Imayna p’achakusqaytan cambiapunay karqan
EILEEN BRUMBAUGH WILLAKUN
NOQAQA juj religionmanmi pertenecerqani, chay religionqa yaqa kaqllan karqan Menonita religionwan, religionniypa sutinqa karqan Antigua Orden de Hermanos Bautistas Alemanes nisqan. Astawanqa reqsiwarqanku dunkers nisqa sutiwanmi. Chay religionqa 1708 watapin rijurirqan Alemania nacionpi, The Encyclopedia of Religion libropi nisqanman jinaqa, chay religionqa “Cristoq nisqanman jinan runakunaqa kausananchis” nisqamantan astawanqa yachachirqan. Chaymi askha nacionkunapi askha runakuna chay religionpa nisqanta uyarikuspa bautizakurqanku.
1719 watapin chay religionqa Estado Unidosman chayamurqan Pensilvania llaqtaman. Jinaspa Alexander Mack runa chay religionpi umallirqan. Ichaqa pisi-pisimantan askha iglesakunaman t’aqakapurqan, jinaspa sapanka iglesiapi juj jinata Alexande Mack runaq nisqanta yachachirqanku. Noqaqa chaykunamanta jujninmanmi pertenecerqani, pisqa chunka runakunallataqmi karqayku. Iglesiaypiqa Biblia leeytan ancha allinpaq qhawariq kayku, chaymantapas iglesiaykupi kamachisqantan llapanta kasukunaykupaqmi kallpachakurqayku.
Familiaypiqa abueloymantapachan chay iglesiamanta karqayku. Noqaqa 13 watayoq kashaqtiymi bautizakurqani. Iglesiaypiqa nirqankun: “Manan allinchu carroyoq, tractorkunayoq, telefonoyoq, radioyoq, juj aparatokunayoqpas kayqa”, nispa. Iglesiaykumanta warmikunaqa mana adornoyoq p’achakunawanmi churakuq kayku, manan chujchaykutapas rutuchikuqchu kayku, chaymantapas umaykutan tapakuq kayku, qharikunataq sunkhankuta mana k’isukuqkuchu. Iglesiaypiqa nirqanku: “Kay pacha runakuna jina ama kananchispaqqa manan adornokunayoq p’achawanqa p’achakunanchischu, manan maquillaje nisqata churakunanchischu, nitaq ima alajatapas churakunanchischu. Chayta churakuqkunaqa jatunchakuqmi kanku”, nispa.
Chaymantapas iglesiaypiqa Bibliatan respetarqanku. Chaymi sapa tutamanta manaraq desayunashaspa llapa familiay juñukurqan Bibliamanta juj capitulota papay leenanpaq, jinaspa imatachus yachasqaykumanta rimaq kayku. Chay qhepamantaq llapallayku qonqorikurqayku, papay Diosmanta mañakunankama. Tukunapaqtaq mamay Padrenuestro mañakuyta ruwaq. Noqaqa kusisqan chaykunata ruwanaykupaq suyaq kani, chayta ruwaspa llapa familiay Diosmanta yachanankupaqmi piensaq kani.
Indiana llaqtaq jujnin llaqtachanpin tiyarqayku, chaypiqa chajrapin llank’arqayku, chajramanta cosechasqaykutataq juj caballoq aysasqan carretapi apaq kayku llaqtapi vendemunaykupaq, otaq wasin-wasinta vendemunaykupaq. Noqaykuqa piensarqaykun allinta llank’aspa Diosta servishanaykupaq, chaymi sapa p’unchay llank’aq kayku, domingollantan mana llank’arqaykuchu. Ichaqa mayninpiqa animalkunayoq kasqaykuraykun noqaykupaqqa sasa karqan chay p’unchayta waqaychay.
Casarakuspay wawakunayoq kani
1963 watapin 17 watayoq kashaspa Jameswan casarakurqani, paypas iglesiaymantan karqan. Paypa familianqa bisabuelonmantapachan chay iglesiamanta karqanku. Iskayninkupas allintan chay religionpi iñirqayku, piensarqaykun religionniyku cheqaq religión kananpaq.
