“Sapankan apanan q’epitaqa apanqa”
“Sapankanchismi kikinchismanta Diosman cuentata qosunchis” (ROMANOS 14:12)
1. ¿Imatan paykunallamanta ajllakurqanku kinsantin wayna runakuna?
JUJ kutinmi Babilonia llaqtapi kinsa wayna runakuna wañuy patapi tarikusharqanku, imachus ruwasqankumantan wañunankupas kausanankupas kasharqan. Reypa ruwachisqan jatun idolomanmi k’umuykunanku karqan, chaypaqmi llapa runakuna kamachisqa karqanku. Mana kasukuqqa ruphashaq hornomanmi wijch’uykusqa kanan karqan. ¿Imatan chay kinsantin wayna runakuna ruwankuman karqan? ¿Kasukunkumanchu karqan chay kamachikuyta ichari hornomanchu wijch’uykusqa kankuman karqan? Paykunaqa mana nishuta piensaspan, mana manchakuspan nirqanku: “Manan diosniykikunataqa yupaychasaqkuchu, manataqmi qorimanta ruwaspa sayarichisqayki idolomanpas qonqorikusaqkuchu” nispa (Daniel 3:1-18). Chay kinsantin runakunaqa Sadrac, Mesac, Abednego iman karqanku. Kinsantinkun paykunallamanta chayta ruwanankupaq ajllakurqanku.
2. ¿Pikunan Pilatoq rantinpi juj decisionta ruwarqanku? ¿Chaywanchu mana juchayoq karqan chay kamachikuq?
2 Chay pasasqanmanta yaqa soqta pachaj wata qhepamanmi juj kamachikuq juj juiciota aparirqan, paypa qhawarisqanman jinaqa tumpasqa runaqa manan imamantapas juchayoqchu karqan. Chay runata apamuq runakunan ichaqa “wañuchiy chay runata” nispa qaparirqanku, jinan chay kamachikuqqa paykunata kasuspa chay runata k’aspipi warkunankupaq kamachikurqan. Ichaqa: “Manan juchayoqchu kasaq kay runaq wañusqanmantaqa” nispan makinta maqchikurqan. Chhaynatan imachus ruwasqanta jujkunaman wijch’uykusharqan. Paymantan kasharqan Jesusta kacharipunanpaq mana kacharipunanpaqpas, ichaqa jujkunan paypa rantinpi decisionta ruwarqanku. Maqchikurqanña makinta chaypas, paypas juchayoqmi karqan Jesuspa wañusqanmantaqa (Mateo 27:11-26; Lucas 23:13-25).
3. ¿Imaraykun mana jujkunachu rantinchispi ima decisiontapas ruwananku?
3 Qanri, imataña ruwanayki kaqtinpas ¿chay kinsantin wayna runakuna jinachu kanki icha Pilato jinachu? Imataña ruwana kaqtinpas allin yuyaywanmi, allinta piensaspan ruwana. Chaymi tayta-mamakuna juch’uy wawankuq rantinpiqa ima decisiontapas ruwanku. Mayninpiqa sasa ruwaykunan jamuwanchis chaymi imaymanata allinta qhawarina. Chaywanpas manan sinchi sasachu chaykunaqa. Chaymi mana jujkunamanqa chay q’epitaqa apachinanchischu. Yanapachikusunmanña jujkunawan chaypas manan paykunachu rantinchispi ima decisiontapas ruwananku (Gálatas 6:1,2). “Sapankanchismi kikinchismanta Diosman cuentata qosunchis” (Romanos 14:12). Arí, Bibliaq nisqan jina, “sapankan apanan q’epitaqa apanqa” (Gálatas 6:5, TNM). Chhaynaqa, ¿imatan ruwasunman allin yuyaywan imatapas ruwanapaq? Ñaupaqtaqa kaytan allinta umanchispi jap’inanchis: Noqanchisqa runallan kanchis, manan noqallanchismantaqa imatapas ruwayta atisunmanchu.
¿Imatan ruwananchispuni?
4. ¿Ima yachachikuytan qowanchis Adanwan Evawan imachus ruwasqanku?
