ECLESIASTÉS

1 Kaykunan kashan yachachiqpa* siminkuna,+ payqa Davidpa churinmi, Jerusalenpi rey.+

 2 Yachachiqmi nin: “¡Tukuy imapas yanqallan!

¡Tukuy imapas mana valeqmi!

¡Tukuy imapas yanqallapunin!”,+ nispa.

 3 Maytaña llank’an chaypas, ¿ima allintataq runari tarin?

Imayniraqtaña kay pachapi* llank’an chaypas, ¿iman paypaq kan?+

Muyu-muyurispan wayrashallan, mana sayaspan muyushallan.

 7 Mayukunaqa* lamar-qochamanmi chayan, lamar-qochan ichaqa mana junt’anchu.+

Mayukunaqa maymantachus lloqsimurqanku chaymanmi kutiyapunku jujmanta phawanankupaq.+

Kay pachapiqa manan imapas mosoqqa kanchu.+

10 ¿Kanmanchu imapas “kayqa mosoqmi” ninapaq?

12 Noqa yachachiqqa Israelpin rey karqani, Jerusalenmantan kamachikurqani.+ 13 Noqaqa tukuy atisqaytan kallpachakurqani* kay pachapi llapa imachus ruwakusqanta yachanaypaq,+ allin yachaywanmi chaykunata t’aqwirqani.+ Allintan t’aqwirqani runakunaman Diospa qosqan uma nanay llank’anakunata. Chaykunata ruwaspa kausanankupaqmi payqa chay llank’anakunata qorqan.

16 Sonqoypin nirqani: “Noqaqa allin yachayniyoqmi kapuni, Jerusalenpi noqamanta ñaupaqta kausaqkunamantapas astawanraqmi yachani;+ allin yachayniyoqmi kapuni, imaymanatan yachani”,+ nispay. 17 Tukuy atisqaytan kallpachakurqani* imachus yachayniyoq kay, loco jina kay,* mana yuyayniyoq kay chaykunata entiendenaypaq.+ Llapa chaykunapas wayrata qatikachay jinan kasqa.

2 Sonqoypin nirqani: “Kunanqa kusirikusaq q’ochurikusaq, awer imallas kanqa”, nispa. Ichaqa yanqallan chaypas karqan.

 2 Asikuymantan nirqani: “Chayqa loco jina kaymi”, nispa.

Kusikuymantataq nirqani: “¿Chayqa ima allintaq kanman?”, nispa.

3 Yachaypa makillanpi kashaspan, imapas imaynachus chayta yachayta munaspa vinowan sonqoyta kusirichirqani;+ común ruwaykunaman iman qokurqani. Ima ruwaykunachus kay pachapi pisi tiempo kausaq runakunapaq allin kanman chaytan yachayta munarqani. 4 Imaymana jatun ruwaykunatan ruwarqani.+ Wasikunatan ruwakurqani,+ uvas sach’akunatan plantakurqani.+ 5 Jatun huertakunatan, munay huertakunatan ruwakurqani, chaypin imaymana fruta sach’akunata plantarqani. 6 Estanque qochakunatan ruwarqani, chaywan plantasqay sach’akunata qarpanaypaq. 7 Qhari kamachikunata, warmi kamachikunatan pusakamurqani;+ karqanmi wasiypi naceq kamachiykunapas. Wakaykunapas ovejaykunapas askhan karqan,+ Jerusalenpi noqamanta ñaupaqta kausaqkunamantapas aswan askhan karqan. 8 Qorita qolqeta iman juñurqani.+ Reykunaq qhapaq kayninta, provinciakunamanta apamusqanku qhapaq kaykunata iman juñurqani.+ Pusakamurqanin takiq warmikunatapas qharikunatapas. Noqaqqa kallarqantaqmi runaq sonqonta kusichiq warmipas, arí, askha warmikunatan juñurqani. 9 May jatunpunin kapurqani, Jerusalenpi noqamanta ñaupaqta kausaqkunamantapas aswanraqmi karqani.+ Yachayqa noqallawanpunin kasharqan.

10 Tukuy ima munasqaytan ruwarqani,+ manan sonqoypa kusirikunantaqa jark’arqanichu. Llapa llank’asqaywanmi sonqoyqa kusisqa kasharqan, chay kusikuymi llank’asqaymanta premio karqan.+ 11 Makiypa llapa ruwasqankunapi piensaspan, may sasawan tukuy ima llank’asqaypi yuyaymanaspan+ repararqani llapa chaykunaqa yanqapaq kasqanta; wayrata qatikachay jinan kasqa.+ Kay pachapiqa llapa ima ruwaypas yanqan kasqa.+

12 Jinan yuyayniyta churarqani yachayman, loco jina ruwayman, mana yuyayniyoq kayman ima.+ ¿Imatan reypa qhepanman juj runa ruwanman? Imachus ruwasqaña kashan chayllatan. 13 Kaytan reparallarqanitaq: Yachayniyoq kaymi mana yachayniyoq kaymanta aswan allin,+ imaynan k’anchaypas tutayaqmanta aswan allin chhayna.