1975 watapaqqa ñan soqta wawayoqña karqayku, 1983 watapitaq último wawayku nacerqan. Jujllan warmi wawayqa karqan, sutinmi Rebecca karqan, payqa kuraqman qatiqmi karqan. Nishutan llank’arqayku, manataqmi nishutachu gastaq kayku, imachus necesitasqallaykuwan kausasqaykurayku. Wawaykutan yachachirqayku Bibliapi kamachikuykunaman jina kausanankupaq, chaytan tayta-mamaykupas jujkunapas yachachiwarqanku.
Iglesiaypiqa juchapaqmi qhawariqku adornokunayoq p’achakunata churakuyta. Nirqankun: “Manataq runakunaq sonqonta qhawayta atisunmanchu chayqa, imayna p’achakusqankupin runakunaqa rikuchinku sonqonku ukhupi imayna kashasqankuta”, nispa. Chaymi jatunchakuq runakunata jina qhawarirqayku chujchankuta allichakuqkunata, adornokunayoq p’achakunawan churakuqkunatapas. Chaymi ñaupa runakuna jina p’achakurqayku.
Carcelpi kashaspa jujnin familiayku Bibliata estudian
1979 wata tukuypin cuñadoy Jesse ejercitoman mana jaykuyta munasqanrayku carcelpi kasharqan, paypas iglesiaykumantan karqan. Carcelpi kashaspan Jehová Diospa testigonkunamanta juj hermanowan reqsinakurqan, paypas ejercitoman mana jaykuyta munasqanraykun carcelpi kasharqan (Isaías 2:4; Mateo 26:52). Paywanmi askha kutipi rimasqaku, jinan cuñadoyqa reparqan chay hermanoqa sumaq sonqoyoq munakuq kasqanta. Chaymi cuñadoyqa Bibliata Testigokunawan estudiasqan qhepaman bautizakapurqan, chayta yachaspan noqaqa sinchita phiñakurqani.
Cuñadoy Jesseqa qosaywanmi yachasqanmanta parlarqan, chaymantataq La Atalaya, ¡Despertad! revistakunata sapa kutilla chaskikunanpaq encargakurqan, jinan qosayqa chay revistakunata leespa astawanraq Bibliamanta yachayta munarqan. Payqa repararqanmi chay revistakunaq yanapayninwan aswan allinta Diosta reqsishasqanta, payqa astawanmi Diosman asuykuyta munarqan, iglesiaykupiqa Diosmantapas karupi kashanman jinan sientekurqan.
Iglesiaykumanta umalliqkunan kallpachawarqanku Menonita, Amish religionkunaq revistankunata leenaykupaq. Ñaupaqpin ichaqa niwarqanku: “Chay religionkunaqa kay pacha runakunawanmi jujllachasqa kashan”, nispa. Papaypas manan allinpaqchu qhawarirqan Jehová Diospa testigonkunata, paypas nirqanmi: “Manan jayk’aqpas La Atalaya, ¡Despertad! revistakunataqa leenachu”, nispa. Chaymi sinchita phiñakuq kani qosay chay revistakunata leesqanta rikuspay, niqmi kani: “Chaykunata leespayqa pantasqa yachachikuykunatan uyarishayman”, nispa.
Ichaqa qosayqa unayñan mana allinpaqchu qhawarirqan iglesiaykupi wakin yachachikuykunata. Payqa nirqanmi: “¿Imaraykutaq domingonpi llank’ayri jucha kanman?”, nispa. Iglesiaykupiqa nirqankun: “Juchan uywakunata chay p’unchaypi unuchiyqa, ichaqa chajramanta qorata orqoymi ichaqa mana juchachu”, nispa. Iglesiaykumanta umalliqkunaqa manan chay nisqankuta Bibliapi qhawachiyta atirqankuchu. Chaymi noqapas chaykunamanta chikanta iskayarqani.