4 Qallariypin ñaupa tayta-mamanchis juj mana allin decisionta ruwarqanku. Diospa prohibisqan sach’aq ruruntan mijurqanku (Génesis 2:16, 17). ¿Imapi piensaspan paykuna chayta ruwankuman karqan? Biblian nin: “Jinan warmiqa qhawarirqan sach’a ruruqa mijunapaq sumaqllaña, munayllaña kasqanta, yachayniyoq kanapaq munapayana kasqantapas. P’itispataq mijuykurqan, jinaspa qosanman jaywarirqan, jinan paypas mijuykullarqantaq” nispa (Génesis 3:6). Chhaynaqa, gustonta munaspan Evaqa chayta mijurqan, Adanpas kaqtan ruwallarqantaq. Chayta ruwasqanku jawan rijurimurqan juchapas wañuypas, “chhaynapin wañuyqa llapa runaman chayaran” (Romanos 5:12). Adanwan Evawan imachus ruwasqankun juj allin yachachikuyta qowanchis. Manachus Diospa kamachikusqanman jina, orientasqanman jina imatapas ruwasun chayqa, manan allintachu imatapas ruwasun.
5. ¿Imatan Jehová Dios qowarqanchis? ¿Imatan ruwananchis chaywan pusachikunanchispaq?
5 Jehová Diosqa manan jinatachu saqerpariwarqanchis. Palabran Bibliatan payqa qowarqanchis chaywan pusachikunanchispaq. Chay Bibliapin nin: “Pañamanña lloq’emanña pantawaq chaypas, qhepaykimantan uyarinki: “Kayninmi ñanqa. Kayninta puriy”, nimuqta” nispa (Isaías 30:21,TNM). Bibliaq chaupintan Jehová Diosqa rimapayamuwashanchis chaymi allinta chayta estudiananchis. Arí, allin yuyaywan imatapas ruwananchispaqqa, allintan alimentakunanchis Diospa siminpi “khamuna mijunawan”, chhaynapin yuyayninchis allin preparasqa kanqa allin kaqta mana allin kaqtapas reparananchispaq (Hebreos 5:14).
6. ¿Imatan ruwana conciencianchis allinta pusawananchispaq?
6 Diosqa concienciatan qowallarqanchistaq chaywan pusachikunanchispaq, chay conciencian yanapawallasuntaq imapas “allinchus kashan icha manachus chayta” reparananchispaq (Romanos 2:14, 15). Ichaqa chay conciencia allinta yanapawananchispaqqa Diospa siminwanmi educananchis. Chay simita kasukusun chayqa aswan allintaraqmi yanapawasun. Conciencianchischus mana allin educasqa kanqa chayqa, faciltan ima costumbrewanpas apachikusunman. Faciltan runaq siminwanpas apachikusunman, chhaynapitaq mana allinkunaman jaykusunman. Ichaqa, ¿iman pasanman Diospa siminwan educasqa conciencianchista mana kasukuqtinchis? Pisi-pisimantan ch’akisqa aycha qaraman jina tukupunman, “fierro pariwan marcasqa” jinan kapunman (1 Timoteo 4:2). Chaymi kasukunanchis conciencianchistapas Diospa simintapas.
7. ¿Imatan ruwananchis allin yuyaywan imatapas ruwanapaq?
7 Chhaynaqa, allin yuyaywan imatapas ruwananchispaqqa allintan Diospa siminta reqsinanchis chayman jinataq kausananchis. Arí, imatapas comunta, mana allinta piensarispa ruwanamantaqa, Diospa simintan qhawarinanchis chaypin piensarinanchis. Allintachus Diospa siminta reqsisun conciencianchispas allin educasqachus kanqa chayqa, preparasqan kashasun imatapas allin yuyaywan ruwananchispaq. Sadrac, Mesac, Abednego jinaña ima sasachakuypi tarikusun chaypas mana manchakuspan allin decisionta ruwasun. Kunanqa amigokunamanta llank’anamantawan rimasun. ¿Imaynatan allin yuyayniyoq allin iñiyniyoq runa chaykunata ajllanman? Chayta yachasun.
¿Pikunawanmi amigota ruwashanchis?
8, 9. a) ¿Ima textokunan rikuchin mana allin runakunamanta t’aqakunanchis kasqanta? b) Wakin runakuna allin kausaytaña apankuman chaypas, ¿“allinmi amigo ruwanapaq” nisunmanchu? ¿Imarayku?