14 Yachayniyoq runaqa allinta qhawarikuspan purin,+ mana yuyayniyoq runan ichaqa tutayaqpi kashan.+ Ichaqa, rikusqayman jinaqa iskayninkupas kaqllapin tukunku.+ 15 Jinan noqaqa sonqoypi nirqani: “Mana yuyayniyoq runa imapichus tarikusqanpi jinachá noqapas tarikusaq”,+ nispa. Chhaynaqa, ¿ima allinniypaqtaq nishu yachaysapa kasqayri? Chaypi yuyaykuspan nillarqanitaq: “Chaypas yanqan”, nispa. 16 Yachayniyoq kaqpas mana yuyayniyoq kaqpas manan wiñaypaqchu yuyasqa kanqaku.+ Jamuq tiempomanqa llapankun qonqasqa kapunqaku. Yachayniyoq runapas mana yuyayniyoq runa jinallataqmi wañupunqa.+

17 Jinan noqaqa kausayta cheqnikurqani,+ kay pachapi llapa ima ruwakusqanpas ñak’ariylla, llakikuylla kasqanrayku. Llapa imapas yanqapaqmi karqan,+ wayrata qatikachay jinan karqan.+ 18 Chaymantapas kay pachapi kallpawan llank’aspa imaymana tarisqaytan cheqnikurqani,+ llapa chaykunata qhepayta jamuq runaman saqepunay kasqanrayku.+ 19 ¿Pin yachanman chay runa yachayniyoqchus icha mana yuyayniyoqchus kanqa chayta?+ Imaynaña chay runa kanqa chaypas, paymi kay pachapi may sasawan llapa tarisqayta jap’ikapunqa. Chaypas yanqapaqmi. 20 Jinan sonqoyqa kay pachapi may sasawan llank’aspa llapa tarisqaymanta sinchita llakikurqan. 21 Runaqa may yachaywanña, allin reqsiywanña llank’an chaypas, llapa ima yachaynintaña chayman churan chaypas, mana llank’aq runamanmi llapa ima tarisqantapas saqepunqa.+ Chaypas yanqan, may jatun llakikuymi.

22 ¿Imatapunitaq runari tarin sinchi llank’asqanwan? ¿Imatan runa tarin kay pachapi llank’ayllaman qokusqanwan?+ 23 Sapa p’unchaypas llank’ayninqa llakikuyllatan ñak’ariyllatan apamun,+ manan tutakunapas sonqonqa tiyaykunchu.+ Llapa chaykunapas yanqan.

24 Runapaqqa aswan allinqa mijuymi, ujaymi, llank’ananwanpas kusikuymi.*+ Qhawasqaypi reparasqayman jinaqa, chaypas cheqaq Diospa makinmanta jamun.+ 25 ¿Piqpataq mijunanpas ujananpas noqaqmanta aswan kanman?+

26 Kusichiqnin runamanmi Diosqa qon yachayta, allin reqsiq kayta, kusikuytapas;+ juchapi puriqmantaqmi qon askha qhapaq kaykuna juñuy llank’ayta, chayta Dios sonqo runaman qonanpaq.+ Chaypas yanqan, wayrata qatikachay jinan.

9 ¿Imatan tarinman juj runa tukuy kallpa llank’asqanwan?+ 10 Noqaqa kaytan rikullarqanitaq: Diosqa ruwanayoq kanankupaqmi runakunamanqa imaymana ruwanakunata qorqan. 11 Payqa tiempollanpin llapa imatapas may munayta* ruwarqan.+ Wiñay kausay munaytan* runaq sonqonman churarqan, chaywanpas runakunaqa manan jayk’aqpas llapantaqa entiendenqakuchu Diospa* ruwasqankunataqa.*

12 T’aqwirisqaypin kayta yachani: Runakunapaqqa aswan allinqa kusirikuymi, llapa kausasqan p’unchaykuna allin kaqta ruwaymi.+ 13 Chaymantapas llapanku mijuchunku ujachunku, llapa llank’asqankuwan kusikuchunku. Chayqa Diospa regalonmi.+

14 Kaytan allinta yachani: Diospa llapa ima ruwasqanpas wiñaypaqmi. Manan chaymanqa imatapas yapakunmanñachu nitaq pisiyachikunmanchu. Diosqa runakuna payta manchakunanpaqmi llapa imatapas chhaynata ruwarqan.+

15 Imachus pasashan chayqa ñan pasarqanña, imachus kanqa chaypas ñan karqanña.+ Diosmi ichaqa runakunaq maskhasqanta maskhan.*

16 Kay pachapin kayta rikullarqanitaq: Justicia kananmantaqa mana allin ruwaymi karqan, chanin ruway kananmantaqa millay ruwaymi karqan.+ 17 Jinan noqaqa sonqoypi nirqani: “Diosmi chanin runatapas millay runatapas juzganqa.+ Tukuy ima ruwanapaqmi tiempo kan, llapa ima ruwaypaqmi p’unchay kan”, nispay.

18 Sonqoypin nillarqanitaq: “Diosmi runakunata pruebaman churanqa, jinaspa rikuchinqa animalkuna jinalla kasqankuta”, nispa. 19 Imachus animalkunawan pasan chayllataqmi runakunawanpas pasan, iskayninkun kaqllapi tukupunku.+ Animalkuna jinan runakunapas wañupunku; llapankun kasqan atiyllata, kasqan samayllata chaskirqanku.+ Chhaynaqa, runakunaqa manan animalkunamanta aswan allinchu kanku. Tukuy imapas yanqallapunin. 20 Llapankun kasqallanman chayanku.+ Llapankun jallp’amanta jamurqanku,+ llapankutaqmi jallp’aman tukupunku.+ 21 ¿Pin yachanman runakunaman Diospa qosqan samay wichaymanchus rin manachus chayta, animalkunaman qosqan samaypas jallp’a ukhumanchus jaykun manachus chayta?+ 22 Kaytan reparallarqanitaq: Runakunapaqqa llank’asqanwan kusikuymi aswan allinqa,+ chaymi paykunaq premionqa.* ¿Pin paykunaman rikuchinman manaña kaqtinku imachus pasanqa chayta?+

4 Astawanmi imachus rikusqaypi piensarqani, jinaspa kay pachapi imaymana ñak’ariykunapi* yuyaymanarqani. Millay runakunan jujkunata khuyayta waqachirqan, manan pipas yanapaqninku karqanchu.+ Chay waqachiqkunaqa atiyniyoqmi karqanku, manan pipas waqaqkunata sonqochaq karqanchu. 2 Jinan noqaqa kusikurqani wañusqakunapi piensaspay. Wañusqa kaymi aswan allin kausashallaymantaqa.+ 3 Paykunamanta aswan allinqa kashanku manaraq nacemuqkunan,+ kay pachapi imaymana ñak’ariy kasqanta manaraq rikuqkunan.+

4 Kaytan rikullarqanitaq: Runakunaq envidianakusqan jawan imaymana llank’aykuna* ruwaykunapas paqarimun.+ Chaypas yanqan, wayrata qatikachay jinan.