Noqaykuqa unayña iglesiaykupiqa kasharqayku, chaymantapas jatun juchapaqmi qhawarirqayku iglesiaykumanta t’aqakuytaqa. Chhaynaña kaqtinpas concienciaykupin yacharqayku iglesiaykupiqa mana Bibliaq nisqanman jinapunichu yachachishasqankuta, chaymi 1983 watapi iglesiaykumanta t’aqakapusqaykuta rikuchinaykupaq juj cartata qelqarqayku. Jinan chay iglesiamanta qarpopuwarqanku.
Cheqaq religionta maskhayta qallariyku
Chaymantapachan mayqenchus cheqaq religión kanman chayta maskhayta qallarirqayku. Noqaykuqa nirqaykun: “Cheqaq religionpi kaqkunaqa Bibliapi yachachisqankuman jinan kausananku”, nispa. Chaymi guerrapi participayta allinpaq qhawariq religionkunataqa mana allinpaqchu qhawarirqayku. Astawanqa maskhasharqayku ñaupa tiempopi kausaq jina religionkunatan, nirqaykun: “Mana adornokunayoq p’achawan p’achakuq runakunan rikuchishanku mana kay pachamantachu kasqankuta”, nispa. Chaymi 1983 watamanta 1985 watakaman juj llaqtakunataraq viajarqayku juj religionkunata reqsinaykupaq, wakinmi karqan: menonitas, cuáqueros nisqakuna.
Chay tiempopin Jehová Diospa testigonkuna askha kutipi wasiykuman visitamuwarqanku, chayqa Camden llaqtachapin tarikurqan (Indiana). Paykunaq yachachisqankuta uyarinaykupaqqa nirqaykun: “Versión del Rey Jacobo nisqa Bibliamanta leewayku”, nispa. Allinpaqmi qhawarirqani guerraman mana risqankuta, ichaqa paykunaqa manan ñaupa tiempopi runakuna jinachu p’achakurqanku, chaymi sonqoypi niq kani: “Paykunaqa kay pacha runakuna jinan kashanku. Runakunaqa jatunchakuq kaspan jujnirayta p’achakunku, imaymanayoq kaypas runakunatan tanqan umankuta oqarinankupaq”, nispa.
Noqaqa sinchitan phiñakurqani qosay wakin wawaykunawan Jehová Diospa testigonkunaq juñunakuyninman risqanmanta. Payqa sapa kutillanmi niwaq juñukuyman rinaypaq, noqan ichaqa mana munaqchu kani. Juj p’unchaymi niwarqan: “Wakin yachachisqankutaña mana allinpaq qhawarinki chaypas, juñunakuyman rispayki kikiykipuni qhawanki imaynachus kasqankuta”, nispa. Payqa admirakurqanmi allinta portakusqankuta rikuspa.
Jinan juj p’unchay paywan kuska juñunakuyman rirqani. Juñunakuymanqa rirqani ñaupa p’achata churakuspaymi, umaypas tapasqan kasharqan, wakin wawaykunaqa q’ala chakillan rirqanku, ñaupa p’achawan churakuspa. Chhaynaña rirqayku chaypas Testigokunaqa sumaqllatan ñapaykuwarqanku, allintataqmi tratawarqankupas. Chaymi sonqoypi nirqani: “Jujnirayña kashaqtiykupas, manan noqaykumanta p’enqakunkuchu”, nispa.
Noqaqa allinpaqmi qhawarirqani chhayna tratawasqankuta, ichaqa manan munarqaniraqchu paykunawan kaytaqa, chaymi mana sayarirqanichu takishaqtinku, nitaq takinkutapas takirqanichu. Juñunakuyninku tukuqtintaq askha tapuykunata paykunata tapurqani, noqapaqqa paykunaqa manachus jina Bibliapi kaq wakin kamachikuykunata kasukusharqankuchu. Paykunataqa manan sumaq simiwanchu rimapayarqani, chhaynaña kaqtinpas paykunaqa sonqomantan yanapaytapuni munawarqanku. Chaymantapas kaq tapuytaña askha Testigokunaman tapurqani chaypas, llapankupas yaqa kaqllatan kutichiwarqanku. Mayninpiqa papelpi qelqasparaqmi kutichiwarqanku, chaymi yanapawarqan qhepaman chay textokunata leenaypaq.
