Jesús shina causashunchij huillashunchij tandanacuipi imalla ruranata ricuchij pꞌanga nishca tandanacuipaj ayudacuna
5-11 DE NOVIEMBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | JUAN 20, 21
“¿Ñucataca caicunata yallichu cꞌuyangui?”
nwtsty Jn 21:15, 17-manta yachangapaj notacuna
Jesusca, Simón Pedrotaca: Jesusta Pedro quimsa cutin negashca asha tiempo huashallami paicunaca cai parlanacuita charircacuna. Chaipimi Jesusca paimanta imata sintishcata nichun Pedrota quimsa cutin tapurca. Chaimi Pedroca llaquilla sintirirca (Jn 21:17). Juan 21:15-17 versocunapica agapáo y filéo nishca ishqui griego shimicunatami churashca. Chaicunataca quichuapica cꞌuyana nishpami traducishcacuna. Jesusca quimsa cutinmi: “¿Ñucata cꞌuyanguichu?” nishpa tapurca, quimsa cutinllatajmi Pedroca tucui shunguhuan ‘ari cꞌuyanimi’ nishpa cutichirca. Jesusca Pedro cꞌuyanimi nishpa cada cutichishca huashami, paita cꞌuyashpaca paipaj “ovejacunata” o paita catijcunata espiritualmente cuidana, “michina” cashcata nirca (Jn 21:16, 17; 1Pe 5:1-3). Jesusca Pedromanca paita cꞌuyashcata nichunca quimsa oportunidadtami curca, qꞌuipaca paipaj ovejacunata cuidachunmi mandarca. Chashnami Jesusca Pedro paita quimsa cutin negashcata perdonashcata ricuchirca.
¿canca ñucataca caicunata yallichu cꞌuyangui?: Caicunata yallichu cꞌuyangui nishcaca chꞌican chꞌican yuyaicunatami nisha nin. Huaquin yachajcunaca, “¿canca ñucataca caishuj discipulocunata yallichu cꞌuyangui?” o “¿ñucataca cai discipulocunamanta yallichu cꞌuyangui?” nishpami traducincuna. Shinapish Jesusca chaipi tiyaj pescadocunamanta negociomanta parlashpa, “¿canca ñucataca cai cosascunamanta yallichu cꞌuyangui?” nisha nishcangami. Shinaca Jesusca Pedrotaca: “¿Cambaj charinacunata o trabajota cꞌuyashcatapish yallichu ñucataca cꞌuyangui?” nircami. “Chashna cꞌuyashpaca ñuca ovejitacunata cuidangui” nircami. Chai tapuica Pedropajca allimi cashcanga, paica punta discipulocunapura cashpapish (Jn 1:35-42), Jesusta catingapaj pescadota japina negociotaca mana utca saquircachu. Chaimantami Jesusca huaquin quillacuna qꞌuipaca Pedrotaca chai negociota saquishpa gentecunata pushamuj cachun invitarca (Mt 4:18-20; Lu 5:1-11). Shinallataj Jesús huañushca manaraj unipimi Pedroca cutin pescadocunata japingapaj caishuj apostolcunandij rirca (Jn 21:2, 3). Shinashpaca Jesusca Pedrotaca shuj decisionta japina importante cashcatami intindichishcanga. Paipaj profesionta catinata o Jesuspaj “ovejacunata” cuidanatami decidina carca (Jn 21:4-8).
caihuanca quimsa cutinmi: Pedroca Jesustaca quimsa cutinmi negarca. Qꞌuipaca Pedromanca paita cꞌuyashcata nichunmi Jesusca quimsa oportunidadta curca. Shinallataj quimsa cutinllatajmi paita cꞌuyashcata ricuchingapajca Diospaj ruraicunata puntapi churana cashcata yuyachirca. Qꞌuipaca Pedroca caishuj apostolcunahuan tandallami Jesuspaj alli catijcunataca cuidarca, animarca. Paicunaca ungido cashpapish Jesusta alli catijcuna cangapajmi alli yachachichun minishtircacuna (Lu 22:32).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Jn 20:17-manta yachangapaj nota
¡Ama ñucapi charirichu!: Caipi nicuj háptomai nishca griego shimica “tuparina” o “charirana” nisha ninmi. Huaquin traducijcunaca Jesuspaj cai shimicunataca: “Ama ñucapi tupari” nishpami churashcacuna. Shinapish María Magdalena Jesuspi tuparinallaca mana imachu carca. Chai ñaupalla pai causarishcata ricushpa shujtaj huarmicuna paipajman cꞌuchuyashpa, chaquicunata ugllarijpica mana imata nircachu (Mt 28:9). María Magdalenaca Apunchij Jesushuan canatami achcata munashcanga. Chaimantami jahua pachaman ña rigrin yuyashpa, ama richun nishpa, Jesustaca tucui fuerzahuan charirarca. Jesusca pai manaraj rigrishcata intindichunmi: ‘Ama ñucapi charirichu, ñuca causarishcata discipulocunaman huillagri’ nirca.