5 Mana yuyayniyoq runaqa makinta oqllaykuspan llakhi kan, chaywanmi payllataq mana allinta ruwakun.+

6 Aswan allinqa juj jaft’ay* samariymi iskay jaft’ay sinchi llank’aymantaqa. Chayqa wayrata qatikachay jinan.+

7 Kay pachapin juj yanqa ruwayta rikullarqanitaq: 8 Juj runan kan mana piniyoq sapallan, manan churinpas ni wayqenpas kanchu, payqa mana samaspan llank’an, ñawinpas manan llapa ima tarisqanwanpas contentakunchu.+ Payqa manapaschá tapurikullanpaschu: “¿Pipaqtaq noqari khaynaniraqta llank’ashani? ¿Imaraykutaq allin kaqkunawanpas mana kusirikunichu?”,+ nispallapas. Chaypas yanqan, uma nanaymi.+

9 Juj runallamantaqa iskaymi aswan allinqa,+ iskayninkuqa aswan allintan llank’asqankumantapas chaskinqaku. 10 Jujninchus urmanqa chayqa jujninmi aysarinqa. Ichaqa, ¿pin aysarinman sapallan kaqtin?

11 Chaymantapas iskaychus puñunqaku chayqa q’oñichinakunqakun. Ichaqa, ¿imaynatan jujlla q’oñirinman? 12 Sapallan puriqqa atipachikunmanmi, iskaymi ichaqa maqaqninkuta atipanqaku. Kinsanpasqa* waskhaqa manan ratullaqa p’itikunmanchu.*

13 Aswan allinqa allin yuyayniyoq wajcha* wawan mana yuyayniyoq machu reymantaqa,+ payqa mana yuyayniyoq kayninpin manaña yuyaychasqatapas uyarikunchu.+ 14 Payqa* juj rey kamachikushaqtin wajchaña nacerqan chaypas,+ rey kananpaqmi carcelmanta lloqsimurqan.+ 15 Kay pachapi kausaq runakunapin, wichayman urayman puriqkunapin piensarqani; piensallarqanitaqmi jujpa rantinpi jaykuq wayna reywan imachus pasan chaypipas. 16 Payta yanapaq runakuna askhaña kankuman chaypas, qhepaman jamuqkunaqa manan kusisqachu paywan kanqaku.+ Chaypas yanqan, wayrata qatikachay jinan.

5 Diospa wasinman rispaqa qhawarikuy maypichus kashanki chayta.+ Tukuy yuyaywan uyarikuq chayman qayllaykuymi aswan allin+ mana yuyayniyoqkuna jina sacrificio jaywaq qayllaykuymantaqa,+ paykunaqa manan reparankuchu imachus ruwasqankuqa mana allin kasqanta.

2 Aman apurayqa simiykita kicharinkichu, aman sonqoykipas mana allinta piensaspaqa Diospa ñaupanpiqa rimanqachu.+ Diosqa janaq pachapin kashan, qantaq kay pachapi kashanki, chaymi ima rimasqaykipas pisilla kanan.+ 3 Sinchi llakikuywanmi mosqopakuypas kan,+ askha rimasqapin mana yuyaywan rimaypas kan.+ 4 Diosman ima promesatapas ruwaspaqa usqhayllan chayta junt’anki,+ payqa manan kusikunchu mana yuyayniyoqkunawanqa.+ Ima promesatapas ruwanki chayqa junt’aypuni.+ 5 Aswan allinqa kanman mana prometekuymi, promesata ruwashaspa mana junt’aymantaqa.+ 6 Amapunin simiykiwanqa juchaman apachikunkichu.+ Aman angelpa* ñaupanpipas “pantarunin” ninkichu.+ ¿Imaraykun simiykiwan Diosta phiñachiwaq? ¿Imaraykun makiykiq llank’asqanta pay ñut’unman?+ 7 Imaynan sinchi llakikuyqa mosqopakuyta apamun,+ chhaynatan nishu rimaypas ch’usaq simikunata apamun. Qan ichaqa Diosta manchakuy.+

8 Llaqtaykipi autoridadchus wajchakunata sarunchashan, mana chanintachus mana allin kaqtachus ruwashan chayqa, ama chaywanqa admirakuychu.+ Chay jatun autoridadtaqa juj aswan jatun autoridadmi qhawamushan, paykunaq jawanpipas kashanraqmi aswan jatun autoridadkunapas.

9 Chaywanpas llapankun jallp’aq rurusqanwan kausanku; reymanpas jallp’aq rurusqantan qokun.+

10 Qolqe sonqo runaqa imaynaña qolqen kanqa chaypas manan contentakunqachu, qhapaq kaykunata munakuqpas manan qhapaq kayninkunawanqa contentakunqachu.+ Chaypas yanqan.+

11 Allin kaqkuna yapakuqtinqa mijuqkunapas yapakullantaqmi.+ ¿Ima allintaq dueñopaqri kanqa qhawallanqataq chayqa?+

12 Llank’aq runaqa* pisitaña askhataña mijun chaypas misk’itan puñukun. Qhapaqtan ichaqa askha kaqninkuna mana puñuchinchu.