1985 watapin qhawaq jinalla Jehová Diospa testigonkunaq asambleaman rirqayku, chay asambleaqa Memphis llaqtapin aparikurqan (Tennessee). Qosayqa sunkhayoqraqmi kasharqan, noqapas wawaykunapas ñaupa p’achakunatan churakushallarqayku. Samana horastan askha hermanokuna noqaykuwan parlarqanku. Anchatan kusikurqayku sumaqta tratawasqankuta rikuspayku. Chaymantapas sut’itan rikukurqan juj familia jina kasqankuqa, juj llaqtapiña kasharqayku chaypas kaq yachachikuykunallatan uyarirqayku.
Testigokunaq sumaqta trawasqankuta rikuspan qosayqa paykunawan Biblia estudiayta qallarirqan, jinaspan allinta estudiarqan allintachus Bibliamanta yachachishanku manachus chayta yachananpaq (Hechos 17:11; 1 Tesalonicenses 5:21). Jinan payqa tiempowan repararqan Testigokuna cheqaqta yachachisqankuta. Noqan ichaqa sonqoy ukhupi iskayasharqaniraq. Noqaqa repararqanin Testigokunaq yachachisqanqa allin kashasqanta, ichaqa manan munarqanichu paykuna jina p’achakuytaqa, chayta ruwaspaqa “kay pacha runakuna jinachá kashayman” nispan sonqoypi niq kani. Qhepamanmi ichaqa Testigokunawan Biblia estudiayta qallarirqani, ichaqa paykunawan estudiashaspayqa Versión del Rey Jacobo nisqa Bibliatan jujnin moqoypi jap’irqani, chaymantapas jap’illarqanitaqmi Traducción del Nuevo Mundo nisqa Bibliatapas, jinan sapanka leesqayku textokunata comparaq kani allintachus yachachiwashanku manachus chayta yachanaypaq.
¿Iman yanapawarqan cambianaypaq?
Testigokunawan estudiashaspan yacharqani Diosninchisqa jujlla kasqanta, mana kinsa dioschu jujpi kasqanta, chaymantapas yacharqanin mana wañuq almamanta yachachikuyqa mana cheqaqchu kasqanta (Génesis 2:7; Deuteronomio 6:4; Ezequiel 18:4; 1 Corintios 8:5, 6). Chaymantapas yacharqanin “millay runakunaqa nina rauraypin wiñaypaq ñak’arinqaku” nisqa yachachikuy mana cheqaqchu kasqanta, aswanpas Bibliapiqa infiernomanta rimapasqa p’ampasqa kasqanchis cheqasmantan rimasqa (Job 14:13; Salmos 16:10; Eclesiastés 9:5, 10; Hechos 2:31). Infiernomanta Bibliaq yachachisqanta allinta entiendesqayqa allinpunin noqapaqqa karqan, ñaupaq iglesiaypi umalliqkunaqa juj-jujtan chaymanta yachachiqku.
Chaywanpas iskayasharqaniraqmi Jehová Diospa testigonkuna cheqaq religión kasqankumanta, “paykunaqa kay pacha runakunan jinan p’achakunku” nispan sonqoypi niq kani. Ichaqa repararqanin Jesuspa kamachisqanta kasukushasqankuta, Jesusmi discipulonkunata kamachirqan Diospa gobiernonmanta allin willakuykunata llapa runakunaman willamunankupaq. Chaymi iskayasharqani imatachus ruwanaymanta (Mateo 24:14; 28:19, 20).
Chay watakunapin sut’ita repararqani Testigokunaqa cheqaqtapuni munakuwasqankuta, chaymi yanapawarqan astawanraq Bibliata estudianaypaq. Iñiq t’aqaypi kaq llapa hermanokunan yanapawarqanku. Askha hermanokunan visitamuwarqanku, wakinqa lecheta, runtuta rantikuq tumpallan visitamuwaqku, chaypin sut’ita repararqani allin sonqoyoq kasqankuta. Paykunaqa yacharqankun juj hermanowan estudiashasqaykuta, chhaynaña kaqtinpas mayqen hermanopas wasiyku qayllapi kashaspaqa visitamuwaqkun. Qhawarisqayman jinaqa allinpunin karqan visitamuwasqankuqa, chaymi yanapawarqanku paykunata allinta reqsinaykupaq, repararqaykutaq cheqaqtapuni munakuwasqankuta.
