpish amataj anchuringuichijchu.
15 Pero cancunapaj Jehová Dios nishcata mana uyajpi, cunan ñuca cushca paipaj tucui mandamientocunata, leycunata mana cazujpica tucui cai maldicioncunami cancunapajman shamunga:
16 Ciudadpipish, campopipish maldicishcami canguichij.
17 Cancunapaj canastaca maldicishcami canga. Masata rurana cancunapaj bateapish maldicishcami canga.
18 Cancunapaj huahuacunapish, cancunapaj allpapi pꞌucushca granocunapish, cancunapaj bizicunapish, cancunapaj malta ovejacunapish maldicishcami canga.
19 Maiman rishpapish, imata ruracushpapish maldicishcami canguichij.
20 Jehová Diosca cancuna tucui imata rurashcapimi maldicinga. Achca manchaita charichunmi saquinga. Paica cancuna tucuchishca cangacama, cancuna rato huañungacamami castiganga. Cancuna mana allita rurashcamanta, paita saquishcamantami chashna ruranga. 21 Jehová Diosca cancuna japigrishca allpamanta cancunata tucuchingacamami shuj millai ungüi japichun saquinga. 22 Jehová Diosca cancunataca tuberculosis ungüihuan, achca fiebrehuan, inflamación ungüihuan, yallitaj calorhuan, espadahuan, rupachij huairahuanmi castiganga. Chagracunatapish chaquichingami.* Tucui chaicunaca cancuna huañungacamami llaquichinga. 23 Cancunapaj uma jahuaman caj cieloca cobre shinami canga. Cancunapaj chaqui ucupi caj allpapish fierro shinami canga. 24 Jehová Diosca cancunapaj allpapica tamyata cachanapaj randica ñutu allpata, arena allpatami cachanga. Chaicunami cancuna huañungacama cielomanta urmashpa catinga. 25 Jehová Diosca contracuna cancunata mishachunmi saquinga. Cancunaca paicunata llaquichingapajca shuj ladotami ringuichij. Pero paicunamantaca canchis chꞌican chꞌican ladocunatami miticushpa ringuichij. Allpapi tiyaj tucui llajtacunamanta gentecunaca cancunata ricushpaca yallitajmi mancharingacuna. 26 Cancunapaj huañushca cuerpocunataca jahuata volaj animalcunapish, allpapi causaj tucui animalcunapishmi micungacuna. Chai animalcunataca pi mana manchachishpa cachangachu.
27 Jehová Diosca cancunataca Egiptopi tiyashca úlcera ungüihuan, hemorroides ungüihuan, sarna ungüihuan, aicha carata pꞌunguillichij ungüihuanmi castiganga. Chai ungüicunamantaca mana alliyanguichijchu. 28 Jehová Diosca cancunataca locoyachishpa, ciegoyachishpa, muspachishpami castiganga. 29 Cancunaca shuj ciego runa amsapi tanteashpa purij shinami chaupi punllapica tanteashpa puringuichij. Cancuna ima rurashcapish mana alli llujshingachu. Cancuna imalla charishcacunataca siempremi umashpa quichungacuna, shuhuangacuna. Cancunataca pi mana quishpichingachu. 30 Shuj huarmihuan cazarangapajmi ari ninacunguichij, pero shujtaj runami paitaca violanga. Huasicunatami shayachinguichij, pero chaipica mana causanguichijchu. Uva chagracunatami tarpunguichij, pero chaipi pꞌucushcataca mana cosechanguichijchu. 31 Cancuna ricucujpimi cancunapaj torotaca huañuchingacuna, chai torotaca mana micunguichijchu. Cancunapaj ñaupajmantami cancunapaj burrotapish shuhuangacuna, cutinca mana japinguichijchu. Cancunapaj contracunami cancunapaj ovejacunatapish apangacuna. Cancunata quishpichijca pi mana tiyangachu. 32 Cancunapaj churicunata, cancunapaj ushushicunataca shujtaj llajtamanta gentecunaman entregajtami ricunguichij. Chai huahuacunataca siempremi ricunata munanguichij. Pero imata mana rurai tucunguichijchu. 33 Mana rijsishca gentecunami cancunapaj allpapi pꞌucushca granocunatapish, cancuna tucui trabajashcatapish micungacuna. Paicunaca siempremi cancunataca umashpa shuhuangacuna, llaquichingacuna. 34 Tucui chaicunata ricushpaca locoyanguichijmi.
35 Jehová Diosca jatunta nanachij, mana jambipaj úlcera ungüi sampicunapi, changacunapi llujshichun saquishpami castiganga. Chai ungüica chaqui shungumanta callarishpaca uma coronillacamami llujshinga. 36 Jehová Diosca cancunapish, cancunapaj ñaupa yayacunapish mana rijsishca llajtamanmi cancunatapish, cancuna churashca reytapish pushanga. Chaipimi cancunaca shujtaj dioscunata sirvinguichij. Caspimanta, rumimanta rurashcalla dioscunatami sirvinguichij. 37 Jehová Dios cancunata pushashca tucui llajtacunamanta gentecunami cancunamantaca yallitaj mancharingacuna, burlaringacuna. Shinallataj cancunataca pꞌiñangacunami.
38 Cancunapaj allpapica achca muyutami tarpunguichij. Pero langostacuna micushcamantami ashallata cosechanguichij. 39 Uva chagracunatami tarpunguichij, chaicunatami cuidanguichij. Pero cꞌuru libri micushcamantami vinotaca mana ubyanguichij, ni imata mana tandanguichij. 40 Cancunapaj tucui llajtapimi olivo yuracunata charinguichij. Pero aceitunas urmashcamantami aceitetaca mana churaringuichij. 41 Churicunata, ushushicunatami charinguichij. Pero paicunaca prezu shina apashca cashcamantami ña mana cancunapaj canga. 42 Achca langostacunami cancunapaj yuracunatapish, cancunapaj allpapi tarpushca granocunatapish libri tucuchinga. 43 Cancunapurapi causaj shujtaj llajtamanta shamushca runacunami cancunatapish yalli ashtahuan ashtahuan poderyuj tucungacuna. Cutin cancunaca ashtahuan ashtahuan urmarishpami catinguichij. 44 Paicunami cancunamanca mañachingacuna, pero cancunaca paicunamanca imata mana mañachinguichijchu. Paicunami puntapi cangacuna, cutin cancunaca ultimopimi canguichij.
45 Cancunapaj Jehová Dios nishcata mana uyashcamanta, pai cushca mandamientocunata, leycunata mana cazushcamantami cai tucui maldicioncunaca cancuna tucuringacama japinga. 46 Chaicunaca cancunapajpish, cancunapaj huahua huahuacunapajpish siempremi shuj señal shina, shuj advertencia shina canga. 47 Cancunaca achcata chari horasca cancunapaj Jehová Diostaca cushicuihuan, shungupipish contentarishpaca mana sirvircanguichijchu. 48 Jehová Diosca contracunatami cancunahuan macanacuchun cachanga. Cancunaca yaricaihuan cashpapish, yacunaihuan cashpapish, ashalla ropahuan cashpapish, tucui ima shujtaj cosascuna illajlla cashpapish paicunatami sirvinguichij. Diosca cancunata tucuchingacamami fierro yugota cancunapaj cungapi churanga.