nwtsty Jn 20:28-manta yachangapaj nota
¡Ñucata Mandaj, ñuca Taita Dioslla!: Huaquin yachajcunaca: “Cai shimicunataca Tomasca yalli mancharishca cashcamantami nishcanga. Jesuspaj ñaupajpi nishpapish Taita Diostami nirca” nincunami. Pero shujtajcunaca: “Griego quillcashcacunapica Tomasca Jesustami chashna nirca” nincunami. Chashna cashca cajpica “ñucata Mandaj, ñuca Taita Dioslla” nishca shimicunaca Dios Quillcachishcacunapica tucuipimi chaillatataj intindichina can. Pero chai capitulollapitajmi Jesusca Mariataca caishuj discipulocunamanca: “Ñuca Yayapajman, cancunapaj Yayapajman, ñuca Taita Diospajman, cancunapaj Taita Diospajman huichiyagrinimi ninmi nishpa huillagri” nircami. Chaimantami Tomasca Jesús tucui poderta charij Dios cashcata mana crirca (Jn 20:17). Ashtahuancarin paica Jesús Diosta mañacushpa, ‘Yayito quiquinca shujlla Taita Diostajmi cangui’ nishpa mañajtami uyaj carca (Jn 17:1-3). Shinashpaca ¿Tomás Jesusta “ñuca Taita Dioslla” nishpaca imamantataj chashna nishcanga? Paipajca Jesusca shuj dios shina cajpipish mana tucui poderta charij Dios layachu carca (Jn 1:1-manta yachangapaj nota ricui). Shinallataj Hebreo Quillcashcacunapi Diosta sirvijcuna, huaquinpica Bibliata quillcajcunapish angelcunahuanca Jehová Dioshuan parlaj shinallataj parlanacushcatami nin. Tomasca chaita allimi yachashcanga. Chaimantami paipish chashna nishcanga (Gé 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Jue 6:11-15; 13:20-22 versocunata ricui). Shinashpaca Tomasca chaicunamanta, Jesustapish Diospaj representante cashcamantami achcata respetashpa, “ñuca Dioslla” nishcanga.
nwtsty Jn 1:1-manta yachangapaj nota
Juan 1:18-pica apóstol Juanca, “Taita Diostaca pi manataj ricushcachu” nircami. Shinapish huaquin gentecunaca Diospaj Churi Jesustaca ricurcacunami. Apóstol Juanca: “Taita Diospaj Rimaica [o Jesusca] aichayujmi tucurca. Paica ñucanchij chaupipimi causarca. Paitaca Yaya shinallataj sumaj cajtami ricurcanchij” nircami (Juan 1:14). Shinashpaca, ¿Jesusllataj Dios cajpica imamantataj Diostaca mana ricui tucunchij? Shinallataj apóstol Juanca, Rimashca Shutica “Taita Dioshuanmi carca” ninmi. Shinashpaca, Churica Dioshuanmi carca, mana Diosllatajchu carca. Ashtahuanpish Juan 17:3-pica, Jesusca paipaj Yayaca ‘shujlla Taita Dios’ cashcata ricuchishpami paihuan chꞌican cashcata intindichirca. Shinallataj apóstol Juanca ‘Jesustaca Quishpichij Cristo cashcata, Taita Diospaj Churi cashcatapish crichun’ nishpami paipaj librotaca quillcashpa tucuchirca (Juan 20:31). Cai versopi ricuchishca shinaca Jesusca mana Diosllatajchu can, ashtahuanpish Diospaj Churimi can. Cai tucui yuyaicunaca Juan 1:1-ta ima shina intindina cashcatami ricuchin. Rimaita o Jesusta ‘dios’ nishpaca, achca poderta charishcatami ricuchin. Shinapish mana tucuita rurai tucuj Dios cashcatachu ricuchin.