8 Apóstol Pablon nirqan: “Aman piwanpas engañachikunkichischu. Mana allin runakunawan juñukuspaqa allin ruwaykunatan qonqapunkichis”, nispa (1 Corintios 15:33). Jesuspas: “Qankunan ichaqa mana kay pacha runakuna jinachu kankichis”, nispan nirqan (Juan 15:19). ¿Imatan chay nisqankumanta yachasunman? Manan noqanchisqa, qhelli ruwaypi puriqkunawanqa, jujwan pantaqkunawanqa, suwakunawanqa, machaqkunawanqa chay jina juj ruwaykunata ruwaqkunawanpas amigota armananchischu (1 Corintios 6:9, 10). Manapaschá amigonchiskunaqa chhayna runakunachu. Ichaqa, ¿televisionpi, computadorapi, ima leesqanchispipas chhayna runakunawan tiempota pasashasunman chayri? ¿Allin yuyayniyoqchu kashasunman? ¿Bibliaq nisqanman jinachu ruwashasunman? Internetpi piwanña rimanchis chaypas, yaqapaschá iskay uya runakuna kashanman (Salmos 26:4).
9 Chaymantapas wakin runakunaqa manapaschá chhayna millay ruwaykunapichu purishankuman, manapaschá comuntachu imatapas ruwankuman, ñawinchispaqqa allin kausaytapaschá apashankuman, ¿chayraykuchu paykunawan amigota armasunman? Biblian nin: “Lliu kay pachan ichaqa Satanaspa makinpi kashan”, nispa (1 Juan 5:19). Chhaynaqa, Jehová Diosta munakuqkunallawanmi amigotaqa ruwananchis.
10. ¿Iman yanapawasun maykamachus mana iñiqkunawan juñukusun chayta reparakunanchispaq?
10 Manapaschá tukuy imapichu kay pacha kausaymanta t’aqakusun, chaymantapas manan chaytachu Bibliaqa niwashanchis (Juan 17:15). Llapa runakunamanmi Diosmantaqa willananchis kashan; wakinqa escuelapipas, llank’anapipas tupankupunin rimarinkupunin mana iñiq runakunawanqa. Wakin iñiqmasikunaqqa manan qosanku iñiqchu, wakinpataq esposanku mana iñiqchu, paykunaqa astawanpaschá mana iñiqkunawan rimanakunanku kanqa. Chaywanpas yuyayninchis allin preparasqa kanqa chayqa, manan yuyaypichu kay pacha kausayman chhaqrukusun, manan yuyaypichu mana iñiqkunawan amigota armasun (Santiago 4:4). Allintan qhawarisun risunchus escuelapi aparikuq tusuykunaman pujllaykunaman icha manachus chayta. Allintan qhawarisun risunchus llank’anapi aparikuq mijuykunaman fiestakunaman icha manachus chaytapas.
¿Jaykullasunmanchu ima llank’anamanpas?
11. ¿Imakunatan allinta qhawarina manaraq ima llank’anamanpas jaykushaspa?
11 Bibliaq nisqan jina, llapanchismi wasinchispi kaqkunaq imachus necesitasqankutaqa qonanchis, chaypaqqa llank’ananchismi (1 Timoteo 5:8). Ichaqa, llank’anatapas Bibliaq nisqanman jinan allin yuyaywan ajllakunanchis. Allintan qhawarinanchis imapis llank’asun chayta. Diosta serviqkunaqa manan llank’ananchischu Bibliaq yachachisqan contra kaq llank’anapiqa. Chaykunamanta wakinmi kanman idolokuna yupaychaywan, suwakuywan, yawar churaywan tupaq llank’anakuna, chhayna juj llank’anakuna ima. Manan llullakunanchischu ni pitapas engañananchischu; jefeña, patronña kamachiwasunman chaypas manan chaytaqa ruwanachu (Hechos 15:29; Apocalipsis 21:8).
12, 13. ¿Imakunatan allinta qhawarinanchis manaraq ima llank’anamanpas jaykushaspa?
12 ¿Ima llank’anapas mana Bibliaq yachachisqan contrapichu kashanman chayri? Chaywanpas allintapunin qhawarinanchis imapichus llank’asun chaytaqa, Bibliamanta yachasqanchisman jinan imaymanata allinta reparasun. Kaypi piensarisun, ¿juj llank’ana qolqepaq pujllana wasipi teléfono contestanapaq kanman chayri? ¿Jaykusunmanchu chayman? ¿Imaynapipas Bibliaq ima yachachisqantapas qhepaman churashasunmanchu? ¿Maymantan pagonchispas lloqsimunqa? Yaqapaschá mayqen iñiqmasipas payllamanta imapipas llank’anman, ¿payta ninkuman juj iglesiata pintananpaq chayri? ¿Rimanachu? ¿Imaynallamantapas pantasqa yupaychayta yanapakushanmanchu? (2 Corintios 6:14-16). Chaykunapin allinta piensana manaraq ima llank’anatapas ruwashaspa.