49 Jehová Diosca cancunata llaquichichunmi allpa caishuj ladomanta, caru llajtamanta gentecunata cachanga. Chai llajta gentecunaca águila shina shamushpami cancunataca llaquichinga. Paicuna rimashca shimitapish mana intindinguichijchu. 50 Chai llajta gentecunaca millaicuna, llaquichijcunami canga. Paicunaca mayorcunataca mana respetangacunachu, jovencunatapish mana llaquingacunachu. 51 Paicunaca cancunapaj animalcuna mirarishcatapish, cancunapaj allpapi pꞌucushca granocunatapishmi cancuna tucuchishca cangacama micungacuna. Paicunaca cancunata tucuchingacamami granocunatapish, llullu vinotapish, aceitetapish, bizicunatapish, malta ovejacunatapish imata mana saquingacuna. 52 Cancunapaj muyundijpimi shayaringacuna. Cancuna confiashca cai jatun, sinchi pircacuna urmangacamami cancunapaj allpapi tiyaj tucui llajtacunapi huichcashpa churangacuna. Ari, cancunapaj Jehová Dios cushca allpapi tiyaj tucui llajtacuna muyundijpimi shayaringacuna. 53 Chaimi cancunapaj propio huahuacunata micunguichij. Cancunapaj contracuna cancunapaj muyundijta shayarishcamanta, cancunata llaquichishcamantami cancunapaj Jehová Dios cushca churicunapaj aichata, ushushicunapaj aichata micunguichij.
54 Cancunapurapi caj cꞌuyaj, llaquij runapish paipaj cꞌuyashca huauquita, paipaj cꞌuyashca huarmita, paipaj saquirij huahuacunatapish mana llaquingachu. 55 Paipaj huahuacunapaj aichatami micunga, chai aichataca piman mana carangachu. Cancunapaj contracuna cancunapaj llajtacuna muyundijpi shayacushcamanta, llaquichicushcamantami chai runaca imata mana charinga. 56 Cancunapurapi caj cꞌuyaj, llaquij huarmipish yallitaj huahuayashca cashcamanta pambapi sarunata mana yuyashca cashpapish paipaj cꞌuyashca cusata, paipaj churita, paipaj ushushitapish mana llaquingachu. 57 Paipaj huijsamanta llujshishca madretapish, pai charishca huahuacunatapish mana llaquingachu. Contracuna cancunapaj llajtacuna muyundijpi shayacushcamanta, llaquichicushcamantami chaicunataca pacalla micunga.
58 Cancuna cai libropi quillcashca cai Leypi nishca shimicunata tucuita mana cazujpi, cancunapaj Jehová Diospaj sumaj shutita, jatun* shutita mana manchajpica 59 Jehová Diosca cancunapajmanpish, cancunapaj huahua huahuacunamanpish mancharina llaquicunata, mana tucuripaj jatun llaquicunata, mana tucuripaj nanachij ungüicunatami cachanga. 60 Paica Egipto llajtapi tiyashca cancuna manchashca tucui ungüicunahuan cutin sufrichunmi saquinga. Chai ungüicunamantaca mana alliyanguichijchu. 61 Ashtahuanpish Jehová Diosca cancuna tucuchishca cangacamami Leyta quillcashca cai libropi mana quillcashca ungüicunahuan, llaquicunahuan sufrichun saquinga. 62 Cancunapaj Jehová Dios nishcataca mana uyarcanguichijchu. Chaimantami cancunaca jahua cielopi tiyaj estrellacuna shina yallitaj achcacuna tucushca cashpapish ashallacuna saquiringuichij.
63 Ima shinami Jehová Diosca cancuna alli causachun saquishpa, cancunata mirachishpa cushicurca chashnallatajmi Jehová Diosca cancunata libri tucuchishpa cushicunga. Cancuna ñalla chasquigrishca allpamantaca tucuchishcami canguichij.
64 Jehová Diosca tucui llajtacunatami cancunataca caita chaita cachanga. Allpa pacha shuj ladomantaca caishuj ladocamami cachanga. Chaipimi cancunaca caspimanta, rumimanta rurashcalla dioscunata sirvinguichij. Chai dioscunataca cancunapish, cancunapaj ñaupa yayacunapish mana rijsishcanguichijchu. 65 Chai llajtacunapica mana sumajta causanguichijchu. Maipi samarinallatapish mana charinguichijchu. Chaipaj randica Jehová Diosca cancunamanca shungupi preocuparishca canata, shaicushca ñahuicuna canata, yallitaj sustarishca canatami cunga. 66 Cancunapaj causaica peligropimi canga. Tutapish, punllapish achca manchaihuanmi canguichij. Causashpa catinatapish mana yachanguichijchu. 67 Cancunapaj shungupi achca manchaihuan cashcamanta, cancunapaj ñahuicunahuan imata ricushcamantami tutamanta ladoca ‘¡Chishi lado cashpachari alli canman!’ ninguichij. Cutin chishi ladoca ‘¡Tutamanta lado cashpachari alli canman!’ ninguichij. 68 Ñucaca ‘Egiptomanca mana nunca tigranguichijchu’ nircanimi. Shinapish Jehová Diosca Egipto llajtamanca barcopimi tigrachishpa cachanga. Chaipimi cancunapaj contracunaman esclavocuna shina, esclavacuna shina cꞌaturina canguichij. Pero cancunataca pi mana randingachu” nircami.
29 Cai shimicunaca Jehová Dios israelitacunahuan Moab allpapi shuj ari ninacuita rurachun Moisesman mandashca shimicunami. Paica Horebpi shuj ari ninacuita israelitacunahuan rurashca jahuami cai ari ninacuitapish rurachun mandarca.
2 Chaimi Moisesca tucui israelitacunata tandachishpaca cashna nirca: “Cancunaca Jehová Dios Egipto llajtapi faraontapish, faraonta tucui sirvijcunatapish, paipaj tucui allpatapish cancunapaj ñaupajpi imata rurashcatami ricurcanguichij. 3 Cancunapaj propio ñahuicunahuanmi jatun llaquicunata, jatun señalcunata, milagrocunatapish ricurcanguichij. 4 Pero Jehová Diosca cunan punllacama cancunamanca intindij shunguta, ricuj ñahuicunata, uyaj rinrincunataca mana cushcachu. 5 ‘Chaquishca pambapi 40 huatacunata ñuca pushacujpica cancunapaj ropapish, cancunapaj sandaliacunapish mana tucurircachu. 6 Cancunaca tandatapish mana micurcanguichijchu. Vinotapish, ima shujtaj laya tragotapish mana ubyarcanguichijchu. Chashnami ñuca cancunapaj Jehová Dios cashcata yacharcanguichij’. 7 Ultimopica cai lugarmanmi chayamurcanguichij. Caipimi Hesbón llajtata mandaj rey Sehonpish, Basán llajtata mandaj Og runapish ñucanchijhuan macanacungapaj llujshircacuna. Pero ñucanchijmi paicunataca misharcanchij. 8 Chai qꞌuipaca paicunapaj allpahuanmi saquirircanchij. Chai allpataca herenciata shinami Rubenpaj familiaman, Gadpaj familiaman, Manasespaj chaupi familiaman curcanchij. 9 Chaimanta cai ari ninacushca shimicunata pajtachichij, chaicunata cazuichij. Chashnami tucui cancuna imata rurashcapish alli llujshinga.
10 Cunanca tucui cancunami Jehová Diospaj ñaupajpi caipi canguichij. Cancunapaj familiacunata pushajcunapish, autoridadta charijcunapish,* pushajcunapish, tucui israelita cꞌaricunapish, 11 uchilla huahuacunapish, huarmicunapishmi caipi canguichij. Shinallataj cancunapurapi caj shujtaj llajtamanta shamushca runacunapish yantata pallaj runacunamanta callarishpaca yacuta surcuj runacunacamami caipi can. 12 Cancunaca shuj juramentota rurashpa Jehová Dioshuan shuj ari ninacuita rurangapajmi caipi canguichij. Chai ari ninacuitaca cancunapaj Jehová Diosmi cancunahuan cunan ruracun. 13 Cancuna paipaj pueblo cashcata ricuchingapaj, paipish cancunapaj Dios cashcata ricuchingapajmi chaita ruracun. Diosca pai ari nishca shinallataj, cancunapaj ñaupa yayacuna Abrahanman, Isaacman, Jacobman jurashca shinallatajmi chaita ruracun.