Manan iñiq t’aqaymanta hermanokunallachu sumaqtaqa tratawarqanku, juj llaqtamanta hermanokunapas sumaqtan yanapawarqanku. Juj kutinmi visitamuwarqanku Kay Briggs hermana, juj llaqtamantan karqan, paypas manan maquillajekunata churakuqchu, nitaqmi allin adornasqa p’achakunawanpas churakuqchu. Paywan rimaspayqa allinmi sientekuq kani, jinaspan mana manchakuspa imachus piensasqayta willarqani. Juj kutipitaq Lewis Flora hermano visitamuwarqan, paypas ñaupaqpiqa iglesiaypi jinan karqan. Jinan payqa repararqan cristianokuna imayna p’achakunanchismanta llakikusqayta, jinan chunka paginapi qelqaspa juj cartata apachimuwarqan, chay leesqaymi allinta yanapawarqan, jinan waqarqaniraq. Chay cartataqa askha kutipin leerqani.
Chaymantapas O’Dell watukuq umalliqtan valekurqani Isaías 3:18-23; 1 Pedro 3:3, 4 textokunata entiendechiwananpaq. Noqaqa paytan nirqani: “¿Manachus kaypi nishan Diosninchista kusichinapaqqa mana adornokunayoq p’achawan churakunanchista?”, nispa. Jinan payqa niwarqan: “¿Juchachu kanman sumaq gorrowan churakuy? ¿Juchachu kanman chujchaykita simp’akuy?”, nispa. Ñaupaq iglesiaypiqa warmi wawakunata chujchankutaqa simp’aqmi kayku, warmikunapas sumaq adornoyoq gorrokunawanmi churakuqku. Chayraqmi entienderqani ñaupaq iglesiaypi yachachisqanqa mana allinchu kasqanta. Watukuq umalliqqa pacienciawanmi sumaqllata rimapayawarqan, chayta rikuspan anchata admirakurqani.
Pisi-pisimantan manaña nishutachu imayna p’achakunamanta llakikusharqani, ichaqa manan allinpaqchu qhawarirqani warmikuna chujchankuta rutuchikusqankuta. Jinan umalliqkunaqa noqawan parlaspa niwarqanku: “Wakin hermanakunaqa munankun chujchanku jatun kananta, wakintaqmi ichaqa mana munankuchu nishu jatun kananta. Ichaqa chayta ruwasqankuraykuchu jatun chujchayoqkunata nisunman: Paykunaqa aswan allinmi kanku jujkaqkunamantaqa”, nispa. Chaymantapas reparachiwarqankun sapanka cristiano conciencianman jina qhawarinan imayna p’achakuytapas allichakuytapas, jinaspa askha qelqakunata qowarqanku wasipi chayta leemunaypaq.
Cheqaq religionta tarispan chaypi qhepakurqayku
Noqaykuqa maskhasharqaykun cheqaq religionta, jinaspan chayta tarirqayku. Jesusmi nirqan: “Qankunapura munanakusqaykichispin lliupas yachanqaku discipuloykuna kasqaykichista”, nispa (Juan 13:35). Sut’itan repararqayku Jehová Diospa testigonkunaqa cheqaqtapuni munanakusqankuta. Ichaqa iskay kuraq wawaykunan iskayasharqanku, Nathanwan Rebeccawanqa ñaupaq iglesiaykupin bautizasqaña kasharqanku. Tiempowanmi ichaqa paykunapas allinta entienderqanku Bibliapi yachachisqanta, sut’itan rikurqanku Testigokunaqa cheqaqtapuni munanakusqankutapas.