13 Juj sinchi llakikunapaq ruwaytan kay pachapi rikuni: Juj runaq qhapaq kaykuna juñusqanqa mana allinnillanpaqtaqmi kapun. 14 Negociokuna ruwasqan mana allin lloqsiqtinmi chay qhapaq kaykunaqa tukukapun, manataqmi imanpas kanñachu wawan naceqtin qonanpaqpas.+

15 Runaqa q’alallan mamanpa wijsanmanta lloqsimun, imaynachus lloqsimurqan chhaynallan ripunqapas.+ Maytaña llank’arqan chaypas manan imatapas apanqachu.+

16 Chayqa juj jatun llakikuymi: Runaqa imaynachus jamurqan chhaynallan ripunqa. ¿Ima allintaq runapaqri kanman sinchita llank’asqan, llapa ima ruwasqanpas wayrapaqtaq kanman chayri?+ 17 Chaymantapas tukuy kausasqan p’unchaykunan paypaqqa llakikuylla,* phiñakuylla, onqoylla, coleraylla.+

18 Reparasqayman jinaqa kaymi runapaqqa allin: Runaqa mijuchun ujachun, llank’asqanwan kusirikuchun,+ kay pachapi sinchita llank’asqanwan kusirikuchun. Pisitaq Diospa qosqan kausaynin chayqa chayta ruwachun, chaymi paypa premionqa.*+ 19 Chaymantapas, juj runamanchus Dios qon qhapaq kaykunata, imaymana kaqkunata,+ chaykunawan kusirikuy atiytapas chayqa, chay runaqa chayta chaskikuchun, tukuy ima llank’asqanwan kusirikuchun. Chayqa Diospa regalonmi.+ 20 Chhaynatataq Diosqa runaq sonqonta kusichin chayqa, manan runaqa pisi tiempo kausasqanpichu astawan piensanqa.*+

6 Kay pachapin juj jatun llakikuyta* rikullarqanitaq, chayqa rikukullanpunin runakuna ukhupi: 2 Juj runamanmi Diosqa qon qhapaq kayta, imaymanayoq kayta, jatun kayta, chhaynapi llapa ima munasqan ama faltananpaq; ichaqa manan chaykunawanqa kusirichinchu, aswanpas jujmi chaykunawanqa kusirikun. Chayqa yanqan, may ñak’ariymi. 3 Juj runa pachaj wawakunayoqña kanman chaypas, askha wataña kausanman chaypas, machuyanankamaña kausanman chaypas, manataq kausashaspa allin kaqninkunawan kusirikunmanchu chayqa, sut’intan kayta nisaq: Wañusqa naceq wawan paymantaqa aswan allin kashan.+ 4 Chay wawaqa yanqapaqmi nacemurqan, tutayaqpin ripurqan, tutayaq ukhupin sutinpas chinkapun. 5 Manan intiq k’anchaynintapas rikurqanchu, manataqmi imatapas yacharqanchu; chaywanpas payqa chay runamanta aswan allinpin kashan.*+ 6 ¿Ima allinmi juj runapaq kanman iskay waranqa wata kausay, manataq kusirikunmanchu chayqa? ¿Manachu lliupas kaqllaman chayanku?+

7 Runaq may sasawan llank’asqanqa siminta junt’achinallanpaqmi,+ chaywanpas manan sajsanchu. 8 ¿Imapitaq yachayniyoq runa aswan allin mana yachayniyoqmanta?+ ¿Ima allintaq wajcha runapaq kanman imaymana sasachakuy atipasqan?* 9 Aswan allinqa ñawiq rikusqanwan kusikuymi kayman jaqayman imaymana munapayayta maskhaspa puriymantaqa. Chayqa yanqan, wayrata qatikachay jinan.

10 Llapa ima kaqpas ñan sutiyoqña, runaq imaynachus kasqanpas ñan yachakunña. Runaqa manan paymanta aswan kallpayoqwanqa churanakuyta atinmanchu. 11 Nishu rimaypiqa ch’usaq simikunan lloqsimun. Chhaynaqa, ¿ima allintaq runapaq kanman nishu rimasqan? 12 ¿Pin yachanman ratulla kausaq runapaq ima ruwaychus allin kanman chayta? Paypa p’unchayninkunaqa llanthu jinallan ripun.+ ¿Pin runaman willanman pay manaña kaqtin imachus kay pachapi pasanqa chayta?

7 Allin qhawarisqa kaymi* aswan allin sumaq q’apaq aceitemantaqa;+ wañukapuy p’unchaymi aswan allin nacemuy p’unchaymantaqa. 2 Wañuqpa wasinman riymi aswan allin fiesta wasiman riymantaqa.+ Wañuyqa llapa runaq tukukuyninmi, chaymi kausashaqkunaqa llapanku chaypi yuyaymanananku. 3 Llakisqa kaymi aswan allin asikuymantaqa,+ llakisqa uyaqa sonqotan kallpayoqman tukuchin.+ 4 Yachayniyoqpa sonqonqa wañuqniyoqpa wasinpin kashan, mana yuyayniyoqpa sonqonmi ichaqa kusikuy wasipi kashan.+

5 Yachayniyoqpa yuyaychasqanta uyariymi aswan allin+ mana yuyayniyoqpa alabasqanta uyariymantaqa. 6 Mana yuyayniyoqkunaq asikusqanqa mankaq sikinpi t’ojaspa rauraq kiska jinan.+ Chaypas yanqan. 7 Sarunchasqa kayqa yachayniyoqtapas loco jina ruwaymanmi tukuchinman. Pimanpas lluk’iykuyqa sonqotan pantachin.+