14 Pero cai ari ninacuitapish, cai juramentotapish mana cancunallahuanchu ruracuni. 15 Ashtahuanpish ñucanchij Jehová Diospaj ñaupajpi cunan caipi cajcunahuanpish, cunan caipi ñucanchijhuan mana cajcunahuanpishmi ruracuni. 16 (Cancunaca Egipto llajtapi ima shina causashcatapish, ñucanchij viajepi chꞌican chꞌican llajtacunata ima shina pasashcatapish yachanguichijmi. 17 Cancunaca millanana ruraicunatami ricurcanguichij. Shinallataj caspimanta, rumimanta, cullquimanta, oromanta millanana* rurashcalla dioscunatami ricurcanguichij). 18 Cunan caipi cajcunamantaca cai llajtacunapi tiyaj dioscunata adorangapaj Jehová Diosmanta ni maijan ama caruyachun. Ni maijan cꞌari, ni maijan huarmi, ni maijan familia ama caruyachun. Cancunapurapica venenota, ajenjota* pꞌucuj sapi shinaca ama ricurichun.
19 Pero maijanpish cai juramentopi nishca shimicunata uyashpapish paipaj shungupi jatun tucushpa ‘Ñuca shungu munashca shina purishpapish sumajtami causasha’ nijpi, shinapish pai imata nishca tucuicunata llaquipi churajpica 20 Jehová Diosca paitaca mana perdonasha ningachu. Chaipaj randica Jehová Diosca chai runahuanmi achcata pꞌiñaringa. Cai libropi quillcashca tucui maldicioncunami chai runataca japinga. Jehová Diosca allpa pachamantami chai runapaj shutitaca anchuchinga. 21 Jehová Diosca chai runataca israelitacunapaj tucui familiacunamantami chꞌicanyachinga. Chashnami Leyta quillcashca cai libropi huillacushca tucui maldicioncunata cachashpa castiganga.
22 Shamuj punllacunapi causaj cancunapaj huahuacunapaj huahua huahuacunapish, caru llajtamanta shamuj runacunapish cai allpapi llaquicuna tiyashcata, Jehová Dios cai allpapaj contra llaquicunata cachashcatami ricungacuna. 23 Paica azufreta, cachita, ninatami cachanga. Chaimantami tucui cai allpapica mana tarpungacuna. Caipica ima mana huiñangachu, shuj plantallapish mana huiñangachu. Jehová Diosca pai yallitaj pꞌiñarishca cashcamanta, colerashca cashcamantami Sodoma, Gomorra, Admá, Zeboyim llajtacunata tucuchishca shinallataj cai allpata tucuchinga. 24 Cancunapaj huahuacunapish, shujtaj llajtamanta runacunapish, tucui llajtacunamanta cajcunapish: ‘¿Jehová Diosca imamantashi cai allpataca cashna rurarca? ¿Imamantashi chashna yallitaj pꞌiñarirca?’ nishpami tapuringacuna. 25 Chaimi paicunaca cashna ningacuna: ‘Paicunapaj ñaupa yayacunapaj Jehová Dios paicunahuan ari ninacushcatami saquishcacuna. Paica chai ari ninacuitaca Egipto llajtamanta llujshichishpami paicunahuan rurarca. 26 Paicunaca shujtaj dioscunatami sirvircacuna, paicunapaj ñaupajpimi cumurircacuna. Chai dioscunataca paicunaca mana rijsishcacunachu carca. Diosca chaicunata ama adorachunmi mandashca carca. 27 Chaimi Jehová Diosca yallitaj pꞌiñarishpa cai libropi quillcashca tucui maldicioncunata chai llajta gentecunapajman cacharca. 28 Chaimantami Jehová Diosca colerashpa, yallitaj pꞌiñarishpa paicunapaj llajtamanta llujshichishpa shujtaj llajtaman prezu shina cacharca. Chaipimi paicunaca cunan punllacama can’ ningacunami.
29 Ñucanchij Jehová Diosmi tucui ima pacalla cashcacunataca yachan. Pero pai huillasha nishcatami ñucanchijmanpish, ñucanchij huahuacunamanpish huiñaipaj cachun huillashca. Chashnami cai Leypi quillcashca tucui shimicunata pajtachishun.
30 Bendiciashca canatapish, maldicishca canatapish agllachun ñuca churashca cai tucui shimicuna cancunapi pajtarijpi, cancunapaj Jehová Dios caita chaita cachashca tucui llajtacunapi cashpa cai shimicunata yuyarijpi 2 cancunapish, cancunapaj huahuacunapish tucui shunguhuan, tucui almahuan* cancunapaj Jehová Diospajman tigrarijpi, cunan ñuca mandacushca pai tucui nishcacunata uyajpica 3 cancunapaj Jehová Diosca prezu shina apashca cashcamantami cancunataca cutin tigrachimunga. Paica cancunataca llaquingami. Cancunapaj Jehová Dios caita chaita cachashca tucui pueblocunamantami cancunataca tandachinga. 4 Cancuna allpa pachapi shuj ladomanta caishuj ladocama caita chaita rishca cajpipish cancunapaj Jehová Diosca tandachingami. Paica cutinmi tigrachimunga. 5 Cancunapaj Jehová Diosca cancunapaj yayacuna mishashpa japishca allpamanmi pushamunga. Cancunaca chaipimi causanguichij. Paica cancunataca bendiciangami. Cancunapaj yayacunata yalli cachunmi mirachinga. 6 Cancunapaj Jehová Diosca cancunapaj shungutapish, cancunapaj huahua huahuacunapaj shungutapishmi chuyayachinga. Chashnami cancunapaj Jehová Diostaca tucui shunguhuan, tucui almahuan cꞌuyanguichij. Chashna rurashpaca causashpami catinguichij. 7 Cancunapaj Jehová Diosca tucui cai maldicioncunataca cancunapaj contracunaman, cancunata pꞌiñajcunaman, cancunata catirashpa llaquichijcunamanmi cachanga.
8 Chaimi cancunaca Jehová Diospajman tigraringuichij, pai nishcatapish uyanguichij. Cunan ñuca cushca paipaj tucui mandamientocunatapishmi cazunguichij. 9 Cancunapaj Jehová Diosca cancunapaj maquihuan tucui imata rurashcapimi achcata bendicianga. Cancunapaj huahuacunata, cancunapaj animalcunata, cancunapaj allpapi pꞌucushca granocunatami mirachinga. Jehová Diosca cancunapaj ñaupa yayacunata bendiciashpa cushicushca shinallatajmi cancunata bendiciashpa achcata cushicunga. 10 Chaipica cancunapaj Jehová Dios nishcatami uyanguichij. Shinallataj Leyta quillcashca cai libropi tiyaj paipaj mandamientocunata, leycunatami cazunguichij. Cancunapaj Jehová Diospajmanca tucui shunguhuan, tucui almahuanmi tigraringuichij.
11 Cunan ñuca canman cushca cai mandamientocunaca cambajca mana yallitaj sinchichu. Canmantapish mana carupichu. 12 Can: ‘¿Pitaj jahua pachaman huichiyashpa ñucanchij uyachun, cazuchun chaicunataca apamungari?’ nichunca mana jahua pachapichu can. 13 Shinallataj: ‘¿Pitaj mama cucha caishuj ladoman pasashpa ñucanchij uyachun, cazuchun chaicunataca apamungari?’ nichunpish mana mama cucha caishuj ladopichu can. 14 Diospaj shimica can pajtachichunmi cambaj cꞌuchupi, cambaj shimipi, cambaj shungupi can.