Bibliata rezashunchij
12-18 DE NOVIEMBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | HECHOS 1-3
“Jesusta catijcunaca espíritu santotami chasquircacuna”
w86 1/12 pág. 29 párrs. 4, 5, 7
Shungumanta cushicushpa cushcacuna
Huata 33-pi Jesús huañushca qꞌuipa, congregación callarishca punllallatajmi tres mil recién bautizarishcacunaca tucuicuna shuj yuyailla tucushpa paicuna ima charishcacunatapish caishuj chaishuj chaupircacuna. Tandata micunapipish, Diosta mañanapipish tucuicunami shuj yuyailla catircacuna. Paicunaca cunanlla Jesusta catij tucushcamanta paipaj feta sinchiyachingapaj, apostolcuna yachachishcacunata yachashpa catingapajmi chashna rurarcacuna (Hechos 2:41, 42).
Judiocunapish, judiocuna yachachishcata catijcunapish Jerusalenpi Pentecostés fiesta punllacuna chaipi saquiringapajllami rishcacuna carca. Pero chaipi Jesusta catij tucujcunaca Diosmanta yachangapaj, paicunapaj mushuj feta sinchiyachingapajmi ashtahuan tiempota saquirinata munarcacuna. Chaimantami maipi dorminapish, micunacunapish ashtahuan minishtirirca. Maijancunapajca ima charishcacunapish casi tucuimi tucurirca, cutin shujtajcunapajca sobracurcami. Shinaca ima illajllacunaman paicuna imalla minishtishcacunata cungapajmi cullquita tandachircacuna (Hechos 2:43-47).
Allpacunata cꞌatunaca, ima charishcacunata chaupina, paicunapaj voluntajmi carca. Paicuna charishcacunata cꞌatuchunca ni pi mana obligarcachu. Chaica pita mana pobreyachingapaj carcachu. Caipi shujtajcunaman curca nishpaca charij crijcuna paicuna imalla charishcacunata tucui cꞌatushpa pobreyashcataca mana nicunchu. Ashtahuancarin minishticuj crijcunata llaquishpami shungumanta paicuna charishcacunata cꞌatushpa curcacuna. Shinallataj Diosmanta yachachina ñaupajman catichunmi curcacuna (2 Corintios 8:12-15 versocunahuan comparai).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
it-2 pág. 88 párr. 1
Jesucristo
“Causaita cujtarajmi”. Gentecunata Jehová Dios achcata cꞌuyashcamantami Jesucristoca paipaj jucha illaj causaita curca. Shinaca Jesús huañushcamantami pai agllashcacunaca jahua pachapi paihuan mandagringacuna. Cutin cai Allpapipish chai Mandanata munaj gentecuna tiyanga (Mt 6:10; Jn 3:16; Ef 1:7; Heb 2:5; RESCATE nishca partetapish ricui). Chashnami Jesusca ‘Causaita cuj’ tucurca [“Príncipe”, ENP; Ga; NC, 1981; Besson; “Mandaj”, BC]. Shinallataj tucui gentecunapaj mandajmi tucurca (Hch 3:15). Griegopica cai yuyaica, “punta mandaj” nisha ninmi. Moisés mandaj cashcata ningapajpish chai laya griego shimitami churashcacuna (Hch 7:27, 35).
cl pág. 265 párr. 14
“Perdonaj Diosmi can”
14 Jehová Dios perdonaj cashcataca Hechos 3:19-pipishmi nicun. Chaipica: “Cancunapaj juchacunata pꞌichachunca, mana allita ruracushcata saquishpa paipajlla tucuichij” ninmi. Griego shimipi “pꞌichachunca” nishpaca “sobashpa anchuchina”, “chingachina”, “tucuchina” nisha ninpishmi. Huaquin yachajcunaca tintahuan quillcashcata pꞌichanapimi yuyachin nincunami. Chai tintaca ¿ima shinataj borraringa? Chai tintahuan quillcashca letracuna mana achca tiempo cajpica carbonhuan, gomahuan, yacuhuan rurashca tinta cashcamantami shutuj esponjahuan sobajpica tucui chingari tucun. Jehová Diospish shuj esponjahuan pasaj shinami ñucanchij juchacunataca anchuchi tucun. Shinashpaca cai sumaj chꞌimbapuraihuanmi Yaya Dios jatunta llaquij, perdonaj cashcata yachachin.
Bibliata rezashunchij
19-25 DE NOVIEMBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | HECHOS 4, 5
“Mana manchashpami Diospaj Shimita huillarcacuna”
w08 1/9 pág. 15, recuadro
Diospaj Shimita quillcajcuna: Jesusta punta catijcuna
¿Apostolcunaca letrata mana rijsijchu carcacuna?
