¿Imaraykun nishu pacha chhaphchiy, lloqllakuna hukkunapas kan?
NOTICIAKUNAPIN pacha chhaphchiykuna lloqllakuna sucedesqanmanta astawan uyarikun. Chaykunawanmi astawan runakuna ñak’arinku wañunkupas. Bélgica nacionpi El Centro de Investigación sobre la Epidemiología de los Desastres nisqa willakun 2010 watallapi 373 pacha chhaphchiykuna, lloqllakuna hukkunapas sucedesqanta, chaykunapin 296.000 runakuna wañurqanku.
Watakunaq pasasqanman hinan chhayna sasachakuykuna astawan yapakamushan. 1975 watamanta 1999 watakaman yaqa 300 lloqllakuna, pacha chhaphchiykuna hukkunapas karqan. 2000 watamanta 2010 watakaman ichaqa 400 hinaman yapakurqan. Yaqapaschá askha runakuna tapukunku: “¿Imaraykun kay tiempopi astawan yapakushan?” nispa.
Chay ñak’ariykunatan ninku: “Diospa munayninmi”, nispa, ichaqa manan cheqaqchu. Diosqa manan huchayoqchu chaykunawan runakunaq ñak’arisqankumantaqa. Biblian ichaqa willarqanña tiemponchiskunapi chhayna sasachakuykuna kananta. Mateo 24:7, 8 texton willarqanña: “Kallanqataqmi askha cheqaskunapi yarqaypas pacha chhaphchiykunapas. Tukuy chaykunaqa nanay qallariyllaraqmi”, nispa. ¿Imaraykun chaykunamanta Jesús rimarqanña? ¿Imatan chaykuna rikuchiwanchis?
Wiraqochanchis Jesustan tapurqanku: “Kay tiempopas p’uchukapunanpaqña kashaqtinqa, ¿imakunatan rikusaqku?” nispa (Mateo 24:3). Chayta kutichispan willallarqantaq lloqllakuna, pacha chhaphchiykuna chaykunaman rikch’akuqkunapas kananta, chay qhepamanmi nillarqantaq: “Kaykuna hunt’akusqanta rikuspaykichisqa Diospa qhapaqsuyun qayllaykamushasqanta yachankichis”, nispa (Lucas 21:31). Chaykuna sucedesqanmi rikuchiwanchis mosoq pacha asuykamushasqanta.
¿Pin otaq iman chay ñak’ariykunata paqarichin?
Yaqapaschá askha runakuna hina tapukunki: “Manataq Diosmantachu chaykuna hamun chayqa, ¿pin paqarichin otaq imaraykun kan?” nispa. Chaytaqa reparasun Bibliaq nisqanta entiendespallan, chaypin nin: ‘Lliw kay pachan Saqraq munaychakusqan kashan’, nispa (1 Juan 5:19). Chay texton sut’ita rikuchin mana Dioschu chaykuna paqarichisqanta, mayninpi enemigon “Saqra” paqarichin (Apocalipsis 12:9, 12).
Saqramanqa manan imapas qokunchu runakunaq wañusqanqa. Paypa makinpitaqmi kay pacha kashan, chaymi llapa runakunata pay hina kanankupaq tanqan. Biblian willarqan: “Tukukuy qaylla p’unchaykunataqa [...]. Runakunan kanqa paykuna kikinkuta munakuqkuna, qolqe sonqokuna, alabakuqkuna, hatunchakuqkuna”, nispa (2 Timoteo 3:1, 2). Chay textoq nisqan hina, kay pachapi Saqraq tukuy imaymana ruwasqanwan millay kawsay paqarichisqanqa manan admirakunapaqchu. Arí, paymi runakunata tanqan hallp’ata q’arunankupaq, chaywanmi huk runakunata sasachakuypi churan.
¿Imaynapin kay pachapi runakunaq ruwasqan sasachakuykunata apamun? Naciones Unidas nisqan pachantinpi imaymana ñak’ariykuna kasqanmanta willan: “Runakunaqa lloqllakuna pacha chhaphchiykuna kasqanpin astawan tiyanku. Chaymantapas sach’akuna, phusu otaq oqho pampakuna chinkasqanraykun astawan kay pachata qhellichakushan. Hinaspapas runakunaq imaymana ruwasqanmi kay pachata q’oñirichishan, chaymi manaña tiemponpiñachu paramun, sinchitataqmi ruphaypas kan otaq sinchita chirin, lamarqochapas aswantan yapakushan”, nispa. “Runakunaq ruwasqanku” nacionkunata qhapaqyachinña nispa ninku chaypas, allinnillankuta maskhaspan imaymanata munapayaspanku chaytaqa ruwanku.
Askha yachaysapa runakunan yachanku runakunaq ruwasqanku astawan kay pacha qhellichasqanta. Hinaspapas imaymana ruwasqankuwanmi Saqrata yanapashanku kay pacha astawan qhellichakunanpaq.
Arí, askha lloqllakuna pacha chhaphchiykuna huk ñak’ariykunapas millay runakunaq causanpin rikhurimun. Huk cheqaskunapitaq sinchi llakikunapaq hina sucederqan. Yana alma runakunaq ruwayninkun kay pachata qhellichan, chaymantapas askha wakcha runakuna lloqllakuna pacha chhaphchiykuna hatun wayrakuna kasqanman astakunku chaypi tiyamunankupaq, chaykunan askha nacionpi ñak’ariykunata apamun. Hukkunataq qonqaylla ima ñak’ariypipas tarikunku, Biblian nin: “Sapankan imaynapipas rikukunku”, nispa (Eclesiastés 9:11).
Chhaynaqa, ¿imatan ruwanayki chay hina ñak’ariykunapi tarikuqtiyki? Qhawarisunchis imatan ruwasunman chayta.
[5 paginapi foto]
Askha runakunaq tiyasqanku
[5 paginapi foto]
Sach’akunaq chinkapusqan
[5 paginapi foto]
Kay pacha qhellichakusqan
[5 paginapi kaq fotota horqorqan]
Izquierda: © Mark Henley/Panos Pictures;
Centro: © Jeroen Oerlemans/Panos Pictures