15 Ricui, cunanmi causaitapish, huañuitapish, allitapish, mana allitapish cambaj ñaupajpi churani. 16 Cunan ñuca cushca cambaj Jehová Diospaj mandamientocunata uyashpa, cambaj Jehová Diosta cꞌuyashpa, paipaj ñancunapi purishpa, paipaj mandamientocunata, paipaj leycunata, pai imallata rurachun nishcacunata cazushpaca causanguimi, miraringuimi. Cambaj Jehová Diosca can japigrishca allpapica bendiciangami.
17 Pero cancunapaj shungu Diosmanta caruyashcamanta cancuna mana uyajpi, cancunapaj shungu pandachijpi, cancuna shujtaj dioscunapaj ñaupajpi cungurijpi, chaicunata sirvijpica 18 cancuna huañunataj cashcatami cunanca huillani. Jordán jatun yacuta pasashca qꞌuipa, cancuna japigrishca allpapica mana achca tiempota causanguichijchu. 19 Cunanmi cancunapaj ñaupajpica causaitapish, huañuitapish, bendiciashca canatapish, maldicishca canatapish churani. Jahua pachapish, cai pachapish cancunapaj contrami testigocuna shina canga. Cancunapish, cancunapaj huahua huahuacunapish causashpa catingapajca causaitami agllana canguichij. 20 Chaipajca cancunapaj Jehová Diosta cꞌuyaichij, pai nishcata uyaichij. Paimantaca amataj caruyaichijchu. Paimi cancunamanca causaita cun. Jehová Diosca cancunapaj ñaupa yayacuna Abrahanman, Isaacman, Jacobman cusha nishpa jurashca allpapi achca tiempota causachunmi saquinga” nircami.
31 Chai qꞌuipami Moisesca tucui israelitacunapajman cꞌuchuyashpaca cashna nirca: 2 “Ñucaca ñami 120 huatacunata charini. Cancunataca ña mana pushai tucunichu. Jehová Diosca ñucataca: ‘Cai Jordán jatun yacutaca mana pasanguichu’ nircami. 3 Cancunapaj Jehová Diosmi cancunata ñaupashpa pasanga. Paimi chai llajtacunapi causaj gentecunataca cancunapaj ñaupajpi tucuchinga. Cancunaca paicunapaj allpacunapimi causanguichij. Jehová Dios nishca shinaca Josuemi cancunataca caishuj ladoman pushanga. 4 Jehová Diosca chai llajtacunapi causaj gentecunataca amorreocunata mandaj rey Sehonta shina, Og runata shinami ruranga. Shinallataj paicunapaj llajtacunata tucuchishca shinami tucuchinga. 5 Jehová Diosca cancuna paicunata mishachunmi saquinga. Cancunaca tucui ñuca imata mandashcatami paicunahuanca rurana canguichij. 6 Sinchi caichij, ama manchaichijchu. Cancunapaj Jehová Diosmi cancunahuan can. Chaimanta ama mancharichijchu, paicunataca ama manchaichijchu. Diosca cancunataca mana saquingachu, mana shitangachu” nircami.
7 Chai qꞌuipami Moisesca Josueta cayashpaca tucui israelitacunapaj ñaupajpi cashna nirca: “Sinchi cai, ama manchaichu. Cancunapaj ñaupa yayacunaman Jehová Dios cushami nishpa jurashca allpamanca canmi cai pueblota pushangui. Canmi chai allpataca herenciata shina paicunaman cungui. 8 Jehová Diosmi canta ñaupashpa ringa, paica canhuanmi canga. Cantaca mana saquingachu, mana shitangachu. Ama manchaichu, ama chujchuichu” nircami.
9 Chai qꞌuipami Moisesca cai Leyta quillcashpa Jehová Dioshuan ari ninacushca arcata apaj levitacunapuramanta sacerdotecunamanpish, israelitacunata tucui pushajcunamanpish* curca. 10 Moisesca paicunataca cashna nishpami mandarca: “Cada canchis huatami dibicunamanta cacharichina huatapaj agllashca tiempopi, Chuglla huasicunata rurana fiestapica* 11 cancunapaj Jehová Diospaj ñaupajman, pai agllashca lugarman israelitacuna rijpi tucuicuna uyachun cai Leyta liyina canguichij. 12 Chaipajca tucui pueblota tandachichij. Cꞌaricunatapish, huarmicunatapish, uchilla huahuacunatapish, cancunapaj llajtacunapi causaj shujtaj llajtamanta shamushca runacunatapish tandachichij. Chashnami paicunaca uyangacuna, yachangacuna, cancunapaj Jehová Diosta manchangacuna, cai Leypi nishca tucui shimicunatapish pajtachingacuna. 13 Cai Leyta mana yachaj paicunapaj huahuacunapishmi uyangacuna. Chashnami paicunaca Jordán jatun yacuta pasashpa japigrishca allpapi cancuna causashca tucui tiempopi cancunapaj Jehová Diosta manchanata yachangacuna” nircami.
14 Chai qꞌuipaca Jehová Diosca Moisestaca: “Ricui, can huañuna punllaca cꞌuchuyamucunmi. Josueta cayai, pushaj cachun paita nombrangapaj tandanacuna carpa huasipi ricurichij” nircami. Chaimi Moisespish, Josuepish tandanacuna carpa huasiman rircacuna. 15 Chai qꞌuipami Jehová Diosca tandanacuna carpa huasipi, shayacuj jatun pꞌuyupi ricurirca. Shayacuj jatun pꞌuyuca tandanacuna carpa huasi yaicunapimi saquirirca.
16 Chai qꞌuipaca Jehová Diosca Moisestaca cashnami nirca: “Ricui, canca ñallami huañugringui,* cai puebloca shujtaj llajtamanta dioscunatami adorangacuna.* Chai dioscunaca paicuna japigrishca allpa muyundijpimi can. Cai puebloca ñucatami saquingacuna, paicunahuan ñuca ari ninacushcatapish mana pajtachingacunachu. 17 Chaimi paicunahuan pꞌiñarisha. Paicunataca shitashpami saquisha. Paicuna tucuchishca cangacama mana tigra ricushachu. Paicunaca achca llaquicunata charishca qꞌuipa, sufrishca qꞌuipaca: ‘¿Manachu Dios ñucanchijhuan mana cashcamanta cai llaquicunataca apacunchij?’ ningacunami. 18 Pero paicuna shujtaj dioscunata catishpa tucui cai millaita rurashcamantami chai punllaca paicunataca manataj tigra ricusha.
19 Cunanca cai cantota quillcashpa israelitacunaman yachachichij. Cai cantotaca de memoria yachachun ayudaichij. Cai cantomi israelitacunapaj contra ñuca testigo canga. 20 Paicunapaj ñaupa yayacunaman cushami nishpa jurashca allpaman pushajpi, chaipi huijsa pajtata micushpa, achcata charijyashpaca* paicunaca shujtaj dioscunata sirvingapajmi chai dioscunata catingacuna. Chai allpapica achca leche, achca mielmi tiyan. Ñucataca mana respetangacunachu. Paicunahuan ari ninacushcatapish mana pajtachingacunachu. 21 Achca llaquicunata apacujpi, sufricujpica cai cantomi paicunapaj testigo canga (paicunapaj huahua huahuacunaca cai cantotaca mana cungarinachu can). Ñucaca paicunaman cushami nishpa jurashca allpaman manaraj pushashpami paicuna imata rurasha nishcataca ña yachani” nircami.
22 Chaimi Moisesca chai cantota chai punlla quillcashpa israelitacunaman yachachirca.
23 Chai qꞌuipami paica* Nunpaj churi Josuetaca pushaj cachun nombrarca. Paitaca: “Sinchi cai, ama manchaichu. Ñuca cushami nishpa jurashca allpamanca canmi israelitacunataca pushangui. Ñucaca canhuanmi casha” nircami.