Bibliaca Jerusalén llajtata mandajcuna, Israelcunata cunaj yuyajcunamanta parlashpaca: “Pedropish, Juanpish mana manchashpa rimajta uyashpami mandajcunaca: ¿Ima shinataj mana jatun yachanaman rishca yanga runacunaca chashna rimanchu imami? nishpami achcata mancharircacuna” ninmi (Hechos 4:13). ¿Apostolcunaca “mana jatun yachanaman rishca” o letrata mana rijsijchu carcacuna? Cai versomanta parlaj shuj libropica: “Cai yuyaica mana cierto shinami, Pedropish Juanpish ni imata mana yachashcata laya o ni liyinata ni escribinata mana yachashcata shinami nin. Caipica chai mandajcunaca charijcunata chꞌican, cutin pobrecunatapish chꞌican tratajcuna cashcami ricurin” nircami (The New Interpreter’s Bible).
w08 15/5 pág. 30 párr. 6
Hechos libromanta alli yuyaicuna
4:13 ¿Pedropish Juanpish mana yachaj, letrata mana rijsij runacunachu carca? Mana shinachu carca. Paicunataca religioncunamanta yachachij jatun yachaicunaman mana rishcamantami yanga runacuna nishpa rimajcuna carca.
it-1 pág. 160 párr. 7
Apóstol
Congregacionca mirarishpami catirca. Pentecostés punlla Diospaj espíritu apostolcunata animashcaca ricunallami carca. Por ejemplo, Hechos libropi punta pichca capitulocunapi yuyashun. Chaipica apostolcuna paicunata gobiernocuna carcelpi churajpipish, macajpipish, huañuchishun nijpipish mana manchashpa, cushicushpa Diosmanta alli huillaicunata, Jesús causarishcamantapish huillashcatami parlacun. Pentecostés fiesta catij punllacunaca apostolcuna tandalla trabajashpa espíritu santo pushachun saquishcamanta, huillashpa catishcamantaca congregacionca mancharinatami mirashpa catirca (Hch 2:41; 4:4). Puntaca Jerusalenpimi huillarcacuna, qꞌuipaca Samariapi, qꞌuipamancarin tucui mundo enteropimi huillaricun (Hch 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
it-2 pág. 662 párr. 4
Callaripi churana rumi
Salmos 118:22-pica: “Huasita shayachijcuna yanganchishpa shitashca rumillatajmi, callaripi churana rumi tucushca” ninmi (heb. roʼsch pin·náh). Jesusca cai profecía paillapitaj pajtarishcatami nirca. Paimi callaripi churana rumica carca (gr. ke·fa·lḗ gō·ní·as, callaripi churana rumi) (Mt 21:42; Mr 12:10, 11; Lu 20:17). Shuj jatun edificiota rurangapaj callaripi rumita churaj shinami Jesucristoca ungidocunapaj callari rumi tucushca. Pedropish Salmos 118:22-pi nishca shinallatajmi Jesucristoca gentecuna mana munashpa, shitashca rumi shina cajpipish Yaya Diosmi callaripi churana rumi cachun agllarca nircami (Hch 4:8-12; 1Pe 2:4-7 versotapish ricui).
w13 1/3 pág. 15 párr. 4
Pedropish Ananiaspish llullashcamantaca ¿imatataj yachanchij?
Ananiasca paipaj huarmindijmi mushuj huauqui panicunata cullquihuan ayudangapaj paicunapaj allpata cꞌaturcacuna. Pero apostolcunaman entregacushpaca ‘caillami caillapimi cꞌaturcanchij’ nircami. Shinapish mana ciertochu carca. Apóstol Pedroca Diospaj ayudahuanmi paicuna llullacushcata yacharca. Chaimantami paica: “Mana runacunamanchu llullarcangui, Taita Diosmanmi llullarcangui” nirca. Pedro chashna nincami Ananiasca pambaman urmashpa huañurca. Quimsa horas qꞌuipaca Ananiaspaj huarmipishmi chaiman chayarca. Paica paipaj cusa ima tucushcataca mana yacharcachu. Shinaca paipishmi paipaj cusa shinallataj llullarca. Chaimi paipish chashnallataj huañurca.