Rebeccaqa munarqanpuni Diosman astawan asuykuyta. Payqa Bibliata estudiaspan entienderqan Diosninchisqa mana mayqen runatapas destinasqanta, jinan sonqomanta Diosmanta mañakuyta atirqan. Chaymantapas yacharqanmi Diosninchisqa mana kinsapi juj dioschu kasqanta, aswanpas juj Dioslla kasqanta, chaymi yanaparqan Diosta reqsinanpaq (Efesios 5:1). Chaymantapas manañan ñaupa rimaykunawanchu Dioswanqa parlaq, chay rimaykunaqa ñaupaq Bibliaykupin rijurirqan. Allintan yacharqan Diosninchis mañakuyninchista uyarinanpaq imatachus ruwananchista. Chaymantapas yacharqanmi Diosqa kay pachapi runakuna wiñaypaq tiyananchista munasqanta. Chaykunata yachasqanmi yanaparqan Diosman astawan asuykunanpaq (Salmos 37:29; Apocalipsis 21:3, 4).
¿Imakunapin yanapakurqayku?
Qosaypas, noqapas, pisqantin wawaykunapas 1987 watapin bautizakurqayku Jehová Diospa testigon kanaykupaq, paykunan karqanku: Nathan, Rebecca, George, Daniel, Johnpiwan. 1989 watapitaq Harley wawayku bautizakurqan, Simontaq 1994 watapi. Llapa familiaymi tukuy sonqowan Cristoq kamachisqanta ruwarqayku, paymi kamachiwarqanchis Diospa gobiernonmanta allin willakuykunata runakunaman willamunanchispaq.
Pisqantin qhari wawaykunan: Nathan, George, Daniel, John, Harleypasjuj tiempo Jehová Diospa testigonkunaq sucursalninpi llank’arqanku, ususiyku Rebeccapas chaypin juj tiempo llank’arqan. George wawayqa chaypin llank’ashallan, ñan 14 watakunaña llank’ashan, Simontaq 2001 watapi estudiayta tukuspa sucursalpi llank’ashallan. Llapa qhari wawaykunan iñiq t’aqakunapi wakinqa llank’ashanku umalliq jina, wakintaq yanapakuq kamachi jina. Qosaypas Thayer (Misuri) iñiq t’aqapin umalliq kashan, noqataq tukuy tiempoywan Diosmanta willaypi yanapakushani.
Kinsan nietoykuna kashan: Jessica, Latisha, Calebpiwan. Anchatan kusikuyku tayta-mamanku paykunatapas Jehová Dios munakuyta yachachisqankumanta. Familiaypiqa llapaykun anchata kusikuyku Jehová Dios llaqtanman pusamuwasqankumanta. Paymi yanapawarqanku mayqenchus llaqtan kashan chayta yachanaykupaq. Diospa llaqtanpiqa mana manchakuspan sutinmanta payta wajakunchis, chaymantapas sut’itan rikukun cheqaqtapuni munanakusqanchisqa.
Noqaykuqa allinta entiendeyku wakin runakunaqa Diospaq jina kausayta munasqankuta. Ichaqa iglesiankupin engañasqa kashanku, wakin religionpiqa imayna p’achakuytan astawanqa qhawarinku, manataq Bibliaq kamachisqantachu kasukunku. Maytan munaykuman paykunapas noqayku jina wasin-wasinta Diospa gobiernonmanta willaspa kusisqa kanankuta, amataq mijuykunata vendespallachu. Weqeyraqmi sut’umuq sumaqllata pacienciawan hermanokunaq yanapawasqankuta yuyarispay, paykunaqa mana manchakuspan Jehová Diospa sutinta apanku.
[19 paginapi foto]
Qanchis watachayoq kashaqtiy, kuraqña kaqtiy
[20 paginapi foto]
James, George, Harley, Simonwan ñaupa tiempo p’achawan churasqa kashanku
[21 paginapi foto]
Juj periodicopi fotoy kashan, mijuykunata mercadoman vendeq rishaqtiy
[Fotota orqoran]
Journalnwa Courierwan (Lafayette, Indiana)
[23 paginapi foto]
Kunan tiempopi familiay