24 Moisesca cai Leypi nishca shimicunata shuj libropi tucui quillcashca qꞌuipami 25 Jehová Dioshuan ari ninacushca arcata apaj levitacunataca cashna nishpa mandarca: 26 “Leyta quillcashca cai librota apashpa cancunapaj Jehová Dioshuan ari ninacushca* arca ladopi churaichij. Chaipimi chai libroca cancunapaj contra testigo canga. 27 Ñucaca cancuna mana cazuj cajta, rumi shungu cajtaca allimi yachani. ¡Ñuca causacujpiraj Jehová Diosta mana cazujcuna cashpaca ñuca huañushca qꞌuipacarin ashtahuanmi mana cazujcuna canguichij! 28 Cancunapaj familiacunata pushajcunatapish, autoridadta charijcunatapish cai shimicunata huillangapaj ñuca ñaupajpi tandachichij. Jahua pachatapish, cai pachatapish paicunapaj contra testigocuna shina cachunmi churasha. 29 Ñuca huañushca qꞌuipa cancuna millaita rurana cashcata, ñuca mandashca ñanmantapish caruyana cashcataca allimi yachani. Cai llaquicunaca cancunataca qꞌuipa punllacunapimi japinga. Cancunaca Jehová Diospaj ñaupajpica mana alli cashcallatami ruranguichij. Mana allicunata rurashpami paitaca pꞌiñachinguichij” nircami.
30 Chai qꞌuipami Moisesca cai cantopi nishca shimicunataca callarimanta tucuricama tucui tandanacushca israelitacunaman uyachirca.
32 Moisesca cashnami nirca: “Jahua pachacunalla, ñuca rimashcata uyaichij,
allpapish ñuca nishca shimicunata uyapai.
2 Ñuca yachachishcacunaca tamya shinami urmanga,
ñuca shimicunaca shulla shinami shutunga,
qꞌuihuapi ñutu tamya urmaj shinami urmanga,
chagrapi jatun tamya urmaj shinami urmanga.
3 Ñucaca Jehová Diospaj shutitami huillasha.
¡Ñucanchij Dios jatun cashcata rijsichichij!
4 Paica Jatun Rumimari, pai tucui imalla rurashcapish ima mana pandachu,
paipaj ñancunapish alli ñancunami.
Paica pajtachij Diosmi, ima mana cashcataca mana nunca ruranchu.
Paica cashcata ruraj, allita rurajmi.
5 Ashtahuanpish paicunami millaita rurashcacuna.
Paicunaca mana paipaj huahuacunachu, paicuna pandarishcamantaca paicunallatajmi culpayuj can.
¡Mana alli gentecuna, millai gentecunami!
6 Muspa, yuyai illaj gentecunalla,
¿chashnachu Jehová Diostaca tratana canguichij?
¿Manachu paica cancunapaj Yaya? ¿Manachu paimanta causanguichij?
¿Manachu cancunataca pai rurarca? ¿Manachu cancunataca shuj llajta cachun churarca?
7 Ñaupa punllacunata yuyarichij,
chai huatacunapi ima tucushcata yuyaichij.
Cancunapaj yayata tapuichij, paica parlangallami.
Cancunapaj yuyajcunata tapuichij, paicunaca huillangallami.
8 Jatun Diosca cada llajtaman herenciata cushpa,
Adanpaj huahuacunata* caishujmanta chaishujmanta chꞌicanyachishpaca
Israelpaj huahuacuna mashna cashcata ricushpami
cada llajtapaj lindecunata churarca.
9 Jehová Diospaj puebloca paipajmari.
Jacobca paipaj herenciamari.
10 Paitaca chaquishca allpapimi tarirca.
Sacha animalcuna huacashca uyarij, chushajlla chaquishca pambapimi tarirca.
Paita cuidangapajca paipaj muyundijpimi carca,
paipaj ñahui lulunta shinami cuidarca.
11 Ima shinami shuj aguilaca paipaj tazin jahuapi muyurishpa
huahua aguilacunata volanata yachachin,
ima shinami alascunata chutashpa, huahua aguilacunata japishpa
paipaj plumacunapi apan,
12 chashnallatajmi paitapish* Jehová Diosca pailla pusharca.
Shujtaj llajtamanta diosca mana paihuan carcachu.
13 Paitaca allpa pachapi urcucunata mandachunmi churarca.
Chaimantami allpapi pꞌucushca granocunata micurca.
Paimanca jatun pata rumimanta llujshichishca mieltami cararca.
Pedernal jatun rumimanta llujshichishca aceitetami cararca.
14 Vaca lechemanta rurashca mantequillata, oveja lechetapishmi cararca.
Alli ovejacunata,*
Basanmanta carnerocunata, chivocunatami cararca.
Alli trigotapishmi cararca.
Canca uvamanta llujshichishca vinotami ubyarcangui.
15 Jesurún* gordoyashpaca paipaj dueñota mana cazushpami jaitarirca.
Jesurunlla, canca gordoyashcanguimi, racuyashcanguimi, huijsa pajtatami micushcangui.
Chai qꞌuipaca paica paita ruraj Diostami saquirca.
Paita quishpichij Jatun Rumitamari pꞌiñarca.
16 Paicunaca shujtaj llajtamanta dioscunahuanmi paita pꞌiñachircacuna.
Millanana cosascunahuanmi yallitaj pꞌiñachircacuna.
17 Paicunaca Diosman sacrificiocunata cunapaj randica demoniocunamanmi* curcacuna.
Paicuna mana rijsishca dioscunaman,
mushuj dioscunaman, cunanlla chayamushca dioscunaman,
paicunapaj ñaupa yayacuna mana rijsishca dioscunamanmi sacrificiocunata curcacuna.
18 Canta ruraj Jatun Rumitamari cungarircangui.
Canman causaita cuj Diostaca mana yuyarircanguichu.
19 Jehová Diosca chaita ricushpami paicunataca mana chasquirca.
Paitaca paicunapaj churicuna, ushushicunami yallitaj pꞌiñachishca carca.
20 Chaimantami cashna nirca: ‘Paicunataca mana ayudashachu.*
Paicunahuan ima tucujtami ricusha.
Paicunaca millai gentecuna,
mana confiaipaj huahuacunami.
21 Paicunaca rurashcalla dioscunata adorashpami ñucata pꞌiñachishcacuna.
Paicunapaj mana vali rurashcalla dioscunata adorashpami yallitaj pꞌiñachishcacuna.
Ñucapish mana ñuca pueblo cajcunahuanmi paicunataca pꞌiñachisha.
Yuyai illaj llajtahuanmi yallitaj pꞌiñachisha.
22 Ñuca yallitaj pꞌiñarishcaca ninatami japichishca.
Chai ninaca Pambana Jutcupi* ucujman cajtapishmi rupachinga.
Allpatapish, chaipi pꞌucushca granocunatapishmi tucuchinga.
Urcucunapaj ucu chaquicunatapishmi rupachinga.
23 Paicunapaj llaquicunataca ashtahuanmi mirachisha.
Tucui ñuca flechacunatami paicunapi shitasha.
24 Yaricaimantami shaicuringacuna.
Achca fiebremi paicunataca tucuchinga, paicunaca tucuimi tucuchishca cangacuna.
Paicunata canichunca sacha animalcunatapish,
pambapi llucashpa purij venenoyuj animalcunatapishmi cachasha.
25 Huasi canllapica paicunapaj huahuacunataca espadahuanmi huañuchingacuna.
Cutin huasi ucupica jovencunapish, solteracunapish,
uchilla huahuacunapish, yuyaj cꞌaricunapishmi
achca manchaihuan cangacuna.