8 Aswan allinmi imapaqpas tukukuynin qallariyninmantaqa. Aswan allinmi pacienciakuq kay jatunchakuq kaymantaqa.+ 9 Aman ratullaqa phiñakunkichu,+ phiñakuyqa mana yuyayniyoqkunaq sonqonpin kashan.+

10 Aman ninkichu: “¿Imaraykutaq ñaupa p’unchaykunari kay p’unchaykunamanta aswan allin karqan?”, nispaqa. Chaytaqa mana yuyayniyoq runakunallan tapukunku.+

11 Yachayniyoq runaman herenciata qokun chayqa may allinmi, chayqa kausaqkunaq allinninpaqmi.* 12 Yachayniyoq kayqa runatan waqaychan,+ qolqeyoq kaypas runatan waqaychan.+ Ichaqa yachayniyoq kaymi aswan allinqa, yachayniyoq kayqa kausaytan dueñonman qon.+

13 Diospa ruwasqankunapi allinta piensay: ¿Pin rectoyachinman paypa q’ewisqanta?+ 14 Allin p’unchay kaqtinqa, allin kaqta rikuchiy, kusisqataq kaypas;+ mana allin p’unchaypitaq* kayta yuyariy: Diosmi iskaynintapas paqarichirqan,+ chhaynapi runakuna qhepaman imachus kanqa chayta mana yachanankupaq.+

15 Kay pisi* kausasqay p’unchaykunapin+ kaykunata rikurqani: Chanin runaqa chanintaña kausan chaypas manaraq tiempopin wañupun;+ millay runataq mana allinkunataña ruwashaspapas unayta kausan.+

16 Ama nishu chaninpaq qhawarikuychu,+ amataq sinchi yachaysapamanpas tukuychu.+ ¿Imaraykutaq qan kikiykiri mana allinman churakuwaq?+ 17 Ama jucha ruwayman qokuychu, ama mana yuyayniyoqpas kaychu.+ ¿Imaraykutaq manaraq wañunayki kashaqtinri wañuwaq?+ 18 Chay iskaynin kamachikuykunata kasukuy, ama mayqentapas pisipaq qhawariychu.+ Diosta manchakuq runaqa iskaynintan kasukunqa.

19 Yachayniyoq runataqa yachaymi llaqtapi chunka kallpasapa kamachikuqkunamantapas aswan atiyniyoqman tukuchin.+ 20 Kay pachapiqa manan kanchu allin kaqllata ruwaq, mana jayk’aq juchallikuq chanin runaqa.+

21 Ama runaq llapa rimasqanmanchu yuyayta churay,+ chaytachus ruwanki chayqa, paqtapas kamachiykiq qanmanta mana allin rimasqanta uyariwaq. 22 Sonqoykiqa allintan yachashan imaynas qanpas jujkunamanta mana allinta rimarqanki chayta.+

23 Llapa chaykunatan may yachaywan t’aqwirqani, jinaspa nirqani: “Yachayniyoqmi kasaq”, nispa. Ichaqa mana aypay atiymi chayqa karqan. 24 Llapa ima kaqpas mana taripay atiymi, mana aypay atiymi, ¿pin chaykunata entiendenman?+ 25 Sonqoytan churarqani yachayman, imaymana t’aqwiyman. Yachaytan munarqani imaraykuchus imapas kan chayta, jinan yacharqani mana yuyayniyoq kayqa millaypuni kasqanta, loco jina ruwaypas sonso kay kasqanta.+ 26 Jinan kayta tarirqani: Trampa jina kaq warmin wañuymantapas aswan millayqa; paypa sonqonqa challwanapaq llika jinan, makinpas cadenakuna jinan. Diosta kusichiq runaqa ayqekunqan paymanta,+ juchallikuq runan ichaqa paypa makinman urmaykunqa.+

27 Yachachikuqmi nin: “¡Uyariwaychis! Kaytan tarini:+ Imaynachus imapas chayta entiendenaypaqmi allinta qhawarirqani, jujtañataq-jujtañataqmi t’aqwirqani. 28 Ichaqa manan maskhasqayta tarirqanichu. Waranqa runakuna ukhupin juj runata* tarirqani, ichaqa manan juj warmillatapas tarirqanichu. 29 Kayllatan tarini: Diosqa chanintan runakunata ruwasqa,+ runakunan ichaqa imaymana yuyaykusqankuta ruwarqanku”,*+ nispa.

8 ¿Pin yachayniyoq runa jina kanman? ¿Pin yachanman ima sasachaypas imaynatachus allichakunman chayta? Runaq yachayniyoq kasqanqa uyanpin rikukun, phiña uyantapas munaymanmi tukuchin.

2 Noqan niyki: “Reypa kamachikuyninkunata kasukuy,+ chayta ruwanaykipaqmi Diosman prometekurqanki.+ 3 Aman ñaupanmantaqa usqhayllachu ripunki.+ Aman mana allin kaqmanpas sayapakunkichu,+ payqa ima munasqantapas ruwallanmanmi. 4 Reypa rimasqantaqa junt’anapunin,+ manan pipas paytaqa ninmanchu: ¿Imatan ruwashanki?, nispaqa”.

5 Kasukuq runaqa manan ima mana allinpipas tarikunqachu.+ Yachayniyoq runaq sonqonqa allintan reparanqa jayk’aqchus imaynatachus imapas ruwakunan chayta.+ 6 Runaq ñak’ariyninqa askhataq chayqa, tukuy imapas tiempollanpin ruwakunan,+ imaynachus ruwakunanman jinataqmi kananpas. 7 Manataq pipas yachanchu imachus pasananta chayqa, ¿imaynatataq yachanman imaynatachus pasanqa chaytari?