13 Ichaqa, ¿jefechus llank’anata tarinman karqan iglesiata pintanapaq chayri? Chhaynapi tarikuspaqa yaqapaschá iñiqmasiqa piensarinan kanqa paychus umalliq kanqa, maykamachus imatapas ruwanqa chaykunapi. ¿Juj llank’ana kanman cartakunata rakinapaq, chay jina juj ruwaykuna ruwanapaq chayri? Yaqapaschá chaykunataqa mana allin ruwana wasikunaman ima chayachina kanqa, chaypiqa yaqapaschá Mateo 5:45 texto yanapawasunman. Chaymantapas allintan qhawarikunanchis ima llank’anataña ruwaqtinchispas ch’uya conciencialla kananchispaq (Hebreos 13:18). Chhaynaqa llank’anapipas allin yuyaywan imatapas ruwananchispaqqa allin reparaqmi kananchis, chaypaqmi ichaqa Diospa siminman jina conciencianchista educananchis.
“Tukuy ima ruwasqaykipi payta yuyariy”
14. ¿Imatan ruwananchis manaraq ima decisiontapas ruwashaspa?
14 ¿Ima nisunmanmi jatun educación chaskiymanta, doctorkunawan imayna jampichikuymantapas? Chaykunatapas Diospa siminman jinan ruwananchis, allintan qhawarinanchis ima textokunas yanapawasunman chayta, chayman jinataqmi ruwananchis. Ñaupa tiempo Israel llaqtapi allin yuyayniyoq rey Salomonmi nirqan: “Tukuy sonqoykiwan Jehová Diospi confiay, amataq qan kikiykiq yachasqallaykimanchu jap’ipakuy. Tukuy ima ruwasqaykipi payta yuyariy, paymi allin kaq ñanta reqsichisunki”, nispa (Proverbios 3:5, 6, TNM).
15. ¿Imatawanmi qhawarinanchis manaraq imatapas ruwashaspa? ¿Imaynatan ñaupa tiempo iñiqkuna ejemplota qowanchis?
15 Imachus ruwasqanchistaqa jujkunapas rikushankun. Chaypaq yachasun ñaupa tiempo iñiqmasikunamanta. Paykunaqa manan kamachisqachu kasharqanku Moisespa chaskisqan kamachikuyta kasukunankupaqqa. Libreñan kasharqanku imata mijunankupaqpas, ñaupaqpi qhelli nisqa kaqkunata mijunankupaqpas. Chaywanpas idolokunaman jaywasqa aychamanta rimaspan apóstol Pablo nirqan: “Ima mijunapas iñiqmasiyta urmachinman chayqa, manañan jayk’aqpas aychata mijusaqchu, chhaynapi iñiqmasiyta mana urmachinaypaq”, nispa (1 Corintios 8:11-13). Chhaynatan ñaupa tiempo iñiqkunaqa jujkunaq concienciantapas respetaqku chhaynapi mana urmachinankupaq. Kaqtan noqanchispas ruwananchis, imata ruwaspapas jujkunaq concienciantawanmi qhawarinanchis, manan munasunmanchu kausanchispi pipas iñiypi pisipanantaqa (1 Corintios 10:29, 32).
Diospa yanapayninta maskhasun
16. ¿Piqpa yanapaynintan maskhananchis manaraq imatapas ruwashaspa? ¿Imaynatan chayta ruwasunman?
16 Chaymantapas Diospa yanapaynintan maskhananchis. Jesuspa discipulon Santiagon nirqan: “Mayqenniykichispas yachayniyoq kayta necesitashankichis chayqa, Diosmanta mañakushallaychis, jinan Diosqa chay mañakusqaykichista qosunkichis. Payqa lliuman tukuy sonqowan askhatapuni qoq Diosmi”, nispa (Santiago 1:5). Chaypi nisqan jina Diosqa yanapawasunmi, chaymi confianzawan yanapayninta mañakunanchis. Llapa ima llakikuyninchistan payman willakunanchis, paypa pusariwananchistan maskhananchis, jinan payqa espiritunta qowasun, chay espiritutaq Bibliapi imachus leesqanchista yuyarichiwasun. Chhaynapin allin yuyaywan allinta piensaykuspa imatapas ruwasun.