26 Ñucaca: “Paicunataca caita chaitami cachasha.
Gentecunaca paicunataca mana yuyaringacunachu” nimanmi carcani.
27 Pero contracuna imata ninatami mancharcani.
Contracunaca pandatami yuyanman carcacuna.
Paicunaca: “Ñucanchij fuerzahuanmi mishashcanchij.
Jehová Diosca chaitaca mana rurashcachu” ninmanmi carcacuna.
28 Israelitacunaca yuyai illaj* llajta,
mana intindijcunami.
29 ¡Alli yachajcuna cashpachari alli canman! Tucui caicunapimi alli yuyanmancuna.
Ima shina tucurinatami yuyarinmancuna.
30 ¿Ima shinataj shuj runallaca mil israelitacunata catishpa llaquichingari?
¿Ima shinataj ishqui runacunallaca diez mil israelitacunata catishpa llaquichingari?
Mana pudingacunachu. Paicunapaj Jatun Rumi saquijllapimi chaita rurai tucungacuna.
Jehová Dios paicunapaj contracunaman entregajllapimi chaita rurai tucungacuna.
31 Ñucanchij Jatun Rumica mana paicunapaj jatun rumi shinachu.
Chaitaca ñucanchij contracunapish yachanmi.
32 Chai gentecunapaj uva yuraca Sodoma llajtamanta uva yuracunami,
Gomorra llajta chagracunamanta uva yuracunami.
Paicunapaj uvacunaca venenoyuj uvacunami.
Paicunapaj uva racimocunapish jayaj racimocunami.
33 Paicunapaj vinoca culebracunapaj venenomi,
huañuchij culebracunapaj* venenomi.
34 ¿Manachu caicunataca ñuca huaquichishpa charicuni?
¿Manachu ñuca huaquichina cuartopi alli huaquichishpa charicuni?
35 Paicunapaj chaqui lluchcarichun agllashca tiempo chayajpimi
paicunataca llaquichisha, castigasha.
Paicunata llaquichina punllaca ñami cꞌuchuyamucun.
Paicunaca ñallami achcata sufringacuna’ nircami.
36 Jehová Diosca paipaj pueblotaca juzgangami.
Paita sirvijcunataca llaquingami.
Fuerza illaj saquirijta ricushpa,
mana difindiri tucujcunalla, debilcunalla saquirijta ricushpami llaquinga.
37 Chaimi paica cashna ninga: ‘¿Paicunapaj dioscunaca maipitajyari?
¿Paicuna miticuna jatun rumica maipitajyari?
38 ¿Paicunapaj sacrificiocunamanta huirata micujcunaca maipitajyari?
¿Paicunapaj vino ofrendata ubyajcunapish maipitajyari?
Paicuna shayarishpa cancunata ayudachun.
Paicuna cancunapaj miticuna cachun.
39 Cunanca ricuichij, ñucami Dios cani.
Shujtaj dioscunaca mana tiyanchu, ñucallami Dios cani.
Ñucami huañuchini, ñucami causachini.
Ñucami chugrichini, ñucami alliyachisha.
Ñuca maquimantaca ni pi mana quishpichi tucunchu.
40 Ñuca maquicunata huichiman alzashpami jurani.
“Ñucaca huiñai huiñaitami causani”.
41 Ñuca achijnicuj espadata afilashpa,
cashcata rurashpa juzgangapaj ñuca maquita allichishpaca
ñuca contracunatami llaquichisha.
Ñucata pꞌiñajcunatapishmi castigasha.
42 Ñuca flechacunataca yahuarhuanmi machachisha,
huañushcacunapaj, prezu apashcacunapaj yahuarhuanmi machachisha.
Ñuca espadaca aichatami micunga,
contracunata pushajcunapaj umacunatami micunga’ ningami.
43 Tucui llajta gentecuna Diospaj pueblohuan cushicuichij.
Paimi paita sirvijcunapaj yahuarmanta llaquichinga.
Paipaj contracunataca llaquichingami.
Paipaj pueblopaj allpamantapish juchacunata anchuchingami” nircami.
44 Chashnami Moisesca cai cantopi nishca tucui shimicunata israelitacunapaj ñaupajpi nirca. Paica Nunpaj churi Hosea* runandijmi chaita nirca. 45 Moisesca tucui israelitacunaman tucui cai shimicunata nishca qꞌuipaca 46 cashnami nirca: “Cunan ñuca cushca cai tucui advertenciacunata alli uyaichij. Cai Leypi nishca tucui shimicunata cancunapaj huahuacunapish cazuchun mandaichij. 47 Cai shimicunaca cancunapajca mana yanga shimicunallachu. Ashtahuanpish cai shimicunata cazushpaca causanguichijmi. Cancunaca cai shimicunata cazushpaca Jordán jatun yacuta pasashpa cancuna japigrishca allpapica achca tiempotami causanguichij” nircami.
48 Chai punllallatajmi Jehová Diosca Moiseshuan parlashpaca cashna nirca: 49 “Cai Abarimpi caj urcuman, Nebo urcuman huichiyai. Cai urcuca Moab allpapi, Jericó chꞌimbapurapimi can. Cai urcumantami israelitacunapaj cachun cugrishca Canaán allpataca ricungui. 50 Chai qꞌuipaca can huichiyagrishca urcupimi huañungui. Cambaj ñaupa yayacuna shinallatajmi pambashca cangui.* Ima shinami cambaj huauqui Aaronpish Hor shuti urcupi huañushpa paipaj ñaupa yayacuna shinallataj pambashca carca, chashnallatajmi canhuanpish tucunga. 51 Cancuna ishquica Zin nishca chaquishca pambapi, Cadés nishcapi, Meribá yacucuna cꞌuchupica israelitacunapurapica ñucataca mana cazurcanguichijchu. Israelitacunapaj ñaupajpipish ñucataca mana jatunyachircanguichijchu. 52 Israelitacunaman cugrishca allpamanca mana yaicunguichu. Chai allpataca carullamantami ricungui” nircami.
33 Dios verdaderota sirvij Moisesca manaraj huañushpami israelitacunata bendiciarca. 2 Paica cashnami nirca:
“Jehová Diosca Sinaí urcumantami shamurca.
Paipaj pueblotaca Seír urcucunamantami achijyachirca.
Parán urcucunamantami paipaj sumaj achijnicujhuan achijyachirca.
Paihuanca huaranga huaranga jucha illaj angelcunami* carca,
paipaj alli ladopica paipaj macanacujcunami carca.
3 Paica paipaj pueblotaca cꞌuyarcami.
Tucui jucha illajcunaca cambaj maquipimi can.
Paicunaca cambaj chaquipimi tiyacurcacuna,
paicunaca can nishca shimicunatami uyai callarircacuna.
4 (Moisesca shuj mandashcata, shuj leytami curca.
Chaica Jacobpaj tandanacushca huahua huahuacunapajmi can).
5 Israelitacunata pushajcunapish,
Israelpaj tucui familiacunapish tandanacujpimi
Diosca Jesurunpi* rey tucurca.
6 Rubenca causashpa catichun, paica ama huañuchun,
paipaj familiamanta runacunaca ama ashallacuna cachun” nircami.
7 Chai qꞌuipaca Judata bendiciashpaca:
“Jehová Dioslla, Judá ima nishcata uyapai,
paitaca cambaj puebloman tigrachimupai.
Paipaj rigracunaca paipaj cashcatami difindishca,
paipaj contracunahuan macanacuchun paita ayudahuai” nircami.
8 Levimantaca cashnami nirca:
“Cambaj* Tumimpish, cambaj Urimpish canta cazuj runapajmi can,
paitaca Masá nishcapimi pruebapi churarcangui.
Canca Meribá yacucuna cꞌuchupimi paihuan macanacui callarircangui.