8 Manan runaq makinpichu kashan kausay samayqa, manan chaytaqa jap’iyta atinmanchu, chhaynallataqmi mana runaq makinpichu kashan wañunan p’unchaypas.+ Imaynan maqanakuypi kashaq soldadotaqa mana kacharinkuchu, chhaynallataqmi mana allin kaqqa pipas chayman qokuqtaqa mana kacharinqachu.*

9 Llapa chaykunatan rikurqani, jinaspa kay pachapi tukuy imachus ruwakusqanpi, tukuy ima llank’aypi piensarqani. Tukuy kay tiempoqa mana allinnillanpaqmi runaqa runamasinta munaychakurqan.+ 10 Rikullarqanitaqmi millay runakunaq p’ampakusqanta, paykunaqa kuti t’ijran ch’uya parteman jaykuqku; ichaqa may llaqtapichus mana allinkunata ruwarqanku chay llaqtapiqa qonqasqan karqanku.+ Chaypas yanqan.

11 Manataq usqhayllachu mana allin ruwaymanta juchachasqata castigakun chayqa,+ astawanraqmi runaq sonqonqa mana allinkuna ruwayta munanqa.+ 12 Juj runa pachaj kutita juchallikushaspapas unaytaña kausanqa chaypas, noqaqa allintan yachani Diosta manchakuq runaqa allillan kananta, payta manchakusqanraykun sumaqta kausanqa.+ 13 Millay runan ichaqa mana allinchu kanqa;+ llanthu jinalla pasaq kausayninpas manan unaychu kanqa,+ payqa manan Diosta manchakunchu.

14 Kay pachapin ruwakullantaq juj mana entiendey atiy ruwayta: Wakin chanin runakunatan mana allin runakunapas kankuman jinata ñak’arichinku,+ wakin millay runakunatataq chanin runakunapas kankuman jinata qhawarinku.+ Noqaq qhawarisqayman jinaqa chaypas yanqan.

15 Chaymi noqaqa nini: “Kusikuyqa allinmi”,+ nispa. Arí, runapaqqa allinta llank’aspa mijuy, ujay, kusikuy iman ancha allin. Kay pachapi Diospa kausachisqan p’unchaykunapi chaykunata ruwaymi allinqa.+

16 Tukuy yuyayniytan* churarqani yachay maskhayman, kay pachapi imaymana ruwaykuna qhawayman.+ Tutapas p’unchaypas mana puñusparaqmi chaykunata ruwarqani.* 17 Diospa llapa ima ruwasqankunapin yuyaymanarqani. Chaypin repararqani imaynas runakunaqa mana kay pachapi llapa ima pasasqantachu entiendenku chayta.+ Maytaña entiendenankupaq kallpachakunku chaypas manan atinkuchu. Yachayniyoqpaqña yuyayniyoqpaqña piensakunku chaypas manan entiendeyta atinkuchu.+

9 Noqaqa tukuy yuyayniytan llapa chaykunaman churarqani, jinaspa kayta tarirqani: Chanin runapas, yachayniyoq runapas, jinallataq llapa ima ruwasqankupas Diospa makinpin kashan.+ Runakunaqa manan imatapas yachankuchu paykuna manaraq kashaqtinku munakuy kasqanmanta, cheqnikuy kasqanmantapas. 2 Llapa runapas kaqllapin tukunku:+ Chanin runapas, mana chanin runapas,+ allin runapas, ch’uya runapas, millay runapas, sacrificiota jaywaqkunapas, mana jaywaqkunapas. Kaqllapin tarikunqaku allin runapas, juchallikuq runapas, allin yuyaywan juramento ruwaqpas, mana allin yuyaywan ruwaqpas. 3 Kay pachapi kay pasasqanqa may llakin: Llapankutaq kaqllaman chayanku chayqa,+ runaq sonqonqa mana allinkunawanmi junt’a kashan. Llapa kausasqanku p’unchaykunan loco jina kanku, chaymantataq wañunku.

4 Pipas kausashanraq chayqa, kanraqmi suyakuy. Kausashaq alqon aswan allin wañusqa leonmantaqa.+ 5 Kausashaqkunaqa yachankun wañupunankuta,+ wañusqakunan ichaqa mana imatapas yachankuchu,+ manan imatapas* chaskinkuñachu; paykunaqa qonqasqañan kapunku.+ 6 Chinkapunñan munakuyninkupas, cheqnikuyninkupas, envidiakuyninkupas; manañan kay pachapi ima ruwaytapas ruwaysikunkuñachu.+

7 Ripuy, mijunaykita kusisqa mijumuy, vinoykita kusisqa ujamuy,+ Diosqa kusisqan kashan imachus ruwasqaykiwan.+ 8 Yuraq p’achallawanpunin* p’achakunki, umaykitapas jawikullankin aceitewanqa.+ 9 Kay pachapi tukuy kausasqayki p’unchaykuna munakusqayki warmiwan kusikuy,+ Diospa qosqasuyki pisi p’unchaykuna paywan q’ochukuy. Chayllan kay pachapi may sayk’uywan llank’asqaykimanta tupaqniykiqa.+ 10 Imaña ruwanayki kaqtinpas tukuy kallpaykiwan chayta ruway, maymanchus rishanki chay Sepulturapiqa* manan kanchu ima ruwanapas,+ ima llank’anapas ni yachanapas ni reqsinapas.