Bibliata rezashunchij
26 DE NOVIEMBRE A 2 DE DICIEMBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | HECHOS 6-8
“Mushuj congregacionca tauca llaquicunatami charirca”
“Runacunata cazunapaj randica, Taita Diostami cazuna canchij”
17 Mushuj congregacionca paicunapurapi tiyaj llaquicunatami chꞌimbapurana carca. Yuyarishun recién bautizarishcacunaca shujtaj llajtamanta shamushcacunami carca. Paicunapaj feta sinchiyachingapajmi asha tiempota Jerusalenpi saquirircacuna. Chai llajtapi causaj discipulocunaca paicuna ima minishtishcata, micunata cungapajmi cullquita shungumanta curcacuna (Hech. 2:44-46; 4:34-37). Shinapish chaipica shuj llaquimi tiyarca. Hebreo rimaita rimaj viuda huarmicunamanca paicuna ‘punllanta micunataca’ allimi curcacuna. Cutin griego rimaita rimaj viudacunamanca mana igual chaupircacunachu (Hech. 6:1). Chaipica mana tucuicunata igual tratashcami ricurirca. Chashna ruraica achcatami llaquichin, shujtajcunamantapish chꞌicanyachinmi.
“Runacunata cazunapaj randica, Taita Diostami cazuna canchij”
18 Apostolcunaca mirarishpa caticuj congregacionpica ñaupajman pushajcunami carca. Paicunaca, ‘Diospaj Shimita huillacushcata saquishpa ñucanchijllataj micunata carai callarinaca mana allichu canga’ nircacuna (Hech. 6:2). Chaimantami discipulocunamanca minishtishcacunata cushpa atindichunca “espirituhuan junda, alli yachaj” canchis runacunaman mingashun ninchij nircacuna. Shinallataj chai trabajota rurajcunata mashcachunmi mañarcacuna (Hech. 6:3). Chaipica mana micunata carajcunalla minishtirircachu. Ashtahuancarin cullquita alli apana, minishtirishcacunata randigrina, mashna cullquita utilizashcata, sobrashcatami alli yachana carcacuna. Chai laya trabajocunata yachaj runacunami minishtirirca. Chai agllashca cꞌaricunaca tucuicunami griego shutita charircacuna. Chaica griego rimaita rimaj viudacunapajca allimi cashcanga. Qꞌuipaca apostolcunaca Taita Diosta mañashpami chai canchis huauquicunataca chai importante trabajota rurachun mingarcacuna.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
‘Estebanca Diospaj cꞌuyaihuan, imatapish rurai tucunahuan jundami’
2 Cai versopica Estebanpaj ñahuica ni ima manchaita mana ricuchircachu ninmi. Chaipi mandajcunapuralla tiyacujcunapish Estebanpaj ñahuica “angelpaj ñahui shina cajtami ricurcacuna” (Hech. 6:15). Paipaj ñahuica Diospaj mensajeta huillaj angelcuna shinami mana manchaj, casilla cashcata ricuchirca. Esteban tranquilo cashcaca ricunallami carca. Chaitaca hasta paita pꞌiñaj mandajcunapishmi ricurcacuna. Pero ¿imamantataj Estebanca yallitaj tranquilo carca?
“Jesucristomanta alli huillaita huillarca”
16 Ñucanchijpish Felipe shinami Diosmanta huillanapi participana privilegiota charinchij. Mana congregacionllahuanchu huillai tucunchij, maipi cashpapish huillanallami canchij. Por ejemplo, viajacushpaca alli shunguta charij gentecunamanmi parlai tucushcanchij. Chashna huillangapajca angelcunami ñucanchijtapish ayudacun. Bibliapica angelcunaca ‘alli huillaita tucui llajtacunapi, chꞌican chꞌican aillucuna, rimaicuna, tucui pueblocunapish’ chayachunmi ricuracun ninmi (Apo. 14:6). Ashtahuanpish alli huillaita huillanapi angelcuna pushana cashcataca Jesusllatajmi huillarca. Paica trigohuan cizañahuan chꞌimbapuraimanta parlashpaca tandana horaspish, cai shina causai tucurina punllapipish tandajcunaca angelcuna cana cashcatami nirca. Shinallataj Jesusca “ñitcachishpalla causajcunata, millaita rurachijcunataca” paipaj Mandanamanta llujshichina cashcatami nirca. Ashtahuanpish jahua pachapi paihuan mandagrichunpish huaquincunata agllana cashcatapish. Shinallataj Jehová paipaj puebloman “mana yupaipaj achca ovejacunata” pushamucushcacunatapish angelcuna tandachina cashcata nirca (Mat. 13:37-41; Apo. 7:9; Juan 6:44, 65; 10:16).
Bibliata rezashunchij