9 Levica paipaj yayatapish, paipaj mamatapish mana llaquircachu.
Paipaj huauquicunatapish mana ñuca huauquicunachu nircami,
paipaj huahuacunatapish mana uyarcachu.
Paicunaca can nishcatami cazurcacuna,
canhuan ari nishcatami pajtachircacuna.
10 Paicunaca can imallata rurachun nishcacunata Jacobman yachachichun,
Israelmanpish cambaj Leyta yachachichun.
Paicunaca mishquijllata ashnacuj inciensota canman cuchun,
tucui ofrendatapish cambaj altarpi cuchun.
11 Jehová Dioslla, fuerzata cushpa paita bendiciapai,
paipaj maquihuan imata rurashcatapish alli chasquipai.
Paipaj contra jatarijcunataca changacunata* pꞌaqui,
chashnami paita pꞌiñajcunaca cutinca mana jataringa” nircami.
12 Benjaminmantaca:
“Jehová Dios cꞌuyashcaca paipaj cꞌuchullapi imata mana manchashpa causachun.
Tucui punlla paita cuidajpica
paipaj rigracunapimi causanga” nircami.
13 Josemantaca cashnami nirca:
“Jehová Diosca paipaj allpataca
jahua pachamanta alli cosascunahuan bendiciachun.
Shulla tamyahuan, allpa ucumanta llujshij pugyu yacucunahuan bendiciachun.
14 Inti pꞌucuchishca alli cosascunahuan,
cada quilla pꞌucuj alli granocunahuan bendiciachun.
15 Ñaupa urcucunapi* tiyashca alli cosascunahuan,
huiñaipaj tiyaj lomacunapi caj alli cosascunahuan bendiciachun.
16 Allpapi tiyaj alli cosascunahuan, allpapi pꞌucushca cosascunahuan bendiciachun.
Zarza yurapi causajpaj ñaupajpi alli ricurichunpish bendiciachun.
Tucui cai bendicioncunaca Josepaj uma jahuapi cachun,
paipaj huauquicunamanta agllashca runapaj coronillapi cachun.
17 Paipaj fuerzaca punta huacharishca huagrapaj fuerza shinami,
paipaj gachucunapish* sacha huagrapaj gachucuna shinami.
Chai gachucunahuanmi pueblocunataca
tucuicunata tandachishpa allpa pacha lindecunacama tꞌanganga.
Paicunaca Efrainmanta huaranga huaranga runacunami,
shinallataj Manasesmanta huaranga huaranga runacunami” nircami.
18 Zabulonmantaca cashnami nirca:
“Zabulonlla, can llujshishpaca cushicui,
Isacarpish cambaj carpa huasicunapi cushicui.
19 Paicunaca gentecunataca urcumanmi cayangacuna.
Chaipimi chasquinalla sacrificiocunata cungacuna.
Paicunaca mama cuchamantami achca cosascunata llujshichingacuna,
arena allpamantapish pacalla tiyacuj valishca cosascunatami llujshichingacuna” nircami.
20 Gadmantaca cashnami nirca:
“Gadpaj allpa lindecunata mirachijca bendiciashca cachun.
Paica shuj león siririj shinami siririn,
rigratapish, uma coronillatapish cutsangapajca listomi can.
21 Paica alli allpatami paipajllataj agllanga,
chaitaca leyta cujmi chꞌicanyachirca.
Pueblota pushajcunaca tandanacungacunami.
Paica Jehová Diospaj shutipimi cashcata ruranga.
Dios imallata rurachun nishcacunatapishmi israelitacunahuan pajtachinga” nircami.
22 Danmantaca:
“Danca shuj huahua león shinami can.
Paica Basanmantami saltanga” nircami.
23 Neftalimantaca:
“Neftalica Jehová Diospaj ñaupajpi alli ricurishcamantami cushilla can,
paitaca achcatami bendiciashca.
Paica inti huashicun ladotapish, ura ladotapish mishashpa japichun” nircami.
24 Asermantaca cashnami nirca:
“Aserca huahuacunahuanmi bendiciashca cashca.
Paipaj huauquicunapaj ñaupajpica alli ricurichun,
paipaj chaquicunatapish aceitepi maillachun.
25 Cambaj pungucunapi churashca jatun aldabacunapish fierromanta, cobremanta rurashcami.
Cambaj tucui causaipimi tranquilo causangui.
26 Jesurunpaj Dios verdadero shinaca pi mana tiyanchu.
Paica canta ayudangapajmi jahua pachamanta shamun,
shuj amo shinami pꞌuyucunapi shamun.
27 Diosca ñaupa punllacunamantami shuj miticuna can.
Huiñaipaj caj paipaj rigracunahuanmi cantaca ayudan.
Cambaj contracunataca cambaj ñaupajmantami llujshichishpa cachanga.
Paica: ‘¡Paicunata tucuchichij!’ ningami.
28 Israelca imata mana manchashpami causanga,
Jacobpaj huahua huahuacunapish
granocuna tiyan, llullu vino tiyan allpapimi paicunalla causangacuna.
Chaipica jahua pachamantami shulla tamya urmanga.
29 ¡Israel, canca cushillami cangui!
¿Pitaj can shina
Jehová Dios quishpichishca pueblo canyari?
Paica jarcaj escudo shina,
shuj jatun espada shinami can.
Cambaj contracunaca cambaj ñaupajpimi cunguringacuna,
paicunataca huashapimi* sarungui” nircami.
34 Chai qꞌuipami Moisesca Moab chaquishca pambamantaca Nebo urcuman, Pisgá urcu jahuaman huichiyarca. Chai urcuca Jericó chꞌimbapurapimi can. Chai urcumantami Jehová Diosca Moisesmanca tucui chai allpata ricuchirca. Galaad allpamanta callarishpaca Dan allpacamami ricuchirca. 2 Shinallataj Neftalipaj tucui allpata, Efrainpaj allpata, Manasespaj allpatami ricuchirca. Judapaj tucui allpatapish inti huashicun ladoman caj mama cuchacamami* ricuchirca. 3 Shinallataj Négueb allpata, Jordán pambacunata, Jericó pambata, palmeracuna tiyan llajtacunatami Zóar llajtacama ricuchirca.
4 Chai qꞌuipami Jehová Diosca Moisestaca: “Cai allpaca Abrahanman, Isaacman, Jacobman cushami nishpa jurashca allpami. Ñucaca ‘Cai allpataca cambaj huahua huahuacunamanmi cusha’ nircanimi. Cai allpata cambaj propio ñahuihuan ricuchunmi saquishcani. Pero chaimanca mana pasanguichu” nirca.
5 Chai qꞌuipami Jehová Diosta sirvij Moisesca Jehová Dios nishca shinallataj Moab allpapi huañurca. 6 Diosmi paitaca Moab allpapi saquirij pugru pambapi pambarca. Chai pambaca Bet-Peor chꞌimbapurapimi can. Paita pambashca jutcu maipi cashcataca cunan punllacama pi mana yachanchu. 7 Moisesca 120 huatacunata charishpami huañurca. Chai punllacamaca paipaj ñahuicunaca alli ricucurcarajmi, paipaj fuerzatapish mana pirdishcachu carca. 8 Tucui israelitacunami Moisesmantaca Moab chaquishca pambapi 30 punllacunata huacarcacuna. Chai qꞌuipami Moisesmanta huacana punllacunapish, llaquilla cana punllacunapish tucurirca.