11 Kay pachapin kayta rikullarqanitaq: Manan allin phawaqkunallachu phawaypiqa gananku, manan kallpasapakunallachu maqanakuypiqa atipanku,+ manan yachaysapakunallachu mijunayoqqa kanku, manan yuyaysapakunallachu qhapaqqa kanku,+ manan yachayniyoqkunallapaschu allinqa kanku.+ Mana allin tiempopas, ima mana allinpas llapamanmi qonqaylla chayamun. 12 Runaqa manan yachanchu jayk’aqchus horan* chayamunqa chayta.+ Imaynan challwakunapas wañuy llikawan jap’ichikunku, phalaq animalkunapas trampaman urmanku, chhaynatan runakunapas mana piensaylla ñak’ariypa jap’isqan kanku.*

13 Rikullarqanitaqmi kay pachapi yachayniyoq kaywan ruwayta, chaymi anchata admirachiwarqan. 14 Juj llaqtan karqan juch’uylla, chaypi tiyaqkunapas pisillan karqanku. Chay llaqta contran juj atiyniyoq rey jatarirqan, jatun perqakunata sayarichispan chay llaqtata muyuykurqan. 15 Chay llaqtapin karqan juj wajcha runa, ichaqa allin yachayniyoqmi karqan; paymi yachayninwan chay llaqtata librarqan. Tiempowanmi ichaqa mana pipas chay wajcha runata yuyarirqanchu.+ 16 Jinan sonqoypi nirqani: “Yachayniyoq kaymi aswan allin kallpasapa kaymantaqa.+ Chaywanpas wajcha runaq yachayninqa pisipaq qhawarisqan, rimasqanpas mana uyarisqan”,+ nispa.

17 Aswan allinqa yachayniyoqpa sumaqlla rimasqanta uyariymi mana yuyayniyoq runakuna ukhupi kamachiq reypa qaparkachasqanta uyariymantaqa.

18 Yachayniyoq kaymi aswan allin guerrapaq imaymana armakunamantaqa, ichaqa juj juchasapa runallan imaymana allinkuna ruwakusqanta chinkachinman.+

10 Imaynan wañusqa ch’uspikunaqa perfume ruwaqpa aceitenta mana valeqman tukuchin millaytataq asnachinpas, chhaynatan juj chhikan mana yuyayniyoq kaypas yachayniyoq kayta allin qhawarisqa kaytapas mana valeqman tukuchin.+

2 Yachayniyoq runaq sonqonqa allin ñannintan pusanqa, mana yachayniyoq runaq sonqonmi ichaqa pantasqa ñanman apanqa.+ 3 Maynintaña mana yuyayniyoq runa purinqa chaypas, mana yuyaywanpunin imatapas ruwanqa,+ llapa runamanmi rikuchinqa mana yuyayniyoq kasqanta.+

4 Juj kamachikuq phiñakuyninta kacharimusunki chayqa aman ripunkichu;+ llamp’u sonqo kayqa jatun juchakunamantan jark’akun.+

5 Kay pachapin juj llakikunapaq kaqta rikullarqanitaq, atiyniyoq runakunaq mana allin ruwasqantan rikurqani:+ 6 Mana yuyayniyoq runakunamanmi aswan autoridadta qonku, allin yachaq runakunataq* pisipaq qhawarisqa llank’anallapi kashanku.

7 Kamachikunatan caballopi puriqta rikurqani, umallikunatataq kamachikuna jina chakipi puriqta.+

8 T’oqota jasp’iqqa chaymanmi urmaykunman.+ Rumi perqata t’oqoqtapas mach’aqwaymi kanirunman.

9 Rumi orqoqpas chaywanmi k’irikunman, k’ulluta ch’eqtaqpas mana allinpin tarikunman.*

10 Hachachus morq’ayan,* manataq pipas filochanchu chayqa astawanmi kallpachakuna kanqa. Yachayniyoq kaymi ichaqa yanapakun imatapas allinta ruwanapaq.

11 Mach’aqwaychus manaraq khurusqa kashaspa khuruqninta kanin chayqa, manan imapaqpas valenchu khuruqpa imachus ruway atisqanqa.

12 Yachayniyoq runaqa rimasqanwanmi allinta qhawarichikun,+ mana yuyayniyoqpa siminmi ichaqa payllatataq ñak’ariyman churan;+ 13 payqa yanqa simikunawanmi rimayta qallarin,+ desgraciaman apaq mana valeq simikunawantaq rimayta tukun. 14 Chaywanpas chay mana yuyayniyoq runaqa rimashallanmi.+

Runaqa manan yachanchu imachus pasanqa chayta, ¿pin payman willanman manaña kaqtin imachus pasanqa chayta?+

15 Mana yuyayniyoqtaqa llank’ananmi nishuta sayk’uchin, payqa manan yachanchu imaynatachus llaqtaman chayanman chayllatapas.

16 ¡May mana allinmi kanman suyuta kamachiq rey erqella kaqtinqa,+ chay llaqtaq umallin runakunapas tutamantanmantapacha mijuyllapi ujayllapi kaqtinqa! 17 Ichaqa, yau suyu, kusisqan kanki kamachiqniyki rey allin respetasqa runaq churin kanqa chayqa, umallikunapas machaspa kanankumantaqa kallpata jap’inankupaq horallanpi mijuqkuna kanqaku chayqa.+

18 Qellaq wasinqa thallaykusqan kashan, qella makiq wasinpas sut’ullañan kashan.+

19 Mijunaqa kusikunapaqmi, vinopas runaq kausaynintan q’ochurichin,+ qolqetaqmi ichaqa imaymana ruwanapaq.+

20 Aman reymantaqa mana allintaqa rimankichu, aman ni piensayniykipipas paytaqa ñakankichu.+ Aman qhapaq runataqa wasiykipi sapallayki kashaspapas ñakankichu, phalaq animalmi simiykita aparunman, rafrayoq animalmi rimasqaykita willarunman.