17. ¿Jujkuna yanapawasunmanchu ima decisión ruwanapaqpas? ¿Imaynatan chayta ruwankuman?
17 ¿Atisunmanchu ima ruwananchispaqpas jujkunata tapurikuyta? Arí, atisunmanmi. Diospa llaqtanpiqa askhan kashan allin yuyayniyoq, allin iñiyniyoq hermanokuna (Efesios 4:11, 12). Ima decisión ruwaypas sasa noqanchispaq kashan chayqa tapurikusunmanmi paykunata. Paykunaqa allin experienciayoqtaq kanku, allintataq Diospa simintapas reqsinku chayqa allintan yanapawasun. Yaqapaschá Diospa siminpi ima yuyaychaytapas consejotapas qhawarichiwasun chhaynapi “aswan allin kaqkunata allinta” reparananchispaq (Filipenses 1:9, 10). Chaytaña paykuna ruwanqaku chaypas noqanchismi ima ruwananchistapas ajllananchis manan paykunachu, noqanchismi chay q’epitaqa apananchis.
¿Allinpunichu tukuy imapas kanqa?
18. ¿Allinpunichu imapas lloqsiwasun?
18 Allintaña piensaranchis chaypas, Diospa siminwanña yanapachikuranchis chaypas, ¿allillanpunichu llapa imapas lloqsiwasun? Mayninpiqa manapaschá qallariypiqa allinchu kanqa, tiempowanmi ichaqa allillan kanqa. Chaymi pasarqan Sadracwan, Mesacwan, Abednegowanpas. Paykunaqa allintan yacharqanku Nabucodonosorpa ruwachisqan idoloman mana qonqorikuqtinkuqa wañuy patapi tarikunankuta (Daniel 3:16-19). Chaymi pasallarqantaq Jesuspa apostolninkunatapas. Paykunaqa Jatun Juntapi kaq runakunaq kamachisqanta mana kasukuspan nirqanku: “Noqaykuqa kamachikuq Diostan ñaupaqtaqa kasukunayku”, nispa. Jinan chay runakunaqa jasut’iykuspa kacharipurqanku (Hechos 5:27-29, 40). Chaymantapas mayninpiqa “ima mana allinpas llapamanmi qonqaylla chayamun” (Eclesiastés 9:11, TNM). Chhaynaqa, yaqapaschá allinta piensaykuspaña imatapas ruwarqanchis chaypas ima llakipipas tarikusun. Chhayna kaqtinqa Jehová Diospin confiananchis, paymi yanapawasun, paymi allinta sayachiwasun. Chaymantapas imaymana bendiciontan qowasun (2 Corintios 4:7).
19. ¿Ima yanapaykunan kashan imatapas allin yuyaywan ruwananchispaq, chay q’epitapas mana manchakuspa apananchispaq?
19 Kaypi yachasqanchis jina, imataña ruwananchis kaqtinpas Diospa simintan qhawarinanchis, imachus nisqanpin allinta piensananchis chayman jinataq ruwananchis. Chaymantapas Jehová Diosqa espiritunta, allin yuyayniyoq hermanokunata iman qowanchis yanapachikunanchispaq. ¡May kusikunapaqmi chayqa ¿riki?! Chhaynaqa, llapa chaykunawan yanapachikusun, noqanchistaq ima ruwananchispaq ajllakusqanchis q’epitapas apasun.
¿Imatan yacharanki?
• ¿Imatan ruwana allin yuyaywan imatapas ruwanapaq?
• ¿Allin yuyayniyoq, allin iñiyniyoq kanapaqqa pikunawanmi amigota ruwananchis?
• ¿Imakunatan allinta qhawarinanchis manaraq ima llank’anamanpas jaykushaspa?
• ¿Ima yanapaykunatan Dios qowanchis allin yuyaywan imatapas ruwanapaq?
[Fotomanta willakuy]
Adanwan Evawan imachus ruwasqankumantaqa juj allin yachachikuytan orqosunman
[Fotomanta willakuy]
Imapi tarikuspapas mana imayna ruwayta atishanchischu chayqa, Bibliapi kaq yuyaychaykunata maskhasun