9 Nunpaj churi Josueca Moisés paipaj jahuapi maquita churashcamantami alli yachaihuan* junda carca. Chaimi israelitacunaca paita uyai callarircacuna. Paicunaca Jehová Dios Moisesman mandashca shinallatajmi rurarcacuna. 10 Pero Israelpica Moisés shina shuj profetaca cutinca mana tiyashcachu. Jehová Diosca Moisestaca allimi rijsirca.* 11 Moisesca Jehová Dios mandajpimi Egipto llajtapica faraonta, faraonta tucui sirvijcunata, tucui paipaj allpata llaquichingapaj señalcunata, milagrocunata rurarca. 12 Ashtahuanpish Moisesca tucui israelitacunapaj ñaupajpimi poderyuj maquita charishcata, achca poderta charishcatapish ricuchirca.
Caipica Líbano urcumantami parlacuj yuyachin. “Líbano” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “ashtahuan jatun yacu, Éufrates jatun yacu” ninmi.
O “Jatun nishca runatapish, yangalla nishca runatapish”.
Caipica yallitaj jatun pircacunamantami parlacun.
Hebreo rimaipica: “cambaj ñaupajpi caj” ninmi.
Caitaca “Paitaca Diosmi sinchiyachishca” nishpapishmi traducishcacuna.
O “Paicunahuanca ama macanacuichijchu”.
Caipica Cretamantami parlacun.
Caitaca “yana rumimanta” nishpapishmi traducishcacuna.
Hebreo rimaipica: “9 codos” ninmi. Shuj codoca 44.5 centimetrocunatami charirca. Ayuda B14-ta ricui.
Hebreo rimaipica: “4 codos” ninmi.
“Havot-Jaír” shutica ‘carpa huasicuna tiyan Jairpaj uchilla pueblocuna’ nisha ninmi.
Caipica mar Muertomantami parlacun.
O “pactota rurashca”.
Hebreo rimaipica: “Chunga Palabracunatami” ninmi.
“Alma” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Dios verdadero” shimita huasha diccionariopi ricui.
Caipica mar Saladomanta o mar Muertomantami parlacun.
“Horeb” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “Ñucata pꞌiñachingapaj shujtaj dioscunataca ama nunca adoranguichu”.
O “Seis”.
Hebreo rimaipica: “ancianocunapish” ninmi.
“Alma” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “cutin cutin nina”.
“Cashcata rurana” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “siete”.
“Adorana poste” shimita huasha diccionariopi ricui.
Caitaca “yallitaj mancharishca” nishpapishmi traducishcacuna.
O “wadi nishcacunapish”. “Wadi” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “ucujmanta llujshij yacucunami”.
Caipica yallitaj jatun pircacunamantami parlacun.
Hebreo rimaipica: “Chunga Palabracunatami” ninmi.
“Leví” shutita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “Levica paipaj huauquicunahuanca” ninmi.
“Alma” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Disciplina” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “señalcunatapish” ninmi.
O “cancunata”.
Caipica yacuta llujshichingapaj chaquihuan ruedata muyuchina cashcata o yacuta jichangapaj chaquihuan larcata rurana cashcatami parlacun.
“Alma” shimita huasha diccionariopi ricui.
Verso 14, 15-pica Diosmantami parlacun.
Caipica Diosmantami parlacun.
Caipica Jatun mama cuchamanta, mar Mediterraneomantami parlacun.
O “cada chungamanta shujta”.
“Alma” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “Dios nishcatami uyana”.
O “rasparichijchu”.
O “chushijta”.
O “diezmotami”.
Chai huatapimi dibicunamantaca ashtahuan plazota cujcuna o dibicunataca ña mana cobrajcuna cashca yuyachin.
Ayuda B15-ta ricui. “Abib” shimita huasha diccionariopi ricui.
Caipica ashalla tiempota causana chuglla huasicunamantami parlacun.
“Adorana poste” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “jahua pacha tucui soldadocunapaj” ninmi.
O “rollopi”.
O “paletillatapish”.
Caipica paita adorangapaj Jehová Dios agllashca lugarmantami parlacun.
“Huañushcacunahuan parlaj” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Adivino” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “ancianocunami” ninmi.
Hebreo rimaipica: “ancianocuna” ninmi.
“Caspi” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “borlacunata”.
Hebreo rimaipica: “ancianocunapaj” ninmi.
Shuj sicloca 11.4 gramocunatami charirca. Ayuda B14-ta ricui.
Caipica shuj bañomantami parlacun.
“Huainayaj cꞌari” shimita huasha diccionariopi ricui.
O “mana munashpa”.
O “prendahuan”.
“Cutana rumi” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipi “lepra” nishpaca aicha carapi llujshishpa contagiaj huaquin ungüicunamantami parlan. Chai ungüica churanacunapipish, huasicunapipishmi llujshij cashca.
Hebreo rimaipica: “ancianocunapajmanmi” ninmi.
Caitaca “ña huañunalla” nishpapishmi traducishcacuna.
“Aram” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Diezmo” shimita huasha diccionariopi ricui.
Caipica shuj familia huañushcamanta llaquilla canamantami parlacun.
“Alma” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “ancianocuna” ninmi.
O “yesohuan churana”.
“Dioshuan alli tucungapaj sacrificio” shimita huasha diccionariopi ricui.
Caipica caspimanta, rumimanta imatapish ruraj runamantami parlacun.
O “¡Amén!”.
O “¡Amén!”. “Amén” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “Tizón ungüihuanpishmi castiganga” ninmi.
O “mancharina”.
Hebreo rimaipica: “ancianocunapish” ninmi.
Hebreo rimaipica millanana shimica ismamanta parlacuj shinami yuyachin. Cai shimica yallitaj millanayachishcata ricuchingapajmi can.
“Ajenjo” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Alma” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “ancianocuna” ninmi.
Caipica ashalla tiempota causana chuglla huasicunamantami parlacun.
O “cambaj yayacunahuan samarigringui”.
O “shujtaj llajtamanta dioscunahuanmi huainayangacuna”.
Hebreo rimaipica: “gordoyashpaca” ninmi.
Caipica Diosmantami parlacuj yuyachin.
“Dioshuan ari ninacushca arca” shimita huasha diccionariopi ricui.
Caitaca “gentecunata” nishpapishmi traducishcacuna.
Caipica Jacobmantami parlacun.
Hebreo rimaipica: “ovejacunapaj huirata” ninmi.
“Jesurún” shutica ‘cashcata ruraj runa’ nisha ninmi. Cai shutica Israel llajta jatun cashcata ricuchingapajmi can.
“Demonio” shimita huasha diccionariopi ricui.
Hebreo rimaipica: “mana tigra ricushachu” ninmi.
O “Seolpi”. Cai shimica huañushcacuna samaricujta ricuchingapajllami can. “Seol” shimita huasha diccionariopi ricui.
Caitaca “consejocunata mana uyaj” nishpapishmi traducishcacuna.
O “cobracunapaj”. Cai culebracunaca Asia, África ladocunapimi causan. Achca venenotami charin.
Ñaupaca cai shutihuanmi Josuetaca rijsijcuna carca. Hosea shutica Hosaya shutipaj ashalla letracunami can. “Hosea” shutica ‘Jah quishpichishca’ nisha ninmi.
Hebreo rimaipica: “Cambaj pueblohuanmi tandanacungui” ninmi.
“Ángel” shimita huasha diccionariopi ricui.
“Jesurún” shutica ‘cashcata ruraj runa’ nisha ninmi. Cai shutica Israel llajta jatun cashcata ricuchingapajmi can.
Cai versopica cambaj, canta, can nishpaca Diosmantami parlacun.
O “caderacunata”.
Caitaca “Inti llujshin lado urcucunapi” nishpapishmi traducishcacuna.
“Gachu” shimita huasha diccionariopi ricui.
Caitaca “paicunapaj alto lugarcunatami” nishpapishmi traducishcacuna.
Caipica Jatun mama cuchamanta, mar Mediterraneomantami parlacun.
O “Dios cushca yachaihuan”.
Hebreo rimaipica: “ñahui ñahuimi rijsirca” ninmi.