11 T’antaykita unuman jich’aykuy,+ p’unchaykuna pasasqanman jinaqa tarikapullankin.+ 2 Kaqniykikunata qanchis runakunaman qoykuy, atispaqa pusaqman qoykuy;+ manan yachankichu ima ñak’ariychus kay pachaman chayamunqa chayta.

3 Phuyukunachus yana kashan chayqa, paran kay pachaman jich’arikamunqa. Sach’achus uray ladoman otaq wichay ladoman kumpakunqa chayqa, maymanchus kumpakurqan chayllapin kanqa.

4 Wayrata qhawaqqa manan tarpunqachu, phuyuta qhawaqpas manan cosechanqachu.+

5 Acaso qan yachankichu imaynatachus kausachiq samay* juj wawaq tullunkunata mamanpa wijsanpi wiñananpaq yanapan chayta;+ chhaynaqa, ¿imaynatan qan yachawaq Diospa imakunachus ruwasqanta? Paymi llapa ima kamaqpas.+

6 Tutamantan mujuykita t’akay, ch’isiyanankama ama makiykita samachiychu.+ Manan yachankichu mayqenchus allin kanqa chayta; kaypi kaqchus icha jaqaypi kaqchus, icha iskayninchus allin kanqa chayta.

7 K’anchayqa sumaqmi, ñawipaqpas munaymi intiq k’anchayninta rikuyqa. 8 Mayqen runapas unayta kausanqa chayqa, kusikuchun chaywan.+ Ichaqa manan qonqananchu kayta: Sasa tiempokunapas yaqapaschá askha kanqa. Imachus jamunqa chayqa yanqan.+

9 Wayna-sipas, waynallaraq kashaspayki kusirikuy, sipasllaraq kashaspayki q’ochurikuy. Sonqoykiq munasqankunata ruway, ñawiykiq rikusqankunapi puriy. Ichaqa kaytan yachanaykita munani: Llapa chaykunamantan Diosqa juzgasunki.*+ 10 Chhaynaqa sonqoykimanta ñak’ariykunata ayqechiy, cuerpoykimanta mana allinkunata karunchay. Wayna kaypas, sipas kaypas, kallpayoq kaypas tukukuqllan.+

12 Wayna kashaspayki, sipas kashaspayki, tukuy atiyniyoq kamaqniykita yuyariy,+ manaraq sasa tiempokuna chayamushaqtin,+ manaraq “manan kay kausayqa kusichiwanchu” ninayki watakuna chayamushaqtin; 2 manaraq intipas, k’anchaypas, killapas, ch’askakunapas tutayashaqtin,+ manaraq phuyupas parasqanmanta kutimushaqtin; 3 wasi qhawaqkunapas manaraq khatatatapushaqtin,* kallpasapa runakunapas manaraq k’umupushaqtin, kutaq warmikunapas pisiyasqankurayku manaraq sayapushaqtin, ventananta qhawaq warmikunapas manaraq tutata qhawashaqtin;+ 4 calleman lloqsina punku manaraq wisq’akushaqtin, kutana rumiq rimarisqan manaraq pisiyashaqtin, manaraq urpiq takisqallanwan rijch’arishaqtiyki, ususikunaq takisqan manaraq pisillataña uyarikushaqtin;+ 5 alto patakunata callekunatapas manaraq manchakushaspayki; almendra sach’apas manaraq t’ikarishaqtin,+ t’isku-t’iskupas* manaraq pampanta suchushaqtin, alcaparra* rurupas manaraq mana valeqman tukupushaqtin. Runaqa mana lloqsina wasinmanmi ripushan,+ waqaqkunapas callekunapin purishan;+ 6 arí, kamaqniykita yuyariy qolqe q’aytu* manaraq p’itikushaqtin, qori p’uku manaraq ñut’ukushaqtin, p’uyñupas pujyu patapi manaraq p’akikushaqtin, p’uytumanta unu aysana ruedapas manaraq p’akikushaqtin. 7 Chaymantan polvoqa jallp’aman kutipun,+ imaynachus ñaupaq karqan chayman; kausay samaytaq* Diosman kutipun, paymi chaytaqa runakunaman qorqan.+

8 Yachachiqmi nin: “¡Tukuy imapas yanqallan!+ ¡Tukuy imapas mana valeqmi!”,+ nispa.

9 Yachachiqqa yachayniyoqmi kapurqan, llapa yachasqankunatan llaqtamanpas yachachillaqpuni.+ Chaymantapas payqa imaymanakunatan t’aqwirqan, allintan yuyaymanarqan, jinaspa askha yachaywan rimaykunata* t’aqa-t’aqapi churarqan.+ 10 Yachachiqqa kallpachakurqanmi sumaq simikunata tarinanpaq,+ k’apaj, cheqaq simikunata qelqananpaq.

11 Yachayniyoq runakunaq siminkunaqa t’urpuna jinan,+ yachaywan rimaykuna juñusqankupas allin takasqa clavokuna jinan. Paykunaq rimayninkuqa juj michiqllamantan jamun. 12 Churilláy, kaykunamanta juj yuyaychaykunamantaqa kaytan nisayki, chaytaqa aman qonqankichu: Qelqakuna ruwayqa manan tukukunqachu, chayman nishuta tiempota qoyqa sayk’uchikunmi.+

13 Chhaynaqa, ¿imanispataq tukusunman? Diosta manchakuy,+ kamachikuyninkunata kasukuy;+ chaypunin runaq imamantapas aswan jatun ruwananqa.+ 14 Diosqa llapa ima ruwasqanmantan runata juzganqa; payqa pakapi kaqkunatawanmi juzganqa imapas allinchus manachus chayta yachakunanpaq.+